________________
[ શ્રી વિજ્યપધસૂરિકૃતસાર વગરના આ સંસારને મોહ તજીને મોક્ષમાર્ગને આરાધી જરૂર સિદ્ધિપદને પામવું જોઈએ. આ પ્રસંગે સંસારની અસારતાનું સ્વરૂપ દષ્ટાંત સાથે ટુંકામાં આ રીતે જાણવું.
સંસારાસારતાં વિક્ષ્ય, કેચિસુલભધિના
શીઘ્ર ગ્રહણતિ સામ્યત્વે, શ્રીદત્ત શ્રેષ્ટિવઘથા ૧છે અર્થ–“કેટલાએક સુલભબધી જ સંસારની અસારતાને જોઈને શ્રીદત્તા શ્રેણીની જેમ તત્કાળ સમતાભાવને ધારણ કરે છે.” તે બીના ટુંકામાં આ રીતે જાણવી.
મંદિરપુરમાં સુરકાંત નામે રાજા હતા. તે ગામમાં સોમશ્રેષ્ઠી નામે નગરશેઠ હતે. તે રાજાને માનીતું હતું. તેને સમશ્રી નામની પત્ની હતી. તેનાથી ઉત્પન્ન થયેલ શ્રી દત્ત નામે તેમને પુત્ર હતો. એકદા સમઝી પિતાની ભાર્યા સાથે વનમાં કીડા કરવા ગયો હતો. ત્યાં પાછળથી સુરકાંત રાજા પણ આવ્યું. રાજા સોમશ્રીને જોઈને તેના પર આસક્ત થશે. તેથી તેને બળાત્કારથી લઈ જઈને પોતાના અંતઃપુરમાં રાખી. સોમશ્રેણી પ્રિયાના વિરહથી બહુ જ ખેદ પામીને ઘેર આવ્યો. પછી તેણે પ્રધાનમંડળ પાસે તે વૃત્તાંત કહી રાજાને સમજાવવાનું કહ્યું. તે પ્રધાનોએ પણ રાજાને ઘણી રીતે સમજાવ્યા, પરંતુ રાજાએ માન્યું નહીં. તેથી પ્રધાનેએ આવીને શેઠને કહ્યું કે–
માતા યદિ વિષે દઘાટુ, પિતા વિજયતે સુતા
રાજા હરતિ સર્વસ્વં, કા તત્ર પ્રતિવેદના . ૧
અર્થ “જ્યારે માતાજ પુત્રને ઝેર આપે, પિતાજ તેને વેચે, અને રાજાજ સવસવ (તમામ માલ મીલ્કત) હરી લે, ત્યારે તેને શે ઈલાજ? કાંઈ નહીં.”
પછી શ્રેણીએ ઘેર આવીને પોતાના પુત્રને કહ્યું કે “વત્સ! આપણું ઘરમાં છે. લાખ દ્રવ્ય છે તેમાંથી સાડા પાંચ લાખ દ્રવ્ય લઈને હું જાઉં છું. તે કઈ બળવાન રાજાને સેવીને તે રાજાના બળથી તારી માતાને હું છોડાવીશ.” એમ કહીને શ્રેષ્ઠી તેટલું ધન લઈ કઈ દિશામાં ચાલ્ય, શ્રીદત્ત ઘરે રહ્યો. તેને કેટલેક કાળે એક પુત્રી થઈ. તે વખતે તેણે વિચાર કર્યો કે “માતા-પિતાને વિરહ, ધનને નાશ, પુત્રીને જન્મ અને ગામનો રાજા વિરુદ્ધ-અહો દેવ ! અવળું હોય ત્યારે શું શું ન થાય ?” પછી પુત્રી જ્યારે દસ દિવસની થઈ ત્યારે શ્રીદત્ત શંખદત્ત નામના મિત્રની સાથે વેપાર કરવા માટે વહાણમાં બેસીને પરદેશ ચાલે. ક્રમે કરીને બન્ને મિત્રે સિંહલદ્વીપ આવ્યા. ત્યાં નવ વર્ષ સુધી વેપાર કરીને વિશેષ લાભની ઈચ્છાથી તે બન્ને મિત્રે કટાહદ્વીપે ગયા. ત્યાં પણ બે વર્ષ રહ્યા. એકંદર આઠ કરડ દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરીને ઘણી જાતનાં કરીયાણ, હાથી, ઘોડા વિગેરે લઈને પિતાના દેશ તરફ ચાલ્યા. માર્ગમાં એક વખત તે બન્ને મિત્રે વહાણની ઉપલી ભૂમિપર બેઠા બેઠા સમુદ્રની શોભા જતા હતા, તેવામાં સમુદ્રના જળમાં તરતી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
