Lexicographical Studies In Jaina Sanskrit

Author(s): B J Sandesara, J P Thaker
Publisher: Oriental Institute

Page 73

67
तलारक्ष
.
.
कि
तूअर
तूली
तर्जनक
m. a whip. क्षुल्लक दीर्घेण तर्जनकेन पृष्ठे दृढमाहत्य 126.7. cf. Old and
Mod. Guj. ताजणो, derived, according to the Sartha Gujarati
Jodanikośa, from Persian ‘tājiyānaḥ'. तलहट्टिका
f. the foot or base of a mountain. 25.11; II4.15; 121.2.
Vide PC. . तलारक्ष
m. a protector (of the earth). 83.31; 84.20. [तलवर in Pkt.
and fort in Old Guj. are widely used in the sense of a high-placed police officer, i.e., a protector of the people. Vide e.g. Mahīrāja's Nala-davadanti-rāsa (Prācina Gurjara Granthamālā, no. 2, Baroda, 1954), verse 273 :
महाभंडारी रसोई तलार, राजवैद्य गजवैद्य ज सार ।
.. दीवटीआ सुहबोला जेह, उचितबोला बइठा छइ तेह ।। ताम्बूलदासी f. a maid serving betels. 50.14. ताम्बूलस्थगिका f. a betel-box. 80.17. Vide PC. स्थगिका...: तालक
n. a lock. 47.22. cf. Guj. ताकुं. तिक्ष्णता
f. sharpness. 14.16. [A spelling peculiarity.] तिहुअणपालदेवनन्दन m. son of king Tribhuvanapāla, Kumārapala. 52.21.
f. a kind of pulse: a pigeon pea, Cajanus indicus. 33.4%;
तूभरिछोडं दृष्ट्वा पृष्टम् 33.3.cf. Guj. तूवर, तुवर, तुवेर; Hindi तूवर.
___f. a mattress. सोपधाना खट्वा सतूलीका । 88.7-8. cf. Guj. तळाई. तेजनतूरिका
f. केचिबृद्धा वदन्ति-तत्र तेजनतूरिकायाः करण्डश्चटितः श्रीमत्रीश्वरस्य | 109.5.
[This word appears to connote some precious thing, but the exact meaning is not clear. The PK. mentions that a karanda containing tejanatūrika was found by Vastupāla among other precious things in the house of a wealthy
sea-faring merchant at Stambhatirtha (mod. Khambhāta).] m. a type of anklet. तत्र रोला-तोलयोरद्रयोर्मुखे मिलित्वा तोडकद्यमिव
जातमास्ते । 95.1-2. cf. Guj. तोडो; Hindi, Mar. तोडा. f. exasperation. . हन्यन्ते यवनाः । उच्छलितो बुम्बारवः । केचिदन्तान्तरं अङ्गली . ग्रान्ति: अपरे तु तोबां कुर्वन्ति । तथाऽपि न च्छुटन्ति | 117.26-28. [This
word, derived from Arabic, is fairly prevalent in Mod.
Guj. also.] Vत्रुट्
[1] to be missed. तत्रैकविंशोपको लेख्यके व्यतीति 77.24. [2] to lose, to be at a disadvantage. न वयं धने दत्त ठ्यामः ।
92.73; त्रुटितधनं श्रावककुलं दीनारसहस्रं दत्वोद्धार्यम् | 98.II.
cf. Guj. तूटवू; Hindi टूटना. त्रैलोक्यजयिनी विद्या......f. a type of miraculous lore. एकदा देशनायां योगी कश्चिदागतः । [स
त्रैलोक्यजयिनी विद्या साधयितुं द्वात्रिंशलक्षणभूषितं नरं विलोकयति । तस्मिन् समये ते त्रय एव । एको विक्रमादित्यः, द्वितीयो जीवसूरिः, तृतीयः स एव योगी,नान्यः । राजाऽवध्यः। नरकपाले एकपुटी षण्मासी यावद्भिक्षा याच्यते भुज्यते च, ततः सिध्यति ।
राजविष्यात . तेन सीर छलयितुमायातः 17.31-8.3.