________________
વેદ ઉપર અસંવાદને આક્ષેપ 16. उच्यते । 'यावज्जीवं यजेत' 'यौवज्जीव जुहुयात्' इति जीवमवदसाध्यमानपशुकामनैव नाधिकारिविशेषणं भवितुमर्हति । पशूनां ततः कर्मणः सिद्धिमनवबुध्यमानस्य तत्राधिकार एव न सम्प्रवर्तते इति निर्णेष्यते एतत् । आनन्तर्यमपि कर्मखभावपर्यालोचनेनैव गम्यते, समनन्तरफलत्वेन कर्मणां दृष्टत्वात् । आह च 'कर्मकाले च फलेन भवितव्यम् , यत्कालं हि मर्दनं तत्कालं मर्दनसुखम्' इति [शा. भा. १.१.५] । अधिकार्यपि पश्चाद्यभावपरितप्यमानमानस एव कर्मण्यधिक्रियते यदि सद्य एव ततः फलमासादयेत् । कालान्तरे च कर्मणः प्रध्वंसात्कुतः फलम् ? आह च ‘यदा तावदियं विद्यमानाऽऽसीत् तदा फलं न दत्तवती, यदा फलमुत्पद्यते तदाऽसौ नास्ति, असती कथं फलं दास्यति' इति [शा. भा. १.१.५] । अपि च कालान्तरे फलस्यान्यत् प्रत्यक्ष कारणमुपलभ्यते सेवादि । तस्मिंश्च कारणे दृष्टे सति को नाम सूक्ष्मदृष्टि: अदृष्टं चित्रादिकारणं कल्पयेत् ? तस्मादसत्याश्चित्रादिचोदनाः, प्रत्यक्षादिप्रमाणपरिच्छेदयोग्यार्थोपदेशित्वे सत्यपि तत्संवादशून्यत्वात्, एवंविधविप्रलम्भकवाक्यवत् ।
चित्रादिवचसामेवमप चारस्य दर्शनात् । अनाश्वासोऽग्निहोत्रादिचोदनास्वपि जायते ॥
अग्निहोत्रचोदना मिथ्या, वेदैकदेशत्वाच्चित्रादिचोदनादिवत् । तदत्र तावदसंवादादप्रामाण्यम् । एवं 'पुत्रकामः पुत्रेष्ट्या यजेत' इत्येवमादावपि असंवादो द्रष्टव्यः ।
176 शा॥२-उत्तर यापीय छीगे. 'न्य सुधी व त्या सुधी यज्ञ शे' 'arni સુધી જો ત્યાં સુધી હેબ કરો’ એમ વનની જેમ જે સાધ્યમાન નથી એવી પશુકામના જ અધિકારીનું વિશે પણ બનતી નથી. તે યજ્ઞકર્મ દ્વારા થતી પશુઓની સિદ્ધિને ન જાણનારને તેમાં અધિકાર જ નથી એની સ્થાપના આગળ ઉપર કરીશું. કમને સ્વભાવની પર્યાચના દ્વારા જ આનન્તર્યું પણ જણાય છે, કારણ કે કર્મો બરાબર અનન્તર ફળ અાપતાં દેખાય છે અને કહ્યું પણ છે, “કમ (ક્રિયા) થતું હોય ત્યારે જ તે કમનું ફળ થવું જોઈએ; જે વખતે મદનક્રિયા થતી હોય છે તે વખતે જ મનક્રિયાજન્ય સુખ થાય છે. પશુઓના અભાવથી દુ:ખી મનવાળાને જ ચિત્રાયજ્ઞકર્મ કરવાનો અધિકાર પ્રાપ્ત થાય છે--અલબત્ત જે તે તત્કાલ જ કર્મમાંથી ફળ પ્રાપ્ત કરતે હોય . કાલાન્તરે તે કમ નાશ પામી ગયું હોઈ ફળ ક્યાંથી થાય ? અને કહ્યું પણ છે, જયારે આ ક્રિયા વિદ્યમાન હતી ત્યારે ફળ ન ખપ્યું; જ્યારે કળ ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે તે નથી; અસ્તિત્વ ન ધરાવતી ક્રિયા કેવી રીતે ફળ આપશે ?”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
