________________
૧૮૮
વિકલ્પનું એક પ્રહે છે કે શું ? જ તે દશનેના સામર્થ્યથી ઉત્પન્ન થતા વિકલ્પ પણ ભેદ સહિત જે ઉલસે છે; વળી આ વિકલ્પોનું કઈ એક કાર્ય નથી જેને આધારે તેઓ (= વિક) એત્વ પામે.
102 મેન ૨ વિવલ્પાનામેવં ગુહ્યને ? ર્શન, તસ્ય દરવષયत्वात् । न विकल्पान्तरेण, सर्वविकल्पानामारोपितार्थपर्यवसितत्वेन खाकारविषयत्वेन वा परस्परभेदाभेदपरिच्छेदसामर्थ्यासम्भवात् ।
102. ઉપરાંત, વિકલ્પોનું એકત્વ ગ્રહે છે કે ? દર્શન નથી ગ્રહતું, કારણ કે તેને વિષય દશ્ય છે અર્થાત સ્વલક્ષણ છે. વિકલ્પાન્તર તે એકત્વને નથી ગ્રહતો કારણ કે બધા જ વિકલ્પનો વિષય આરેપિત અર્થ છે અથવા પોતાને જ આકાર (વિજ્ઞાનાકાર) છે. એટલે વિકલ્પના પરસ્પરના ભેદ કે અભેદનું જ્ઞાન કરવાનું સામર્થ્ય તેમનામાં સંભવતું નથી.
103. ૩થ ગૂંથાત્ વિક્વોન્ટિયાનાકારમેઢાનવમદિવાનાઐયમ્ ! यादृशमेव एकशाबलेयादिखलक्षणदर्शनान्तरभुवाऽपि विकल्पेनोल्लिखित आकारो गौरिति तादृशमेव गोपिण्डान्तरदर्शनान्तरजन्मनाऽपीति विषयाभेदात्तदैक्यमुच्यते । तदुल्लिख्यमानेऽपि विषये भेदो हि न प्रतिभासते इत्यत एप विकल्पो भिन्नान्यपि दर्शनानि मिश्रीकरोति दर्शनोपारूढस्य भेदस्याग्रहणादिति । .
- 103. બદ્ધ વિકલ્પમાં ઉલિખિત થતા આકારના ભેદોના અગ્રહણને કારણે જ નિકન કર્યું છે. જેમ એક શાલેય ગોસ્વલક્ષણને દશન પછી તરત જ ઉત્પન્ન થયેલ વિકલ્પ છે” એવા આકારનો ઉલ્લેખ કરે છે તેમ જ બીજી ગે વ્યક્તિના દર્શન પછી તરત ઉત્પન્ન થયેલ વિકલ્પ તેવા જ આકારનો ઉલ્લેખ કરે છે, એટલે વિષયાભેદના કારણે વિકલ્પની એક્તા કહેવાઈ છે. જ્યારે આ એક વિકલ્પમાં વિષય ઉલિખિત થાય છે ત્યારે ભેદને પ્રતિભાસ થતો નથી, એટલે આ વિકલ્પ ભિન્ન દંશંનેનું પણ એકીકરણ કરે છે કારણ કે વિકલ્પ દર્શનમાં ઉપારૂઢ થયેલા ભેદનું ગ્રહણ કરતો નથી.
14. તવેતર ન હૃચંગમમમિયતે | વિકલ્પસ્તાર્વજ્ઞાનક્ષશ્વિમાંत्वादन्योन्यं भिन्ना एव भवन्ति । यस्तु विकल्पोल्लिखित आकारोऽनुपलभ्यमानभेदः स तेभ्यो व्यतिरिक्तोऽव्यतिरिक्तो वा ? व्यतिरिक्तश्चेत् , सामान्यमेवेदं नामान्तरेणोक्तं भवति । अवास्तवत्वकृतो विशेष इति चेत् , न, अवास्तवत्वे युक्त्य भावात् । अव्यतिरिक्तश्चेत् स आकारस्तर्हि विकल्पखरूपवद् भिद्यते एवेति कथं तदैक्यं, कथं वा तदैक्येन भिन्नानामपि दर्शनानां मिश्रीकरणमवकल्पते ? = 104 યાયિક–આ પણ તમે હૃદયને રુચે એવું ન કહ્યું. વિકલ્પ વિજ્ઞાનક્ષણસ્વભાવ હાઇ પરસ્પર ભિન્ન જ હોય છે. વિકલ્પોમાં ઉલિખિત આકાર, જેને ભેદ ચહાતા નથી તે વિકપથી ભિન્ન છે કે અભિન્ન ? ભિન્ન હોય તો બીજા નામે સામાન્ય જ કહેવાયું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
