________________
વાક્યાથ નિગ છે એ મત
२६७
240. ननु ज्ञानमपि क्रियैव । तत्करणे च पुनरपि स एवायं क्रियाकतसम्बन्धः । मैवम् , कारकज्ञापकयोर्भेदस्य सुप्रसिद्धत्वात् । इह च योऽयं यागपुरुषयोः क्रियाकर्तसम्बन्धः, ततोऽन्यं प्रैषप्रैष्यसम्बन्धमुपदर्शयितुं प्रवृत्ताः स्मः । स ततो विलक्षणः , प्रदर्शित एव । वैलक्षण्येऽपि तस्य यथाकथञ्चित् नाम क्रियमाणं न वारयामः ।
240. ॥२- ज्ञान पर लिया । छे. तेने ४२वामा ३री ५९य सा सोना हिया-त'समध छ.
નિગવાકયાર્થવાદી-ના, એવું નથી, કારણ કે કારક-જ્ઞાપકને ભેદ તે સુપ્રસિદ્ધ છે. અને અહીં યાગ અને પુરુષ વચ્ચે જે ક્રિયા કર્તૃસંબંધ છે તેનાથી જુદા પ્ર–કૈષ્યસંબંધને દર્શાવવા અમે પ્રવૃત્ત થયા હતા. તે પૃષ–ષ્યસંબંધને ક્રિયા-કતૃસંબંધથી વિલક્ષણ અમે દર્શાવી જ દીધે તે શ્રેષ-પ્રેગ્યસંબંધ ક્રિયા-કર્તાસંબંધથી વિલક્ષણ હોવા છતાં તેને કોઈ પણ નામ આપતાં તમને અમે રેતા નથી.
241. भवत्वयमन्यः प्रैषप्रैष्यसम्बन्धः, स तु प्रथममवगम्यते इत्येष कुतो निश्चयः ? उक्तमत्र 'प्रेषितोऽहम्' इति हि विदित्वा क्रियायां प्रवर्तते । 'आचार्यचोदितः करोमि' इति हि दृश्यते । यजेतेति श्रते नियुक्तोऽह मिति प्रथममवगच्छति, ततो यजते । तेनायमाद्यः सम्बन्धः, पाश्चात्यस्तु क्रियाकर्तृसम्बन्धः । तद्योऽयं लिङर्थः प्रथममवगम्यते प्रैषो नाम, सा प्रेरणा, स नियोगः, स वाक्यार्थः ।
241. २२ प प्रेयसन लो या घी नु। है। परंतु ते पडसा નાત થાય છે એવો નિશ્ચય તમે ક્યાંથી કર્યો?
નિગવાક્ષાર્થવાદી અહી અમે કહીએ છીએ કે “મને પ્રેરવામાં આવેલ છે' એમ જાણીને તે ક્રિયામાં પ્રવૃત્ત થાય છે. “આચાર્યથી પ્રેરાયેલે હું કહું છું' એમ કહે તે સંભળાય છે. “યુજે' એમ સાંભળતાં “હું નિયુક્ત થયો છું' એમ એ પ્રથમ જાણે છે પછી યોગક્રિયા કરે છે. તેથી આ પ્રેષ-ઐષ્યસંબંધ આદ્ય છે, ક્રિયા-ક્નસંબંધ પછીને છે. તેથી આ જે લિડ પ્રથમ જ્ઞાત થાય છે, જેનું નામ પૈષ છે, તે પ્રેરણું છે, તે નિયોગ छे, ते वायाथ छे.
242. ननु विधाविव निमन्त्रणादिषु लिङ्लोटावपि स्मर्येते एव । सत्यम् , ते तु प्रेरणाया एव औपाधिका अवान्तरभेदाः । समहीनज्यायोविषयप्रयोगोपाधिनिवन्धन एष प्रेषणाध्येषणादिभेदव्यवहारः । प्रेरणा तु सर्वानुस्यूताऽवगम्यते । तदुक्तम् "प्रवर्तकत्वं तु शब्दार्थः, सर्वत्रापरित्यागात्" इति । स चाय लिङादीनामर्थः प्रैषो णिजर्थविलक्षणः प्रतीयते ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
