________________
पंचममाह्निकम् 1. પ્રપન્નાથ વિપનાનાં દુઃવિતાનાં જુવામને ! सम्पूर्णाय दृढाशानां नमोऽकारणबन्धवे ॥
પંચમ આલિક 1. વિપત્તિમાં પડેલાઓ માટે જે શરણ છે, દુઃખીઓ માટે જે સુખરૂપ છે, [પૂર્ણને પામવાની] દઢ આશાવાળાઓને માટે જે પૂર્ણ છે અને કોઈ પણ કારણ વિના સીનો જે બંધું છે તેને નમસ્કાર.
2. अथ यदुक्तं वास्तवस्य शब्दार्थस्याविद्यमानत्वादर्थासंस्पर्शिनः शब्दा इति तत् प्रतिविधीयते ।
2. હવે, બૌદ્ધોએ જે કર્યું કે શબ્દને વાસ્તવિક અર્થ (=વસ્તુ) અસ્તિત્વ ધરાવતો ન હોઈ શબ્દો અને સ્પર્શતા નથી, તેનો અમે તૈયાયિક પ્રતિષેધ કરીએ છીએ.
3. વિઘઃ રાષ્ટ્ર –uહું વાત ર | તત્ર ઇક્વાર્થપૂર્વજવીદ્ધાવસ્ય પ્રથમ पदार्थों निरूप्यते ।
3. શબ્દના બે પ્રકાર છે – પદ અને વાક્ય. તેમાં વાક્યા પદાર્થપૂર્વક હેઈ, અમે વાક્યાથની પહેલાં પદાર્થનું નિરૂપણ કરીએ છીએ.
4 पदं च द्विविधं-नाम आख्यातं च । उपसर्गनिपातकर्मप्रवचनीयानामपि नामस्वेवान्तर्भावमाचक्षते। तदुक्तम् 'सुप्तिङन्तं पदम्' इति [पाणिनिसूत्र १.४.१४] । इहापि सूत्रकृदाह 'ते विभक्तयन्ताः पदम्' इति न्यायसूत्र २.२.६०] । तत्र तिङन्तपदार्थचिन्ता वाक्यार्थविचारावसरे एव करिष्यते, तदोपयिकत्वात् । सुबन्तानां त्वर्थोऽयमुच्यते ।
4. શબ્દના બે પ્રકાર છે-- નામ અને આખ્યાત (ક્રિયાપદ). ઉપસર્ગ, નિપાત અને કમ પ્રવચનીયને પણ નામમાં સમાવેશ થાય છે એમ જણાવવામાં આવ્યું છે. જેને છેડે સુખ પ્રત્યય (= વિભક્તિને પ્રત્યય) લાગેલો હોય કે તિ પ્રત્યય (= ક્રિયારૂપને પ્રત્યય) લાગેલ હોય તે પદ એમ [પાણિનિમૂત્રમાં કહેવામાં આવ્યું છે. અહી (= ન્યાયશાસ્ત્રમાં પણ સૂત્રકાર ગૌતમે કહ્યું છે કે વિભક્તિને પ્રત્યયે જેને છેડે લાગેલા હોય તે પદ છે. તેમાં તિ, ન્ત પદેના અથની વિચારણા વાયાથને વિચાર કરતી વખતે જ કરીશું, કારણ કે તેમાં તે ઉપયોગી છે. પરંતુ સુબત્ત પદોને અર્થ અત્યારે જ કહીએ છીએ.
5. તે જ ચતુર્વિધાઃ તુવન્તાક પવામાન ; શવ્વા મ7 – નાતિરાવા,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
