________________
અથવાદવાના પ્રામાણ્યની સ્થાપના
केवलं लिडादियुक्तं वाक्यं न विधायकमुच्यते ? यदि स्तुतिपदानि न अयन्ते तदू बाद भवति विधायकम् । एतेषु च सत्सु तत्सहितं तद्विघायकं भवति, न केवलम् , तथा प्रतीतेः । स्तुतिपदसम्बन्धे सति भिन्नवाक्यता मा भूदिति विधिपदेन. च स्तुतिपदेन च संभयार्थी विधीयते, तथाऽवगमात् । अन्यथा हि प्रतीयमानः पदार्थान्वय स्त्यज्येत वाक्यभेदो वा कल्प्येत । तस्मान्न स्तुतिपदानामानर्थक्यम् ।
212. २-वायता मछ? નૈયાયિક – કારણ કે પદ સાકાંક્ષ છે.
શંકા – મૂા .” શબ્દ સમાપ્ત થતા વાક્ય વડે વિધેય વિહિત થયું છે, પ્રતિપરામાં ( શ્રોતામાં) અનાકાંક્ષપણું ઉત્પન્ન થયું છે અને શબ્દદકર્તવ્ય પૂરું થયું છે, હવે બીજાનું अर्थात 'निष्ठा' कोरेन शु. प्रयोगान छ?
નૈયાયિક –તે અર્થની જ સ્તુતિ [એનું પ્રયોજન છે] એમ અમે કહીએ છીએ.
શંકા – સ્તુતિની પણ શી જરૂર છે ? સ્તુતિ કરાયેલે કે ન કરાયેલે તે અર્થ એટલે ४ २९ छे.
નૌયાયિક—સ્તુતિપદવાળા વાકયમાં, સ્તુતિપદ સહિતનું વિધિવાક્ય બને છે. શંકા – શું અત્યારે તમે કેવળ લિફ આદિ યુક્ત વાક્યને વિધિવાક્ય નથી કહેતા ?
નાવિક–જે સ્તુતિપદા શ્રમણ નથી હોતા તો અવશ્ય તેવું [કેવળ લિ આદિ યુક્ત વાક્ય] વિધિવાકય બને છે અને જ્યારે સ્તુતિપદે હોય છે ત્યારે તે સ્તુતિપદે સહિતનું વાક્ય વિધિવાકય બને છે, ત્યારે [તુતિ રહિતનું] કેવળ લિઃ આદિ યુક્ત વાક્ય વિધિવાક્ય બનતું નથી, કારણ કે તેની પ્રતીતિ છે. વિધિપદને સ્તુતિપદ સાથે સંબંધ થતાં ભિ-નવાકયતા ન થાવ એટલા ખાતર વિવિદ અને તૃતિપદ બંને સાથે મળીને અધનૂ विधाम' ४२ छ, ४.२५ ३ येता गुने थाय छे. सया, पात पहा-वय त्य। પડે અથ વાકયમેટ કપ પડે. નિષ્કર્ષ એ કે સ્તુતિપદ્યનું આર્થિકય નથી.
___213. ननु केवलस्यापि विधिवाक्यस्य सामर्थ्यात् किमर्थ स्तुतिपदानि प्रयुज्यन्त इति ? उच्यते । आर्यनुयोज्यो जैमिनीयानां मते शब्दः, अस्माकं च भगवानीश्वरः । उक्ते सति प्रतिर तारो वयं वेदस्य, न कर्तारः । प्रतिपत्ती च क्रमो दर्शितः । एवं च यद्यपि द्रव्यदेवतेतिकर्तव्यताविधानद्वारकमङ्गविधिवदर्थवादवाक्यानां कायै पयिकत्वं नास्ति, तथापि प्रतीत्यङ्गत्वं न निवार्यते । अत एव प्रमाणोपयोगेत्रमे नामाचक्षते, न प्रमेयोपयोगित्वम् । केबलविधिपदश्रवणे हि न तदाद्रियन्ते यज्वानः । तत्र विधिविभक्तिरवसीदति । तां निमजन्तीमिवार्थवादजनितकर्मप्राशस्त्यप्रत्यय उत्तभ्नाति । 'सर्वजिता यजेत' इत्यतो न तथाविधः श्रद्धाऽतिशयो भवति, यथाविधः 'सर्वजिता वै देवाः सर्वमजयन् सर्वस्याप्त्यै सर्वस्य जित्यै सर्वमेवैतेन सर्व
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
