________________
અથર્વવેકશપાઠીને શ્રાદ્ધભજનને અધિકાર કારણ કે સામાન્યપણે વેદબ્રહ્મચર્યને ઉપક્રમ સવવેદવિષયક છે-કેવળ ત્રણ વેદ વિષયક નથી--- એટલે એ ઉપક્રમ સાથે વિરોધ આવે; વળી, આવું વ્યાખ્યાન ઉપયોગી પણ નથી. અન્યાન્ય વેદના [અર્થાત્ એક, બે, ત્રણ કે ચાર વેદના અધ્યયનને લક્ષમાં રાખી કરવામાં આવેલું આ વિક વિધાન છે અને નહિ કે બાર વર્ષ કે સોળ વર્ષના સમયગાળાને લક્ષમાં રાખીને. તે સ્મૃતિને અનાદર પણ ““ તે કણ કેશવાળે અગ્નિહોત્રના અગ્નિની સ્થાપના કરે ? (અર્થાત જેના વાળ ધોળા થવા નથી માંડયા તે (= યુવાન) ગૃહસ્થજીવન શરૂ કરપના ગ્રહણ કરે) એ શ્રુતિની વિરેાધી હોવાથી કરવામાં આવે છે. [સ્મતિ શ્રુતિવિરોધી છે કારણું કે ૪૮ વર્ષ બ્રહ્મચર્ય વ્રત પાળ્યા પછી તેના વાળ કાળા ન હોઈ શકે. એ સંમતિને અનાદર અથર્વવેદના અધ્યયનના નિધનું સૂચન કરતું નથી.
126. ઐત્રિહ્મચર્યવ્રતસ્કૃતિરપિ ચમ્ અથર્વવેદ્દાધ્યયનપામેવ વિષયकरोति, न च वेदान्तराध्ययननिषेधमिति अत्रापि न विशेषहेतुरस्ति । त्रिषु वेदेष्विदं व्रतं, न पुनरेष्वेव त्रिष्विति नियामकं वचनमस्ति ।
26. ત્રણ વેદના અધ્યયન માટેના બ્રહ્મચર્યવ્રતને વિષેની આ સ્મૃતિ અથર્વવેદથી અન્ય ત્રણ વેદનું અધ્યયન કરવાનું જણાવે છે પરંતુ અથવવેદના અધ્યયન નિષેધ તે કરતી નથી. એ નિષેધ કરવા માટે] અહીં કઈ ખાસ કારણ પણ નથી. [વળી, કેઈ પણ ત્રણ વેદના અધ્યયનને માટેનું આ વ્રત છે. પરંતુ આ જ ત્રણ વેદને અધ્યયન માટેનું ” એવું નિયામક વચન નથી.
125. यदपि श्राद्धप्रकरणे यत्नेन भोजयेत्' इति त्रिवेदपारगपरिकीर्तनं तद् वेदपारगमिति शाखान्तरगमिति समाप्तिगमिति विशेषणपदपर्यालोचनया ऋग्वेदाधेकदेशाध्यायिनामनधिकारमेव श्राद्धे सूचयति । अथर्यणस्तु अथर्यशिरोऽध्ययनमात्रलब्धपङक्तिपावनभावस्यैकदेशपाठिनोऽपि तत्राधिकार उपपद्यते । दर्शितं चाथर्वशिरोऽध्ययनमात्रादपि पङ्क्तपावनत्वम् । पक्तिपावनश्च श्राद्धभोजनेऽनधिकृत इति ત્રિપ્રતિષિદ્રમ્ |
127. વળી, શ્રાદ્ધપ્રકરણમાં ‘યત્નથી જમાડવા એ લેકમાં ત્રણ વેદના પારંગતને જણાવ્યા છે એમ તમે કહ્યું. પરંતુ બ્લેકમાં આવેલાં “વેદપારંગત', “શાખાન્તક” અને “સમાપ્તિગ' એ ત્રણ વિશેષણરૂપ પદની પર્યાચના દ્વારા દાદિ એક ભાગનું અધ્યયન કરનારને શ્રાદ્ધમાં અધિકાર નથી એમ સૂચવવામાં આયું છે. એથી ઊલટું, અથર્વવેદના અધ્યયનની પરિપાટીવાળા બ્રાહ્મણ કુટુંબમાં જન્મેલે અથર્વવેદના અથર્વશિર તરીકે જાણીતા ભાગના અધ્યયનમાત્રથી પંક્તિપાવનત્વ પામે છે. અને પરિણામે અથર્વવેદના એક ભાગનું અધ્યયન કરનારનેય ત્યાં (શ્રાદ્ધમાં નિમંત્રણ પામવાને1. અધિકાર ઘટે છે. આમ અથવવેદના અથર્વશિરસ્ તરીકે જાણીતા ભાગનું અધ્યયન કરવા માત્રથી પંક્તિપાવનત્વ પ્રાપ્ત થાય છે એ જણાવાયું છે. અને પંક્તિપાવન છે અને શ્રાદ્ધજનમાં અનધિકારી છે એ બે વસ્તુ તે પરસ્પર વિરોધી છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
