________________
નચિંતામણિ ]
૧૭. સ્પષ્ટાથ–“જેના જીવવાથી સજજન પુરુ તથા મુનિઓ જીવે છે અને જે સદા પોપકારી છે તેને જન્મ સફલ છે, અને તેજ જીવે છે.”
પંચમેહનિ ષષ્ઠ વા, ભુતેડનવમેવ યા
ધર્માથી ચાપ્રમાદી ચ, સ વારિચર જીવતિ છે ૩ છે
સ્પષ્ટાઈ–બહે જલચર પ્રાણી ! જે પાંચમે અથવા છ દિવસે નિર્દોષ ભજન કરે છે, જે ધર્મના અથ છે અને અપ્રમાદી છે, તેજ પુરુષ જીવે છે.”
આચાર્યો આમને પહેલે લૅક કહ્યો, ત્યારે મત્સ્ય બે વખત “કે જીવતિ” એ પદ બોલવા લાગ્યો. અને જ્યારે આચાર્ય બીજો શ્લોક બોલ્યા, ત્યારે એક વખત ઉપરનું પદ બોલવા લાગ્યો અને જ્યારે ત્રીજો શ્લોક બે, ત્યારે તે મૌન ધરીને રહ્યો. પછી રાજાએ સૂરિમહારાજને કહ્યું કે-“હે સ્વામી! જલચર પ્રાણી પણ ધર્મક્રિયાની ઈચ્છા કરે છે, તે મોટું આશ્ચર્ય છે.” ગુરુ બેલ્યા કે-“હે રાજા ! ધર્મ હીન અને ગુણહીન મનુષ્યનો ભવ સર્વ જી કરતાં અતિ નીચ છે. તે વિષે વિદ્વાનની વાણીના વિલાસી કવિઓનાં વચને સાંભળે–
યેષાં ન વિદ્યા ન તપે ન દાન, ન ચાપિ શીલ ન ગુણે ન ધર્મ
તે મટ્યલેકે ભુવિ ભારભૂતા, મનુષ્યણ મૃગાશ્ચરન્તિ ૧ સ્પષ્ટાર્થ_“જે મનુષ્યોમાં વિદ્યા, તપ, દાન, શીલ, ગુણ અને ધર્મ નથી તેઓ આ મૃત્યુલોકમાં પૃથ્વીના ભારપ થઈને મનુષ્યને પે મૃગ (હરણિયા) ચરે છે એમ સમજવું.”
આ પ્રમાણે વિદ્વાનના મુખથી નીકળેલાં વચન સાંભળીને એક મૃગ ગર્વ સહિત બે કે “નિંદિત મનુષ્યને અમારી ઉપમા કેમ આપે છે ? કેમકે અમે તે ઘણા ગુણવાન છીએ.
ગીતે શીર્ષ જને માંસં, ત્વચં ચ બ્રહ્મચારિણે
શ્રેગં ગીશ્વરે દક્યો, મૃગસ્ત્રીપુ સુલચને ૧ સ્પષ્ટા–“ગીતને માટે માથું, માણસને માંસ, બ્રહ્મચારીને ચમ, ગીને શીંગડાં અને સ્ત્રીઓને માટે નેત્ર અમે આપીએ છીએ.” વળી--
દુર્વાકુરતૃણાહાર, ધન્યાસ્તે ચ વને મૃગા વિભન્મત્તમૂખણાં, ન પશ્યતિ મુખાનિ ય . ૨
સ્પષ્ટાર્થ–“દૂર્વા (ધર)ના અંકુર અને તૃણ (ઘાસ)નું ભક્ષણ કરનારા મૃગો વનમાં રહેતા હોવાથી વૈભવથી ઉન્મત્ત થયેલા મૂર્ણોનાં મુખ જોતા નથી, માટે તેમને ધન્ય છે.”
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
