________________
નાચતામણી
૧૭૮ તરી જાય છે, અને પિતાને શરણે આવેલા બીજાઓને પણ ઉપદેશ આપીને તારવા સમર્થ થાય છે. તે આત્મારામી કહેવાય છે.
જ્ઞાન જે ક્રિયાયુક્ત હોય તે જ મોક્ષદાયક થાય છે, એટલું જ્ઞાન કોઈ પણ હિત કરી શકતું નથી. કહ્યું છે કે –
ક્રિયાવિરહિતં હન્ત, જ્ઞાનમાત્રમર્થકમ્ |
ગતિ વિના પથૉડપિ, નાનેતિ પુરમીસિતમ્ ૧ છે અથ–“ક્રિયા રહિત એવું માત્ર જાણવા રૂપ સંવેદન જ્ઞાન કે જે વાણીના વ્યાપાર રૂપ અને મનના વિકલ્પ રૂપ છે તે અનર્થક છે, વંધ્ય છે, એટલે મુક્તિને દેનારૂં નથી, કેમકે (પુરના) માર્ગને જાણનાર માણસ પણ ગતિશ્ય ક્રિયા કર્યા વિના કદી પણ ઈચ્છિત પુરને પામતો નથી.” તેજ વાતને દઢ કરવા માટે કહે છે
સ્વાનુફલાં ક્રિયાં કાલે, જ્ઞાનપૂણ્યક્ષિત
પ્રદીપ સ્વપ્રકાશેડપિ, તૈલપૂર્યાદિક યથા. ૨ અર્થ–“તત્વબોધની પ્રાપ્તિ રુપ સ્પર્શજ્ઞાને કરીને પૂર્ણ છતાં પણ કાર્યને કરવાના સમયે સ્વીકાર્યને અનુકૂળ એવી ક્રિયાની તે અપેક્ષા રાખે છે તે માટે જ મુનિ મહારાજ આવશ્યકાદિ ક્રિયા શાસ્ત્રોક્ત કાળે કરે છે. કેમકે દીવો પોતે પ્રકાશમાન છતાં પણ તેલ પૂરવા વિગેરેની અપેક્ષા રાખે છે. અર્થાત્ સ્વયંપ્રકાશ છતાં તેલ, વાટ, પવનથી રક્ષણ વિગેરેની અપેક્ષા રહે છે.
ક્રિયા કરવાનું ફળ આ પ્રમાણે કહ્યું છે
ગુણવબહુમાનાલૅર્નિત્યસ્મૃત્યા ચ સકિયા
જાત ન પાતભાવ–મજાતે જનમેદપિ ૧ છે અર્થ–“સંયમાદિક ગુણવાળા ભવ્ય જેનું બહુમાન કરવાવડે, આદિ શબ્દ કરીને પાપની દુર્ગચ્છા (નિદા) કરવા વડે અને અતિચારની આલોચનાદિ કરવા વડે, વળી પૂર્વે ગ્રહણ કરેલા વ્રતનું નિરંતર સ્મરણ કરવા વડે થયેલી જે સત્ કિયા, અર્થાત્ તે તે ગુણયુક્ત થતી શુભ ક્રિયા તે ઉત્પન્ન થયેલા શુભ ભાવને નાશ થવા દેતી નથી, અને નહી ઉત્પન્ન થયેલા શુકલ ધ્યાનાદિક ભાવને ઉત્પન્ન કરે છે.”
શ્રેણિક રાજાને તથા કૃષ્ણ વાસુદેવ વિગેરેને ગુણીના બહુમાનથી અને મૃગાવતીને પાપના પશ્ચાતાપથી, અતિમુક્ત મુનિને અતિચારની આલોચના કરવાથી અને રતિસુંદરીને
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
