________________
૧૩૮
શબ્દ સિદ્ધાર્થ પ્રતિપાદક જ છે એ વેદાન્તમત
- 268. બીજુ દષ્ટાંત [રાત્રે કોઈ પુરુષ ઉત્તરીયથી આખું શરીર ઢાંકીને ગાઢ નિદ્રા ખેંચી રહ્યો હતો ત્યારે ક્યારેક કેઈએ ગમ્મતમાં તેના શરીર ફરતું દોરડું વીંટાળી દીધું હતું. પછી જ્યારે તે એકાએક જાગ્યો ત્યારે પિતાને સાપથી વી ટળાયેલો માનતા તેણે ભવથી આંખો ફાડી. તે જ વખતે કોઈથી બેલાયેલું ‘તું દોરડીથી વીંટળાયેલો છે એવું વાક્ય તેના કાને પડયુ. તે વાકય સિદ્ધ અર્થનું બોધક હોવા છતાં પ્રમાણ છે. ત્યાં બીશ માં' એવા વાક્યપ્રયોગની કલ્પના કરવાની કોઈ જરૂર નથી, કારણ કે દેરડી વીટળાયેલી છે એ જ્ઞાન થતાં જ ભયનિવૃત્તિ સિદ્ધ થઈ ગઈ છે.
269. તથા ૨ “વિષમવિષવરાષ્ટિતોડવદ્વા' “નિધિયુaોડથું મૂમ:' इति भूतार्थख्यापकं वचो दृश्यते, न च तदप्रमाणम् । न च तत्र ‘मा गास्त्वमनेनाध्वना' 'निधिं गृहाण' इति विधिनिषेधपरत्वं युक्तम् , एषां पदानामश्रवणात् । - 269. વળી, ભયંકર વિષધરો આ માર્ગમાં રહે છે “નિધિયુક્ત આ ભૂમિપ્રદેશ છે
એવાં સિદ્ધ અર્થને જણાવનારાં વાક દેખાય છે છતાં તે અપ્રમાણ નથી. ત્યાં (= તે વાની બાબતમાં તે માગે તું જઈશ મા નિધિ ગ્રહણ કર’ એવી વિધિ-નિષેધપરકના તે વાકાની નથી, કારણ કે તે પદોનું શ્રવણ નથી.
270. નg am: પ્રેક્ષાપૂર્વારિતા નિઇથોનનવનાનારદ્વર “ના : 'गृहाण' इति कार्याक्षराणि हृदये परिस्फुरन्ति । कथञ्चिदालस्यादिना नोच्चारितानीति ।
270. મીમાંસક – વક્તા જે કંઈ બેસે છે તે બુધિપૂર્વક બોલતે હાઈ નિમ્પ્રયોજન વાક ઉચ્ચારે નહિ. તેથી “ન જા “પ્રહણ કર” એ કાર્યપરક અક્ષરો વકતાના હૃદયમાં અવશ્ય ફુરે છે, પરંતુ કંઈક આળસ વગેરેને કારણે તે ઉચ્ચારતો નથી.
211. મૈતશુન્ , pક્ષાપૂર્વારિત્રાવ વાતુ: યથાવતવસ્તુશ્વરપત્રख्यापकवचनोच्चारणमेव युक्तम् , अर्थात् प्रवृत्तिनिवृत्त्योः सिद्धत्वात् , पराभिप्रायस्य चानवस्थितत्वेन नियतोपदेशानुपपत्तेः । सर्पबन्धजीविनो हि सपन्नगः एव पन्था उपादेयतयाऽवभाति । वीतरागस्य च ब्रह्मविदो वित्तेषणाव्युत्थितस्य गोविन्दखामिन इव निधिरपि हेयतया परिस्फुरतीति कस्मै किमुपदिश्यताम् ? वस्तुस्वरूपे तु कथिते यथाहृदयवर्तिरागद्वेषानुवर्तनेन कश्चित्तत्र प्रवर्ततां कश्चित्ततो निवर्ततामिति । भूतार्थकथनमेव लोके प्रेक्षावान् करोति, न विधिनिषेधौ प्रयोक्तुमर्हतीति । - 211. વેદાન્તી- ના, આ બરાબર નથી. વક્તા જે કંઈ લે છે તે બુદિધપૂર્વક બેલત હેઈ, યથાવસ્થિત વસ્તુનું સ્વરૂપમાત્ર જણાવવા માટે તેણે વચનનું ઉચ્ચારણ કરવું ચોગ્ય છે, કારણ કે તે [સિધ] અથમાંથી પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ ઘટે છે . અને પરાભિપ્રાય ( શ્રોતાઓને અભિપ્રાય) સ્થિર ન હોઈ નિયત ઉપદેશ ઘટતો નથી, જે ગારુડીઓ છે તેમને તે સપથી અધિણિત ભાગ જ ઉપાદેય લાગે છે અને વીતરાગ બ્રહ્મજ્ઞાની વિતેષણરહિત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
