________________
વિકલ્પને વિષય વ્યાવૃત્તિ અવસ્તુ છે વ્યાવ્રત સ્વલક્ષણ તે બંને એક જ છે, એટલે વ્યાવૃત્તિને ગ્રહણ કરનાર વિકલ્પોથી વ્યાવૃત્ત (સ્વલક્ષણ) પણ ગૃહીત થઈ જાય, પરિણામે વિકલ્પો દર્શનgય બની જાય.
62. नैतदेवम् । न विकल्पैावृत्तं वस्तु गृहयते । न च पारमार्थिकी व्यावृत्तिरपि तु कश्चिदारोपित आकारः । वास्तवत्वे हि व्यावृत्तेः, वस्तुसंस्पर्शिन एते दोषाः प्रादुष्युः । न त्वसौ तथेत्युक्तम् ।
62. બૌદ્ધ ના એવું નથી. વિક વ્યાવણ વસ્તુને ગ્રહણ કરતા નથી. વ્યાવૃત્તિ વાસ્તવિક ( બાહ્ય અસ્તિત્વ ધરાવતી ચીજ) નથી, પરંતુ એ તો કોઈ આરેપિત આકાર છે. વ્યાવૃત્તિ વાસ્તવિક હોય તે વિકલ્પ વસ્તુસંસ્કશી બની જાય વગેરે પેલા દેશે પ્રાદુર્ભાવ પામે. પરંતુ વ્યવૃત્તિ તેવી (=વાસ્તવિક) નથી એ અમે જણાવી ગયા છીએ.
63. अत एव यत् केचन पर्यचूचुदन् किल व्यावृत्तग्रहणपक्षे त्रितयग्रहणं प्राप्नोति-यद् व्यावृत्तं, येन निमित्तेन व्यावृत्तं, यतश्च व्यावृत्तमिति; न च त्रितयग्रहणमस्तीत्यतः कथं व्यावृत्तग्रहणमिति, तदप्यपास्तं भवति । यदि हि व्यावृत्तं गृह्णीम इति एवमुल्लेखो भवेद् व्यवहर्तजनस्य, तदेवमसौ पर्यनुयुज्येत, न त्वेवमस्तीत्यचोद्यमेतत् ।
63 એટલે જ, કેટલાકે જે આપત્તિ આપી છે કે દર્શન વ્યાવૃત્તને ગ્રહણ કરે છે એ પક્ષમાં ત્રણનું ગ્રહણ પ્રાપ્ત થાય છે- જે વ્યાવૃત્ત છે તેનું, જે નિમિત્ત વડે તે વ્યાવૃત્ત થયું હોય તેનું અને જેનાથી વ્યાવૃત્ત હોય તેનું; અને આ ત્રશુનું ગ્રહણ તે દર્શનમાં હેતું નથી, તેથી કેવી રીતે વ્યાવૃત્ત વસ્તુનું ગ્રહણ થાય, એ આપત્તિ પણ દૂર થાય છે, કારણ કે જે વ્યવહાર કરનાર “હું વ્યાવૃત્તને ગ્રહણ કરું છું' એવો ઉલ્લેખ કરતો હોય તો જ તેને આ પ્રશ્ન પૂછી શકાય પરંતુ એવું તે છે નહિ, એટલે આ આપત્તિ આપી શકાય
64. નવેવમાતાપિયા ઇવ વિકલ્પ ૩ મર્યાન્તિ , વ્યાત્તિવષયत्ववाचो पुक्तिरनन्वितेत्युक्तम् । समाहितमेतद् । दर्शनपृष्ठभात्रिभिर्गौरित्यादिविकल्पैरतकार्यपरावृत्ता आकारा उल्लिख्यन्ते । न हि गोविकल्पैरतत्कार्याणामश्वादीनामुल्लेखः, स्खलक्षणं च न स्पृश्यते, सामान्यं च वास्तवं नास्ति । तस्मादतत्कार्यपरावृत्तिविषयत्वमेव विकल्पानामवतिष्ठते इत्येवं युक्त्या तेषामपाहविषयत्वमुच्यते, न प्रतिपत्तितः। - 64 યાયિક - વિકિપોને વિષય આરેપિત આકાર જ છે એમ તમે બૌદ્ધોએ કહ્યું છે. તેથી, વિકને વિષય વ્યાવૃત્તિ છે એવું પ્રતિપાદન વિસંવાદી છે, તકરહિત છે, એમ અમારું તૈયાયિકોનું કહેવું છે. - બૌદ્ધ- આનું સમાધાન આ રહ્યું, ‘આ ગાય છે વગેરે દર્શનyભાવી વિકલ્પ વડે અતત્કાયવ્યાવૃત્તિરૂપ આકારને ઉલેખ થાય છે. [અહી અતcકાર્યવ્યારિ=અગકાર્ય વ્યાવૃત્તિ;
૨૨, ૨૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
