________________
[૧૪] पुढवी आउ काए, उल्लाय वणस्मइ तसा पाणा । बायर तेउकाए, एरंतु समासओ सत्यं ॥ १२३ ॥
ધળ, પાણી, લીલી વનસ્પતિ, ત્રસ જીવે એ બાદર અગ્નિકાયનાં સામાન્ય શસ્ત્રો છે. હવે વિભાગથી દ્રવ્ય શસ્ત્ર કહે છે. किंची सकाय सत्यं, किंची परकाय तदुभयं किंची। एयंतु दव्य सत्थं, भावेय असं जमो मत्यं ॥१२४॥
કેઈક સ્વાયજ શરૂપ થાય છે, એટલે એક અગ્નિકાયથી બીજા અગ્નિકાયને દુઃખ પડે છે. જેમકે તૃણને અગ્નિ અને પાંદડાને અગ્નિ પરસ્પર એક બીજાથી દુઃખ પામે છે. કોઈ પરકાય શસ્ત્ર છે, જેમાં પાણી અશ્ચિયન ને હણે છે અને ઉભય શસ્ત્રને તુષ, કરીષ, (છાણાં) વિગેરેથી મળેલ અરિ બીજા અગ્નિને શસ્ત્ર રૂપ છે. (અહિં ઉભયથી એમ સમજવું કે છેડા બળતાં મારીવાળાં છાણાં તથા બળતાં ભાતના છોડ વિગેરે અગ્નિ સહિત હોય છે તેથી અગ્નિ અને પૃથિવિ એમ બેઉ મળી ઉભય થયાં.) મૂળમાં “તું” શબ્દ છે તે ભાવ શસ્ત્રની અપેક્ષાએ વિશેષ અર્થ છે અને પૂર્વે કહેલ સમાસ વિભાગ રૂપ પૃથિવી તથા સ્વકીય વિગેરે દ્રવ્ય શસ્ત્ર છે. હવે ભાવ શસ્ત્ર બતાવે છે. ભાવમાં શસ્ત્ર તે અસંયમ છે. તે મન, વચન, તથા કાયાનું ખરાબ ધ્યાન રૂપ લક્ષણ છે.
પૂર્વે કહેલું વ્યતિરિક્તના દ્વારના અતિદેશ દ્વારવડે સમાપ્ત કરવાની ઈચ્છાથી નિર્યુક્તિકાર કહે છે.
