________________
૧૧૮
ધર્મતત્વ
अद्वेष्टा सर्वभूतानां मैत्रः करुण एव च। निर्ममो निरहंकारः समदुःसुखः क्षमी॥ संतुष्टः सततं योगी यतात्मा दृढनिश्चयः। मय्यर्पितमनोबुद्धिर्यो मद्भक्तः स मे प्रियः॥ यस्मान्नाद्विजते लोको लोकोनोद्विजते च यः। हर्षामर्षभयोद्वेगैर्मुक्तो यः स च मे प्रियः॥ अनपेक्षः शुचिर्दक्ष उदासीनो गतव्यथः। सर्वारंभ परित्यागी योमद्भक्तः स मे प्रियः॥ यो न हृष्यति न द्वेष्टि न शोचति न कांक्षति । शुभाशुभपरित्यागी भक्तिमान् यः स मे प्रियः॥ समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः। शीतोष्णसुखदुःखेषु समः संगविवर्जितः॥ तुल्यनिंदास्तुतिौनी संतुष्टो येनकेनचित् ।
अनिकेतः स्थिरमतिर्भक्तिमान्मे प्रियो नरः॥ ये तु धामृतमिदं यथोक्तं पर्युपासते ।
श्रद्दधानामत्परमा भक्तास्तेऽतीव मे प्रियाः॥ (१२ १3थी२०)x પ્રારંભમાં જ પ્રહાદને સર્વત્ર સમદર્શી અર્થાત સમાન દષ્ટિવાળો જણાવવામાં આવ્યો છે. પ્રલ્લાદના ગુણવિષે ચરિત્રકાર આ પ્રમાણે લખે છે –
समचेता जगत्यस्मिन् यः सर्वेष्वेव जन्तुषु । यथात्मनि तथान्यत्रं परं मैत्रगुणान्वितः॥ धर्मात्मा सत्यशौचादिगुणानामाकरस्तथा ।
उपमानमशेषानां साधूनां यः सदाभवत् ॥ અર્થાત––ગ્રંથકારે પ્રહાદને સર્વ ભૂતમાત્રમાં સમાનબુદ્ધિ રાખનાર, પિત્તાનાજ સમાન અન્ય પ્રાણીઓને ગણનાર તથા સત્ય-શૌચાદિ અનેક ગુણગણાલંકૃત જણાવ્યો છે; પરંતુ કેવળ ગુણુવાદ કરવાથી શું વળે? જેની સ્તુતિ કરવામાં આવે તેના જીવન ચરિત્રમાં તેવા ગુણો સ્પષ્ટ ન થાય તે તે ગુણાનુવાદ કશી અસર કરી શકતા નથી. પ્રહાદને સૌથી પ્રથમ ગુણ તેના જીવન–ચરિત્રમાં એ જોવામાં આવે છે કે તે પરમ સત્યવાદી હતો. સત્ય બોલવાના સંબંધમાં તે એટલે બધે દૃઢ હતો કે ગમે નારી એવી અનેક વાતે આવેલી છે. ભાગવત એકાદશ સ્કંધ તે એવી થોડીક વાર્તાઓ ધરાવવા ઉપરાંત શ્રીમદભગવદ્દગીતાની એકાદ ઉત્તમ ટીકા જેવો જ છે.
સંપાદક આ લેકેને ભાવાર્થ પૂર્વના અધ્યાયમાંજ જોઈ લે.
www.umaragyanbhandar.com
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
