________________
પ૧
સ્મૃતિઓ પણ અથવવેદને અન્ય વેની સમકક્ષ ગણે છે - 101. ખરેખર સ્મૃતિવાક્યો પણ છે. મનુ “વિચાર કરવા અટક્યા વિના અથર્વાગીરસી શ્રુતિઓ પ્રયોજે ” [૧૧.૩૩] એમ કહી શ્રુતિ શબ્દ દ્વારા ત્રયીની જેમ અથવવેદને વ્યવહાર કરે છે. “ પુરાણ, તક, મીમાંસા, ધર્મશાસ્ત્ર, [૭] અંગો સહિત ચાર વેદ એમ ચૌદ વિદ્યાઓનાં અને ધર્મનાં સ્થાને છે,” એમ ચૌદ વિદ્યાસ્થાનોને ગણવતાં યાજ્ઞવલ્કય ચારેય વેદને જણાવે છે, કારણ કે અન્યથા ચૌદની સંખ્યા પૂરી થાય નહિ. બીજી સ્મૃતિમાં તો સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે “ [૭] અંગે, ચાર વેદો, મીમાંસા, વિસ્તૃત ન્યાય, પુરાણ અને ધર્મશાસ્ત્ર—આ ચૌદ વિદ્યાઓ છે.” બીજે સ્થાને પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે “ પુરાણ, ધર્મશાસ્ત્ર, મીમાંસા, ન્યાય, ચાર વેદો અને છ અંગો એમ ચૌદ વિદ્યા સ્થાને છે. ” - 102. રાતાતisધ્યાહુ
ऋक्सामयजुरङ्गानामथर्वाङ्गिरसामपि ।
अणोरप्यस्य विज्ञानाद् योऽनूचानस्स नो महान् ॥ इति तथाऽन्यत्र ‘चत्वारश्चतुणां वेदानां पारगा धर्मज्ञा: परिषत्' इत्युक्तम् । शङ्खलिखितौ च 'ऋग्यजुस्सामाथर्वविदः षडङ्गविद् धर्मविद् वाक्यविद् नैयायिको नैष्ठिको ब्रह्मचारी पञ्चाग्निरिति दशावरा परिषत्' इत्यूचतुः । प्राचेतसे 'चत्वारो वेदविदो धर्मशास्त्रविदित्ति पञ्चावरा परिषत्' इत्युक्तम् ।
102. શાતાપે પણ કહ્યું છે, “ શ્વેદ, સામવેદ, યજુર્વેદ, વેદાંગે અને અથર્વવેદના આ અણુમાત્રનું પણ વિજ્ઞાન હોવાને કારણે જે વિદ્વાન ત્યાં વેદવિદ્ [કહેવાય છે તે અમારે મન મહાન છે.' વળી અન્યત્ર કહ્યું છે કે “ ચાર વેદમાં પારંગત ચાર ધમો એ પરિષદ [કહેવાય] છે.” શંખ અને લિખિતે કહ્યું છે કે “' (૧) દને જાણનાર (૨) યજુર્વેદને જણનાર (૩) સામવેદને જાણનાર, (૪) અથર્વવેદને જાણનાર, (૫) વેદાંગને જાણનાર, (૬) ધર્મશાસ્ત્રને જાણનાર, (૭) મીમાંસાને જાણનાર, (૮) નૈયાયિક, (૯) નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચારી અને (૧૪) પંચાગ્નિ (= દક્ષિણ આદિ પાંચ અગ્નિઓ રાખનાર ગૃહસ્થ અથવા શરીરગત પાંચ અગ્નિઓને જાણનાર) એમ ઓછામાં ઓછા દસની પરિપદ હોય છે.” પ્રાચેતસમાં કહ્યું છે કે “[ચાર] વેદના ચાર જાણનારા અને ધર્મશાસ્ત્રને જાણનારે એમ ઓછામાં ઓછા પાંચની પરિષદ હોય છે.”
103. तथा च पङ्क्तिपावनप्रस्तावे चतुर्वेदषडङ्गवित् ज्येष्ठसामगोऽथर्वाड्गिरसोऽप्येते पक्तिपावना गण्यन्ते । तदयमेवमादिवेदचतुष्टयप्रतिष्ठाप्रगुण एव प्राचुर्येण धर्मशास्त्रकाराणां व्यवहारः । अन्येऽपि शास्त्रकारास्तथैव व्यवहरन्तो दृश्यन्ते । तथा च महाभाष्यकारो भगवान् पतञ्जलिरथर्ववेदमेव प्रथममुदाहृतवान् ‘शन्नो देवीरभिष्टये' इति । मीमांसाभाष्यकारेणापि वेदाधिकरणे [१.१.८] 'काठकं कालापकं मौद्गलं पैप्पलादकम्' इति यजुर्वेदादिवदथर्ववेदेऽपि पैप्पलादकमुदाजहे। सर्वशाखाधिकरणे
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
