Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
६
दुष्प्रयुक्त
प्रज्ञापनसूत्रे स्तस्य कायिकी दुष्प्रयुक्तकायिकी, सा च प्रमत्तसंयतस्यापि विज्ञेया, प्रमत्ते सति काय दुष्प्रयोगसम्भवात् गौतमः पृच्छति - 'अहिगरणिया णं भंते ! किरिया कइविहा पण्णत्ता ? ' हे भदन्त ! आधिकरणिकी खलु क्रिया कतिविधा प्रज्ञप्ता भगवानाह - 'गोयमा ' हे गौतम ! ' दुविहा पण्णत्ता' आधि करणिकी क्रिया द्विविधा प्रज्ञप्ता, 'तं जहा - संजोयणहिरगणिया य, निव्वत्त नाहिगरणिया य' तद्यथा संयोनाधिकरणिकी च निर्वर्तनाधियरणिकी च, तत्र संयोजनम् - पूर्वनिष्पादितानां विपशस्त्राद्यङ्गानां मेलनं तदेव अपारसंसारकारणत्वाद् आधिकणकी संयोजनाधिकरणिकी क्रिया, सा च विषशस्त्रास्त्राद्यङ्गानि पूर्वनिष्पादितानि संयोजयितुर्भवति एवं निर्वर्तनम् - असिकुन्तशक्तितोमर खड्डा दिशस्त्र विशेषाणामारम्भा दितो निष्पादनं तदेवाधिकरणिकी निर्वर्तनाधिकणिकी, पञ्च प्रकारस्य शरीरस्य निष्पादनं उद्भवनं वा निर्वर्तनाधिकरणिकी क्रिया व्यपदिश्यते, पञ्चविधशरीर स्यापि दुष्प्रयुक्तस्य संसारवृद्धिकारणत्वात्, गौतमः पृच्छति - ' पाओसियाणं भंते ! किरिया कविता पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! प्राद्वेषिकी खलु क्रिया कतिविधा प्रज्ञप्ता ! कायिकी क्रिया कहलाती है । यह क्रिया प्रमत्त संयत को भी होती हैं। क्योंकी प्रमाद से युक्त होने की स्थिति में काय रूप दुष्प्रयोग हो सकता हैं ।
श्री गौतमस्वामी - हे भगवन् अधिकरणिकी क्रिया कितने प्रकारकी कही है ? श्री भगवान् - हे गौतम ! अधिकरणिकी क्रिया के दो भेद होते हैं, संयोजनाधिकरणी क्रिया और निर्वर्त्तनाधिकरणिकी क्रिया । पहले से बने हुए शस्त्र अस्त्र विष आदि के अंगो का अवयवों को जोड़ना संयोजना अधिकरण हैं। संसार का कारण होने से ऐसी क्रिया संयोजनाधिकरणिकी क्रिया कहलाती हैं ! भाला, शक्ति, तोमर, खड्ग आदि हिंसा के साधनों को नये सिरे से बनाना निर्वर्त्तनाधिकरणिकी क्रिया हैं । अथवा पांच प्रकार के शरीरों का बनाना भी निर्वर्त्तनाधिकरणिकी क्रिया है । क्योंकी दुष्प्रयुक्त शरीर भी संसारवृद्धिका कारण है ।
तलवार,
ચેષ્ટા દુપ્રયુકત કાયિકી ક્રિયા કહેવાય છે, આ ક્રિયા પ્રમત્તસયતને પણ હોય છે, કેમકે પ્રમાદથી યુકત હાવાની સ્થિતિમાં કાયાના દુપ્રયાગ થઇ શકે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન! આધિકરણુકી ક્રિયા કેટલા પ્રકારની કહી છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! આધિકારણિકી ક્રિયાના બે ભેદ છે. સ’ચેાજનાધિકરણુિકી અને નિર્માંનાધિકારણિકી પહેલેથી ખનાવેલા શસ્ત્રાસ્ત્ર વિષઆદિના અંગાને અવયવોમાં જોડવુ સ યેજનાધિકરણ છે. સ ંસારનું કારણ હાવાથી એવી ક્રિયા સયાજનાધિકરણિકી ક્રિયા કહેવાય છે. તલવાર ભાલા, શકિત, તેામર, ખડ્ગ આદિ હિંસાના સાધનાને નવી રીતે બનાવવા તે નિનાધિકરણ ક્રિયા છે. અથવા પાંચ પ્રકારના શરીરેનું બનાવવું પણ નિનાધિકરણકી ક્રિયા છે. કેમકે ક્રુષ્ણયુકત શરીર પણ સંસાર વૃદ્ધિનું કારણ છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
