________________
કશનચિંતામણિ ]
૧૦૮ થયો. શરીરવડે પણ તે એ અહંકારી થયો કે કેઈને મસ્તક પણ નમાવે નહિ. તેમ વાણીથી પણ દુર્વચન બેલનારે થયે. આખા જગતને તૃણ સમાન ગણતો તે સ્તંભની જેમ અક્કડ રહીને પોતાના માતાપિતાને પણ નમે નહી. એકદા તે લેખશાળામાં ગયો, ત્યાં ભણાવનાર ગુરુને ઉંચે આસને બેઠેલા જોઈને તેણે કહ્યું કે “તું અમારા અને અમારી રેયતના આપેલા દાણાને ખાનાર થઈને ઉંચા આસન પર બેસે છે, અને મને નીચે બેસાડે છે.” એમ કહીને ગુરુને લાત મારી નીચે પાડી દીધા. તે વાત સાંભળીને “આ કુપુત્ર છે” એમ જાણે રાજાએ તેને પિતાના દેશમાંથી દૂર કર્યો.
ઉક્ઝિત કુમાર ચાલતો ચાલતો એક તાપસના આશ્રમમાં ગયો. ત્યાં પગ ઉપર પગ ચઢાવીને તે તાપસની સામે બેઠે. એટલે તાપસોએ તેને શિખામણ આપી કે “હે ભાગ્યશાળી ! વિનય રાખ.” તે બોલ્યો કે “મસ્તક પર જટાજુટ રાખનારા અને આખે શરીરે ભસ્મ ચાળનારા નગ્ન બાવાઓને વિષે વિનય શો?” તેનું તેવું ગર્વિષ્ઠ વચન સાંભળીને તાપસોએ તેને તરત ત્યાંથી કાઢી મૂક્યો; એટલે તે ક્રોધથી બોલ્યો કે “ અરે ! મારા પિતાનું હું રાજ્ય પામીશ ત્યારે તમારે નિગ્રહ કરીશ.” એમ કહીને બડબડતો બડબડતો આગળ ચાલ્યો. માર્ગમાં તેને એક સિંહ મળ્યો. તેને જોઈને હાથમાં તીણ ખગ લઈ અહંકારથી તેની સન્મુખ ચાલ્યો. સિંહની સાથે યુદ્ધ થતાં સિંહ તેને ખાઈ ગયો. તે મરીને ગર્દભ થયો. ત્યાંથી મરીને ઉંટ થયે. ત્યાંથી મરીને ફરીથી નંદિપુરમાંજ પુરોહિતને પુત્ર થયો. બાલ્યાવસ્થામાં જ તે ચૌદ વિદ્યાને પારગામી થયે. ત્યાં પણ અહંકારથી જ મૃત્યુ પામીને તેજ નંદીપુરમાં ગાયન કરનારે ડુંબ થયે. તેને જોઈને પુરોહિતને તેના પર ઘણો નેહ થવા લાગ્યો. એવામાં કઈ કેવળજ્ઞાની તે ગામે પધાર્યા. તેમને પુરોહિતે નમ્રતાથી પૂછયું કે “હે પૂજ્ય ! આ ડુંબના પર મને ઘણે પ્રેમ થાય છે તેનું શું કારણ?” ત્યારે કેવળીએ તેના પૂર્વ ભવનું સર્વ વૃત્તાન્ત કહ્યું. તે સાંભળીને તે ગાયકને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું; તેથી તે કેવળી પરમાત્માનાં વચન સાંભળવાને રસિક થ. પછી ગાયકે પિતાના ઉદ્ધારને ઉપાય પૂછ્યું, ત્યારે શ્રી કેવળીએ અનેક સ્યાદ્વાદ પક્ષથી યુક્ત એવું મન, વચન અને કાયા રૂપ ત્રણ ભેગની શુદ્ધિનું સ્વરૂપ પ્રકાશિત કર્યું, તથા મોક્ષના હેતુ ૫ પાંચ યેગના સ્વરૂપનું પણ નિરુપણ કર્યું. તે આ પ્રમાણે
મેલેણ જનાગ, સડપ્યાચાર ઈmતે છે
વિશિષ્ય સ્થાનવણથં-લંબનિકાગ્રગોચર ના ભાવાર્થ –“સર્વ આચાર મોક્ષની સાથે યોગ કરનાર હોવાથી ગરુપ કહેલા છે. તેમાં પણ સ્થાન, વર્ણ, અર્થ, આલંબન અને એકાગ્રતા એ પાંચને વિશેષે કરીને યોગપ માનેલા છે.”
અહીં મિથ્યાત્વાદિકના કારણભૂત એવા મન, વચન, કાયાના પેગ કર્મવૃદ્ધિ કરવાના ૧. ડુંબ ઢેડની એક જાતિ છે.
Jain Education Intemational
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
