________________
બાબુ બંકિમચંદ્રનું સંક્ષિપ્ત વૃત્તાન્ત ચેક આપતાં જે હતે.”
હાકેમે વાત બરાબર સ્પષ્ટ કરવા માટે સાક્ષીને ફરીથી પૂછયું-“ તમે શું આપતાં જોયું હતું ? ”
સાક્ષી:--હજાર, ચેક. બંકિમઃ- તમને કોઈએ આ વાત શીખવીને મોકલ્યા છે કે શું? સાક્ષી –-કેઈએ નહિ, હજૂર! બંકિમઃ- ચેક કોને કહે છે તે જાણે છે ? સાક્ષી કંઈ જવાબ ન આપતા વકીલ તરફ જેવા લાગે. હાકેમે ફરીથી પૂછ્યું–ચેક કેને કહે છે તે જાણે છે ? સાક્ષી-હજૂર, હું એટલું જાણું છું કે મહેસુલ ભર્યા પછી જમીનદાર ચેક આપે છે.
એટલે બંકિમ બાબુએ કહ્યું “ સમજો. તમે પોતે મુકદ્દમાવિષે કશું જાણુ નથી અને બીજાઓની શીખવણી પ્રમાણે જ સાક્ષી આપે છે. તમારા મુખમાંથી એક શબ્દ ન નીકળી શકે. તમે તો ચિક બેલે છે. હવે સાચું કહી દે, તમને કે શીખવ્યું છે કે નહિ તે હું હમણાં જ તમારા ઉપર જદારી કરીશ.”
એટલે સાક્ષીએ રડતાં રડતાં કહ્યું, વકીલ સાહેબે મને જે શિખવ્યું હતું તે પ્રમાણે મેં કહ્યું છે. વકીલ સાહેબે ધ્રુજતી ધ્રુજતાં પિતાને મુકર્દમો પાછો ખેંચી લીધો. આ રીતે એક નાની શી વાત ઉપરથી બંકિમ બાબુએ મુકદમાનું તત્તવ જાણી લીધું હતું. - બંકિમ બાબુ બહુ હોશિયારીથી તેમનું કામ કરતા હતા. પછીથી પણ ઉક્ત મેજીસ્ટ્રેટ સાહેબ જે તેમને ન બન્યું. અંતે બંકિમ બાબુએ નોકરી છોડીને પેન્શન લેવાને વિચાર કર્યો. સન ૧૮૯૦ માં તેમણે પેન્શન માટે અરજી કરી, પણ અરજી નામંજુર થઈ નામંજુર થાય એવું જ હતું. તે વખતે એમની ઉંમર ત્રેપન વર્ષની હતી. પંચાવન વર્ષની ઉંમર પહેલાં પેન્શન મળતું નથી. હા, જે કાઈ રોગ થયેલ હોય તે જુદી વાત. બંકિમચંદ્રને બહુમૂત્રના રોગ સિવાય બીજો કોઈ રોગ ન હતો. વળી તો તેમનું શરીર તંદુરસ્ત અને બળવાન હતું. એથી સરકારે બંકિમબાબુની અરજી નામંજુર કરી. પણ એથી તે તેમની જીદ વધારે થઈ. કેઈ તેમની ઈચ્છા વિરુદ્ધ પડતું તે તેઓ ગાંડા જેવા થઈ જતા હતા. એ તેમની ટેવ હતી. જ્યાં સુધી તે અડચણને તેઓ દૂર કરતા નહિ, ત્યાંસુધી તેમની જીદ અને શક્તિ કમેક્રમે વધ્યાજ કરતી.
સરકારે જ્યારે તેમની અરજી નામંજુર કરી ત્યારે તો તેમણે નોકરી છોડવાની દૃઢ પ્રતિજ્ઞા જ લીધી. રેગનું બહાનું કાઢવાથી તેઓ સહેજમજ છુટા થઈ શકે કે તેમ હતું; પણ જુઠું બોલવું એ તેમને તદ્દન નાપસંદ હતું. બંકિમબાબુ સદાયે સત્યના ઉપાસક હતા. કોઈએ તેમને કઈ વાર મીઠુંમરચું ભભરાવીને વાત કરતાં જોયા નથી કે એક અક્ષર જૂઠું બોલતાં સાંભળ્યા નથી. બંકિમબાબુના ભત્રીજા શચીશચંદ્ર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
