________________
૧૨૦
મન્ચવાક ઉપર અપ્રામાણ્ય આક્ષેપ
226. સૂતવમ્ | ચેતનકૈપપ્રદર્શનાર્ વધે ત્રાયચૈન તિ तै० सं० १.१.२] । न ह्योषधिर्बुद्धयते त्राणाय नियुक्तास्मीति । 'शृणोत मावाणः' इति [तै०सं० १.३.१३] चोदाहरणम् । न ह्यचेतना ग्रावाणः श्रोतुं नियुज्यन्ते ।
226 અને આ કારણેય મંત્રો વિવક્ષિત અર્થવાળા નથી. મિત્રો વિવક્ષિત અર્થવાળા નથી] કારણ કે જડ વસ્તુઓને હુકમ કરવામાં આવતે દેખાય છે, જેમ કે હે ઓષધિ ! આને બચાવ'. ઓધિને જ્ઞાન થતું નથી કે આને બચાવવા માટે મને હુકમ કરવામાં આવ્યો છે. પત્થર સાંભળો' આ બીજુ ઉદાહરણ છે, કારણ કે અચેતન પત્થરને સાંભળવા માટે હુકમ કરાતો નથી.
221. લપિ જ “ટ્રિતિદ્વિતિન્તરિક્ષમ' રૂતિ તૈિ૦ લા૦ ૨.૨૩], विप्रतिषिद्धमभिवदन्ति मन्त्राः । कथं सैव द्यौस्तदेवान्तरिक्षं भवितुमर्हति ।
27. વળી, “અદિતિ આકાશ છે, અદિતિ અન્તરિક્ષ છે' એવી પરપરવિધી વાત મંત્રો કહે છે કેવી રીતે તે જ આકાશ તે જ અન્તરિક્ષ હોઈ શકે ? (અર્થાત્ જે આકાશ છે તે જ અન્તરિક્ષ કેવી રીતે હોઈ શકે ?)
223. केषाञ्चिच्च मन्त्राणामों ज्ञातुमेव न शक्यते । ते कथमर्थप्रकाનેનોપ ? “મ્યવસાત રૂ. 59:' રતિ [ સં. ૨.૮] “Hoથેવ ગમતુરતુ તિ [૪૦ સં૦ ૮..૨] “રૂદ્ર; નિસ્ય વાળુવા' [૬૦ સં. રૂ.રૂ.૧૨] ત ચ | તરમાવિર્નાક્ષતાથ મન્ના: |
228. કેટલાક મન્ટોનો અર્થ જાણવો જ શક્ય નથી. તો પછી તે મન્ત્રો કેવી રીતે પદાર્થને જણાવી (અર્થાત યાદ કરાવી) વિધ્યને ઉપકાર કરે ? એવા મંત્રોના ઉદાહરણો છે-“અધ્યક્ષા રદ્ર ટિઃ, “હથેવ મંતÉરત', સૂઃ તો શુ #'. તેથી, મંત્રો વિવક્ષિત અને જણાવતા નથી.
2.9. अपि चोच्चारणमुभयथाऽपि कर्तव्यं मन्त्राणामदृष्टाय वाऽर्थप्रत्याમનાવવાનાનુરાતા: શદ્વા: પ્રત્યાઘાતમુસદને તરHवश्यकर्तव्येऽस्मिन्नुच्चारणे तत एव यज्ञोपकारे सिद्धे किमर्थप्रतिपादनद्वारपरिग्रहेण प्रयोजनमिति ।
229. વળી, મંત્રનું ઉચ્ચારણ તે બેમાંથી કઈ પણ પક્ષ સ્વીકારે તોય કરવું જ પડવાનભલે તે મંત્રો અદૃષ્ટ માટે હોય કે અર્થ જણાવવા માટે હોય, કારણ કે અનુચરિત શબ્દો તો અર્થને જણુંવવા ઉત્સાહ ધરાવતા નથી. તેથી, એમનું ઉચ્ચારણ તે અવશ્ય કરવામાં આવે છે જ અને ઉચ્ચારમાત્રથી જ યજ્ઞોપકાર સિદ્ધ થઈ જાય છે, તે પછી અર્થપ્રતિપાદનરૂપ દ્વારા ગ્રહણથી શું પ્રજન ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
