Book Title: Shodashak Granth Vivaran
Author(s): Haribhadrasuri, 
Publisher: Keshavlal Jain
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022219/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poDazaka graMtha-vivaraNaM. prathama khaMDa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 nAma:-- pUrvAcArya zrI haribhadrasUrIzvarajIkRta SoDazakagraMtha-vivaraNaM [ gI ] " " *". - T f* ' h's | dravyasahAyakaH sva. zeTha mohanalAla vAghajInA TrasTIo zeTha gulAbacaMda vAghajI vakIla tathA zeTha maganalAla vAghajI [ sane 1936 saMvata 1992 ] vIra saMvata 246ra mUlya-sahAyaka taraphathI bheTa. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha devacaMda dAmajI AnaMda presa-bhAvanagara. namo vizuddhadharmAya, svarUpaparipUrtaye / namo vikAravistAra gocarAtItamUrtaye // za: paM. kezavalAla jaina Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI mehanalAla vAghajIne jIvana paricaya zikAo pahelAM mAravADamAMthI eka zrImALI kuTuMba saurASTra tarapha utarI AvyuM jemAMthI thoDA (vardhamAnapura) vaDhavANa zaheramAM rahyAM ane bIjA bhAIoe saurASTrane cheDe mahuvA (madhumAlatI)mAM jaIne vasavATa karyo. (A. zrI. vijayanemI sUrinA vaDavAo) vaDhavANu vasela kuTuMbanuM sattara bhAIonuM jUtha hatuM tethI teo satrAnI aTakathI oLakhAyA. vaDhavANa zaheramAM A kuTuMbanI AgevAnI jAmatI gaI ane zaheranI zeThAI jevA javAbadAra sthAnano kaLaza temane zire DhaLAya. rAjyamAM mAna ane prajAne vizvAsabharyo prema chatI gayelA nathu dAmA zeThanI AgevAnIne hajI te eka sake pUro thayo nathI. ane te vakhatanI "mahAjana' nI pratibhAnA tejathI A ja paNa vaDhavANanA mahAjananI sarvotkRSTatA vakhaNAya che. haju paNa A kuTuMba mahAjana tathA saMdhamAM eka AgevAna tarIke che. nathubhAInA eka bhAI kamaLazI zeThanA dIkarA vAghajIbhAI garbhazrImaMtAImAM ucharelA dhaMdhe dhIradhArano tema ja karIyANAnI dukAna cAlatI. uttarAvasthAe pahoMcavAthI jaMjALa saMkelI dharma-ArAdhanAmAM jIvanane zeSa kALa rekI beThA. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mehanalAla temanA moTA dIkarA. kuTuMba ane vahevAra sAcavavAnI javAbadArI temaNe svIkArI laIne vaDhavANamAM ja bukaselaranI dukAna kholI. teo sAdA ane saraLa svabhAvI hatA. dhaMdhAmAM te avizrAMta khaMtathI AgaLa vadhyA ane je vakhate kAThiyAvADane paradeza sAthe dhaMdho kheDavAne khyAla paNa nahatuM tyAre bhAI mehanalAle prInTIMga peparsa, prInTIMga Inka vagere chApakhAnAnA barano sTeka parabhAre utAro zarU karyo ane vagara hariphAIe dhaMdhAnI khIlavaNuM karI. vAghajI zeThane cAra dIkarA : temAM moTA mohanabhAI (janma. 1925) bIjA gulAbacaMdabhAI ( janma. 1928) temaNe DIsTrIkaTa plIDaranI parIkSA 1954 mAM pasAra karavA pachI vaDhavANa kempamAM vakIlAta karavAnuM zarU kareluM ane temanI kAryadakSatAthI agragaNya vakIla tarIke AgaLa AvyA ane kempanI zrI saMghanI peDhImAM agragaNya sthAne che. trIjA kasturabhAI (janma. 1932 ) DoTarI lAInamAM H. A. ne abhyAsa karIne gavarmenTa saravIsamAM joDAyA. jo ke temanI badalI eDana thavAthI te muMbaIthI AgaLa jatA hatA tyAre TrenanA akasmAtamAM hAtha tathA pagane IjA thaI gaIne pariNAme vaDhavANamAM ja sTeTa ane khAnagI DAkaTarI lAIna saMbhALatAM 1968 mAM gujarI gayA. cothA maganalAlabhAI teo paNa DIsTrIkaTa plIDarane abhyAsamAM AgaLa vadhyA. jenI chellA varSanI parIkSAnI kasoTImAM nirAza thatAM muMbaImAM sutara-sIlka-imITezanane vepAra paradeza sAthe zarU karyo, jemAM laDAInA prasaMge sArI yArI ApavA pachI manane saMtoSa vALIne vyAjavaTAva karI kempamAM nivRtiparAyaNa jIvana gujAre che. vAghajI zeTha punI AbAdI nIhALIne dharmaArAdhanA karatAM 1979 mAM svargavAsI thayA. jyAre vaDhavANa zaheramAM ekalA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanabhAIne vasavATa hato. teo paNa tapasvI ane dharma niyamamAM custa hatA. keLavaNI tarapha vizeSa rUcI rAkhatA. 1980 mAM teo mAMdA paDyA tyAre jIvananI anityatA samajIne kempamAMthI bane bhAIone bolAvyA. temane putra nahoto ane bhAvanA hAthe te sAthenI hatI tethI pitAnI strI vagerene mATe gujarAnanI rakama alAhedI kADhIne vizeka hajAranI sakhAvatanuM vIla karatA gayA. khAsa karIne AkhuM kuTuMba keLavAeluM. dharmapremI ane keLavaNanA kSetromAM vikAsa tarapha rUcIvALuM hovAthI mehanabhAInA vIlanI vyavasthA karavA sAthe bhAI gulAbacaMdabhAI tathA maganalAlabhAIe paNa sakhAvatanA jharaNAmAM umero karyo che tema jevAze. ucharatI prajAne bALapaNathI dhArmika saMskAra ApavAnI temanI hamezAM bhAvanA jevAtI ane e vAta lakSamAM rAkhIne vaDhavANa zaheramAM bALaka-bALAone dhArmika zikSaNa ApavAne zALA ke pAThazALA kholavAnI vilamAM bhalAmaNa karelI te mujaba kAyamI pAThazALA nabhAvavAne zrI saMghane rUA. pAMca hajAra suprata karIne zeTha mehanalAla vAghajI jaina pAThazALA" nAma rakhAvyuM ane te saMsthA cirasthAyI banAvavAne tenA mATe lagabhaga daza hajAra rUA. kharcane moTA derAsarajI najIka "zeTha mehanalAla vAghajI jaina pAThazALA bIDIMga pAkA pAyAnuM mALabaMdha baMdhAvI uparyukta nAmathI zrI saMdhane suprata karavAmAM AvyuM che. eTaluM ja nahi paNa te bIlDIMgamAM ahorAtrI jJAna-dhyAna thaI zake mATe zeTha vAghajI kamaLazI sAmAyakazALA khullI mUkavAmAM AvI che temAM joItA upakaraNa vasAvI devAmAM AvyA. jeno lAbha AbAlavRddha laI zake ane temane jJAna-dhyAna-vAcana-manananI anukULatA rahe te mATe bhAI gulAbacaMda vAghajI taraphathI lagabhaga rUA. terase khacIne vakIla gulAbacaMda vAghajI jaina pustakAlaya khelavAmAM AvyuM tathA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM jarUrI pharanIcara- pustakAdi vasAvIne A dareka khAtAnI tapagaccha zrI saMghane soMpaNI karI dIdhI che. tIrthabhakti e paNa bhAI mohanalAlanuM khAsa dhyeya hatuM ane bane te saMgha kADhavAnI temanI icchA hatI. A vAta lakSamAM rAkhIne bhAI mohanalAlanAM vidhavA patnIe zrI siddhAcalanI navANuM yAtrAmAM kharca karyo temaja zrI giranArajI jIrNoddhAra, zrI siddhAcala upara meMdInI TuMkamAM derIono jIrNoddhAra vageremAM traNe bhAIo taraphathI ekaMdara traNeka hajArano kharca karavAmAM Avyo haze. zrI bhAvanagarathI nIkaLelA zrI sametazikhara saMdhanuM tathA rAdhanapurathI zeTha jIvAbhAI pratApabhAInA zrI siddhagIrInA saMdhanuM vAtsalya Adi yAtrA saMdhanI bhaktino lAbha levA ane bhAI gulAbacaMdabhAI taraphathI zrI saMkhezvarachamAM temanA dharmapatnInA puNyArthe eraDe baMdhAvI devAmAM Avyo che. jyAre talATI bhAtAomAM hajAreka rUpIyAnI sakhAvata thaI haze. vaDhavANa zaheranA jinAlayamAM bhAI mehanalAla taraphathI rUA. hajArekanA kharce cAMdIno trigaDe ane vaDhavANa kempamAM bhAI gulAbacaMda taraphathI tevo ja trigaDo karAvI arpaNa karela che tathA vaDhavANa kempamAM lagabhaga teTalA ja kharce mUlagabhArA, pabAsaNa upara cAMdI maDhela maMDapa karAvavAno pracAra zarU karela che. ane jorAvaranagaramAM bhAI zAMtilAla gulAbacaMda taraphathI traNa biMba lAvavA ane gulAbacaMda taraphathI jorAvaranagaramAM prabhunA AbhUSaNe karAvI devAmAM AvyAM che. ane vaDhavANa zaheramAM bhAI gulAbacaMda taraphathI kAyamI snAtra mATe rUA. 1300 zrI saMghane suprata karyo che. AyaMbIla, ujavaNA ane pAraNA-e paNa temanA sakhAvata kSetramAM sAro bhAga reke che. jevAke vaDhavANa zaheramAM saMghanA (lIMbaDAvALA) upAzraye A mAsanI kAyamI oLI, zeTha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAghacha kamaLazInA nAme mahinAnA dhara, bhAI kasturabhAInA nAme mAgazara suda 11 ane temanA mAtuzrInA nAme kArtika zu. 5 nA kAyamI pAraNu mATe maLI be hajAra uparanI rakama bhAI mehanabhAI tathA gulAbacaMda bhAI taraphathI zrIsaMdhane suprata thaI haze. A to vaDhavANa zaheranI ja vAta thaI jyAre pAlItANA-bhAvanagara-vAMkAnera-lIMbaDI-vaDhavANa kempa Adi ghaNA sthaLe cAlatAM vardhamAna tapakhAtAmAM AyaMbila karAvavAne cokkasa kAyama tithio noMdhAvavAmAM, navapada pUjA bhaNAvavAmAM A kuTuMba taraphathI sArI rakama apAyela che. jJAnArAdhanAM-no lAbha paNa teo nathI cUkayA. lIMbaDInA prAcIna jJAnabhaMDAranA jIrNoddhAramAM bhAI maganalAla taraphathI lagabhaga aDhI hajArano kharca karavAmAM Avyo haze temaja lIMbaDImAM cAlatI zrI maganalAla bhurAbhAI beDIMgamAM paNa maganabhAI tathA gulAbacaMda bhAI taraphathI 750-500 nI sakhAvata thayelI. zrI pAlItANA jena gurukuLa tarapha temane udAra hAtha laMbAvavAne nathI cukayA. temaja vaDhavANa kempanI pAThazALAnA bALakone kAyamI mAsika madada tathA beTAda pAThazALAmAM paNa prAsaMgika madada karelI jaNAI che. pustaka prakAzanamAM paNa temanI jJAnArAdhanAnI nAka vahela che. ane zrI jaina dharmaprasAraka sabhA taraphathI bahAra paDela dhammilacaritra, jayAnaMdakevaLInuM bhASAMtara A graMthanuM prakAzana paNa temanI sakhAvatane AbhArI che. zrAvaka-zrAvikA-khAte AjanA svAmIbhAIne hAya ApavAmAM paNa mehanabhAI taraphathI hajAreka rUpiyA kharcAyA haze jayAre jIvadayA khAtAmAM paNa teTalI ja rakama mehanabhAI taraphathI ApavAmAM AvI che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI gaNatrIbaMdha sakhAvate uparAMta A traNe bhAIo taraphathI saMyukta ane svataMtra sakhAvato thayelI jovAya che. cuDAmAM pratiSThA thatI hoya, vaDhavANa kempamAM bhagavatI sUtra vaMcAtu hoya ke rANapuramAM upadhAna cAlatA hoya temAM temane phALe jovAyA vinA nathI rahyo. cAMdInA siddhacakro, tathA bimba senAnI lIlAvatIo vagere bhaktinA sAdhana sAmagrI vaDhavANa zahera ke kempa uparAMta vAMkAnera sudhI temanA pahoMcela che. agara occhava, saMgha, jamaNu ke lANuprabhAvanAmAM temane sAtha dekhAyA vinA na rahe. A badhI ghaNI vAtone javA daIe te paNa A kuTuMbanI saMyukta sakhAvatano saravALo saheje pacAsa hajAra 3. upara pahoMcI jAya che. A rIte bhAI mehanalAlanA vIlane savyaya karavA sAthe temAM bhAI gulAcaMdabhAI temaja maganalAlabhAIne udAra phALA mATe mubArakabAdI ApatAM temano te pravAha cAlu rahe tema IcchIe. prakAzaka Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana pUrvAcAryAMnI jaina sAhitya-sevAmAM AcArya zrI haribhadrasUrIzvarajInA phALA apUrva che. nyAya, vyAkaraNu, tattva, draSa, gaNitAdi jaina sAhityanA lagabhaga tamAma aMgAnu teo vizALa jJAna dharAvatA hatA, ema teozrInA haste taiyAra karavAmAM Avela judA judA 1444 graMthA sAkSI pUre che. teozrInuM raceluM saghaLuM sAhitya hajI mudrita thavA pAmyuM nathI. A graMtha paNa Aja sudhI apragaTa hatA. AmAM raju karavAmAM Avela sAhitya-sAmagrI jotAM graMtha leAkeApayogI ane upakAraka jaNAyA ane tenA eka bhAga prakAzamAM Ave che. graMthamAM judA judA viSayeA upara sALa adhikAra ApavAmAM AvyA che ane pratyeka adhikArane sALa-seALa AAkathI pratipAdana karavAmAM Avela che eTale A graMthanu nAma " pADazaka graMtha vivaraNam " rAkhavAmAM Avela che. vivaraNakAre mUla graMthanA laikAnA artha ane spaSTIkaraNa raju karI graMthanI vastu eTalI sarala karI che ke sAmAnya janatA paNa graMthane samajI zake. A bhAgamAM je ATha adhikArA ApavAmAM AvyA che te A pramANe che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 adhikAra viSaya 1 satyadharmanA parIkSakA, mALa, madhyama ane vRddha varganA paricaya 2 dhama dezanAnuM svarUpa ane tenI pAtratA 3 dharmanuM svarUpa 4 dharmatattvanAM lakSaNeA 5lAkAttara tattvaprApti jinamaMdira cha jinapratimA pratiSThA vidhi .... .... .... .... .... pRSTha 1 zrI 66 thI 134 135 thI 196 197 thI 248 249 thI 294 25 thI 334 335 thI 365 366 thI 418 A pramANe A graMthamAM ATha adhikAra rajI karavAmAM Avela che. dareka adhikArane viSaya janatAne samajavA jevA ane teTaleA ja upayogI che je pragaTa karatA IcchIe chIe ke tenA bIjo bhAga bahuAra mUkavAnI anukULatA tarata prApta thAe ane A graMthaneA Azaya tenA vAMcakA siddha kare. --prakAzaka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namaH shriimhrssipuujygNbhiirvijyebhyo.|| ~ ~ SoDazakagraMtha-vivaraNaM / amRtamivAmRtamanaghaM, jagAda jagate hitAya yo viirH| tasmai mohamahAviSa vighAtine stAnnamaH satataM // 1 // yasyAH saMsmRtimAtrAd bhavanti matayaH sudRSTaparamArthAH / vAcazca bodhavimalAH sA jayatu sarasvatI devI // 2 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) maMgala je mRta AtmAne ajaraamara banAve che, tema je prabhue zrI amRta tulya evaM dvAdazAMgIrUpa vacanAmRta jagatanA kalyANa mATe prakAzyuM, tathA moharUpa mahAkAlakUTa jherano jeoe mAmUlataH nAza karyo che, etrA vIraprabhune nitya namaskAra ho / jenA smaraNamAtrathI ja paramArthabhUta padArthoMne jaNAvanAra buddhi utpanna thAya ane jJAnanirmala arthAt subuddha evI vAcA prApta thAya che, te sarasvatI nAmanI devI vijayavatI ho / TIkAkAra bhagavAna zrA rIte ziSTAcAranuM pAlana karavA, nirvighne TIkA samApta karavA sveSTadevane namaskAra karI prakRta graMthanI TIkAnI prastAvanA yA pramANe kahe che - prastAvanA eka sAmAnya vastunI parIkSA karyA pachI tene svIkAravAthI grAhaka asaMtoSa ke kheda thato nayI. nidAna ke koi payA cIja parIkSA karyA pachI ja svIkAravI e nyAya gAya, to pachI saMsAramA DubatA ane potAnA uddhAranI apekSA rAkhanAre, temaja potAnuM hita sAdhavAmAM nipuNe, dareka kAryomAM doSa tathA guNa saMbaMdhI guru-lAghatratAno vicAra karanAre, paramArtha ke lAbhAlAbhano khyAla karanAre evaM praznottarI saMbaMdhI paramArtha vicAranAra vidvAne to avazyatayA uttama dharmanI parIkSA karavI joie. dharmanI parIkSA to parIkSaka vinA na ja Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya kAraNa ke parIkSA parIkSaka vinA rahI zakatI nathI. nyAyanI bhASAmAM parIkSA ane parIkSakano paraspara vyApti saMbaMdha kahyo che, mATe ja uttama dharmanI parIkSA koNa karI zake vigere bhAvone samajAvavA caudaso cumAlIza graMthakartA AcArya haribhadrasUrijI A SoDazakanAmA prakaragarnu kathana kare che. A prakaraNamAM AryA chaMdavaDe nibaddha sola adhikAro che. pratyeka adhikArane sola-sola zlokathI pratipAdana karyA che, pATe ja aa prastuta prakaraNarnu sAnvaya evaM SoDazaka nAma graMthakartAe rAkhyuM che| ___A to upara jaNAvyA pramANe prastuta graMthakartAe prastuta graMthano saMbaMdha darzAvavAM eka sAmAnya prastAvanA kahI. have prastuta graMthane zaru kartA graMthanI AdimAM maMgala, abhidheya, saMbaMdha ane prayojanane darzAvanAra Adino AryA zloka haribhadrasUrijI kathana kare che"praNipatya jinaM vIraM, / saddharmaparIkSakAdibhAvAnAm / liMgAdibhedataH khalu vakSye kiMcitsamAsena" // 1 // mUlArtha-rAga-dveSAdi zatruvargane jItanAra evA vIra paramAtmAne namIne uttama dharmanI parIkSA karanAra vargo-loko vigere padArthornu svarUpa, tenA cinho tathA bhedo prakAzavAvaDe karIne kAMika saMkSepathI hu~ ( haribhadrasUri ) kathana karIza. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTIkaraNa-" ziSTAH ziSTatvamAyAnti zi. SThamArgAnuvartanAt " ziSTo uttamapuruSonA paMyarnu anukaraNa karavAthI uttamajano uttamatAne melave che" A eka sarva sAdhAraNa niyama che. AcArya haribhadrasUrijI paNa eka uttama ziSTa koTinA agragaNya ziSTapuruSa che. ziSTono evo AcAra che ke" ziSTa-prAcAra" graMthanA prAraMbhamAM maMgala, abhidheya, prayojana ane saMbaMdha cAra padArthoM kahyA pachI ja avazeSa vaktavyatuM kathana kare che. ataeva graMthakartA paNa A cAre padArtha- svarUpa ane graMthano uddeza eka ja AryAdvArAe dekhADe che. zAstranI AdimAM sveSTa devane namaskArarUpa maMgala karavu Avazyaka gaNAya, tethI ane zAstranI nirvighne samApti thAya, zrotA tathA paThana karanAra sukhe zAstrAbhyAsa karI zake evaM bhA graMtha maMgalazUnya che zrA prakAranI ziSyonI buddhino parihAra karavA mATe prAcArya'praNipatya jinaM vIraM' e padathI maMgalanuM pratipAdana kare che, tathA anyAnya padovaDe abhidheyAdikanuM paNa svarUpa kahe che. " maMgalAdi-kathana" rAga-dveSAdi anAdikAlIna zatruvargano vijaya karavAthI jezro jinabhagavaMta banyA che, evaM prakhara tapasyAthI jeoe niviDatama karmono nAza karavA adbhuta vIrapaNuM dAkhavyu hatuMH eTale-" vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) 99 tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH 1 jezro karmone vidAre che ane mahAn tapasyAthI zobhe che, ata eva tapane vIryavaDe yukta hovAthI vIra e nAmathI jemanuM smaraNa karAya che, evA ane akhaMDa vArSika dAnadvArA jagatanA dAri no jee nAza kayoM che, saMgama jevA pizAcAdhama deve cha mAsa paryaMta bhayaMkara prANahara upasargo karavA chatAM jeboe atula kSamA dhAraNa karI hatI, ane dvAdaza varSa paryaMta ghora tapasyA ekarI tI evA dAnavIra, zUravIra ane tapavIra vIra bhagavAnane trikoNayoganI zuddhipUrvaka namaskAra ho. paramArtha e ke uparokta guNothI raMjita thA iMdrAdi devoe jemonuM mahAvIra e saguNa nAma sthApana karyu che temane namIne, A rIte graMthakartA zlokanA prathama caraNavaDe sveSTadevane namanarUpa maMgalano bodha karI, bIjA caraNathI uttama dharmanI parIkSA karanArA vigere padArthonuM svarUpa kathana karavAnuM jagAve che. nidAna keprastuta graMthamAM dharmanA parIkSako bAla, madhyama, budha paikI e varga che tenuM svarUpa evaM dharmanuM svarUpa, tenA lakSaNo, dharmInuM svarUpa ane tenA lakSaNo vigere aneka padArthano parisphoTa graMthakAra karaze te paNa vividha cinhovaDe temaja aneka bhedovaDe saMkSepathI ja kintu vistArathI nahIM, kAraNa ke -adhyetR varga athavA zrotAvarga adhika kleza na thAya mATe, yA rIte graMthakAre prastuta graMtharacanAnuM prayojana jaNAnyuM anyAnya graMthomAM pUrva maharSie jo ke bAla, madhyama Adi dharmaparIkSakonuM svarUpa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzAvyu cha, tathApi prAcIna graMthokta te svarUpa TuMkamAM ane ane sAmAnya hovAthI prAkRtalokone upakAraka na thAya tema dhArI prastuta graMthakartA dharmaparIkSakonA bhedo, teonA cinho Adi atra vistRtapaNe darzAvaze, jethI vizeSatayA sarvane upakArI A graMtha thAya eja A graMtharacanAnuM prayojana che. uparokta prayojana siddhi prakaraNa ke graMthastha vAkyonA bodhadvArAe ja thAya, anyathA na ja thAya e svAbhAvika che. ata eva atra bAla, madhyama Adi dharmaparIkSaka varganuM jJAna prApta tharbu te upeyasAdhya che, ane tenuM pA graMtha upAya-sAdhana hovAthI ahIM upAyopeyasAdhyasAdhanarUpa saMbaMdha jANavo. ahIM pATaluM vizeSa jANavU ke jagatamAM jJAnanA arthI loko be prakAranA che-eka to zAstrakathita padArthoMne yukti ane pramANadvArAe siddha karyA pachI jeno zraddhA kare-aMgIkAra kare te, ane bIjA loko zAstrokta padArthoM satya ja che, temAM zaMkA karavI nirarthaka mAnI zraddhA karavAvAlA hoya che. eTale pahelA varganA loko mATe ahIM upAyopeyasAdhyasAdhanarUpa saMbaMdha jANavo ane bIjAvarga mATe gurupUrvakrama nAmano saMbaMdha jANavo. " zaMkA samAdhAna" yadyapi graMthakartAe prathama AryAmAM jema maMgala ane prayojana e padArthano spaSTa nirdeza kayoM tema saMbaMdhane darzAvavA mATe spaSTa ullekha karyoM nathI, to pachI ahIM pATaluM badhuM nakAmuM peSaNa karavAnuM zuM prayojana che ? e zaMkAnuM samAdhAna ahIM A prakAre jANa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) " zAstraM prayojanaM ceti, saMbaMdhasyAzrayAvubhau / taduktyAMtargatastasmAd, bhinno noktaH prayojanAt " // 1 // "zAstra ane prayojana e banne saMbaMdhanA AzrayI hovAthI jyAM zAstra tathA prayojananu kathana thayuM tyAM saMbaMdhanuM paNa kathana thai gayuM jANa. eTale saMbaMdha jaNAvavA mATe alaga nirdeza karavAnI jarura nathI." e rIte maMgala, prayojana ane saMbaMdha darzAvyA have rahyaM kevala abhidheya. yadyapi graMtharacanAnuM prayojana darzAvyu eTale abhidheyarnu kathana prAvI gayuM che, to paNa A graMthamAM dharmanA parIkSaka evA bAla, madhyama Adi varga- cihno tathA bhedAdivaDe vistArathI svarUpa AcAryazrI darzAvaze, eTale e ja ahIM spaSTa abhidheya jANavu. A rIte e cAre padArthano TuMkamAM graMthanI AdimAM kartAe vicAra karyo. yadi e cAre padArthano vicAra na jaNAnyo hoya to prastuta graMthano abhyAsa ane zravaNa karavAno koi manoratha na kare, kAraNa-vidvAno tevA graMthano anAdara kare che, ata eva anyatra kahuM che"prekSAvatAM pravRttyarthaM phalAditritayaM sphuttN| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalaM caiva zAstrAdau vAcyamiSTArthasiddhaye" // 1 // " paMDitonI pravRtti mATe zAstranI AdimAMja prayojana, saMbaMdha ane abhidheyarnu kathana karavU tathA iSTArthano siddhi mATe zAstranI AdimAM maMgala paNa jaNAvayu" A hetuthI graMthanI AdimAM cAra padArthano sayuktika vicAra vidvAno mATe jaNAnyo, e have pharIne jaNAvavAnI AvazyaktA nathI. kartAe prathama jaNAvyu hatuM ke-"satya dharmanA parIkSaka evA bAla, madhyama Adi varganuM svarUpa kahaziM." e kathanAnusAre tenuM svarUpa graMthakartA ahIM bIjI bhAryAthI zaru kare che"prakaraNAraMbha" "bAlaH pazyati liMgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / bhAgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayatnena" // 2 // mUlArtha-" bAlajano-maMdabuddhivAno mAtra bAhyaveza dekhIne, madhyamabuddhika kevala AcAra-vartana dekhIne, ane tattvajJajano sarvathA prakAre prAgamatatvanI ja parIkSA kare che." "janatAnI prakRti" Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTIkaraNa-baholA janasamUhamAM amuka ja loko dharmaprati rucivAlA anubhavavAmAM Ave che, kAraNa ke janatAno mhoTo bhAga to kevala ezamArAma ane pudgalasukhavilAsI ja dekhAya che. have je loko dharmAnurAgI jaNAya che temAM paNa keTaloka bhAga to vaMzaparaMparAgata kauTuMbika preraNAthI athavA to vyavahAramAM potAnI nidA na thAya eTalA mATe agara bahumAnArthe ja dharma upAsanA kare ke. je loko dharma upAsaka che te sarve kAMi satya dharmanI parIkSA karyA pachI ja dharma seve che evaM kAMiche nahIM. kAraNa-paraMparAgata athavA vyavahAra rakSaNArthe ke bahumAnArthe karAtA dharmamAM satyapaNAnI parIkSA kyAthI saMbhave ? na ja saMbhave. nidAna ke bAhya parIkSA karyA pachI paNa satya dharmanI sevA karanAra varganA traNa vibhAga pADI zakAya. jetro kevala prabuddha hoya arthAt uparano bAhya ADaMbara dekhI prasanna thAya te 1, jezro mAtra kriyA-prAcAra vigere jANI khuzI thAya te 2, bhane jeno zAstra-bhAgama anusAre vartana ceSTA jANyA pachI, tapAsyA pachI prasanna thAya te 3, eTale jetro satya dharmanI parIkSA karanAra hoya te sarvano AtraNa vibhAgamA ja samAveza thai jAya che. pAthI atirikta koi paNa loko nathI. "bAlavarga" paramArtha e ke jeyo abuddha hoya che, viziSTa prakAranI sArAsAra samajavAnI ane vastutattva samajavAnI jenomAM buddhinI khAmI hoya che, te loko kevala bAhya veza athavA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) vezano ADaMbara dekhIne khuzI thAya cha ne temAM jA loko dharma mAne che. eTale jyAM sAdhupaNAno bAhya ADaMbara dekhavAmAM Avyo, agara jyAM dharmAdaMbaranI bAhya racanA najare paDI ke te loko gAMDAghelA thai jAya che, nAcavA-kUdavA mAMDe che, ahobhAgya mAnI lAMbA lAMbA namaskAro karavA doDI jAya che. prAthI A lokone vidvAno bAlaka kahe che, kAraNa keA sarva ceSTA bAlayogya bAlaka jevI dekhAya che. jema koI chokarAne tenA mAvApe kayu ke-devapUjAno veza, sAmAyaka-pratikramaNano veza jeNe paheryo hoya, evaM rajoharaNa, muhapatti, pIlA kapaDAM jeNe paheyA~ hoya te dharmI kahevAya, te sAdhu kahevAya. basa ATalI zikhAmaNanA aMte jyAM uparokta sthiti bAlakanA dekhavAmAM bhAvI ke mAvApanI zikSA yAda karIte pramANe mAnavA doDI jAya che. bhA ja sthiti uparokta varganA lokomA tadAkArapaNe dekhAya che, mATe ja graMthakartA eka ja padathI jaNAve che-"bAlaH pazyati liMgaM" " madhyama varga" ___bIjo varga madhyamabuddhino jaNAnyo che. yA loko prathama varganI apekSAe adhika caDatA che eTale buddhimAM pAgala vadhatA hovAthI kAMika vicArazIla hoya che. eTale tezro uparanI khAsa TApaTIpa, bAhya veza ke ADaMbara dekhI mugdha nathI banatA, kintu vicAra kare ke ke-kevala veza to dAMbhiko paNa peTa bharavA svIkAre cha, mATe veza sAthe AcAra, niyama ane kriyA pA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) hoya to ja te vaMdanIya-namaskaraNIya kahevAya. nidAna ke-veza sAthe Agala jaNAvAze tevA AcAro dekhI-tapAsI pachI ja zrA loko temAM dharma mAne che; mATe A lokone bAlakavargathI bhinna madhyama varga nAme bIjI paMktimA vidvAno gaNAve che. A varga paikInA lokomA eTalI avazya viziSTatA hoya che keteo muniveSa ke zrAvakano dharmIveSa dekhyA pachI jo ke namra, komalapariNAmI bane cha kharA to paNa sAthe sAthe potAnI buddhithI eTaluM to jarura vicAre cha ke-ahIM AcAra-niyama vigere kevA che ? te jo hoya to namaskArAdi kare ane na hoya to lokaraMjanano ADaMbara ke ema mAne che. ata eva graMthakAre kaDaM ke-' madhyamabuddhirvicArayati vRttam " madhyamabuddhijano AcArano vicAra kare che. " budhavarga" jyAre tattvajJajano uparokta basne vargathI bhinna hoya che eTale A loko vezamAtrathI rAjI thatA nathI temaja uparanA AcArAdi mAtra dekhavAthI khuzI thatA nathI, arthAt jeromAM viziSTa tattvajJAna hoya, paramArtha jetro acchI rIte dekhI zake che, kAryanA pariNAmadarzI jeo hoya che, jezrone Agamokta tattvano suMdara bodha hoya tenuM nAma ahIM buddhavarga che. eTale A loko potAnI buddhi anusAre jemAM veza temaja AgamAnusArI dravya, kSetra, kAla, bhAva AzrI vartana, niyama, AcArAdi hoya temAM ja dharma mAne ke, ane teno ja Adara kare che. sivAya khAlI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) veza ke bAhya AcArAdimAM dharma mAnatA nathI, kAraNa ke pravacanAjJA pradhAna je varttana ane tevA vartanathI alaMkRta muniveza Adi mArga jAtmakalyANa sAdhI zake che. jema pravacana jJAno lopa thato hoya, pravacanane bAdhA upajatI hoya tenuM ekAnta suMdara paNa cAritra garhaNIya kanuM che. nidAna ke pravacana zrAjJAnuM barAbara pAlana thavaM joiye - " dharmAdharma-vyavasthAyAH zAstrameva niyAmakaM / taduktAsevanAddharmastvadharmastadviparyayAt " // 1 // " dharma, adharmanI vyava-sthA karavAmAM zAstra pote ja niyAmaka che, mATe zAstrAjJAnA pAlanamAM dharma ane tethI viparita cAlavAthI adharma che. " niSkarSa e ke - budhajano tattvadarzI hovAthI AAgamAjJAnusArI vartana dekhe che ane AgamatattvanI ja parIkSA kare che; veza AdinI parIkSA karatA nathI, eja vAta graMthakarttA jaNAve che" AgamatattvaM tu budhaH parIkSate " mUlamAM " sarvayatnena " e pada graMthakarttAe eTalA mATe ApyuM che ke bAlajIvo ane madhyamajano dharmanI parIkSA kevala sAmAnyapaNe ja kare che paraMtu khAsa DaDhatAthI karatA nathI, jyAre budhajano sarva prakAre potAnI banatI kozIze ane kasoTIpUrvaka AgamatasvanI parIkSA kare che. 46 athavA jema bAlajIvo kevala vezamAM ne madhyamajano kevala AcAramAM dharma mAne che tema budhajano mAnatA nathI, kintu veza ane prAcAra jaNAvanAra zAstramAM tattva paramArtha zuM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 1 temAM avisaMvAdipaNuM kevu che ? sarvajJakathita che ke nahIM ! vigere tapAse ke ane tyArapachI tathAprakAranA veza ke AcArAdine dharmatayA-satyatayA svIkAre che. basa A rIte mitra bhinna buddhinA kAraNathI uparokta traNa bhedo dharmaparIkSakonA ahIM graMthakartAe jaNAvyA. .. ATaluM sAmAnya kathana karyA pachI have bAla, madhyama AdinI viziSTa oLakhANa karAvavI prAvazyaka gaNAya mATe AcAryazrI te pratyekanA lakSaNo prathamathI darzAve chebAlo hyasadAraMbho madhyamabuddhistu madhyamAcAraH / jJeya iha tattvamArge, ___ budhastu mArgAnusArI yaH // 3 // mUlArtha:-asad AraMbhamAM pravRtti kare te bAla, madhyama AcAra seve te madhyama, ane tattvamArga-paramArthanI pravRtti karanAra mArgAnusArI je hoya te budhapuruSa jANavo. "bAla-lakSaNa" . spaSTIkaraNa-ahIM graMthakartA bAla, madhyama ane budhanA lakSaNo darzAve che. pratyeka padArthanuM jJAna tenA lakSaNarnu bhAna thavAthI ja thAya che. pahelA zlokamAM dharmaparIkSaka varganA traNa bhedo darzAvyA eTale tezronuM viziSTajJAna karavA lakSaNo darzAvavA ja joiye. ataeva "bAlo hyasadAraMbho" asad Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) khoTA-duSTa evA prAraMbho-pApo je kare-seve te bAla jANavo. eTale je pApono zAstramA anekadhA niSedha ko hoya, je pApo sevavAthI ubhaya lokatuM akalyANa thAya, je kAryomAM zAstre bahu pApa mAnyuM hoya, lokomA vAraMvAra niMdA thAya, jevA ke-corI, mahAjUTha, vyabhicAra Adi, dharmI ane mahApuruSonI niMdA, jJAnI tathA dharmAcAryanI gardA vigere vigere aneka pApIya kAryomAM jeyonuM citta ramyA kare, nityazaH tevA kAryo karatA jemo potAnI sthiti maryAdA, lokaniMdA, durgatino Dara ane prabhu prAjJAno bhaya gaNe nahIM te sarva ahIM bAlavargamAM jANavA. prathama kahyA pramANe yA vargamAM vizeSa buddhi na hovAthI te loko pAgala-pAchala kAMi paNa vicAratA nathI, tethI ja zrA lokonI bhAvI kaDhaMgI sthiti hoya che. " madhyama-lakSaNa" " madhyamabuddhastu madhyamAcAraH" madhyama prakAranA je prAcAro seve te madhyamabuddhi. yA vargamAM pahelA varganI apekSAe viziSTa mati hovAthI te loko vizeSa vicAra kare che, janApavAda ane prAtmaniMdAno bhaya rAkhe che. evaM vizeSa pApane samajatA hovAthI adhika pApamaya kAryo karatA Dare che. je kAryomAM zAstre vizeSa pApa darzAvyu hoya ane janatAno bahoLo bhAga vizeSa pApa mAnato hoya tevA pApAcAro je na seve, jevA ke pUrve je bAlAjIvo pApo kare che te sarva pApo yA loko sevatA nathI, to paNa zAstrano bodha na hovAthI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) jemAM vizeSa AtmakalyANa thAya tevA kAryoM karavA citta karatA nathI; mATe ja atre madhyama AcAra seve tene madhyapabuddhi jana dekhADyo niSkarSa e ja ke - bIjI koTImAM jaNAvela sarva lakSaNo madhyamabuddhinA jANavA. -66 " buddha-lakSaNa trIjo varga ' budhajana " no jaNAnyo che. A varga canne vargathI sarvathA bhinna che. A varganA samUhamAM evI to kuzAgra buddhi hoya che ke jethI yA loko parApUrvano vicAra karyA pachI ja pratyeka kAryoM hAtha dhare che. arthAt jemAM ubhayalokanuM kalyANa samAyeluM hoya, buddhimAn janatA vizeSa prazaMsA kare ne mahAtmAo paNa jena para pakSapAta dharAve, evA janaprazaMsanIya ane ubhayalokahitakArI yA cAro jeo seve. paramArtha ke je loko uparanI TApaTIpa athavA bAhya kriyAnA khokhothI prasanna thatA nathI, kintu zAstrAnusArI taccamArga aTalo che ane te sapramANa sayuktika barAbara satya ke ke nahIM, ATalaM tapAsyA pachI ja dareka kAryoM kare. evaM je kAryoMthI zAsanazobhA vadhe, dharmavRddhi thAya ane anya AtmAzro paNa dharmI bane tetrA ja kAryoM jeo kare. niSkarSa eja kevItarAgadarzita mArganuM ja je loko barAbara ArAdhana kare, jJAna-darzana- cAritrarUpI ratnatrayInI sevanA kare, mATe ja yahIM graMthakarttAe " budhastu mArgAnusArIya:" budha teja jANatro ke jenI mArgAnusArI pravRtti hoya. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. upara prApaNe tapAsI gayA ke-" bAlavarga te ja jANako ke jo bAhyaveza mAtra dekhI khuzI thAya, namaskAra kare ane temAM dharma mAne" prAthI ja bAlavarga kharo dharma pAmI zakato nathI, kAraNa ke bAhyaveza dharmaprati kAMi pradhAna. kAraNa nathI, kintu apradhAna kAraNa mAnyo che. AthI zu bAhyaveza e tyAga nathI jethI temAM dharmano niSedha karyo ? prA zaMkA upaje kharI. ataH zrA zaMkAnA uddhAra artha granthakAra have samAdhAna batAve ke. bAhya liMgamasAraM __tatpratibaddhA na dhrmnisspttiH| dhArayati kAryavazato yasmAcca viDaMbakopyetat // 4 // mUlArtha-bAhyaveza-uparano ADaMbara asAra-tuccha che. hetu eke-bAhyavezanA sAthe kAMi dharmasiddhi pratibaddha nathI, kAraNa ke amuka kArya paratve-kAMika svArthanI siddhi mATe viDaMbaka loko ane nATakiyAo paNa yA bAhyaveza dhAraNa kare che. "bAhyavezanI tucchatAnA kAraNo" / spaSTIkaraNa-bAhyaveza e zuM tyAga nathI ? bAhyaveza dharmamAM apradhAna kAraNa zA mATe ? aa zaMkAono uddhAra A pramANe jANavo-bAhya eTale jene janatA potAnI dRSTiye Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) dekhI zake, turataja jANI zake evo je veza-kapaDAno ADaMbarauparanI TApaTIpa. jemake jaina muniyono potavastra, rajoharaNa, muhapatti Adi; yatiyono zvetavastra, rajoharaNa AdiH saMnyAsIaono geru kapaDA, cAkhaDI, DaMDa, kamaMDala Adi; bAvAono bhabhUta, laMgoTa, TilATapakA, cipiyo Adi; phakIranI kaphani, mAlA Adi; A sarva te te lokono bAhyaveza jANavo kAraNa ke AthI sAmAnya janatA paNa vinA pUchaye jANI zake cha keA koi sAdhu yA phakira che. paNa ahIM tatvadaSTie temAM khAsa dharma hoya evo niyama nathI, kAraNa ke dharma sAthe bAhyaveza aikAntika saMbaMdha dharAvato nathI. paramArtha ke-jyAM bAhyaveza hoya tyAM dharma hoya, ane bAhyaveza na hoya tyAM dharma na hoya, evo bAhyaveza tathA dharmano ekAntavyApti saMbaMdha nathI. nidAna kebhraSTAcAriyo, pAsatyAro, vezaviDaMbako ane nATakIyAtro tathA yatiyo paNa A bAhyaveSa dhAraNa kare che tadapi tyAM dharma dekhAto nathI. pharI keTalAka mahAnubhAvo ucca AdarzapuruSo bAhyaveSa vinA paNa dharmiSTa dekhAya che, ataeva atre graMthakartAe "bAhyaliMgamasAraM" bAhyaliMga-vezane asAra-tuccha kahyo. paramArtha ke-bAhyaveza e khAsa dharmaprAptimAM hetubhUta ja che evo akhaMDya niyama nathI, tema veSaviDaMbako paNa teno durupayoga karatA najare dekhAya che. Abe kAraNothI ahIM vezane AcAryazrIye tuccha gaNyo, paraMtu e to nizcita che ke-bAhyaveza dharmasaMsthApaka, maryAdAbaMdhaka, lajjAvardhaka to avazya che ja, eTale paraMparAe bAhyaveza Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) dharmaprApaka jaNAya che kharo, chatAM ahIM je niSedha jaNAnyo ke teno bhAvArtha eTalo ja ke dharmaprati khAsa ekAnta, abAdhya, anaMtara kAraNa bAhyaveza nathI, temaja paraMparAe paNa kAraNabhUta zithila AtmAnone ja thAya cha; anyane nahI ja. AparathI bAbaveza upekSaNIya che evaM nizcita samajavAnuM nathI, kAraNa kezAstramA mukhyataH te sivAya muktino paNa niSedha karyo che, tathA vezarahita bhAvacAritrI paNa avaMdanIya darzAvyo ke. ata: vyavahArathI te sarvathA svIkArya che, paraMtu atre to tasvadaSTino ja vicAra ko hovAthI darzAvyo che, ataH bAhyavezane asAra-tuccha kahyo, paramArthamAM to ekAnta akhaMDaya satya hoya tenuM je pratipAdana karavU teja nyAya gaNAya. // vyavahAramA bAhyaveza dharmaprApti prati pradhAna kAraNa manAya che, je bAhyaveza tyAgarnu bhAna karAve che, jethI A koI; sAdhupuruSa che, evI lokone pratIti ane te dvArA dharmaprApti lokone thAya che. ATaluM chatAM ahIM vezane apradhAna tuccha zA mATe prAcArye kahyo ? A sacoTa dalIlanuM samAdhAna graMthakAra A rIte kare che.bAhyagraMthatyAgAnna cAru, na tvatra taditarasyApi // kaMcukamAtra tyAgAnna hi, bhujago nirviSo bhavati // 5 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) mRlArtha-bAhya parigrahano tyAga karavAthI kAMi manohara tyAga kahevAya nahIM, kAraNa ke grAvo tyAga to jAnavarone athavA vezadhArInone paNa hoya che, paNa tyAM dharma dekhAto nathI, sAMpa kAMcaLI mAtrane choDI devAthI kAMi nirviSa banato nshii|| bAhya tyAga te atyAga sAMparnu dRSTAMta spaSTIkaraNa-graMtha eTale parigraha. A parigraha bAhya ane AbhyaMtara ema be prakArano kahevAya che dhana, dhAnya, kuTuMba, ghara vigere vAhya, tathA lobha, moha, prema, Asakti, tRSNA vigere AbhyaMtara parigraha jANavo. AcAryazrI kahe che ke-A dhana, kuTuMba, ghara Adino vAhya parigraha kevala choDavAthI-tyAgavAthI kAi dharmIpaNuM AtmAne prApta thatuM nathI, kAraNa ke A rIte bAhya tyAga karavA chatAM AbhyaMtara tyAga to na ja hoya, kintu duSTa aneka vAsanAo, pudgalabhAvano adbhUta moha, mAna, pUjA, pratiSThA ane kIrtano lobha, aniSTa tathA aprItivarddhaka padAtheno dveSa, viSayonI Asakti evaM tRSNA yathAvat banI rahI hoya to te tyAga ja na kahevAya; paraMtu te moha ja cha-uparano ADaMbara ja kahevAya-lokaraMjana bAhyAcAra ja kahevAya. AthI ja ahIM dharmIpaNAnI gaMghamAtrA paNa nathI hotI, kintu Avo tyAga to kevala pApaprakRtinA udayanuM phala jANavU. janmAMtaramAM bhramaNa karAvanAra karmabaMdhaka aa tyAga jANavo, evaM AvA tyAgathI jo tyAgIpaNuM-satya sAdhupaNuM sulabha hoya, dharmIpaNuM AtmAne malatuM hoya, to zvAna Adi ane dhUrta manuSyo paNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) prAvo tyAga dhAre agara tyAge che; chatAM temAM dharmano gaMdha sAkSAta dekhAto nathI, eTale nitAnta bAhyatyAga e manohara tyAga na ja kahevAya. prAcAryazrI eja vAtane uttarArddhathI sacoTa dRSTAnta pApI siddha kare che. vyavahAramA prA vAta prasiddha che ke-sarpa potAnA uparanI kAMcalI utArI nAMkhe che, paraMtu etAvan mAtrayI sApa leza paNa viSarahita banato nathI kintu viSadhArIja rahe che. evaM AbhyaMtara tyAga vinA bAhyatyAgI sAco tyAgI, satya sAdhu kahevAya nahIM-dharmI kahevAya nahIM. nidAna e ke-lokone je nyAgarnu bhAna, zrA tyAgI puruSa che evI buddhi bAhyavezathI upaje che, te kevala lokono tyAga pratino adbhUta prema. sAdhuo prati potAno sAco pakSapAta, ane sAdhuno tyAgI che evI potAnI dRDha mAnyatAne lIdhe ja athavA lokonI bhadraprakRti, kAraNa ke-loko dharma paNa turata ja pAme che, ane bAhyatyAgImA jyAre goTALo dekhe che tyAre adharma paNa tethI adhika pAme che, pAthI bAlavargane je bAhyavezathI dharma prApta thAya eTalA mAtrathI te dharmya cha, pradhAna che, ema na kahI zakAya. niSkarSa eke-AbhyaMtara tyAgapUrvaka bAhya veza ja dharmaprAptimA mukhya kAraNa bane che ema jANavU / kevaLa bAhya veza to apradhAna ja kahyo che. pharI eja vAtane AcAryazrI anya matanA pramANathI puSTa karI adhika siddha kare chemithyAcAraphalamidaM hyaparairapi gItamazubhabhAvasya / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 21) sUtre'pyavikalametatprokta___ mamedhyotkarasyApi // 6 // mUlArtha-apara-anyadarzanIyoe paNa nizcayapUrvaka azubhabhAva viziSTa evA bAhyatyAMgana phala mithyAcAra-kapaTaphala kahyaM che, ane jaina siddhAMtamAM paNa AvA tyAgane avikalapaNe viSTAnA ukaraNa jevo kahyo che. bAhyatyAgarnu phala spaSTIkaraNa-apara-jaina sivAyanA darzanavAlApro arthAta pAMtajala vigere AbhyaMtaratyAga vinAnA bAhyatyAgane azubhabhAva kahe che. arthAt-kevala bAhyatyAga te ja kahevAya ke jenA aMtaramA aneka malIna vAsanAo, duSTa saMkalpo, viSayonI tRSNA Adi bharyA hoya, ataeva aa tyAgane azubha, apavitra tyAga aIM kahyo, ane AvA tyAganuM phala te loko spaSTatayA-nizca. yena mithyAcAra-kapaTItyAga dAMbhika phala darzAve che, jema koi naTa lokone raMjana karavA, moha utpanna karavA alpakAla mATe muniveza dhAraNa kare che, paNa nATakanA aMte e veza utArI nAMkhe che; paraMtu aMtaramA tatsaMbaMdhI leza paNa bhAva ke tyAga hoto nathI, jethI A nyAga nATakiyo-tyAga dAMbhikatyAga kahevAya che. evaM atre paNa uparokta tyAgane nATakIyo tyAga kahyo che. A tyAgarnu phala mithyAcArarUpI phala sivAya anya phala malatuM nathI vadhumAM zAstrakartAoe AvA tyAgane to kevala mahApApanA udaya tarike jaNAvyuM che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) "mithyAcAra" mithyAcAranuM svarUpa prA pramANe che-"bAyeMdriyANi saMyamya, ya Aste manasA smaran / iMdriyArtha vimUDhAtmA, mithyAcAra sa ucyate" // 1 // "bAhya iMdriyono sayaMma karI je mUDhAtmA indriyonA viSayonuM manathI dhyAna karato saMyamamAM-tyAgamA rahe te mithyAcAra kahevAya. " TuMkamAM jetro sAdhupaNuM bAhyathI dhAraNa karI bhraSTAcAro seve, lokone Thage, loka raMjanArthe aneka kaSTo veThe, viSayavAsanAmone puSTa kare, zarIrAdikanI puSTi mATe aneka upacAro kare, e sarvano tyAga dAMbhikatyAga, tiraskaraNIya dhikAravA yogya tyAga jANavo. AvA tyAgamA rahevA karatA te tyAga choDI uttama grahasthadharma svIkArI vyApArAdi karmothI AjIvikA karavI te hitAvaha kahevAya. atre TIkAkAra bhAra dai aAvA veza mATe sakhata phaTako mAre che. roga tathA upabhoga rahita puruSe paMDitomAM niMdAkArI tathA kliSTa evI AjIvikA kevaLa peTa bharavA khAtara ja athavA mAnapUjAnA lolupIpaNAthI AbhyaMtaratyAga vinA khAlI bAhyaveza dhAraNa karavo te pUrva janmanAM upArjita azubhakarma, vipAka phala-kaTukaphala jANavU. nidAna ke-pUrvanA pApakarmanA udayathI prAvo tyAga udayamAM zrAve, dhAraNa karAya, vartamAna samayamAM zrA vAta bahu vicAravA jevI che. graMthakartA bATalaM kahI jaNAve che ke anyadarzanamA ja nahIM, kintu jaina siddhAntamAM paNa zrAvA tyAga mATe bahu bahu kaDaka rIte kaDuM che. aNaMtaso davvAliMgAI. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23 ) " ukaraDo ane tyAga" vigere gAthAaovaDe guNazUnya tyAga malamUtra nAMkhavAnA ukaraDA jevo jANavo. jema ukaraDo maLamUtrathI vyApta hovAthI loko tenA prati tiraskArabhAvathI dekhe che, evaM uparokta tyAga paNa guNazUnya nahIM, kintu aneka malina vAsanA, viSayatRSNAmAna, pUjA pratiSThA, lobharupa, maLamUtra bharela hovAthI ukaraDo che. ukaraDAmAM durgadha ja hoya tema ahIM paNa durguNarUpa durgandhanI mAtrAmoja dekhAya che. vadhumAM sajjano ukaraDA tarapha tiraskAra bhAvathI nathI dekhanA paNa tene amuka aMze sAdarabhAvathI paNa dekhe che. jyAre aa tyAgarUpa ukaraDA tarapha to sajjano zuMpaNa mahAtmAao paNa tiraskArya najarathI dekhe che teno chAMyA levAnI paNa niSedha kare che, eTale viSTAnA ukaraDA karatAM A tyAga to sarvAze upekSaNIya cha, dUrathI so so gajanA namaskAra karavA yogya che. paramArtha ke-prAvo tyAga dekhI tenA para pUjyabhAva dhAraNa karavo te paNa pahApApakArI samajabuM. jyAre bAlavarga AvA tyAgane paNa dharmabuddhie nihALe che, vaMdana, pUjana, namaskAra kare che; mATe ja ahIM A vargane kaniSTakoTino vidvAno mAne che. // prathama kahyu hatuM ke-"bAlavarga" karatA madhyamabuddhi varga caDato che, kAraNa ke pA loko khAlI vezathI ja khuzI nathI thatA kintu vartana Adi tapAse che. eTale have ahIM muniyonuM vartana kone kahevU ? ane te vartana kevu hoya ? e vAta Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) jANavAnI rahI mATe graMthakartA e vAtano spaSTa khulAso kare che.vRttaM cAritraM khalvasadAraM bhavinivRttimattacca // sadanuSThAnaM proktaM __ kArye hetUpacAreNa // 7 // - mUlArtha-asad-azubha pApakArI prAraMbhonA tyAgarUpaabhAvarUpa je kriyA te cAritra, prAnuM nAma ja sadvartana jANavU. A vartanane kAryamAM kAraNano upacAra-Aropa karI zAstramA sadanuSThAna kahuM che." "satya cAritra ane tenI vyAkhyA" spaSTIkaraNa-vRttaM-vartanaM. vRtta eTale vartana-vartAva, zrA: cAra, bhAnuM nAma cAritra-satyatyAga. pA sarva zabdo eka ja bhAvane dhvanita kare che eTale ekArtha pratipAdaka zabdo jANavA. paramArtha e ke-vidhi ane pratiSedha bane jemAM hoya te cAritra. jemake TIkAkAra kahe the-hiMsA, jUTha, corI, maithuna, mUrchA e pAMca karma bhAvavAnA dvAro-Azravo che. A pAMceno jemA sarvAMze niSedha hoya tathA ahiMsA, jUThanivRtti, adattatyAga Adinu vidhAna jemAM ekAntataH jaNAvyuM hoya, mUlamAM 'khallu e vAkya avadhAraNArthe-nizcayArthe prApela hovAthI, pAvA pra. kAranA vartanane ja cAritra darzAvyu ke. nidAna ke-vidhi tathA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) pratiSedha vinAnuM athavA ubhayakoTI paikI eka ja vidhi yA pratiSedhakoTIvAluM cAritra na kahevAya, kAraNa ke-nigodavartI jIvo hiMsA, jUTha, corI, maithuna vigere kAMi karatA nathI eTale tezro zuM cAritrI kahevAya kharA ? nahIM ja. evaM pASANa agara lAkaDAmAM ahiMsaka, jUTharahita vigere bhAvo spaSTatayA mAlUma paDe cha, athavA mRJchita manuSyamAM A cinho mAlUma paDe che to zuM te padArtho cAritrI kahevAya ? nahIM ja. yA hetuthI vidhi-pratiSedharUpa ja cAritra atre apekSita che ema 'khalu' e vAkyathI jaNAvyu. Ano mathitArtha mUlakartA jaNAve che ke'asadAraMbhavinivRttimattacca' asad-bUrA-khoTA evA je AraMbho ke jenAthI bhavano prapaMca vadhe, anaMtakarmono baMdha thAya, AtmA janma-maraNanA pherAmAM bhaTake, chakkAyano vadha kSaNe kSaNe jemAM hoya, teno tyAga-niSedha je vartanamAM hoya te ahIM cAritra jANavU, AvA cAritrane zAstrakartAo sadanuSThAna kahe ke. " sadanuSThAna- lakSaNa" zAstramA AtmIya viziSTa tyAgarUpa pariNAmarnu nAma cAritra kahyu ke. ne bAhyakriyArUpa sadvartana- nAma sadanuSThAna jaNAvyuM che. A rIte cAritra tathA sadanuSThAnano bheda khullo darzAnyo che, chatAM ahIM cAritrane ja graMthakartA sadanuSThAna jaNAve che. teno khulAso karavA zrImAn haribhadrasUrijI kahe ke ke-" kArya hetUpacAreNa" prathama prAtmIya viziSTa pariNAmarUpa AbhyaMtara cAritra-lobha tRSNA Adino tyAga karavArUpa bhAva Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) prakaTa thAya ane tyArapachI tenA phalarUpe bAhyakriyA - sadvartana viziSTa prAcArono janma thAya che. eTale cAritra te kAra ane sadanuSThAna tenuM phala kAryarUpa che, mATe ahIM kAryamAM kAraNano upacAra Aropa karI cAritrane ja- zrAbhyaMtaratyAgane jasadanuSThAna kaM. nidAna ke--suMdara sadanuSThAna zrAbhyaMtaratyAgapariNati vinA malI zake nahI A rIte suMdara sadanuSThAna teja jANavu ke-je paramArtha - cAritra - satyacAritra hoya. zrIM vartana bAhya kriyArUpI cAritranI parIkSA karavA madhyamabuddhijano pravRtti kare cheH mATe tezrone bAlavarga karatA caDatI koTInA kA ATalaM vizeSa jANaM. have uparokta sadanuSThAna to zuddha tathA azuddha ema be prakAranuM che. ataeva ca baje prakAranuM sadanuSThAna graMthakartA jagAve che. parizuddhamidaM niyamAdAMtarapariNAmataH zuparizuddhAt // anyadato'nyasmAdapi budhavijJeyaM tvacArutayA // 8 // mUlArtha - suvizuddha - atinirmala evA AtmIya pariNAma-pUvarka je sadanuSThAna pragaTe te sarvato zuddha cAritra jANavuM, ane e sivAya anya kAraNothI je bAhya anuSThAna prApta thAya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27), te azuddhacAritra. ahIM zuddha tathA azuddhapaNAnI parIkSA paMDitajano ja karI zake. // "sadanuSThAnanA bhedo" spaSTIkaraNa-anuSThAna eTale bAhyavartana, A vAta upara jaNAvI gayA. yA anuSThAna be prakAranuM kartuM che. cAritramohanIyakarmanA kSayathI athavA upazama thavAthI AtmAnI viziSTa tyAga tarapha je abhiruci pragaTe, AtmA paudgalika bhAvo prati vaiSayika sukho tarapha ane saMsAranA mohaka padArthoM prati, udAsIna bhAvathI, karmavardhakamAvathI, heyapaNe samajI tenI lAlasA rahita bane, evaM zAstranirdiSTa AjJAnusAra je kriyApornu sevana, pAlana kare, TuMkamAM jJAnaviziSTa vairAgyavaDe je cAritra prApta thAya Ane ja zAstrakartAo sadanuSThAna kahe che. mUlamAM 'niyamAt' e pada che, eTale nizcayathI A ja sadanu. chAna zuddha kahevAya. nidAna ke-je cAritramA jJAnaviziSTa vairAgya hoya te cAritra zuddha ane vaMdanIya jANavU, sivAya pUjAvA manAvA khAtara athavA svargasukha, rAjyalobha, dhanalobha, yaza kIrti mATe je tyAga svIkArAya te azuddha anuSThAna kartuM che. yadyapi banne anuSThAno bAhyadRSTie tulya mAluma paDe che tadapi eka tyAga zuddha AtmAbhimukha-mokSAbhimukha hovAthI aMtaraMga pavitra vicArothI nitAnta bAhyAbhyaMtara banne rIte zuddha che ane bIjo tyAga malIna vAsanApothI vAsita hoi marvathA azuddha che. eTale pahelo tyAga jJAnaviziSTa vairAgyanuM phalarUpa che; jyAre bIjo Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) tyAga duHkha yA mohagarbhita vairAgyanuM phalarUpa ke. evaM vyavahAramAM zrA bane tyAga sarikhA dekhAya che. " budhajJeyatA." sAmAnya manuSya aAmAM kAMi paNa bheda dekhato nathI to paNa banAvaTI ane kudaratI hIrAnI parIkSA averI turatana karI le chai, taima budhajano zrA bane tyAgamAMthI zuddha tyAga tathA azuddha tyAganI parIkSA tyAgImAM rahelA keTalAka kriyAruci, kriyAkUzalatA, pApaparihAra, yatanAprAdhAnyatA, satyaparUpaNaMtA, prazAntabhAva, alpamoha Adi viziSTa cinho dvArAe zIghra karI zake che; mAMTe ja ahIM mUlamAM kahyu ke'budhavijJayaM' arthAt budha sivAya aa parIkSA madhyamavarga ke bAlavarga na karI zake. kAraNa ke te lokomA eTalI vivecaka zaktino prabhAva hoya che, e vAta pahelA ja graMthakartAe spaSTa karI che. // " budhajano zuddha azuddha tyAganI parIkSA kayA lakSaNothI kare che e jANavU joiye. Ano khulAso bhagavAn haribhadrasUrijI ahIM A rIte darzAveM chagurudoSAraMbhitayA teSvakaraNa yatnato nipunndhiibhiH|| sanniMdAdezca tathA jJAyate etanniyogena // 9 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29 ) mUlArtha-cAritrano nAza thAya tevA gurudoSo-mhoTA pApornu sevana kare, prAraMbha kare, ane nhAnA pApono bacAva kare tenI yatanA pAle, tathA uttama puruSo, sajjanonI niMdA kare vigere lakSaNothI nipuNabuddhi-budhajano zuddha ane azuddha tyAganI parikSA karI jANe cha / " dAMbhika tyAganI parIkSAnA sAdhano" spaSTIkaraNa-zuddha azuddha tyAganI parIkSA tyAgIonA viziSTa vartanathI ja thai zake e vAta upara jaNAvI gayA che. pharI aa vAtane ja haribhadrasUrijI ahIM spaSTa kare che. jelo tyAgIpaNAnu abhimAna ane teno vezadhAraNa karI tyAgIpaNAno mhoTo DoLa dhAlI lAMbI lAMbI vairAgyanI vAto karI, hajArone prAtmakanyANano upadeza ApI, saMsAranI asAratA, lakSmInI capalatA, viSayonI duraMtatA vigere jaNAvI, poteja zAsananA uDDAha thAya, adhamanI vRddhi thAya evA prakAranA ane cAritrano jaDamUlamAMthI ja nAza thAya, caraNasittari ane karaNasittarino sarvathA lopa thAya, mahAvratatano gaMdha paNa na rahe tevA gurudoSo-mhoTA doSonuM sevana kare jevA ke-strIsaMga, chokarAo Adi sAthe duniyA viruddhakarma, hastakarma vigere pApakarmoM, ziSyAdi vadhAravA anekadhA mAyAvAdo, chaLa, prapaMco khelavA, pustakAdinA nimittathI guptarIte hajAro rupIyAno saMgraha ane bIjA hAthe vyAja vigere upajAva, zarIranI puSTi mATe rogAdikanuM nimitta nikAlI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka pauSTika davAo, pAko tathA rasavatIyo taiyAra karAvI, yadi pA sarva doSo pragaTa thavAno samaya bhAve to nitAnta jUTha ane bIjAnI jIMdagI mATI bhegI karavA duniyAthI utArI pADavA aneka khoTA prapaMco karavA cUke nahIM. bhaMDAromAMthI vAMcavAnA zodhavA liSTa karavAnA bhAne pustakonI corI karavI vigere aneka mhoTA pApo sevana kare, rAtrivihAra, vAhana Adi sAthe rAkhI vihAra karavo, svArthano upadeza Apavo, viruddha upadeza Apavo, svAgrahane puSTa karavAno prayatna karavo, tathA loka samUhamAM prazaMsA karAvavA nhAnA nhAnA doSono bacAva kare, tenuM prAyazcitta le, loko samakSa pazcAttApa, gardA, niMdA kare. jevA ke-rajoharaNanI ADa, muhapattinI ADa, strIsaMghaTTo vigere eTale khALe DuccA mAre ane daravAjA khullA rAkhe tenA jevU kare, TuMkamAM lokomAM mahAtmApaNuM kema jaNAvAya tevo prayatna kare. evaM potAnAmAM tevA vizeSa guNono abhAva chatAM guNavAn tyAgI mahAtmAno tapasvIyo, uttamaguNI zrAvako ane sajjanonI vAraMvAra anya na jANe tema vApATabatAthI niMdA kare, teone utArI pADavA teonA eka sAmAnya sarasava jeTalA doSane meru jeTalo banAvI loko samakSa anekadhA TIkAo kare, vAraMvAra tiraskAra kare, potAnA doSa sAme to dekhe ja nahIM, TuMkamAM pA lakSaNo gupta rIte jemAM hoya ke je lakSaNo upalaka dRSTiye anyane na dekhAya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) mATe ja ahIM graMthakartA jaNAve che ke-atre zuddha azuddha tyAganI parIkSA " nipuNadhibhiH" kuzAgrabuddhivAno satyatattvanA parIkSako jakarI zake. nidAna ke-tyAganI parIkSA karavA icchake upara kathita sarva vAta dhyAnamA rAkhavI, ane tadanusAra parIkSA karI ucca tyAga prati pUjyabhAva dhAraNa karavo, kevala vidvattA, vyAkhyAnakauzalatA ke prasiddhanAmAMkitatA dekhI jhaMpalAvaq te bhaviSyamAM nitAnta svAtmAne dharmabhraSTa karavAno ja upAya che. basa e rIte bAlavarga tathA madhyamabuddhi jano zemAM dharma mAne che ? ane te keTalA aMze anucita cha ? e viSaya para vistArathI zaMkA ane pratyuttara karI vicAra karyo. have budhajano AgamatattvanI parIkSA karI dharma prApta kare che e vAta AcArya zrI prathama kahI gayA hatA, to bhAgamatattva kayu ? ane tenI parIkSA zI rIte karavI ? teno vicAra graMthakartA jaNAve che. sarvamAM A viSaya sUkSma hovAthI ane te japariNAma svIkArya tathA hitAvaha hovAthI, teno vicAra graMthakartA bahu uMDA utarI jaNAve che. AgamatattvaM jJeyaM, tdRssttessttaaviruddhvaakytyaa| utsargAdisamanvita malamaidaMparyazuddhaM ca // 10 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) mUlArtha-je pratyakSa Adi pramANothI bhane iSTa eTale prAgamanA potAnA ja vacanovaDe aviruddha hoya, evaM utsarga tathA apavAda yukta hoya, tathA aidaMparya-paramArthavaDe zuddha hoya teja khalaM pAgamatattva jANavaM. spaSTIkaraNa-AgamatatvanI kasoTI karavA ahIM haribhadramUrijI kharo mArga darzAve che. atrastha zlokamAM haribhadramUrijI prAgamatattvanI parIkSA mATe traNa prakAro jaNAvI uttaranA ve zlokathI tenuM vivecana kare che. ahIM aAgamatatvanI parIkSAnA mukhya traNa vibhAgo kahe che. yA traNa vibhAgo pA rIte jANavA-je Agamatastra dRSTa ane iSTa banne rIte aviruddha vAkya hoya 1, utsarga ane apavAdayukta hoya 2, tathA aidaMparyavaDe parizuddha hoya 3. ___ dRSTa, eTale pratyakSa, anumAna Adi pramANo, ane iSTa eTale Agama mA bannenI kasoTImAM je Agamokta tattva aviruddha hoya, ekavAkya hoya. paramArtha e ke bhAgamamAM prAtmA, karma, baMdha, mokSa vigaire padArthoM kahyA che. zrA padArthonI prathama pratyavAdi pramANadvArA parIkSA karavI, yadi te parIkSAmA jo te te padArthoM barAbara siddha thAya, aviruddha mAluma paDe to jate tattva sayuktika kahevAya. zrA vAta samajavAne ApaNe dAkhalA tarIke AtmAno ja sAmAnya vicAra karIye. zAstramA "asthi me bhAyA uvavAie " " ege mAyA" mAro AtmA utpatti dharmavAn che." ityAdi kayuM che. mAtmA-eTale caitanya Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33) jIvanAmaka padArtha ane te zarIrathI bhinna tathA utpatti-vinAzarUpa paryAya-dharmavAn che. khANamAM rahela mATI hamezA kAyama ja che, paraMtu jema kuMbhAra AdinA hAthamAM AvyA pachI tenA vividha ghaTa Adi AkAro-paryAyo bane che, ane jUnA jUnA paryAyo-dharmano nAza thato pratyakSa dekhAya che. paramArtha ke-mATI jyAre ghaTapaNe pariName tyAre ghaTAkArarUpa paryAya utpanna thayo ane mATIrUpa paryAya te samaye na oLakhAvAthI teno nAza thayo. evaM mATIrUpa dravya ghaTamAM kAyama ja che. tathAprakAre AtmA paNa jAnavara, manuSya, devatA, nArakIrUpa gatiyomA pratyakSa dekhAya che, kAraNa ke-AtmA sivAya jagatano sarvavyavahAra luptaprAyaH thai jAya, dharma yA pApakarma paNa niSphala mAnavA paDe, ata eva jJAnAdi guNavAn vilakSaNa zaktivAlo koi AtmA nAmaka padArtha ke ema mAnavU joiye. AAtmA yadyapi achedya, abhedya, adAhya, ajara, amara, avinAzI, dharmavAn che, to paNa mATInI mAphaka navA navA rUpapaNe pariName ane pUrAtanarUpapaNe tano abhAva thato anubhavAya che. jAnavarapaNuM choDI manuSyapaNuM, manuSyapaNuM choDI devapaNuM, devapaNuM choDI jAnavarapaNuM evaM nArakIpaNuM A rIte AtmA navA navA paryAyo-dharmo anubhavato tathA jUnA jUnA dharmono tyAga karato pratyakSa anubhavapathamAM Ave che, ane pratyeka avasthAmAM AtmA pote zAzvata ja dekhAya che; kAraNa ke pUrvAvasthAmAM anubhavela, sevela, karela, dareka kAryoM uttara avasthAmA smRtipathamAM AvatA tathA bhogavAtA mAlUma paDe che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) anyathA jema devadatte karela kAryo bhane karmoM yajJadattane smaraNamAM tathA bhogamAM pAvatA nathI, tema pUrvAvasthAmAM karela kAryoMnuM smaraNa tathA karmono bhoga uttarAvasthAmAM prAtmAne bAla avasthAmAM karela kAryonA smaraNanI mAphaka saMbhave ja nahIM. ataeva prAtmA utpatti zrAdi viziSTa dharmavAn che e zAstrokta tattva pramANathI aviruddha siddha thAya che, evaM AtmA pratyeka zarIrabhede bhinna bhinna cha to paNa AtmarUpa svarUpanI apekSAe sarva AtmAo tulyarUpa cha arthAt manuSya, deva AdimAM jevU Atmatattva che tevU ja prAtmatattva eka kIDAmAM ane hAthInA zarIramAM paNa che. hA mAtra manuSyamAM keTalIka vizeSa prAtmazaktiyo AvirbhUta che, uttarottara vikAsa thato dekhAya che, jyAre devomAM ethI paNa adhika Atmazaktiyo vikasita hoya ke ane kIDAomAM e sarva zaktiyo karmonA jore tirobhAvapaNe rahela hoya che, nidAna ke-agAdha buddhimAn sarva vidyAsaMpana koI manuSya vedanA yA madirAthI mUJchita thayA pachI tenI sarva zaktipro vidyamAna chatAM tirobhAvarUpe thai gayela ApaNe anubhavIye chIne, evaM kIDA jevI adhama yoni praviSTa AtmAnI sarva zaktiyo adhamayoni tathA apArakarmonA kAraNe dabAyela ja che ema mAnavU joiye, nahIM ke tepromAM AtmA nathI athavA zaktiyono abhAva che. niSkarSa e ke-AtmatvarUpeNa sarvAtmAo tulya svarUpavAn hovAthI sAmAnyarUpe eka na che, ne vizeSa rUpeNa anaMta AtmAo che. nidAna ke-e rIte prAtmA pratyakSa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) Adi pramANathI jema aviruddha svarUpavAn anubhavAya che, tema iSTa eTale AgamanA pUrvAparanA vAkyothI paNa aviruddha svarUpavAn ja siddha karela che, paraMtu AgamanA eka dezamA AtmA mATe anyathA prarupyu hoya, ane anya sthalamAM tethI viruddha kA hoya tema na hoya. hA jainadarzanamAM nizcaya ane vyavahAra, bAhya ane AbhyaMtara. dravya ane bhAva, paryAya ane guNa vigere svarUpa prarupaNa karatI vakhate bhinna bhinna svarUpa darzAvyuM che khalaM, paraMtu e sarva svarUpa kathanamUla prAtmasvarUpano bAdhakartA na hovAthI kintu puSTikAraka ja hovAthI tenuM nAma viruddhakathana na kahevAya, ulaTuM e to satya tatvakathana, sarvajJakathita tattva. paNAnI ja siddhi kare ke. ahIM Agama-parIkSAmAM vidvAnoe eTaluM ja tapAsavAnuM che ke-eka ja vastutattvaceM kathana eka sthalamAM bhinna hoya. ane anyatra teja vastu bhinnarUpe kahI hoya AnuM nAma vidvAno viruddha vAkyatA kahe che. dRSTAMta tarIke eka sthAnamAM " asti AtmA" evaM kaDaM, ane pharI anyatra " nAsti AtmA" ema kaDaM hoya AmAM satya zuM samajavU? athavA jema vedamAM kartuM che ke-" mA hiMsyAt sarvabhUtAni " " sarva jIvonI hiMsA na karavI" Ama kahyA pachI pharI te loko kahe che ke-" SaT zatAni niyuMjeta, pazunAM madhyamehani" madhyameha nAmanA yajJamA cha so pazuaono homa karavo" je hiMsA pApakArI-baMdhakArI mAnI teno sarvAze niSedha karyo, te ja hiMsAne punaH dharmya mAnI, svargadAtrI mAnI vidheya mAnavI e zuM viruddha na kahevAya ? Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) pharI je prAgamatatva utsarga tathA apavAda yukta hoya eTale dareka vastutatva prAdhAnya paNe vidheya ane parihArya darzAvI punaH viziSTa kAryanI apekSAe vidheyatayA darzAvI hoya, nidAna kevizeSavAdanA sthala para vizeSavAdanI ane sAmAnyavAda sthalamAM sAmAnya kathana barAbara kachu hoya, kintu vizeSa sthAnamAM sAmAnya kathana ane sAmAnya sthalamAM vizeSa kathana kartuM na hoya. paramArtha ke-Ane jaina zAstro utsarga tathA apavAdavAda kahe che. e rIte je prAgamokta tattva kathana kayu hoya teja Agamatatva nitAnta grAhya jANavu. jema ke-jainazAstro hiMsAmA pApa kahe che, jalanA jIvono prAraMbha karavAthI vinAza thAya ane tethI pApabaMdha thAya evaM kahe che chatAM muniyo eka sthalathI anyatra gamana karatA hoya ane mArgamAM nadI Ave to yatanApUrvaka utarI sAme kAMThe jAya evI jinAjJA che. yA sthalamAM jalanA jIvono vadha thAya che to paNa teone pApabaMdha tuccha kahyo che, kAraNa ke-vadha karatA AraMbhamaya pravRtti kare ane jIvono bacAva karavAnI apekSA rAkhe nahIM temaja kalyANanI icchA vinAno hoya, TuMkamAM sopayoga vartana na rAkhato hoya evo ja vadhaka avazya puSTa pApabaMdha kare evaM zAstro kahe che. arthAt utsargathI jIvavadhano niSedha karI, temAM pApa pratipAdana karI pharI apavAdathI nadI utaravAnI AjJA ApI temAM thayela jIvavadhathI alpabaMdha jaNAvyo, kAraNa ke muni nadI utaryA sivAya sAme kAThe jai zake nahIM ane jalanA jIvono temAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) utaravAthI avazya vadha thAya ja eTale e vadha aparihAryarUpa hovAthI prAptoe nadI utaravAnI muniyone apavAdathI AjJA Apela che. koi sAdhvI nadImAM DUbatI hoya, anya koi utAru na hoya ane muni tyAM hAjara hoya to muni paNa temAM paDI sAdhvIno bacAva karI le. kArya paDe grahastha munine doSayukta AhAra Ape-yA sarva prAjJAmro prabhue apavAdathI ApI che ne temAM doSanA badale lAbha ja darzAvyo che. paramArtha e ke-jyAM utsarga, sAmAnya AjJAthI vartana karavA jatA vizeSa AtmahAni, akalyANa thatuM hoya tyAM viziSTa AtmalAbha, kalyANa mATe vizeSa kathana karI anyathA pravRtti karavAnI chuTa pApI hoya te ja AjJAo nirdoSa sayukta ane sarvajJavAkyarUpa kahevAya. mathitArtha eTalo ja ke utsarga vAkya kalyANane mATe hoya ane apavAda vAkyo paNa nitAnta utsarganI puSTi karatA hoya paraMtu utsarga vAkyanA vidhvaMsakarUpa apavAda vAkyo na bane A pramANe viveka je AgamatatvamAM barAbara sacavAyo hoya, te ja satya Agamatattva jANavU. ahIM jeo yajJamAM thatI hiMsAne dharmya tathA vidheya mAne ke tetro paNa A hiMsA sApavAda ke ema kahe che; kAraNa ke svargArthI yajJakriyA avazya kare ane yajJamAM je pazu o balirUpa bane tezro paNa yajJa tathA vedamaMtranA prabhAvathI svarga prApta kare che. eTale A hiMsA paNa ahiMsA ja jAgAvI. pAnA TuMka uttaramAM kahevU joie ke-yAjJikonI yA dalIla anubhava, yuktiyo ane pramANonA prahArone leza paNa sahana karavAne a Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38) zakta che. prathama to yajJa dharmya che ke nahIM e mukhya viSaya vivAdagrasta cha, tathA yajJa sivAya dAnAdi kriyAthI svarga na malatuM hoya ane yajJathI ja svarga malatuM hoya to svargArthI mATe, azakyatayA yajJa vidheya manAya kharaM. Ama chatAM ATaluM to cokasa jANavU ke yajJa e AraMbhakriyA hovAthI svarga to dUra rahyu, kintu manuSyapaNuM paNa tenAthI prApta tharbu asaMbhavanIya che. evaM temAM je hiMsA thAya te paNa kliSTa pariNAmazUnya to nathI ja. yAjJiko temAM je pazuzrono homa karavA bese che te kAi tezrono koi paNa prakAre bacAva ja karavo, teone duHkha na thAya tema vartavU, dayAbuddhi rAkhI yajJa karavo vigere kAMi vicAra rAkhatA hoya e saMbaMdhamAM anubhava ane yuktiyo sarvathA nA kahe che. are! je pazuo lAMbA barADA pADatA hoya, agnithI trAsa pAmI mRtyunA bhayathI dUra bhAgatA hoya tene bAMdhI, jabarajastithI jakaDI, nirdayatApUrvaka cAMDAlanI mAphaka TukaDA karI teno homa thAya, tenI zeSAyo sAnaMdapaNe khavAya te hiMsAmA yadi puNya hoya, anukaMpAbhAva hoya ane tethI svarga prApta thAya to mAtA-pitAno yajJa zA mATe na karavo ? paramArtha ke-e hiMsA kliSTa pariNAmamaya ane dayAbuddhi rahita hovAthI adharmya ane ekAnta tyAjya ja che,eTale te sApavAda kema kahevAya ? sApavAda pravRtti to teja kahevAya ke jenAthI AtmakalyANanA mArgamAM skhalanA na thAya ane utsargamArganI ekAntataH puSTi ja kare, ataeva yAjJika hiMsA to utsargapathano dhvaMsa karI AtmAne durgatimAM ghasaDI jAya cha, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) mATe pratyakSa to tyAjya hovA chatAM tene sApavAda kahevAnuM sAhasa karavu e ja matAgraha sUcave che. punaH Agamatattva "alamaidaM paryazuddhaM ca" alaM-atize sarvAze karIne aidaMparya jeno paramArtha paramatattva zuddhaM nirmalanirdoSa hoya, eTale je AgamanA vAkyo barAbara vastutattvanuM pratipAdana karavAmAM nipuNa hoya, bhUta, bhaviSya tathA vartamAnamAM sarakhI rIte ja vastutacca darzAvatA hoya, pratyeka kSetramA eka ja rIte avisaMvAdIpaNe bhAvo pratipAdana karatA hoya, jyAre jyAre zAsanapravRtti thAya ane tenA pravatako zAsananI racanA kare tyAre tyAre pUrvapuruSonA zAsana pramANe ja zAstro upadeze aAthI sarvakAle tulyapaNe je zAstro paramArthanu kathana karatA hoya, je Agama vAkyo AkAMkSAdi doSa rahita hoya, ane zabdapratipAdya zaktiviziSTa hoya te ja aAgamatatva zuddha jANavU. niSkarSa eTalo ja ke-zlokokta traNa vizeSaNa viziSTa je Agamatatva hoya teja parama Agamataca ane grAhya tacca jANavU. ahIM darzAvela traNye vizeSaNono paramArtha ane tenI vistRta vyAkhyA mUlakartA have pachInA zlokothI kare che eTale tyAMja teno vizeSa vicAra karavo iSTa gaNAya // upara ApaNe tapAsI gayA ke AgamatacanI traNa prakAre parIkSA karavI, temAM prathama Agama pratipAdya vastu dRSTa ane iSTa banne rIte ekavAkya-aviruddhavAkya hoya, teja Agama barAbara Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) nirdoSa jANavu. ataH ahIM graMthakAra "dRSTeSTAviruddhavAkyatayA" prathama kathIta zlokanA yA padanI vistRta samIkSA karavAno prakAra darzAve che mAtmAsti sa pariNAmI, baddhaH satkarmaNA vicitreNa // muktazca tadviyogAddhiM sAhiMsAdi taddhetuH // 11 // mUlArtha-prAtmA jIva che, te pariNamana svabhAvayukta tathA vicitra evA sadbhUta karmothI baddha che ne karmothI mukta che. ahIM hiMsA vigere AtmAne karmabaMdhamAM ane ahiMsA vigere karmothI chuTavAmAM kAraNo jANavA // spaSTIkaraNa-ahIM Agamokta tattvanI parIkSA karavA arthe prAcAryazrI upAyo davitA vade cha ke-jyAM AtmAjIvanI sattA pratipAdana karI hoya, nidAna ke-puNya, pApa, mokSa, paraloka, dAnAdi satkarmo vigere tattvono mUlasthaMbha AtmA ja che. yadi AtmA ja na hoya to upadeSTA, zrotA ane upadeza vigere konA mATe ? tapazcaryA tathA iMdriyAdi damananuM phala zuM ? tyAga ane dAna vigere zAnA mATe 1 ataeva e sarvano mUla AdhArabhUta AtmA che ne te AtmAnuM kathana jyAM karyu hoya te ja satya Agama. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) TIkAkAra mahArAja kahe che ke-nAstiko aAtmasattA mAnatA nathI. teo kahe che ke pratyakSa Adi pramANodvArA AtmA ghaTI zakato nathI. je vastu hoya te canu Adi indriyobaDe jarura dekhAya. AtmA catu iMdriyathI dekhAto nathI. paramANuo jo ke sAkSAt dekhAtA nathI to paNa tenuM kArya ghaTa paTa vigere dekhAya che mATe te che ema mAnavA joiye; jyAre AtmAnuM banAvela koi paNa kArya dekhAtuM nI mATe AtmA nathI. anumAnathI paNa AtmA ghaTato nathI. anumAna pramANamAM liMgajJAna mukhya sAdhanabhUta che. eTale jema amuka sthAnamAM dhUma darzana thatAM tyAM agninuM jJAna thayuM ane tyArapachI koi sthale dUrI dhUmadarzana thavAthI ahIM agni avazya hovo joiye kAraNa ke jyAM jyAM dhUma hoya tyAM tyAM agni nizcayatayA hoya. rasoDAmAM tathAprakAranA anubhava pratyakSa dekhAya che. eTale ahIM paNa agni che evo nizcaya anumAnathI thAya che. evaM AtmAne athavA tenA liMgane koi sthaLe pratyakSa joyela nathI ke je parathI AtmA che ebuM anumAna karI zakAya. jyAM sudhI AtmAnA koipaNa liMganuM pratyakSa darzana na thAya tyAM sudhI prAtmAne siddha karavA anumAna pramANanI gati thai zake nahIM. evaM prAtmA jevo anya padArtha anyatra sthAnamA dekhAto paNa natho, jethI A AtmA che tenA sarikho A paNa padArtha cha mATe te AtmA kahevAya, e rIte upamAnapramANathI paNa AtmAnI pratiSThA thai zakatI nathI. pharI Agamavacano anyA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) nya puruSo pratipAdita dovAthI aneka sthaLamAM paraspara virodhI-. paNe bhinna bhinna rIte padArthanuM pratipAdana kare che. eTale prA-- gamoja avizvasanIya hoi tenAthI AtmA che e mAnyatA saMbhave jA kyAMthI ? ataeva aAtmA nathI e satya che. tathA jema madirA mAdaka padArthanA saMyogathI pedA thAya che tema pAMcabhUtanA saMyogathI AtmA paNa Avirbhata thai jalanA bubudo jema jalathI pragaTI temAM teno vilaya thAya che evaM AtmAno paNa pAMcabhUtomAja vilaya-nAza thAya che. ataeva pariNAme AtmA caitanya nAmaka koi padArtha svataMtra nathI ja ___ A vAdane nirmUla karavA haribhadrasUrijI uparokta zlokanA prathama caraNathI pratipAdaka zalIe vade che. " AtmAsti" AtmA-caitanya eka svataMtra padArtha che, nahIM ke amuka padArthanA saMyogajanya A AtmAnI astitA kevala zAstro ja kathana nathI karatA, kintu pratyakSa Adi pramANo paNa tenI astitA siddha kare che te A pramANe AtmA zarIrathI eka bhinna padArtha rUpe cha ja, te na hoya to ' AtmA ke ke nahIM ? ' evo saMzaya thAya nahIM. saMzaya e jJAnarUpa che, ane jJAna AtmAno guNa cha, kevala zarIramAM athavA khAlI indriyomAM te guNa dekhAto nathI. nidAna kezarIrajanya jo guNa hoya to mRtakalevaramAM te guNanuM darzana tha, joiye ane indriyono te guNa hoya to amuka iMdriyanA vidhvaMsa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43 ) pachI te guNa na dekhAvo joiye. dAkhalA tarIke amuka mANase netradvArAe amuka amuka cIjonuM yathAvat bhAna karyu ane tyArabAda te aMdha thayo chatAM cakSunA nAzathI tene thayela jJAnano kAMi nAza thato nathI; kintu jyAre jyAre pUchavAmAM Ave tyAre tyAre te cIjonI oLakhANa barAbara karAvI Ape che eTale e guNa catuno to na ja kahevAya, kAraNa ke-catuno to pahelA ja nAza thayo che aAthI ja ajJAnaguNane bhinna mAnavo joie. pA rIte A jJAnaguNa pratyakSa bhinnarUpe anubhavamAM AvavAthI guNI AtmA pratyakSa che ema mAnavu ja joiye. nidAna ke-AtmA zivAya aa guNa anyatra anubhavAto nathI. "astyeva cAtmA pratyakSo, jIvo hyAtmAnamAtmanA / ahamasmIti saMvetti, rUpAdIni yathendriyaiH / / 1 // " pharI chadmasthane iMdriya pratyakSa hovAthI sUkSma padArthanu pratyakSa jJAna amuka aMzeja thAya che, jyAre pUrNa Atma pratyakSa to sarvajJone ja hoya che. eTale je AtmA pUrNarItyA sarvajJone pratyakSa che, te AtmAne ApaNe jJAnanA abhAvathI pUrNatayA pratyakSa na karI zakIye etAvana mAtrathI AtmA nathI kahevAnuM sAhasa karavU te mUDhatAja gaNAya. ____ evaM ahIM " zrAtmA che ke nahIM" e saMzaya udbhavavAthI AtmA padArtha jarura koi paNa jagyAe hovo joiye, kAraNa ke koi paNa vastu saMbaMdhI jyAre jyAre saMzaya thAya che tyAre tyAre te vastu koi paNa sthAnamAM hoya che ja. anyathA te Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) vastu saMbaMdhI saMzaya udbhavato nathI, " nAstyAtmA"e vAkya paNa zrAtmAno ekAnta niSedha karatuM nathI, kintu " nAsti bhatra ghaTa:" "pA sthAnamAM ghaTa nathI" e vAkya jema-etat bhUmi viziSTa ghaTano prabhAva darzAve che paraMtu sarvatra ghaTano abhAva darzAvatuM nathI. arthAt e vAkyathI anyatra ghaTanI sattA siddha thAya che. evaM uparokta vAkya paNa amuka zarIra athavA iMdriyomA AtmA nathI eja bhAva darzAve che, paraMtu sarvatra AtmAbhAva darzAvatuM nathI. nidAna ke-eka sthAnamA saMzaya thavAthI tyAM saMzayI AtmA jema siddha thAya che tadvat anyatra paNa jyAM jyAM tadAkAra saMzaya udbhave tyAM tyAM AtmA che evaM anumAna cokasapaNe pravarte che. pratyakSa ane anumAna pramANathI AtmAnI siddhi thavAthI upamAna ane Agama pramANathI AtmA siddha ja che eTale tene samajAvavAnI kAMi vizeSa jarura rahetI nathI; kAraNa keupamAna pramANa tenA pAchala ja gamana kare che ane pAgama pramANa to 'asthi me AyA uvavAiye' ityAdi vacanothI AtmasattA pokArI pokArI vAraMvAra kahe che. A rIte yukti tathA pramANodvArA AtmA barAbara siddha hovAthI je zAstro nAstika patanI bhAvanA dUra karI AAtmatattva, kayana karatA hoya teja AgamavAkya grAhya thAya. ataeva ahIM paNa bhagavAn haribhadramUrijI AgamatattvanI parIkSAno niyama darzAvatA vade ke ke-"AtmAsti" 'AtmA che' arthAt jainadarzanamA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) AtmA cokkasa mAnya che. zrA AtmAne keTalAko nitya kahe che ane koi anitya paNa kahe che. nityapakSamAM " apracyu. tAnutpannasthiraika svabhAvo hi nitya " 'jeno nAza na thAya, utpanna na thAya ane sarvadA sthira eka svabhAvamAM rahe te nitya' yA lakSaNa hovAthI AtmA jo utpanna na thAya, nAza na pAme ane sthira eka ja svabhAvavAn hoya to janma tathA maraNa kone ? kSaNamAM sukhI, kSaNamAM duHkhI, kSaNamAM, rogI kSaNamAM nirogI A avasthAo konI ? bAla, yUvAna ane vRddha avasthA anubhavanAra koNa ? manuSya, nArakI, tiryaMca, devatA Adi bhAvomAM ramanAra koNa ? nidAna ke-uparokta niyama pramANe to sarvadA AtmA eka ja rUpamA vartanazIla mAlUma paDavo joie. je manuSya hoya te manuSya ja, je deva hoya te deva ja, je nArakI hopa te nArakI, je bAla hoya te bAla ja, rogI hoya te rogI, daridra hoya te daridrI ja, dhanI hoya te dhanavAn ja, mUDha hoya te mUDha ja, e rIte eka ja avasthA pratyeka prAtmAe anubhavavI ghaTe, kintu avasthAo, parAvarttana thaq na ghaTe. anityapakSamAM-AtmA kSaNasthAyI hovAthI prathama kSaNo. tpanna AtmA dvitIya kSaNamAM nathI raheto ane dvitIya kSaNotpanna prAtmA e rIte bhinna kSaNamAM nathI raheto. e rIte pratyeka kSaNamA AtmA utpanna thAya ane vinAza pAme arthAt-anityavAdapakSamAM kSaNonI kevaLa paraMparA ja mAnya che. A rIte kabula karabAthI prathama kSaNamA utpanna AtmAe je kAMi puNya yA pApakarma Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) kayu ane te AtmA marI gayo. have bIjI kSaNamA utpanna mAtmAe-pUrvAtmAe kRtapuNya-pAparnu phala anubhavyu. AthI jeNe pApakarma karyu teNe bhogavyuM nahIM ane jeNe te karma upAyu nathI teNe anubhavyu. eTale kare koi ane anubhave koi. corI yA badamAsI kAi kare ane tenI zikSA anya bhogave e zuM nyAyya gaNAya kharo ? A rIte ubhayapakSamAM aneka doSo udbhavavAthI graMthakartA kahe cha ke- prAtmA "pariNAmI" bhAvArtha ke aAtmA bhinna bhima avasthAmAM, bhinna bhinna bhAvomA parimanabhAvavAlo che. pAMce gatiyomAM gamana svabhAvavAn , alaga alaga bhavomAM paryaTana karanAra, bAla, yuvA bhane vRddha Adi avasthA anubhavanAra, dAridraya, roga, sukha, duHkha paryAyono bhoktA, caitanya svarUpI AtmA che. nidAna ke-dravyanI apekSAe AtmA nitya caitanya svarUpIche, ne paryAyanI apekSAe anitya janma, mRtyu, dAridraya, roga, zoka, deva, manuSyAdi vividha bhAvono anubhavitA kahyo che. pariNAmamuM lakSaNa TIkAkAra upara kathita bhAvane anukUla jaNAve che. "pariNAmo hyArthAtaragamanaM na sarvathA vyavasthAnaM / na ca sarvathA vinAzaH pariNAmastadvidAmiSTaH " // 1 // " eka bhAva-avasthA mUkIne anya avasthAmAM gamana karavU, sarvathA eka ja bhAvamAM sthita na raheQ, sarvathA vinAza paNa jeno na thAya tenuM nAma pariNAmasvarUpavettAno pariNAma mAne che " niSkarSaAtmAnI jema astitA siddha che tema te pariNAmI paNa siddhana Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47 ) che. A pramANe bhinna bhinna avasthApromAM anugAmI dharmavAn AtmA pramANa ane yuktimothI barAbara sughaTita che, ema vinA zaMkAye kabUla karavU joiye. ___ pariNamanabhAvo-bhinna bhinna paryAyono anubhava paNa AtmAne hetu vinA to naja saMbhave, kemake anyathA siddhAtmAne paNa te te bhAvono anubhava mAnavo paDe. A hetuo karmoM sivAya anya to nahIM ja. karmonA saMbaMdhathIja AtmA aneka paryAyone anubhave che ane siddhAtmAne te karmo na hovAthI te te bhAvomAM paryaTana karavAnI jarura rahetI nathI. nidAna ke-saMsArastha AtmA "baddhaH satkarmaNA" mohanIya Adi pATha karmothI AvRta che, baddha che. A karmoM paNa sadpa -vidyamAna che, paraMtu asadrUpa kalpanAmAtra nathI. asadpa padArtha prAtmAne sukhaduHkha Adi paryAyomA hetubhUta kadApi na bane. je padArtha vaMdhyAputranI mAphaka asat-avidyamAna che, kalpanAmAtra che, te padArtha yadi nimitta banato hoya, phala ApavA samartha thato hoya to vaMdhyAputra paNa jarura vaMdhyAne phala arpaNa kare; paraMtu vaMdhyAne te malatuM nathIM. AtmAne utpanna thatA sukha-duHkha vigere bhAvo sAmAnya jana paNa anubhave che, eTale jagatmAM sadpa karmoM ke ane mAtmA tenA saMbaMdhathI saMsAraparyaTana Adi bhAvo pAme che, e siddha thayuM. zrA ko aneka prakAranA che. karmonA mukhya ATha bhedojJAnAvaraNIya, derzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya, vedanIya, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48 ) AyuSya, naoNma, gotra-erIte zAstromAM kahyA che. tenA uttarabhedo 120 kahyA che. temaja A karmone zubhaphala arpaka ane azubha phalArpaka puNya tathA pAparUpa be prakAre jaNAvela ke, mATe graMthakartA kahe ke ke-" vicitreNa" vividha prakAranA karmothI prAtmA baddha che, ataeva vividha phalono anubhava paNa AtmA kare ke. evaM " muktazca tadviyogAt" darzita AThe karmoMno sarvathA viyoga, vilaya thavAthI AtmA ane karmoM sarvathA bhinna bhinna thavAthI AtmA zuddha, nirdoSa sphATikarUpa caitanya svarUpa pAmI mukta-siddha thAya ke eTale AtmA kevala sadcit AtmarUpaneja anubhave che. nidAna ke-pachI sukha-duHkha, janma-maraNa, roga-zoka, manuSyAdi bhAvornu paryaTana chUTI jAya ke. TuMkamAM e rIte pariNamanabhAvavALo vicitra karmothI baddha ane karmothI chUTo thanAra evo AtmA ke ema siddha karyu. ahIM prasaMgavazAt jaNAvayU~ joiye ke-karmo jaDa pudgalasvarUpI atIndriya vastu che, ane AtmA caitanya jJAnAdi svarUpavAn che. nidAna ke-vastutaH prAtmA jJAnAdi dharmone mUkI anya kSaNika sukha-duHkha, roga-zoka, janma-maraNa, manuSyAdi paryAyarUpa dharmavAna nathI kintu kuhADo ke taravAra jaDa chatAM manuSyanA hAthamAM pAvyA pachI manuSyanA prayatnathI kASTha Adine kApI nAMkhe che, patthara paNa jaDa chatAM grAhakanA hAthamAM pAvyA pachI anyane mAravA samartha bane che, evaM karmoM paNa AtmAnA saMyogane pAmI Atmastha banI AtmAne tattatpakAranA bhAvomaya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) banAve che. eTale taravAra pakaDanAra nirbaLa chatAM taravAranI sahAyatA pAmI svAtmAne samartha mAne che, mArAmAM anyane mAravAnI zakti che. huM balavAn cha ema mithyA anubhava kare che eka prakArano vicitra jusso anubhave che, evaM AtmA paNa je je bhAvo potAnA sthAyI nathI te te karmakRta bhAvone karmanA saMbaM. dhathI potAnA mAne che svapaNe anubhave che. tattatbhAvano abhimAnI banI kamothI bhinna potAnuM rUpa visarI jai karme banAvela rUpa teja potAlu svarUpa che ema samaje che, zraddha che, AthIja anekadhA AtmA vividha bhavomAM paryaTana kare che, abhimAnika mAnyatA AtmA potAmA rahela anAdi rAgadveSAdi doSonA kAraNathI ja anubhave che ne karmone bAMdhe che. tathA saMsAraparyaTana kare che, evaM karmo rAgadveSAdimaya AtmAne banAve che tathA rAtradveSAdiko karmarUpa AtmAne banAve che. e rIte anyonyAzrayI anAdi saMbaMdha prAtmA tathA kamAno pravarne che. pharI e abhimAnika mAnyatAne khoTA rUpamAM jyAre AtmA dekhe che barAbara zraddhe ke. karma ane potAnuM rUpa bhinnapaNe mAne che tyAre te karmone khaseDavA ane potArnu paramArtha rUpa pAmavA prayatna kare che, pariNAme sarva karmane alaga karI svasvarUpI mukta-siddha thAya che. ___ ataeva ahIM uparokta karma bhAvavAnuM tathA chUTavAnuM kAraNa graMthakAra maharSi eka ja vAkyamAM bahu suMdara rIte darzAve che" hiMsAhiMsAdi taddhetuH" hiMsA, jUTha, corI, maithuna, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) parigraha e pAMca mukhyatayA karmabaMdhanA kAraNo kahyA che tathA ahiMsA, jUThanivRtti, acaurya, brahmacarya, parigrahatyAga e pAMca mukhyataH karmanAzanA kAraNo kahyA che. mUlamA je Adi zabda prApyo che te pratyekanI sAthe joDavAno hovAthI"hiMsAdi-ahiMsAdi" e rIte vAkyaMpayoga karavo eTale-mithyAtva, aviraiti, pramAda, kAya, yoge Adi zabdaprApta e pAMca kAraNo karmabaMdhanA jANavA. tatvArthamAM umAsvAtivAcaka paNa eja jaNAve ke-mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogA baMdhahetavaH" ( ta0 a08-sU01) 'ahiMsAdi' atrastha Adi zabdathI upara kahela hiMsAdithI viparIta evA ahiMsA vigere pAMca sAdhano karmaviyoganA kAraNo jANavA. mathitArtha eTalo ja ke mithyAtvAdi kAraNothI prAtmA karmabaMdha kare che, ane tenA tyAgathI arthAt samkyatva Adi kAraNathI AtmA karmavimukta bane che, kAraNa ke-mithyAva vigere bhAvo AtmAne asan mati pedA karI, duSTa mArgamA dorI jai karmabaMdha karAve che, ne samyaktva Adi bhAvo AtmAne sanmati-sat zraddhA upajAvI mokSapaMthamAM prerI karmavimukta kare che, e bhAva graMthakAranA vAkyamAM rahyo che. evaM prakAre AtmA Adi padArthanu svarUpadarzana je zAstramA kaDaM hoya, pachI te zAstra game te puruSakathita hoya, tatzAstrokta vAkyo jarura grahaNa yogya jANavA. AI pravacana prathama prakAranI kasoTIthI zuddha jANa. nidAna ke-e rIte pramANa ane yuktithI akhaMDya jANavaM. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) antamAM pATalaM jANavu jarurI che ke-'bhAgamatattva' nI parIkSAno prakAra graMthakartA darzAvI rahyA che, temAM je AgamavAkya pramANa tathA zAstrIya vacanathI akhaMDya hoya,1 utsarga ane apavAdanA viSayavAluM hoya.2 adaMparyaparamArthavaDe saMzuddha hoya 3, te ja vacana hitArtha ne svAtmahita arthe upAdeya gaNAya. A vAta ApaNe upara joi gayA, temAM pramANa tathA zAstrIya vacanathI je AgamavAkya akhaMDya hoya, e rItano bhAgamatatvanI parIkSAno prathama prakAra graMthakAre darzAvyo. nidAna ke-upara kahyA pramANe AtmA Adi padArthanI astitA je zAstramA kathana karI hoya te zAstrokta vAkyo Adeya jANavA. have rahyo utsarga tathA apavAde karI saMzuddha e bIjo prakAra, eTale je zAstranA vacano utsarga vAkyarUpa tathA apavAdavAkyarUpa ubhayathA zuddha hoya, ahIM utsarga tathA apavAdanuM svarupa dazamAM zlokanA vivaraNamA yatkiMcit dekhADayuM che, eTale ahIM tatsaMbaMdhamAM vizeSa jaNAvadhAnI jarura rahetI nathI, temaja prathama prakAranI parIkSAmAM te viSaya AvI jato hovAthI graMthakAre bhinnapaNe jaNAvyo paNa nathI. ataeva bIjA viSayane mUkI adaMparya paramArthavaDe saMzuddha e trIjo prakAra samajAvavA graMthakAra eka zlokathI kathana kare che-- paralokavidhau mAnaM vacanaM tadatIMdriyArthadRgvyaktaM // sarvamidamanAdi syAdaidaMparyasya zuddhiriti // 12 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) mUlArtha-aMtIMdriya artha dRSTA evA sarvajJa bhagavaMtoe spaSTapaNe kahela vacanaja paraloka saMbaMdhI vidheya kAryoMmAM mAnyapratiSThita gaNyu che. pharI A vacana sarva kSetranI apekSAe anAdikAlIna che, e prakAre trairdaparya paramArthanI zuddhi jANavI / / ___spaSTIkaraNa-" atIMdriyArthadagvyaktaM " jagatamAM padArthoM ke prakAranA che. eka to iMdriyadRzya eTale ApaNe sau jene dekhI zakIye, anubhavIye chIye te ane bIjA je iMdriyadRzya na hoya kintu jJAnagrAhya hoya jevA ke-AtmA, karma, paramANu, dharma, adharmAstikAya Adi jene ApaNe dekhI zakatA nathI paNa tevA anaMtajJAnI dekhe che te, arthAt bIjA naMbaranA padArtho tetroja dekhI zake ke jeone kaivalyajJAna-anaMtajJAna prApta thayu hoya. zivAya anyane te padArtha dekhavAnI zakti na hoya. nidAna ke vItarAga bhagavaMtoja sarvajJa hoya ane tetro ja zrA bIjA naMbaranA sarva padArthane barAbara joi zake che. A parathI jene je padArthanuM yathAsthita jJAna nathI tetro te padArthanuM yathAsthita svarUpa kyAMthI kahI zake ? e vAta barAbara samajAya tevI che. eTale koi ajJeya padArthacaM svarUpa kathana karavAnuM sAhasa kare to te paNa anavasthita ane bAdhita ja kathana kare, ema samajavU joie. pAthI tenA para vizvAsa sthApana karavo te AtmAne ThagAvAtuM kAraNa kema na thAya 1 mATe ahIM haribhadramUrijI bhAgamavAkyanI parIkSAmAM trIjo prakAra darzAvatA kahe che ke" paralokavidhau mAnaM vacanaM" paraloka saMbaMdhI vidheya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) kAryomAM-svarga tathA mokSa Adi vidheyakAryomAM, Atmika zubha vidhAnomAM atIMdrayArthadarzI evA sarvajJa bhagavaMtonuja vacana mAnya, pratiSThita, vizvasanIya hoya. hetu eja ke teyoneja tat padArtha saMbaMdhI yathAsthita abAdhya jJAna hoya che, eTale tetronA kathanamAM leza paNa virodha athavA visaMvAdipaNuM hotuM nathI. virodha ke visaMvAdipaNuM tenonA ja kathanamAM hoya ke jenomAM rAga yA dveSa udbhUta anudbhUtarupe vidyamAna hoya, ane tethI ja tezro svArthanA mohamAM kheMcAI agara mAnAdimAM AvI jai icchAthI, anicchAthI asatya satyAsatyapaNe bharaDI mAre. jyAM asatya ke satyAsatya utpAdaka rAga yA dveSanuM mUla ja nathIsarvathA abhAvaja thai gayo che, tezronA kathanamAM asatya satyAsatyano aMza kyAMthI saMbhave ? naja saMbhave e vAta sAmAnya buddhie paNa svIkArI zakAya evI che. kaDaM paNa che rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam / yasya tu naite doSA ____tasthAnRtakAraNaM kiM syAt ? // 1 // ataeva grahIM graMthakartA paraloka saMbaMdhI vidheya bAbatomAM sarvajJavacana ja pramANika hoya evaM jaNAvI pratipAdana kare che ke-je zAstro khAsa sarvajJanA kathana karela hoya ema pramANa ane anubhava paNa mAnya kare te ja zAstravacana zuddha jAgAvU-grAhya jANavU. nidAna ke--sarvajJavAkya te ja adaMparya-paramArtha zuddha jANavU. graMthakAra yA vacananI vizeSa parIkSA mATe kahe che ke Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) "sarvamidamanAdi syAt" sarvajJavacana Adi ane anAdi be prakAre jANavU. amuka amuka sarvajJanI apekSAe Adi vacana, ane mahAvideha Adi kSetronI apekSAe anAdi vacana athavA pravAhanI apekSAe anAdi vacana jANavU. eTale bhUtakALamAM zrA sarvajJavacana hatuM, vartamAnamAM che ane bhaviSyamAM rahevArnu. evo koi kAla nathI ke je kAle yA sarvajJapravacana na hoya. ahIM eka bAta barAbara dhyAnamA rAkhavAnI che, ane te e ke-sarvajJapaNuM koi paNa vyaktine anAdinuM ghaTe nahIM kintu alpajJa ja kAlakrame karmoM nAza karI sarvajJapaNuM prApta kare ema yukti ane pramANathI siddha thAya che; anyathA amuka vyaktine sarvajJapaNuM anAdinu ja mAnya hoya to ApaNe jIvonA jIvAtmA ane sarvajJAtmA ema be bhedo anAdinA naja mAnavA joiye. ____ A parathI jema sarvajJAtmA te sarvajJa hovAthI kadApi jIvAtmapaNAmAM AvatA nathI, agara Ave to tezrone paNa eka prakAranu araghaTTaghaTIyaMtranI mAphaka paryaTana ja raghu kahevAya; ane tema thavAthI sarvajJa chatAM tetro asarvajJanI barAbara ja kahevAya, evaM jIvAtmAe paNa jIvAtmarUpa svasvabhAvano tyAga karI sarvajJapaNuM kadApi prApta na karavU joiye. kare to anAdinuM jIvAtmapaNu kyAMthI rahe ? naja rahe, kiMtu jIvAtmA jIvasvarUpa choDI sarvajJapaNuM to avazya prApta kare cheja. vadhumAM uparokta anAdinA ve bhedo paNa kanpitaja mAnavA joiye. TuMkamAM vastugatyA sthita anAdi bhedornu parivartana kadApi saMbhave ja nahIM, jema anAdithI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 55 ) jaDa te jaDa ane caitanya te caitanya e bhedarnu parivartana thatuM nathI tema anAdi uparokta bhedornu paNa parivartana na ja saMbhave. tathA jIvAtmA sarvajJapaNuM prApta karavAne je tyAga, tapa, dAna Adi kare te ane tema karavAno upadeza arpanAra zAstro viphala ja mAnavA joiye. je vastu malavAnI nathI tenA mATe je parizrama karavo ke upadeza Apavo te niSphala ja gaNAya-vaMdhyA jevo jANavo. ajJAnAvasthAmAMthI alpajJapaNuM ane tenI utkrAnti thatAM prakharajJAnIpaNuM ApaNe anubhavIye chIye, to tenA kramika utkrAntivAdamAM sarvajJapaNuM zrAtmA prApta kare e mAnasika gUDha anubhavane paNa ApaNe kema mithyA mAnavo ghaTe ? nidAna ke-aMdhakAra pachI kaMika prakAza ane uSA tyArabAda kramazaH prakAza vadhatA dhIre dhIre aMdhakAra jagatamAMthI dUra thAya che ne pazcAt sarvathA sUryano prakAza ja dekhAya che. evaM AtmA paNa aMtaranA aMdhakArane dUra karI sarvathA jJAnarUpa prakAzane prApta kare e vAta anubhavamAM Ave tevI che. sarva prAtmAone sarvajJapaNuM anAdinuM AvibhUta hoya e mAnyatA saMbaMdha vagaranI mAluma paDe che. tathA pRthvIno je bhAga vyavahAramA jaNAya che teTalI ja pRthvI nathI kintu paDadA pAchala A sivAyanI bahoLI pRthvI avazya che e vAta to Aje jaDavAdIyo paNa kabUla kare che. je dezo pahelAM vyavahAramA hotA jaNAtA te dezo vyavahAramA Avate sAtha ja zIvAyanA dezonI zodha karavAnI pAzcAtyone lAlasA vadhI. krame krame jyA jyA te loko pahoMcI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 56 ) zakyA tethI teprono utsAha adhika uddIpta thayo ane hajI paNa anya vibhAga mATe talapApaDa thAya che. eTale vartamAnamA ApaNI dRSTiye je vibhAgo na jaNAya te vibhAgo nathI evaM kathana karavaM te nitAnta Agrahaja gaNAya. pAthI sarvajJaprarUpita jaina zAstro pahelAthIja pRthvInA aneka vibhAgarnu varNana kare che ne te vibhAgo evA ke ke jyAM viziSTa bala zivAya sAmAnya janatA jai zake nahIM. A vibhAgomAM keTalAka vibhAgo ahIMnI barAbara sthitivAlA che bhane keTalAka vibhAgo ahIM karatAM paNa ati ucca sthitivAlA che, ke jyAM sarvadA nitAnta sukha, vaibhava, mhoTA balavAn zarIro ane anaMtajJAnIgro vartI rahyA che. ataeva sarvajJavacana pA sarva kSetranI apekSAe vicAra karatA sarvadA vidyamAna hovAthI eTale mahAvidehAdi kSetromAM sarvajJo hammezA viharamAna rahevAthI tadapekSayA anAdi zAzvata vacana ahIM zAstrakartAe jaNAvyu. nidAna ke-uttama zAstravAkyanI parIkSA karatA zAstravAkyo upara kahyA pramANe sarvajJakathita ane AdianAdibhAva alaMkRta che ke nahIM ? e vAta jarUra tapAsavI. yA parIkSAne maharSiyo bhaidaMparya-paramArtha zuddha parIkSA nirdeze che. niSkarSa-Aq vacana ja paraloka mATe AtmAne upakArI thAya, zivAya to anyanA vacananA AlaMbanathI prAtmA saMsAragartamAMja gothA khAya // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) basa ahIM sudhI graMthakartAe sat dharmanA parIkSaka evA bAla, madhyama, budhavarganuM svarUpa tathA parIkSA ane parIkSAnA prakAro darzAvyA. have aa lokone dharmopadeza AcArye kevo Apayo joiye jethI A lokone paNa yathAsthita dharmano khyAla Ave, A hetuthI graMthakartA have upadeza ApavAnI rIti darzAve chebAlAdibhAvamevaM samyagvijJAya dehinAM guruNA / saddharmadezanApi hi karttavyA tadanusAreNa // 53 mUlArtha-e rIte dharmagurue manuSyonA bAla, madhyama, budha 'vigere bhAvornu yathAsthita svarUpa jANI uttamadharmanI dezanAupadeza teone jema sudRDha rIte upakArI thAya te pramANe ja Apavo // spaSTIkaraNa-'evaM' AcArya haribhadrasari kahe che ke-prathama kahyA pramANe bAla, madhyama Adi vargonuM svarUpa dhyAnamA rAkhI tetrone hitakArI ja upadeza dharmopadezake karavo. nidAna ke-zro. tAnuM dila samajyA vagara upadezano pravAha choDavAthI zrotAne tenAthI lAbha thAya nahIM ane vaktAne ulaTo keza pedA thAya che, balke ghaNIvAra zrotA viparita parINAmI banI sadAne mATe dharmazravaNa karavAnuM choDI de che. eTale yatkiMcit pahelAno bhAva hoya temAM paNa hAni pahoMce che, evaM upadezakane teTalo Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) samaya vyartha javAthI paThana-pAThanAdimAM paNa vyAghAta pahoMce che. ataeva prAcArAMgamA parSad janasvabhAva ane dharmaruci vigere zrotA saMbaMdhI bhAvo jANyA zivAya upadeza karavAnI khulI manAi karI che. niSkarSa-prAcArya-deza, kAla, janasvabhAva, lokonI abhiruci vigere vAto jANyA vagara je dharmopadeza kare te zUnyarUpa ja pariName-vadhumAM anartha kare; mATe ahIM graMthakartA bhAra daine jaNAve cha ke-" bAlAdibhAvamevaM samyagvijJAya" barAbara bAla vigerenuM prathama dharmopadeza svarUpa jANavU. te jANyA pachI ja dharmopadeza karavo. zivAyane zAstromAM uMTavaida jevA gaNyA che. A upadezako paNa haladarano TukaDo malavAthI gAMdhI thai bese tevA to na ja hovA joiye. eTale ekAda graMtha ke caritra, amuka lekha ke bhASaNa, chuTaka thoDAeka zloko mukhe yAda karI lIdhA ane pachI upadezakano jhaMDo lai lokone upadeza prApavA doDI jAya tevA na joiye| kintu prAcArya kahe che ke-" guruNA" gurupaNAnA yayAsthita guNa jemAM hoya, jemake-dharmajJo dharmakartA ca, sadA dharmaparAyaNaH / sattvebhyo dharmazAstrArthadezako gururucyate ||1||"dhrm jANakAra, dharmakartA, nitya dharmamA ja tatpara, tathA bhavyAtmAone dharmazAstrano upadeza arpanAra guru kahIye." paramArtha ke-svazAstra ane parazAstranA jJAtA tathA nitya dharmamAM ja dattacitta evA gItArtha mahApuruSo zivAya anye dharmopadeza prApavA besa, e kevala dharma ane zrotAne Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) utpathamA dorI javAnuM ja kAraNa bane che. nidAna ke-bAje AvA vaktAo zAsanamAM kevo goTALo pedA karI rahyA che te najare ja ghaNI vakhata ApaNe anubhavIye chIye. vyasana, abhakSya ane paudagalika mohamAM rAcImAcI rahelA upadezakoe kAi zAsananI ochI kharAbI nathI karI. ataeva-hitArthIe AcAryanA uparokta gaMbhIra kathana para khAsa dhyAna prApavAnI jarura che. vadhumAM graMthakartA jaNAve che ke-bAlAdibhAva jANyA pachI dharmopadeza karavo te paNa evI rIte ke-"tadanusAreNa" eTale bAlAdikone hitakArI thAya. paramArtha-bAla vigere dharmopadeza zravaNa karI potAno bAlabhAva samajI teno tyAga karI budhapaNuM prApta kare. TIkAkAra kahe che ke-" yasya yathopakarAya saMpadyate dezanA tasya tathA vidheyA" "jene je prakAre dharmadezanA karavAthI upakAra thAya tene te prakAre dharmadezanA karavI " arthAt jIva Adi eka paNa tattvane je samajatA nathI tevAo sAme sUtronA gahana bhAvo kathana karavA besavaM ane gahana tattvonA zokhIno pAse rAjA rANInI kathAno karavA besavaM, dharmanA kharA marmane nahIM jANanAra pAse lAMbA lAMbA tattvonA vyAkhyAno karavA e sarva anucitapaNaM pedA kare che; mATe, ane mUlamAM 'hi' e zabda hovAthI hitakArI thAya tevo ja upadeza Apavo paNa anyathA prakArano upadeza na Apavo e khAsa upadezake dhyAna rAkhaq joie. spaSTa zabdomAM kahIye to ahitakara upadeza ApavA karatA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60 ) upadezake mauna dhAravU, upadezakapaNAno moha choDI devo e badhAre ucita gaNAya, balke lAbhakArI ja thAya; ane tema karabAmAM potAne hAni thatI hoya to avazya graMthakAranA kathana pramANe prathama tevU ucca jJAna prApta karavA kammara kasavI ane pachI upadeza karavo jethI upadezakano manoratha saphala gaNAya. upara darzita viSayanIja vadhu puSTi mATe graMthakartA bhAgaLa vadhIne adhika khulAso kare che yad bhASitaM munIMdraiH pApaM ___ khalu dezanA parasthAne / unmArganayanametad bhavagahane dAruNavipAkaM // 14 // mUlArtha-paramajJAnIyoe-anyane upakArI dharmadezanA anyane ApavAmAM nizcayathI pApakArI kahI che, kAraNa keanya yogya dezanA anyane prApavAthI unmArgamAM lai jai bhavasamudramA DUbAvI bhayaMkara kaTukaphala ApanArI bane che. spaSTIkaraNa-13 mA zlokamAM je vAta kahI che tenuja ahIM graMthakAra spaSTIkaraNa kare che. anya yogya dezanA anyane ApavAmAM sarvajJo pApa kahe che, arthAt-bAla yogya dezanA madhyamane, madhyama yogya budhane, budha yogya bAla athavA madhyamane ane madhyama yogya bAlane e rIte dharmadezanA karavAmAM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) mahApApa kartuM che. vyavahAramA paNa jeTalI ane jevI lAyakAta hoya te pramANe ja adhikAro apAya che, anyathA ApavAmAM denArane nIcaM dekhaq paDe ane lenAra teno DAyarazAhI upayoga kare e vAta kAMi chAnI nathI. tadvat ahIM paNa budha vigere yogya dezanA-dharmasvarUpa bAla Adine ApavAthI tathA bAla Adi yogya dharmasvarupa budha vigairenI pAse kathana karavAthI je lAbha kalyANanA paMthe pahoMcavAno thavo joiye te na thatA ulaTo dharmazraddhA khaseDavAnuM bane che. eTale nitAnta te loko patitapariNAmI thai dharma para ane upadezaka AcAryonA prati abahumAnI thai bolavA mAMDe che-"zuMvyAkhyAnamAMjaine karIye? tyAM to jhIj jhIj kaMtAya che, kAMi samajAtuM nathI, samaya nakAmo jAya che. kevala rAjA rANInI bAto vaMcAya che." vigere vigere. ataeva mUlakartA kahe che ke-yAvI dharmadezanA mahApApakArI thAya. " khalu" nizcayathI pApa pedA kare che, eTaluMja nahIM, kintu "unmArganayanaM" prAvI dharmadezanA zrotAne unmArga tarapha khacI jAya che. dAkhalA tarIke jema budhajano vezane apradhAna mAne che temAM mukhyatayA dharma mAnatA nathI, jyAre bAlajIvo temAM dharma mAne che. pradhAnatayA te dharma che ema samajI vezane namaskAra kare che, pUje che, bahumAnathI mAne che, have bAlajIvo sAme vezamAM dharma nathI, te to apradhAna che, kAraNa ke pAsatthAo ane bhAMDo paNa potAnA svArtha mATe sAdhuveza dhAraNa kare che; paNa etAvanmAtrathI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) tezro kAi dharmI kahevAya nahIM kintu adharmane ja vadhAre seve che. prArIte kathana karavAthI bAlajIvo je vezanA anurAgathI yatkiMcit dharma sAdhatA hoya, kramazaH adhika dharma pAmatA hoya teno tyAga karI tezro paNa vezane abahumAnathI jovA zIkhe, niMdatA zIkhe che, ane tema thavAthI vicArA bAlajIvo dharmabhraSTa banIM apariNAmI athavA viparINAmI bane e svAbhAvika che. A pApa kevala yogyane yogya dharmadezanA na devAthI thAya che, yAvat graMthakAra kahe ke ke-chevaTe "bhavagahane dAruNavipAkaM" uparokta pratikUla dharmadezanA te te lokone saMsArasamudramAM DUbADI bhayaMkara kaTuka phala arpanAra bane che. paramArtha ke-zrotA ane vaktA bane A rItanI dharmadezanAthI bhavasamudramAM athaDAya che. are ! vaktA to adhikatayA kaTuka phala paNa upArjana kare che, kAraNa ke-kharo vicAra to prathama vaktAneja karavo joiye. jJAna vinA dharmadezanA ApavAno sAhasa karavo tathA prabhujJAnano anAdara karavo e vaktA mATe mahApApakArI kema na kahevAya 1 kharekhara vyavahAramAM paNa kAyadAno jANakAra thai kAyadAno anAdara karI gunho karanAra cakIla beriSTarane ochI sajA bhogavavI nathI paDatI // uparanA kathanathI ahIM Azcarya sAthe vadhu zaMkA pedA thAya cha ke-AcAryoM je dharmopadeza Ape che te yadi sarvajJakathitaja hoya to te game tenA sAme kathana karavAmAM Ave ethI te anartha utpanna kema karI zake ? kAraNa upadeza sarvajJadarzIta Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63 ) hovAthI amRtatulyaja gaNAya cha, arthAt-amRta game te puruSa mAroge eTale AroganArane to aMte lAbhaja thAya che. hA, jo upadeza sarvajJakathita na hoya ane te upadeza prAcAryoM Ape to upara kahela sarva vAto baMdhavesatI thAya kharI. ataH A zaMkAne nirmUla karavA mATe have AcAryazrI ahIM spaSTa khulAso kare chahitamapi vAyorauSadhamahitaM tat zleSmaNo yathAtyaMtaM // saddharmadezanauSadhamevaM ! bAlAdyapekSAmiti // 15 // mRlArtha-vAtarogIne je auSadha hitakArI-upakArI thAya-hoya to paNa teja auSadha kapharogIne ApavAthI atyaMta ahitakArI-nukazAna karanAra thAya che. evaM uttama dharmadezanArUpa auSadha hitakara chatAM anadhikArI bAla Adi vargane ApavAthI ahitakara ja thAya che. spaSTIkaraNa-auSadha mAtra upakArI ja hoya che, chatAM adhikAri pramANe eTale rogarnu nidAna karyA pachI rogIne auSadha ApavAmAM Ave toja te auSadha rogIne upakArI thAya che. anyathA hitakara paNa auSadha ahitakArI thAya, e ApaNe sArI rIte jANIye chIye. dAkhalA tarIke-je auSadha vAta Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) rogIne hitakara hoya teja auSadha kAMI kapharogIne hitakara hoya ema nahIM, ne kapharogIne je hitakara hoya te pIcarogIne hitakara naja hoya. ghI tathA dudha puSTikAraka chatAM kapharogIne te ApavAmAM Ave to turataja tene atyaMta ahita pedA karanAra thAya che, ne sAkara pittarogIne hAni karanAra bane che. ahIM auSadha khoTuM che athavA vaidyagraMtho khoTA che ema to naja kahevAya, kintu vaidye roganuM nidAna karyA vinA adhikArine zrApyaM eTale vaidya ne rogI bannene te auSadha nukazAna kare che, eja vAta zrApaNe sAmAnya anubhavathI svIkArI zakIye. evaM sarvajJakathita zAstro ane tadukta upadeza banne satya avisaMvAdI mahadupakAri chatAM bAla Adi jIvonI yogyatAnuM nidAna karyA vinA ne ApavAnuM sAhasa upadezaka zrAcArya kare to mAM zAstra ane upadezamo doSa che, evaM buddhimAno to na kahI zake. paramArtha ke -- evaM kathana nitAnta asatya ja gaNAya. kharI bAta to e che ke upadezakanI gaphalatI yA ajJAnatA ja kahevI joiye temaja sarvajJazAstramAM e to avazya pratipAdina karyu che ke - " zrA sarva upadeza zra dhikArInI yogyatA pramANe Apavo " zrAma chatAM tenI bedarakAra karI adhikArIne tat tat prakArano upadeza ApavA sAhasa karavo e zuM ucita gaNAya kharo 1 dhAvA upadezane zrI sarvajJano upadeza che evaM kayo buddhimAn kahI zake 1 arthAt e to upadezakanA mastakano phAMToja kahevAya, eTale, - 46 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 65 ) sarvajJanA upadeza sAthai upadeza ke potAnuM viSa meLavyuM ane te anartha karyo eja paramArtha tattva gaNI zakAya niSkarSa ke - yA parathI sarvajJano upadeza anartha kema pedA kare ? yA zaMkAnuM bahu suMdara rIte nirmUlana thai jAya che, amRta paNa amRtarUpe hoya to ja adhikArIne upakArI thAya che, e bAta barAbara samajAya tevI che. e rIte hIM sudhI yA prastuta prakaraNamAM bAla, madhyama, budhanA prakAro, tenA lakSaNo, tathA teconuM svarUpa, saddharmanI parIkSAnA prakAro, saddharmanI parIkSA kema karavI, teone upadeza pavana vidhi, tenA para rogI tathA auSadhanuM dRSTAMta vigere vAto jaNAvI, have graMthakAra prastuta adhikArano upasaMhAra karI SoDazaka nAmaka graMthanA prathama prakaraNAnI samApti sUcave che. etadvijJAyaivaM yathAhaM (thocitN)| zuddhabhAvasaMpannaH // vidhivadiha yaH prayuMkte / karotyasau niyamato bodhiM // 16 // mUlArtha - e rIte vaktA bAla dinuM yathAsthita svarUpa jANI jo zuddhabhAvapUrvaka ane yogyatAnI parIkSArUpa vidhi sAthai zrotAne upadeza Ape to te vaktA nitAntena samyaktva bhAva pedA kare che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTIkaraNa-atra AcAryazrI yogyane yogya upadeza ApavAthI vaktA-zrotA ubhayane zuM lAbha thAya evAtano khulAso kare cha. jema samaya ane prakRtijJa uttama vaidya rogInA rogarnu barAbara nidAna karI auSadha ApI ubhayane mahAn lAbha kare che. evaM ahIM paNa upadezaka dharmaguru Agala kahyA pramANe bAla Adi varganuM yathAsthita svarUpa dhyAnamA rAkhI teronI prakRti anukUla ane te paNa kevala paropakAra buddhie, ke jemA svArthabhAvano aMza na hoya te rIte yadi dharmopadeza kare to atra graMthakAra kahe che ke " vidhivadiha" eTale vidhipUrvaka bAla yogya bAlane, madhyama yogya madhyamane ane budha yogya budhane e rIte upadeza Ape to vaktA nitAntena zrotAne dharmapara zraddhA upajAve che. paramArtha ke-bAla vigere jIvo tathAprakA. rano yogya upadeza zravaNa karI svaniSTha bAlapaNuM choDI madhyama tathA budhapaNuM prApta kare che, jethI tesro potArnu kalyANa sArI rIte sAdhI zake che. prAthI A jIvo AvA prakAranA upadezanA balathI sanmArgagAmI uttamadharmI banI pariNAme samyaktva pAme che arthAt zuklapAkSikapaNAnI durlabha sthiti prApta kare che. evaM vaktA paNa aneka jIvone dharma pramADI potAnuM abhUtpUrva kalyANa kare che. prAcAryazrI kahe cha ke-'niyamato' bhAvA upadezayI nizcayena bakkAmo zrotAne bodhilAbha pamADe. che. TuMkamAM prAthI zrotAmo uttarottara potArnu kalyANa sAdhavA zIkhe che. // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) " uddeza" gata adhikAranA aMtabhAgamAM prAcAryazrIe jaNAvyu kebAla aAdi yogya vargane tezronI yogyatA anurUpa upadezaka upadeza Ape toja niyamena bodhi pamADe che.A parathI kyA zrotAne kyA prakArano upadeza ApavAthI lAbha thAya ? e vAta have samajavAnI nitAnta AvazyakatA kahI. ataeva graMthakartA A bIjA prakaraNamAM kyA kyA jIvone kyA kyA prakArano upadeza Apavo tenuM svarUpa darzAvavA prayatna kare che, arthAt bIjA adhikArano prAraMbha ane teno saMbaMdha AdimAM A rIte graMthakAre darzAnyo che.bAlAdinAmeSAM yathocitaM, tadvido vidhirgiitH| saddharmadezanAyAmayamiha, siddhAntatattvajJaiH // 2-1 // mUlArtha-bAla, madhyama AdinuM svarUpa jANanAra upadezaka prAcAryoe pUrve jaNAvela bAla Adine yathocita rIte upadeza kevo Apavo te saMbaMdhamAM saddharmanI dezanAvidhinuM svarUpa A prastuta prakaraNamAM kahevAze arthAt je rIte siddhAntatattvajJa puruSoe vidhi jaNAvyo che, te pramANe prAcAryazrI kaheze. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 prastAva ane nirdeza " spaSTIkaraNa - yA kArikAno bhAvArtha jo ke spaSTa ja che to paNa kAMika viziSTa khulAso karavAnI AvazyakatA che kharI. prakaraNano prAraMbha karavA pUrve granthakartA zrAcAyazrI nirdeza kare che keyA prakaraNamA siddhAntatattvavetR mahApuruSoe je pramANe uttama dharmanI dezanA ApavAno vidhi ane tenA prakAze bAla Adi jIvo mATe kahyAM che tadanusAra ame paNa kathana karIzuM; kAraNa ke pUrva prakaraNamA kahI gayA hatA ke " bAla Adine yogya hitopadeza zrApavAthI AcArya tebhone bodhi pamADe che. " eTale bAla Adi varganuM svarUpa jANakAra paNa upadezavidhi jo na jANe to te tathAprakArano fafa kyAMthI darzAvI zake 1 ( 6 ) 46 saMbaMddha nidAna ke upadezake yA vidhi avazya samajavo joie. ataeva paheluM prakaraNa bAla Adi varganuM svarUpa darzAnAruM jaNAyuM eTale yA bIjuM prakaraNa dezanAvidhi svarUpa darzAvanAruM jaNAvIzuM. yA rIte bIjA prakaraNAno saMbaMdha pahalA prakaraNa sAthai barAbara ghaTAvI levo, kAraNa ke-graMthano viSaya yogya rIte uttarottara susaMbaddha hovAthI ja samucita grAhya ane pAThya thAya, jethI pAThako paNa upadezavidhi samajI yathocita rIte upadeza karavA sAthe bodhi pamADI zake. RhIM ATalaM. 19 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 69 ) vizeSa jANavU ke ahIM je vidhi kahevAmAM pAvaze te 'tadvidoM' bAla Adi varganuM svarUpa jANakAra evA upadezaka puruSone ja khAsa karIne upakArI thaze. zivAya anya lokoe to A viSaya samajI dhyAnamA rAkhavAno che. ATalo khulAso karI have AcAryazrI jaNAve ke ke" parAdhInatA ane tenA hetupro." ___ A vidhi hu svataMtra kalpanAthI nathI kahebAno, kintu "siddhAntatatvajJaiH" siddhAnta-AgamazAstronA jANakAra, pAraMgata evA zrutakevalI bhadrabAhusvAmI jevA mahApuruSoe je rIte pUrva zAstromAM jaNAvyA che, te ja vidhi "yathocitaM" barAbara bAla Adi vargane upakArI thAya tathAprakAre ahIM huM kathana karIza. matalaba ke-yA viSayamAM graMthakartA potAnI parAdhInatA tathA ziSTAjJA paripAlanatA darzAve che. ziSTatva prAptyarthe ane graMthane Adeya banAvavA mATe A eka uttamottama mArga che ke je AcAryo pUrvapuruSanA paMthe cAlI vastu kathana karI potAnI parAdhInatA darzAve che. tathA je loko upadeza ane vastuno nirdeza zAstromAM potAnI svataMtra matikalpanAyo mukhya karI kathana kare to graMthakartA chadmastha hovAthI avazyameva skhalita thAya ane doSamizrIta ja vyAkhyAo kare, kAraNa ke jyAM chadmastho alpajJa hoi maryAdita jJAna dharAve che tyAM tetro nirdoSa ane avirodhI kathana kyAthI karI zake ? paramArtha ke-sadoSa tathA visaMvAdI ja vastunuM prarUpamA kare che. A bAju prAkRta loko Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ ( 70 ) to zraddhAlu, vizvAsu ane atialpajJa hovAthI graMthakartAnA vAkyopara ja nirbhara rahe che. nidAna ke-ekAnta AdeyarUpe mAne che. AthI graMthAjJA pramANe vartana karI pariNAme te loko kalyANanA badale vizvAsathI svAtmAnuM akalyANa ja kare. eTale AvaM mahat pApa te svataMtra prAcAryanI buddhithI ja pedA thayu, ema vinAsaMkoce mAnavU joie. ataeva sajjana ane ziSTano e vAstavika dharma che ke pUrvapuruSanA paMthe cAlI tevI vastutattvanI prarUpaNA karavAmAM parAdhInatA ja darzAvavI-rAkhavI. niSkarSa ke alpajJe sarvajJonA ane mahad jJAnIonA vacanAdhAre padArthanI vyAkhyAo karavI e nyAyya gaNAya. ahIM mUlamAM "ayaM" zabda eTalA mATe ja graMthakartAe dharyo cha ke-zrA AgalanI AryAothI sAkSAt dRzyamAna evI saddharmano dezanAvidhi hu~ jaNAvIza. je viSaya anaMtarapaNe samIpamAM ja-sAkSAt dekhADavAno hoya che tyAM ja ayaM zabdano prayoga thAya che. have upara dekhADelA saMbaMdhanA anusAre bAla, madhyama ane budha pakI dharmadezanAmAM prathama bAla yogya dharmadezanAno prakAra ane upadezake paNa tathAprakAre ja vartavU joiye, e vAta prAcAryazrI jaNAve chebAhyacaraNapradhAnA, karttavyA dezaneha bAlasya // svayamapi ca tadAcAra stadagrato niyamataH sevyaH // 2-2 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) mUlArtha - upadezake ahIM upadezavidhimA prathama to bAlavarga pAse bAhya cAritranI prAdhAnyatA eTale munivezanI mukhya prazaMsA jemAM hoya evI dezanA ApavI, tathA upadezake paNa niyamena teyonI sAme tevo ja AcAra pAlavo joiye. "ayogya upadezanuM pariNAma." spaSTIkaraNa - " bAhya evo muni Adino veza, bAhya evI anya kriyAo temaja bAhya AcAra-vartana dekhIne jezro khuzI thAya, dharma pAme te bAlavarga" A bAta gata prakaraNamAM AcAryazrI kahI gayA che. paramArtha kebAlajIvo bAhyADaMbaramA vadhAre zraddhAlu hoya che, kAraNa ke ne viziSTa viveka tathA dIrgha vicAra na hovAthI tema banavuM ucita che. nidAna ke bAlavarganI vI sthiti hovAthI yadi upadezaka dharmopadeza ApatA yA loko sAme " bAhya vezanI asAratA, anya vAhya kriyAonI gauNatA, evaM bAhya vartananI ADaMbaratA, temAM dharma nathI, pAsatthAo, vezaviDaMbako ane bhAMDo paNa AjIvikA mATe, anya svArtha mATe tevo veza, tevI kriyAo tathA te Abehuba vartana kare che chatAM A lokomAM dharmano lavaleza dekhAto nathIH mATe dharma to tatvamArgamAM ne AtmAnI zuddha pariNatimAM ja hoya che, zivAya veza ke kriyAo to ekaDA vagaranA zUnya jevI ja samajavI. " yA rItano upadeza apAya to nitAntena tenuM ja ekAnta poSaNa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) thAya to te bAlaloko turataja dharma prati maMda bhAdaravAlA thai dharmazUnya-prazraddhAlu banI jAya che. are! vimukha pariNAmavAlA thAya to paNa Azcarya nahIM. " upadeza prakAra" ____ ataeva graMthakartA spaSTa kahe che ke-" iha" upadeza viSayamAM upadezake te bAlajIvo vipariNAmI na bane, azraddhAlu na thAya mATe tezronI prakRti anukULa kramazaH guNavRddhi thAya, tezro sanmArgArUDha bane, tezronI dharmaprIti vadhe tema bAhyaveza, bAhyakriyA ane bAhyavartananI prAdhAnyatA jemAM hoya tevo dharmopadeza upadezake Apavo; tathA vaktAe paNa vartana ane kriyAno tathAprakAre ja te loko sAme premapUrvaka AcaravI, jethI te loko Adhikyena dharmazraddhAlu banI upadezaka para anurAgI paNa thAya. anyathA yA loko upadeza anyathA prakArano tathA AcaraNa bhinna prakAraceM nihALI zIghra hI zaMkAzIla banI avizvAsu thAya che. te ja upadeza ane upadezaka prati maMda Adara ke anAdaravALA banI pariNAme dharmamAM paNa kiMcita adaDha pariNAmI thai jAya. nidAna ke-'paropadeze pAMDityaM' e vAkyano loko turataja uccAra kare,-'pothInA riMgaNA' jevaM kahe. ataeva ahIM graMthakartA bhAra mUkIne kahe che ke" niyamataH sevyaH" niyamena vaktAe paNa jevo upadeza prApavo tathAprakAre ja vartana sevaq. eTale upadeza ane vartanamA dvidhAbhAva na karavo joie, arthAt upadezake " citte vAci Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 73 ) kriyAyAM ca, sAdhunAmekarUpatA " e ja niyamanuM samucita rIte pAlana karavU nyAyya gaNAya. " graMthakarttAno Azaya" atra ' upadezake bAlajIvone bAhyaveza tathA bAhyAcAranI prAdhAnyatAvAlI dharmadezanA ApavI' Ayu je prAcAryazrIe jaNAvyuM tenuM kAraNa A bAlaloko AvA upadezathI anukrame dharma pAme e ja samajavU, paraMtu vA upadezathI te lokone aMdhArAmAM athavA vAlasthitimA rAkhavA evo Azaya AcAryazrIno che ema na samajavu. kintu bAlakane miThAinI lAlaca ApI jema kaDavA auSadhanuM pAna karAvAya che, e nyAye ahIM paNa A lokone je bastumA adhika prema tathA zraddhA ke te vastunA guNo darzAvI temAM tetrone barAbara sudRDha karI, temonI vicArazakti ane vivekazaktine khilavavI temana anukrame dravyakriyA ane bhAvakriyAnuM svarUpa, AtmAnI vicitra pariNatIyo, adhyAtmatattvacaM digdarzana, Agamatattva, vyavahAra ane nizcayanayanI mAnyatA vigere jaNAvI bAhyaveza, bAhyakriyAzronI mukhya gauNatA, kriyAno khAlI paNa bAhya ADaMbara kyAM ane kevA kevA prakArano hoya che ? pAsatyAo paNa ke vartana tathA kriyAnuM parizIlana kare che ? vigere darzAvI, kevala bAhyaveza AdimAM bAlajIvono sthApita ekAnta anurAga uThAvI tattvamArgamAM bhAvaprAdhAnya dravyakriyAmomAM sthApana Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA ( 74 ) karAvavo. bAlajIvo madhyamapaNuM pAmI anukrame budhapaNuM mApta kare, AtmAnI paramavizuddhi karatA zIkhe tayAprakAre upadezake prayatna karavo joie. toja upadezakano upadeza prabhutrAjJAkArI banI svaparane yathArUpe upakArI thAya, eja prAcAryazrIno ahIM garmita paramArtha che. ataeva ahIM upadezAnukUla vartana rAkhavArnu paNa upadezaka mATe prAcAryazrIe bhArapUrvaka jaNAvyuM che. mA prakAre upadezakane bhalAmaNa karI have bAlavarga lAyaka dezanAnuM svarUpa graMthakartA pAMca AryA zlokathI vistRtapaNe ahIM darzAye che samyaglocavidhAnaM hyanupAnakatvamatha dharA zayyA / praharadvayaM rajanyAH , svApaH zItoSNasahanaM ca // 2-3 // mUlArtha-samyak-sarvajJa AjJAnusAre cha cha mAse muniyoe loca karavo, upAnaha (joDA) paheravA nahIM ane pRthvI para zayana-saMthAro karavo, tathA rAtrinA be prahara sudhI eTale bIjA ane trIjA prahoramAM nidrA levI evaM zIyALe, unhALe zIta tathA uSNa Adi parISaho sahana karavA joie. "dharmaprAptinuM kAraNa" spaSTIkaraNa-bAlajIvo suMdara evo muniyono bAhyaveza Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 75 ) tathA bAhya kaThina AcAro nihALI khuzI thavA sAthai dharma pAme che, tenuM mukhya kAraNa yA che. prathama to A loko khAnapAna, gADI, vADI ne lADInI mojamajAhamAM, kapaDA alaMkAromA, zarIranIM zuzrUSAmAMja AnaMda mAne che, jemAM atikaSTa ke alpa kaSTa hoya tevI kriyAthI, AcArothI dhujI uThe che, potAnA AtmAne leza paNa kaSTa thAya tenAthI trAsa pAme che, azakya anuSThAno mAne che, AAthI je loko kaSTasAdhya durbaha kriyA ke AcAro pAlatA hoya tenA darzanamAtrathI yA loko ' aho ! mahAna bhayaMkara azakya darvA A loko dharmasevana karI rahyA che.' ema uccArI namI paDe che, gaLagaLA thai jAya che. bahu bahu prazaMsA kare che. muniyonA bAhyAcAro prati A loko mAnabuddhi dhAre che. ataeva upadezake paNa yA lokone dharma pamADavA yA lokonI buddhi anukULa upadeza Apako lAbhakArI gaNAya. te upadeza A rIte Apavo. 46 11 bAla upadeza jaina muniyono evo AcAra che ke - ziramAM koi vizeSa darda- pIDA na hoya to cha cha mAse avazya sAdhue hAthavaDe potAnA keza ukheDI nAMkhavA - loca karavo. yadi viziSTa pIDA thatI hoya to eka eka mahine anAthI muMDana karAva ane adhika darda thatuM hoya to uparauparathI pannara para divase kezo katarAvavA. game tevI kaThaNa zIta yA garamI paDatI hoya, patthara, kAMkarA ke kaMTakavALI jamIna hoya, lAMbI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) athavA dIrgha musApharI karavAnuM hoya to paNa sAdhue pagamAM cAmaDAnA athavA tevA anya prakAranA joDA paheravA nahIM. uMcI ke nIcI, sama ke viSama, kAMkarAvALI ke sApha game tevI jamInamAM palaMga, khATalo ke gAdI-takiyA vinA sAdhue zayana karavu, mAtra potAno unano ke tevo ekAda be kapaDAno saMthAro karI tenA para zayana karavU joie. sAdhue rAtrinA cAra prahara paikI pahelA ane chellA praharamAM svAdhyAya, dhyAna ane Izvarabhakti karavI tathA bIjA ane trIjA praharamAM eTale vadhAremAM vadhAre cha ghaMTAnI nidrA levI ucita che. jo ke sAdhue pramAda karavo na joie tathApi zithIla evaM zarIra vinA nidrAe avazya asvastha thai jAya, adhika Alasa Ave ne anukrame dharmasAdhana chuTI jAya che, evaM darzanAvaraNIyakarmanA udayathI nidrA paNa jarura Ave che, mATe ahIM be praharanI nidrA jANavI; paraMtu rAtrinA ATha ane daza ghaMTAnI nidrA, divasanA bebe kalAkonI nidrAno pramAda sevavo e to kadApi ucita na gaNAya. pharI sAdhue zIta, uSNa ane varSA etraNe RtumA potAnI zakti mAphaka samyag rIte anukUla-pratikUla zIta tathA uSNa Adi parISaho sahana karavA joiye. mastaka para chatra dhAraduM na joie, koi paNa vAhana AdimAM besabuM na ghaTe. atra je parISaho sahana karavAnuM muniyo mATe kayuM che te tyAM sudhI ja ke potAnI zubha pariNatIo caDatI rahe, zarIranI zaktimo banI rahe, ArtadhyAna saMbaMdhI kliSTa pariNAmo upaje nahIM, vadhumAM koi paNa rIte Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 77 ) prathama je cAritra pariNAmo hatA temAM kSati na pahoMce kintu vRddhi ja thAya tathAprakAre sahana karavaM, AcaraNa sevaq. je prAcAronuM sevana karavA chatAM AtmA kSaNe kSaNe adhika malIna thato hoya, kliSTa pariNatIyo pAmato hoya, vadhu karmabaMdha karato hoya to te kaThINa AcAronuM pAlanapaNuM niSphaLa ja samajavU. are! eka prakAre karmabaMdhamAM hetubhUta samajavU, mATe ja ahIM mUlamAM graMthakartAe 'samyak ' e pada prApyu cha arthAt zubha bhAvothI prAcAronuM pAlana karavU. pharI e ja viSayane graMthakAra vadhu spaSTa kare cheSaSThASTamAdirUpaM citraM, bAhyaM tapo mahAkaSTaM / alpokaraNasaMdhAraNaM ca, tat zuddhatA caiva // 2-4 // mUlArtha-sAmAnya jano jene duHkhathI karI zake tevA nAnA prakAre chaha ahama Adi bAhyataparnu AcaraNa karavaM, evaM potAno nirvAha thai jAya eTalA ja alpa vastrapAtra Adi AdhAkarmI vigere doSo rahita cAritranA upakaraNo dhAraNa karavA. " tapasvarUpa" . spaSTIkaraNa-jenAthI AtmA jAjvalyamAna thai potAnI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78 ) sAthe lAgelA anAdinA nikAcita-anikAcita bane prakAranA vividha karmo prajAlI prajAlI bhasmIbhUta kare athavA je karmone tapAvI tapAvI AtmA AtmAthI alaga kare tene zAstramA tapa kartuM che. paramArtha ke-AtmA zubha evA paramavizuddha pariNAmopUrvaka aneka vicitra khAnapAna ane tRSNAnI kAi paNa vAMchA vinA kevala karmakSayanI icchAthI ja potAnI zakti anusAra nirodha kare. evaM iMdriyo tathA mana, vacana, kAyAnA pa. vitra yogone bAdhA na pahoMce, khaMDita na thAya evI parama vizuddha kriyAne suvizuddha tapa kahyo che. yA prakArano ja tapa karmano kSaya karI AtmAne brahmasthAnamA sthApana kare che; jyAre A zivAyano amuka prakAranI lAlasAothI banelo tapa mAtra A janma ke para janmamAM te te lAlasAmornu ja poSaNa karI kRtakRtya thAya che. AthI ja maharSioe aa banne tapanA anukrame niSkAma ane sakAma evA nAmo ApyA che. A bane tapo kaSTa atikaSTakArI hovAthI sAmAnya janatA karI zakatI nathI, eTale je koi kare che temAM tetro mugdha ja thAya che; tathApi sakAma tapa to ghaNAe loko svArtha-lobhathI kare ke ne temAM pote krezane paNa gaNatA nathI. jemake-paisA mATe, viSayo mATe loko khAnapAna choDI de che, ati garamI ke zIta vigere sahana kare che, cAra-pAMca kalAko sudhI ekI page khaDA rahe che, rogAdi kAraNe ATha, daza, pannara divasanA upavAso kare che, evI ja rIte A ane je loko paralokamAM rAjya AdinA lobhathI vividha kaSTo sahana kare ke te sarvane sakAma tapa kahyo che. zrAvo tapa to ghaNAye Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 79 ) kare che eTale te kAMi durlabha nathI, paraMtu niSkAma evA tapanI ja prApti durlabha ne AryakArI zAstromA jaNAvI che. tapanA bhedo to niSkAma evA tapanA bAhya tathA AbhyaMtara e ve bhedo tathA ubhayanA cha bAhya ane cha AbhyaMtara malI dvAdaza ( bAra ) bhedo kA che. je tapa bAherathI zarIra Adine sukAvI sukAvI kSINa kare, loko jene sArI rote dekhI zake ne Azcarya pAme te bAhya ane je aMdaranA kaSAya tathA rAgAdikane kSINa karI viSayAdi vAsanAno pralaya kare tathA bahudhA sAmAnya janatA je tapane dekhI na zake te tapane AbhyaMtara tapa ko che. A ubhaya tapa paikI AbhyaMtara tapa ekAntataH karmakSayakArI hovAthI ne pradhAna gaNyo che, jyAre bAhya tapathI to suvizuddha pariNAmo vartatA hoya to karmakSaya thAya ane na vartatA hoya to na thAya mATe A tapane teTalA aMze gauNa kahyo che. tathApi eTaluM to cokkasa jANavuM ke bAhyatapa janatAne prAtha mAM nAMkhI bAlajIvone mugdha jarura banAvI zake che. nidAna kebane tapa kalyANakArI hovAthI sarvAze AdaraNIya jANavA. karmakSayanA arthIe to A tapo avazya AcaravA joiye. " vicitra dalIlo 66 " ahIM Apa viSayAM ghaNAonI evI dRDha mAnyatA che ke - Avo tapa karavAthI AtmA jarura duHkhI thAya, aMdaranA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) jaMtuno khorAka na maLavAthI parI jAya ane bhUkhe maravU ekA tapamAM dharma kema saMbhave ? "samAdhAna" nidAna ke AvA tapamAM dharma na ja ghaTe. jarura,-yadi anicchAthI tapa karyo hoya, huM bhUkhe maru chaM evA vikalpo udbhavatA hoya to to te tapamAM dharma na saMbhave e nyAyya che; paraMtu je tapa khAsa jIgaranA premathI ko hoya, karmakSaya ane tema karavu te mAro ekAnta suvizuddha dharma che, dehano mamatva alpa karavAno mA mukhya mArga che AvA vicArothI yadi te tapa karIe to AtmA duHkhI kyAMthI thAya ? emAM to AtmA ekAnta khuzI ja manAve che ane sarvajJa bhagavaMtonI AvA advitIya tapa mATe jAjJA che. aMdaranA jaMtuonA bacAva mATe ja manuSyo khorAka svIkAre che, mA dalIla to hAsyAspada jevI ke kAraNa jo emaja hoya to zarIrane nirogI banAvavA loko davAo, virecanAdi svIkArI zAmATe aMdaranA jaMtuono nAza karatA haze ? kevala zarIramAM ane bAhira jIvaDAmone kema vadhavA detA nathI ? tathA zuM kSoko jaMtuone ArAma pahoMcADavA ja pAhAra le che ke potAnA zarIranI puSTi mATe ! yadi jo AhArathI potAnI puSTinA badale ekAnta jaMtuonI vRddhi thai zarIrane hAni pahoMcatI hoya to pratyeka manuSyo zuM AhAra levAnuM pasaMda kare kharA ? vigere vigere virodhI dalIlo .upara bahu vicAra karavo ghaTe che. pharI zarIramAM jaMtuonI utpatti Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 81 ) AhAranA apacAthI ja thAya che, eTale zarIramAM kAMDa jaMtucoe pahelAthI ghara karyu nathI hotuM. have rahI bhUkhe maravAnI dalIla. zranuM samAdhAna upara karI gayA chIe. jyAM bhAvathI tapa kara vAno hoya tyAM bhUkhe maravAnuM koNa kahI zake ? e to jabara - jastIthI agara kAMi lAlasAthI AhAra choDavAno hoya tyAM ja dalIla TakI zake. 66 " upavAsa AthI siddhathayuM ke AtmArthIe tapa avazya karavo joie. ataeva sAdhu krame krame dehano moha alpa karavA mahAkaSTakArI evA chaTTa (be upavAso), ama ( traNa upavAso) Adi vividha bAhya tapa karavA ghaTe. ahIM jaina zAstranI maryAdA pramANe prathama eka vakhata bhojana karI bIjA divase anna, jala, svAdiSTa vastuno ne miThAi dino athavA jala sivAya sarvano sarvathA tyAga karavo ane bIjA divase eka bakhata mAtra bhojana karaM. yAvA tyAgane caturthabhakta upavAsa evI saMjJA zAstromAM kahI che, to paNa sUryodayathI bIjA sUryodaya paryaMta uparokta bhojanAdi vastuno tyAga karavo tene upavAsa kahyo che. atra vATalaM to upavAsa karanAre dhyAna rAkhatuM ke pahelA divase saMdhyA samaye jala vigere choDI devA, evaM trIjA divase sUryodaya bAda zrochAmAM zrochI 48 mInITa paryaMta kAMi paNa mukhamAM na nAMkhakuM arthAt navakArasI karavI eTale yA upavAsa ucita gaNAya sAdhue 6 . Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) AvA vicitra tapo avazya karavA joie, jethI dehano moha alpa thavA sAthai nitAnta karmakSaya thAya. " 59 upakaraNa tathA sAdhue potAnA nirvAha arthe vastra, pAtra, kAMbalI, rajoharaNa, mukhavastrikA Adi upakaraNo eTalAja rAkhatrA ke jenAthI nirvAha thavA sAthe bhArabhUta thai mUrcchAkArI na banAya. te paNa alpa kImatanAja rAkhavA jethI koine uThAvavAnI icchA na thAya ne potAne moha na upaje. A upakaraNo paNa nirdoSa, nyAyathI Avela ane sAdhu mATe banAvyA na hoya, paisAthI kharIdyA na hoya tevA rAkhavA, yAvat jemAM sAdhupaNAnI zobhA vadhe tevA upakaraNo sAdhu rAkhavA ucita che; kAraNa ke graMthakartAe ahIM ' upakaraNa' zabda mUkyo che teno artha ' upakriyate iti upakaraNaM ' je upakAra kare te upakaraNa. paramArtha ke jene dhAraNa karavAthI AtmAne upakAra thAya, AtmA laghukarmI thAya teja upakaraNo; sivAya upadhinA badale upAdhibhUta samajavA. punaH upadezano viSaya graMthakAra darzAve che gurvI piMDavizuddhizcitrA, dravyAdyabhigrahAzcaiva / vikRtInAM saMtyAgastathaikasikthAdipAraNakaM // 2-5 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) mUlArtha - sAdhue zrAhArAdinI vistArathI zuddhi karavI ne dravya, kSetra, kAla, bhAva Azrita vividha abhigraho dhAraNa karavA, tathA nitya cha vigayomAMthI amuka vigayano tyAga karavo. evaM tapanA pAraNe eka siktha, ve sikthathI pAra kara. spaSTIkaraNa - jaina sAdhuo hanana, pacana, krayaNa e RNa koTInA tyAgI hoya che, arthAt sAdhuo koi jIvane mAre, marAve ane mAratAne sAro samaje nahIM, agni Adino zrAhArAdi mATe AraMbha kare, karAve tathA karatAne suMdara samaje nahIM evaM vikrathI ko vastu le, levarAve nahIM - grAvo kaThora AcAra sAdhuono hovAthI sAdhuoe zarIranA nirvAha tathA dharmasAdhanArthe grahasthe svakuTuMba arthe taiyAra karela bhojana ane pANI AdimAMthI mAdhukarI vRttiye ucita samaye alpa alpa AhAra grahaNa karavo. eTale je AhAramAM zAstrakathita AhAra saMbaMdhI 42 doSo na lAge evoja AhAra muniyo mATe levA yogya ko che; ane te sivAyano AhAra akalpya kahyo che. ahIM hAranA 16 udgama doSo, 16 utpAdanA doSo, 10 esA ane grAsaNA doSo malI 42 doSo piMDaniryuktimAM kahAA che. AnuM vistArathI svarUpa bAlazrotA sAme upadezake karavuM, tathA dravyAdyabhigrahAzcaiva dravya, kSetra, kAla, bhAva AzrayI 4 prakAranA abhigrahanuM svarUpa kathana karavuM. arthAt uttama muniyo roja nAnA prakAranA abhigraho dhAraNa kare Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) jemake-dravyathI amuka ja mAhAra, kSetrayI amuka gharano agara amuka jagyAe, kAlathI amuka samaye ane bhAvathI zrI athavA puruSa ke bALaka amuka vayanA, amuka raMganA kapaDA paharelA hoya-A rIte abhigraho dhAraNa karI aglAnabhAve, apramAdapaNe teno nirvAha kare. vaLI nitya dudha 1, dahIM 2, ghI 3, guDa 4, tela 5, taLela cIjo 6-zrA 6 vigayamAMthI amuka vigayano tyAga kare, ane upavAsa, cha?, ama Adi tapasyAne pAraNe eka siktha, ve sikya Adi AhAra aMgIkAra kare. pA rIte muni-prAcAranuM suMdara svarUpa pratipAdana karavU, jethI bAlazrotA sArI rIte dharmamArgamAM AvI zake. punaH prAcAryazrI jaNAve chebhaniyatavihArakalpaH kAyotsargAdikaraNamanizaM ca // ityAdi bAhyamuccaiH kathanIyaM bhavati bAlasya // 5-6 // mUlArtha sAdhue aniyamita rIte vihAra karavo tathA immevA kAyotsarga vigaire ucita kriyAo jarura karavI. mA vigere sarva bAhyAcAra saMbaMdhI upadeza bAlajIvo pAse kayana karavo. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " aniyatavihAra " " (56) spaSTIkaraNa - mukhyatayA sAdhue eka jagyAe adhika kAla rahevuM na joie. saMsAratyAga karyA pachI, mohanA baMdhano choDyA pachI pharI ekaja sthAnapAM rahevAthI sAdhuone aneka prakAranA doSo lAgu thAya che. prathama to eka sthAnamAM lAMbA kAla paryaMta rahevAthI loko sAthai, padArtho sAthai ane sthAna sAthe jarura moha baMdhAi jAya che yAvat A moha pAchaLa aneka khaTapaTa ane prapaMco paNa ubhA thAya che eTale sAdhupazuM svIkAryA chatAM eka saMsArI karatAM paNa adhika viTaMbaNA A mahAtmA ( 1 ) ne sahavI paDe che, evaM loko ati saMbaMdhAM AvavAthI dharmagurupaNAnI bhAvanAno tyAga karI eka sAmAnya saMbaMdha dharAvavA lAgI jAya che. pariNAme niMdApAtra banI lokone dharmazraddhA prati skhalita AzayavAn kare che. ataeva sAdhu eka sthAnamAM adhika samaya na rahetAM bhinna bhinna kSetramAM vicaranuM joiye. paramArtha ke - " gAye ega rAI gare paMca rAI " e zAstrAjJA pramANe grAmamAM eka rAtri ane zaramAM pAMca rAtri jaghanyathI rahevuM vizeSamAM cAturmAsa sivAya eka mahinAthI adhika rahevuM na kalpe. yadi zarIra azakta hoya, rogAdi kAraNo hoya athavA tevA pratikUla saMyogo ubhA thayA hoya to paNa eka mahono choDI bIjA mahollAmAM, eka upAzrayathI bIjA upAzrayamAM ne chevaTe eka khUNAthI anya khUkhAmA e pramANe sthAna badalI mAsakalpa kara Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 86 ) vAno vidhi avazya sAcavavo joie. nidAna ke tyAgIne eka sthAnamA rahevU sarvathA hAnikara che mATe ahIM " aniyatavihArakalpaH " e pada graMthakartAe sAdhuo mATe ucita ja kayuM che. "kAussagga" ___pharI munie hammezA kAyotsarga karavo joie. avalamAM to sAdhue nitya potAnI samayocita ucita kriyAkAMDathI nivRtta thai sUtrAbhyAsa karavo, karAvavo, artha Adine vicAravA, vicarAvavA, evaM lokasvarUpa, anityAdi saMsAranI bAra bhAvanAo, maitrI Adi samakitanI bhAvanAo, paMcamahAvratanI paccIsa bhAvanAmo, deha ane AyuSyAdinI sthitio, karmanuM svarUpa, AtmA tathA karmano saMbaMdha ne pratyekanuM svarUpa vigere padArtha para bahu bahu vicAro karavA, dharmadhyAna ane zukladhyAnanA pAyAo dhyAvavA. bAda zarIranI mUrchA alpa karavA, AtmAnuM aDaga bala prApta karavA, kaSAyone nirbaLa karavA, ekAnta sthAnamAM, zUnya khaDiyera mukAmamAM, zmazAna ane araNyAdikamAM divase ane nizAye kAyotsarga jarura karavo. eTale je kriyAmAM potAnA AtmAne sthira vadhatA pariNAmavALo banAvI dehanA saMskAro, zuzrUSAmo tyAga karAya, game tevA upadravo arthAt gajasukumAla muni mAphaka prANAMtakaSTo paNa AvI paDe, DAMsa, matsarAdi pIDA upajAvatA hoya tathApi AtmA potArnu zubhadhyAna tyAge nahI; kintu paramAtmAnuM athavA AtmasvarUpaceMja Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) dhyAna dhare. mana, vacana ane kAyAnI ekAgratA - avicalatA rAkhI, nAsikAnA agrabhAga para dRSTine sthira karI, UrdhvadehapaNe zarIranuM eka paNa rubAhuM phaphaDAvyA vinA apramattabhAve AtmA sthira rahe tenuM ja nAma ahIM kAyotsarga kahyo che. 'Avazyaka' sUtramAM kAussagganuM mukhya phala 'varNatigicchA' kadhuM che. jema deha para gumaDA vigere thayA hoya to tenI malamapaTTI vigerethI zAnti karAya che evaM AtmA para doSorUpI je gumaDA thayA hoya ke jenI zAnti pratikramavAthI eTale vAraMvAra niMdanAthI, pazcAttApa karavAthI na thAya tevA prabaLa doSo - pApono nAza yA kAussagga dhyAna karavAthI nizvayena thAya che. ataeva cha AvazyakamAM pratikramaNa nAmaka caturtha Avazyaka pachI A kAussagga nAmaka pAMcamuM Avazyaka vratadhArI mATe karavAnuM sarvajJa bhagavaMte nirdezyuM che. nidAna ke uparanA pApone A kAyotsargarUpa kriyA jarura zAnta-nirmUla kare che. ataH sAdhue hamezA kAussagga karavo joie. "zrAsana " mUlamAM' kAyotsargAdi ' e pada ApyuM che. atrastha Adi zabdayI ' niSadyAkaraNa mAsevanam ' TIkAkAra jaNAve che. nyAyavizArada upAdhyAyajI mahArAja ' AdinAtApanAdigrahaH ' kahe che. arthAt jema sAdhue kAyotsarga hamezA karavo joie, tema eka ja sthAnamAM kAyAne sthira karI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) jIvono bacAva thAya tema eka Asane besI dhyAnAdi paNa karavA joie. eTale vAraMvAra idharaudhara pharavU na joiye jethI jIvonI virAdhanAno prasaMga prApta thAya, athavA DaMDAsaNa, utkaTukAdi Asana vALI kAyArnu damana karavU-kAyAno nigraha yAya te rIte sthira thavU. upAdhyAyajInA vacanamA svAdhyAyAdi. mAMthI nivRtta thai khullA sthAnamAM nagna dehe ubhA rahI caitravaizAkha mahInAnI garamImAM AtApanA levI, kaDakaDatI ThaMDImAM kapaDA alaga karI khullA sthAnamAM ThaMDI levI eTale zItasahana vigere kriyAno karavI joiye; paraMtu AtmA prArtadhyAnI na thAya e vAta nitAnta dhyAnamA rAkhavI. 'upasaMhAra' bhATalaM kathana karI have zlokanA uttarArdathI graMthakartA bAla yogya dharmopadezano upasaMhAra karatA jaNAve che ke-yA sarva bAla yogya dharmopadeza bAhya AcAra saMbaMdhI jANavo. vastutaH ahI je vistRtarUpe bAhya AcAra saMbaMdhI upadeza jaNAnyo te ane tene lagato ja upadeza upadezake bAlavargane pApavo. yA upadeza bAhya AcAra saMbaMdhI ja Apako joiye pATakheM to barAbara upadezake dhyAna rAkhavU. sivAya AcAryazrIe 'ityAdi' ahIM Adi zabda prApyo che eTale prAdi zabdathI sAdhue je sthAnamA rahevU tenI ane vastrapAtranI ubhaya kAla barAbara dhyAna rAkhI paDilehaNA karavI, ubhaya kAle lAgelA doSanI zuddhi mATe pratikramaNa karavU, evaM sUtrAdinA abhyAsa mATe Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 86 ) rAtrinA pAchalA pahoramAM zAstrokta vidhipUrvaka prAbhAtikakAla grahaNa karavAnI vidhi vigere kriyA avazya karavI joiye. punaH mahAvratotuM pAlana, garama jalanuM pAna, rAtribhojana Adino tyAga e anuSThAno sAdhue avazyameva karavA joiye. ahIM darzAvelA yA sarva sAdhuonA bAhya AcAro jANavA. nitAntena bAlavarga bAhya AcArane nihALavA jeTalI ja buddhi dharAvanAra tathA tatparatve anurAgI hovAthI yA sarva uparokta upadeza tezronI zraddhAmAM vadhAro karI dharmaprati prabala anurAga upajAve e saMbhavita ja che, banke vadhumAM AvA upadezathI upadezaka teonA hRdayamAM graMthakartAnA vacana pramANe bodhibIja prakaTAvI madhyama ane budhapaNAnI avasthA para lai jAya e kAi adhikokti na gaNAya. zrA rIte TuMkamAM graMthakartAe bAla yogya hitopadeza kahyo. AvA upadezathI bAlajIvo dharmamAM dRDha prAzayavAlA thai avazya kramazaH madhyamavargamAM AvI jAya che. ataeva A lokone have madhyamavarga yogya upadeza Apavo joie, mATe A upadezanuM svarUpa AcAryazrI ahIM darzAve che. madhyamabuddhestvIryAsamiti prabhRti trikoTiparizuddhaM // AyaMtamadhyayogairhitadaM, khalu sAdhusavRttam // 2-7 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) mUlArtha-upadezake madhyamavuddhivargane IryAsamiti Adi pAMca samitinuM svarUpa tathA trikoTiye zuddha Adi, madhya ane aMtamAM kalyANakArI evaM sAdhu saMbaMdhI suMdara vartananuM nizcayena kathana karavU. "madhyamavarganI yogyatA" ___ spaSTIkaraNa-pahelA prakaraNanA bIjA ane trIjA glokanA vivaraNamAM ApaNe tapAsI gayA ke-madhyamabuddhivarga bAlavarga karatAM buddhimAM tathA prAcAramA caDato hoya che, arthAt tezro vicArazIla hovAthI bAhya ADaMbaranA khAlI bhabhakAmAtrathI khuzI thatA nathI kintu aMdaranA zuddha AcAronI parIkSA karavA mATe potAnI buddhine doDAve che. ataeva zrA lokonI pAse Adhikyena dharmamAM dRDha karavA mATe upadezake pradhAna evA sAdhu AcAranuM svarUpa jarUra pratipAdana karavU. nidAna ke-pAgala jaNAvI gayela AcAranuM pratipAdana A loko pAse karavU te nirarthaka samajavu. pAMcamI yA chaTThI copaDInA abhyAsakane pahelI copaDIno pATha zIkhavADavA jevU hAsyakArIja gaNAya, kAraNa ke upara darzita sAdhunonA bAhya AcAro duSkara ane durvAhya chatAM amuka prakAranA lobha yA mohanA kAraNathI vinayaratna AdinI mAphaka ghaNA loko sevana kare che. evaM khAlI Atmazuddhi vinA AvA prakhara bAhya zrAcAro AtmAe-"aNaMtAI davvaliMgAiM" e vacanathI anaMtI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) vAra sevyA che, paraMtu tethI AtmakalyANa jarAye thayu nahIM. AvA aAvA aneka vicAro A madhyamabuddhivarga vicAre che. " upadeza" ataH je AcAronI kharI duSkaratA ane uttamatA hoya tevA abhyaMtara zuddha prAcAronuM svarUpadarzana upadezake A lokone karAvaq ucita gaNAya. graMthakartAnA vacanamA 'Asamiti prabhRti ' IryAsamiti vigere sAdhuaonuM satya svarUpa kahevU. te yA pramANe-prathama to sAdhue svAtmazuddhi mATe ane bAhya AcAronI sArthakatA badala ATha pravacanamAtAnuM pAlana karavU joie. 1-IyAsamiti, 2-bhASAsamiti, 3-eSaNAsamiti, 4-AdAnabhaMDamattanikSepaNAsamiti, 5pAriSThApanikAsamiti, 6-manogupti,7-vacanagupti, 8-kAyagupti. AmAM pAMca samiti ane traNa gupti che, ubhaya malI ATha pravacanamAtA kahI che. "pravacanamAtA" pravacana eTale jainasiddhAnta temAM je mAtA tulya mAtA te pravacanamAtA, arthAt jema mAtA putranuM sarvAvasthAmAM hita ja cAhe ane kare che tema prA mAtA paNa tenI sevA karanAra ane tenI AjJAmA vartanAra sAdhurUpa potAnA putranuM ekAnta kalyANa ja kare che. balke laukika mAtA kadApi virodhI paNa thai jAya cha athavA A lokamAM pUratuM hita paNa nathI karatI tyAM paralokanA hitanI vAta ja kyAM rahI ? jyAre aa lokottaramAtA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12 ). to svamamAM paNa potAnA putranuM ahita nathI karatI-virodhI nathI banatI. yA lokamAM pUrNa kalyANa karavA sAthe paralokamAM nitAnta kalyANa ja kare ke eTale aa mAtAne sarvatozreSTha kema na kahevI ? avazya uttamottama mAtA ja kahevAya. " samitiyo? ___ ahIM samitinuM svarUpa zAstramA yA pramANe darzAvyu cha" pravicArApravicArAtmikA samitiH ||"je kriyAmAM karmabaMdhaka khoTI pravRttino AtmA rodha kare ane karmakSayakAraka pravRtti kare te samiti " hiMsA, jhUTha Adi ceSTAmothI nitAnta karmabaMdha ja thAya che, mATe tepAMthI deha Adine rokI karmanirjarAnI hetubhUta samitirUpa kriyAmAM AtmAne sthApavo. eTale mArgamAM gamana karavA pUrve bIjI taraphanA dhyAna, vicAro ane vArtAlApa Adine rokI kevala sADAtraNa hAtha jamInamAM dRSTi rAkhI jIvono bacAva karI gamana karavaM te IryAsamiti 1, anyanI niMdA ke duHkha na upaje, padArtharnu yathArtha svarUpa kathana karAya, nitAnta anyanuM hita thAya ane parimita zabdo jemAM hoya jethI khulI rIte arthabodha thAya e rIte bhASAno uccAra karavo te bhASAsamiti 2, AdhAkarmI Adi 42 doSo na lAgyA hoya evA AhArAdi grahaNa karavA te eSaNAsamiti 3, vastra-pAtra Adi kAMDa paNa cIja prathama dRSTithI barAbara nihAlI, rajoharaNathI pramArjI bAda levI athavA bhUmi para mUkavI te AdAnabhaMDamattanikSepaNasamiti 4, maLa, mUtra, zleSma Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 63 ) ke anya padArthoM nirdoSa, nirjIva sthAnamAM paraThavavA - choDI devA etuM nAma pAristhApanikAsamiti 5- A pAMca kriyAo zrAtmAne azuddha vyavahAramAthI nikALI ( bahAra lAvI ) zuddha vyavahAramAM pravartAve che. ataeva azuddhamAMthI uddhRta thai zuddhamAM pravartakuM tadrUpa A pAMca samitiyo kahI. gupti guptinuM svarUpa " apravicArAtmikA guptiH " pravicAra eTale nirodha tatsvarUpa gupti jANavI. paramArtha e ke - mAM zrAtmAnI zuddha athavA azuddha ubhaya paikI ekamAM pa pravRti na hoya te gupti jANAvI. jyAre mana, vacana tathA kAyA A yogane duSTa kAryoMmAMthI saMharI uttama kAryoMmAM- zrAtmahitanA kAryoMmAM- sthApana karAya tyAre te samiti jANavI, ane jyAre etro yogano duSTa ke hitakArI koi paNa vyApAra na hoya kintu zAnta mauna hoya tyAre te manogupti 1, vacanagupti 2, kAya gupti 3 jANavI evaM A traNeno vAcyArtha paNa mananuM gopana, vacananuM gopana bhane kAyAnuM gopana e ja arthabodha kare che. TuMkamAM madhyamabuddhivarga pAse upadezake zrA samiti - guptinuM svarUpa barAbara darzAva, ane kathana karavuM ke sAdhugrono mukhya AcAra che. hananAdi trikoTi " pharI sAdhu pronuM cAritra " trikoTiparizuddhaM " rAga, "" 4 " Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) dveSa ane mohe karIne zuddha hoya, arthAt muniyone saMsAranA vividha suMdara padArthono moha na hoya, svajana-parajanamAM moha ke rAgabaMdha na hoya, niMdaka ke pUjakamAM prema yA dveSabhAva na hoya. are ! sAdhuone svazarIra para paNa moha nathI hoto to anya padArthano moha kyAMthI hoya ? nidAna ke-sAdhubo evaM cAritra-suMdara vartana pAcare ke jemAM pArAga, dveSa va mohane avakAza na male athavA anukrame nirmUla thaine cAlyA jAya. TIkAkAra A padano bIjo artha darzAve che-"tisraH koTayaH hananapacanakrayaNarUpAH kRtakAritAnumatibhedena zrUyaMte tAbhiH parizuddhaM" hanana, pacana, krayaNa e traNa koTIne karavU, karAvaIM ane anumodanavaDe guNavAthI nava bhedo thAya. aa nava bhede zuddha sAdhuornu vartana hoya, arthAt muniyo koi jIvane haNe, haNAve ane haNatAne sAro samaje nahIM, agni Adino prAraMbha kare, karAve ne kara. tAne ThIka mAne nahIM, koi paNa cIja bajArathI mUlyathI le, levarAve ne letAne sAro samaje nahIM. paramArtha ke-42 doSa rahita je AhAravidhi muniyo mATe Agala darzAyI gayA te AtraNa koTImAM aMtargata thAya che. jo A trikoTIzuddha vartana yathAsthita hoya toja A AhAravidhi paNa barAbara surakSita thAya; anyathA AhAravidhi paNa sadoSamaya jANavI. eTale nirdoSa AhAra icchaka muniye avalamA avazya AtraNa koTInI zuddhi karavI e nyAyya gaNAya. eja vAta zAstromAM kahI che-"piMDesaNAya savvA, saMkhitto asaraha nava Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) sukkoDIsu / na haNai 1 kiei 2 na payai 3, kaya kAravaNa aNumaIhiM navahA " || 1 || " piMDesaNA saMbaMdhI sarva vidhi saMkSepathI na haNavuM 3, na kharIda 3, ane na rAMdha 3 kara, karAva, anumodanuM vigere e navakoTimAM samAveza thAya che. " kaSacchedatApa trikoTi " 44 grA evaM TIkAkAra punaH " trikoTI parizuddhaM " nI TIkA 'kaSacchedatApa koTitrayaparizuddhaM " jaNAvI spaSTa kahe cheke - saMpUrNa jainAgama ATha pravacanamAtAmAM aMtarhita hovAthI eTale jainAgama ATha pravacanamAtAnA AdhAre ja jIve che, mATe vidvAnoe yA jainAgamanI paNa traNa koTithI kapa, ccheda ane tApadvArA parIkSA karavI e nitAnta nyAyya gaNAya. bAhya-AbhyaMtara AcArane darzAvanAra evA mUla sthaMbhabhUta pravacana - siddhAtanI kasoTI karyA vinA AcAronI kasoTI kyAMcI thAya 1 ataeva atra TIkAkAre tenI parIkSA karavA " trikoTiparizuddha" e padano uparokta artha jagAvyo che eTaluM ja nahIM kintu pragADhapaNe khullo kare che. nidAna ke Agama eTale sarvajJanuM vacana 66 tenI yathAsthita parIkSA thavAthI tadukta ATha pravacanamAtAnI svataH parIkSA thai gai, kAraNa ke - sarvajJavacanarUpa pravacana zrAjJAthI ja sAdhuo vartana - kriyAmAtra kare che. 46 kaSazuddhi " kapa, ccheda ane tApanuM svarUpa etat graMthakarttA " dharma Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) "" 9 biMdu " mAM zrA rIte jagAve che, je parIkSakone bahu upayogI tathA dhyAna rAkhavA yogya che, "vidhipratiSedhau kaSa iti" vidhi tathA pratiSedha te kaSa. mokSa yA svargaprAptimAM hetubhUta je kAryoM tene darzAvanAra vAkyo te vidhivAkyo, jevAM ke" asaM ca chaMdaM ca vigiM ca dhire " dhIra puruSoe zrAzA tathA mohano tyAga karavo joie, "udAhu vIre appamAdo mahAmohe " vIraprabhu kahe che ke - mahAmohathI apramAdIsAvadhAna raho, " savvAmagaMdhaM pariNNAya pirAmagaMdho parivvae ( zrAcArAMga ) sarva bhAvone choDI nirmohI thaine vicaro evaM dAna devuM tapa karavo, pAMca samiti tathA RNa gupti zuddha cAritra pAlavuM - A sarva vidhivAkyo jANavA. pharI je karavAthI pApabaMdha thAya, AtmAnuM ahita thAya tevA kAryoMnA niSedhadarzaka je vAkyo te pratiSedha vAkyo jANavA, jevAM ke - " rAgaddosakasAehiM iMdiehiM ya paMcahiM / duhA vA mohaNijjeNa aTTA saMsAriNo jiyA " rAga-dveSa ane kaSAyathI, pAMca indriyothI tathA ve prakAranA mohathI saMsArI jaMtuo duHkhI thAya che, ataeva teno tyAga karavo joiye. punaH " AtmavatsarvabhUteSu, sukhaduHkhe priyApriye / ciMtayannAtmano'niSTAM, hiMsAmanyatra mAcare" // 1 // jema svAtmAne sukha tathA duHkha priya ane apriya lAge che tema sarvAtmAo saMbaMdhe samajI potAnA AtmAne aniSTa evI hiMsA anya AtmAnI vidvAne na karavI, temaja jhuTha na Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 97 ) bolavaM, corI, maithuna na karavA vigere yA sarva pratiSedha vAkyo jAvA. yA rItanA vidhi, niSedha vAkyo jemAM hoya te kaSazuddha jANavA. sonAnI parIkSA karavA mATe prathama tenI kasoTI para kApI zuddhi karAya che, evaM je dharmazAstramAM yA ubhaya vAkyo kartavyano upadeza ane kartavyano tyAga upadezatA hoya teja zAstra kaSazuddha jANavu; paraMtu je zAstra hiMsA Adi pApakarmanA tyAganA badale kartavyatayA kathana kare te zAstra AkaSazuddhimAM bhAvI zake nahIM. ataeva ' yajJamAM hiMsA kartavya che ema spaSTa pratipAdana karanAra vedAdi ane viSayakaSAya AdinI puSTi karanAra purANAdi zAstro kaSazuddha kyAMthI saMbhave 1 zuddhi " 9 44 kaSazuddhi bAda cheda tapAsavA joie. " tatsaMbhavapAlanAceSTokti cheda iti" jyAM vidhi, niSedhanI saMbhAvanA, pAlana tathA vartanamAM mUkavAnuM jaNAnyuM hoya te cheda kahyo che. ghaNIvara suvarNa kasoTI para barAbara zuddha dekhAya he chatAM pAchalathI temAM bheda nIkaLI Ave che, mATe parIkSako sonAne kApIne tenA aMdaranA bhAganI parIkSA karavA cUkatA nathI. e ja rIte zAstromAM vidhi, niSedha ubhaya vAkyo darzAvyA hoya; kintu te pramANe karI zakAya ke nahIM, tenuM pAlana karavuM joie vigere viSayo gupta rAkhyA hoya agara na jaNAvyA hoya yA to karavAnuM anyathA prakAre darzAvyuM hoya eTale upadeza ane Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) vartana baje jUdA jUdA darzAvyA hoya to te zAstra kapazuddha na hovAthI svIkArya nathI; balke sarvathA heya jANavU. ataH kaSazuddhi pachI zAstranA aAMtarabhAganI parIkSA karavA chedazuddhidvArAe mumukSuoe avazyameva cikitsA karavI. je zAstramA vidheyavAkyo ane niSedhavAkyo kahyA pachI tenI puSTi mATe vividha prakAranI bAhya pavitra kriyAo kathana karI hoya, tene pALavAnA vividha prakAro darzAvyA hoya, athavA jethI vidheyavAkyo ane niSedhakavacanone jora maLe tevA viSayo jemAM acchI rIte varNavyA hoya to te zAstra chedazuddha kahI zakAya. jemake-vidheyamArgamAM dAna, tapa, svAdhyAya vigere kahyA che, to tenA poSaNa mATe jaina siddhAntamA dAnaveM svarUpa, bhedo ane phala darzAvI tathAprakAre karavAno upadeza prApI tenA para aneka dRSTAMto kahI poSaNa kayuM che. evaM tapanuM svarUpa, dvAdaza bhedo, tenuM phala ane tene AcaraNamAM mUkavAno upadeza ApI khuda mahAvIra bhagavAnanA dRSTAMtathI puSTi karI che. svA. dhyAya vigere mATe paNa tathAprakAre ja pragADharItyA upadeza koM che; eTalaM ja nahIM kintu sAdhu ane gRhasthanA vrato, kriyAtrao, aticAra, anAcAra darzAyI vidhivAdane ghaNA jorathI poSyo che. e ja rIte niSedhaka vAkyothI mohatyAga, kaSAyatyAga, hiMsA, jhUTha Adino niSedha karI A pAponA tyAga mATe bhinna bhinna kriyApaMtho darzAvI pAlanatA-kartavyatA para bahu bahu jora prApI aneka dRSTAMto kahyA che. prataH pA rItanA je zAsro te Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSa tathA chedazuddha jANavA; jyAre anya zAstromAM tevI pragADha kriyAyo darzAvI nathI. " tApazuddhi" kaSa tathA chede karIne banne rIte suvarNa siddha thayu hoya to paNa vizeSa zaMkAne dUra karavA tenA mizrabhAganI parIkSA karavA pharI buddhimAna sarApho tene tApa ApI-agnimAM tapAvI acchI rIte nihALe che. eTale jo suvarNa agnimAM nAkhyA pachI te potAno asala raMga tathA sva-svarUpano tyAga na kare to te kharaM kaMcana kahevAya, anyathA te suvarNapaNAnA mUlyane lAyaka na gaNAya; kAraNa ke sAdhu sonuM sarvadA eka ja rUpamA rahe che. tathAprakAre zAstra paNa kaSa, cheda ubhaya rIte zuddha nIkalyA pachI tenAM AMtaratattvanI yathArtha parIkSA karavA tenI tApadvArAe zuddhi nihALavI e ucitta ja gaNAya. tApay svarUpa A rIte jANavU " ubhayanibaMdhanabhAvavAdastApa iti" upara jaNAvela kapa ane cheda ubhayanA AdhArabhUta ane pariNAmI kAraNarUpa jIvAdi padArthonI yathAsthita je vyAkhyA tenuM nAma tApa, kaSa tathA chedanI sAphalyatA tApanI zuddhi para avalaMbI rahe che, eTale tApanI saphalatAmAM kaSachedanI saphalatA samajavI. evaM zAstramA vidhi, niSedhavAkyo darzAnyA hoya, vividha bAhya kriyAo paNa kahI hoya tadapi A savenA AdhArabhUta prAtmA vigere tatvanuM svarUpa ekadezIya athavA sadoSa prakAzyuM hoya to uparokta bane phalazUnya samajavA. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (800) paramArtha e ke - sarva bAhya abhyaMtara vyavahArano mUla AdhAra jIva, karma, jagat vigere padArthonI zuddha - nirdoSa mAnyatA para rahyo che. ataeva padArthoM anAdi akartRka ane nityAni - tyatvarUpa dharmavAn e rIte jyAM prarUpyA hoya arthAt zrAtmA, karma, jagat Adi padArthoM dravyAstika nayanI mAnyatAmAM nitya ane paryAyAstika nayanI mAnyatAmAM anitya, evaM utpAda, vyaya bhane sthitirUpa dharmavAn che- zrAvuM suMdara abAdhya svarUpa jyAM varNavyuM hoya te zAstrane tApazuddha vidvAno samaje che. AtmA Adi padArtho kaMcanakuMbhanA dRSTAMte nityAnitya dharma - vAn che e vAta barAbara gaLe utare tevI che. kaMcanakuMbha phuTI javAthI tenA kuMDala ke kaDA vigere banAvyA tadapi kaMcana to kAyama ja rahu~; mAtra kuMbha AkArano nAza ne kuMDalAdi zrAkAranI utpatti thai evaM AtmA paNa amuka gati apekSayA nAza ne utpanna thAya che jyAre AtmatvarUpeNa sarvatra vidyamAna ja rahe che. A sthitimAM prathama kahela vidhi, niSedhavAkyonI sAphalyatA tathA vividha kriyAkAMDonI sAphalyatA acchI rIte banavA saMbhava che, paraMtu ekAnta nitya athavA ekAnta nitya AtmavAdamAM sarva kriyAo, upadezo arthazUnya - are ! chAra para lipaNa jevA samajavA mATe vidvAno tApazuddhi, kaSazuddhi ane zuddhikaryA pachI ja samucita rIte kare che. basa kaSa, cheda tArUpa trikoTiye zuddha je zAstra te ja parizuddha jANavuM. ataH tadukta AjJAca ja hitArthIne zirasAvaMdya gaNAya. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) " upasaMhAra" ahIM thA trikoTizuddha sarvajJazAstra sivAya anya kyu zAstra hoya ? e rIte traNe parIkSAmAM sarvajJa bhagavaMta mahAvIranu vacana abAdhita siddha thavAthI tadukta ATha pravacanamAtA paNa nitAnta zuddha, abAdhya jANavI; mATe sAdhue e rItanI nirdoSa ATha pravacanamAtA ahoniza avazya pAlana karavI, e pramANe upadezake madhyamabuddhi lokone upadeza Apavo. vadhumAM upadezake" amISAmAntaradarzana miti" yA kaSa, cheda, tApamAM mukhya koNa koNa ? samartha, asamartha koNa ? paraspara bhinnatA keTalI ? vigere jarura samajAvaq. " tridhA hitakArI" pharI muniyono AcAra upadezake "zrAdyatamadhyayogairhitadaM" Adi, madhya ane antamAM hitadAyI evo A zrAcAra cha ema jaNAva. eTale IryAsamiti vigere sAdhuaono AcAra Adi, madhya ane antamAM hetu, svarUpa tathA anubaMdhe karI sarvathA paramapavitra nirdoSa darzAvyo che. prathama to sAdhune jIvonI dayA-rakSA arthe ane duSTa kAryoM baMdha karavA mATe IryAsamiti Adi pAlana karavAnuM jaNAvyuM che, mATe yA prAcAra heturUpeNa nirdoSa jANavo. phara IryAsamiti Adi svayaM jIvonI rakSA-dayArUpa hovAthI svarUpeNa nirmala jANavo. IryAsamiti Adi samitimA ahoniza sAvadhAna munine kadApi Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) azubha-apavitra vikalpo udbhavatA nathI, balke sarvadA sadvicAro ja banyA rahe che. ataeva A samitiyo karmanirjarA athavA zubhakarmano ja baMdha karI bhaviSyamAM suMdara phala arpaNa kare ke mATe A muni-AcArarUpa aSTa pravacanamAtA anubaMdharUpe paNa zobhana kalyANAvaha ja jANavo. paramArtha e ke-hetu, svarUpa ane anubaMdharUpe tridhA hitakArI evo muniyono prAcAra jANavo. " bIjI vyAkhyA" ___athavA TIkAkAra " AdyaMta." A padanI TIkA A pramANe kare che--" vayaso jIvitavyasya vA hitadamu. pakAri" uparokta sAdhu AcAra jIvananI pratyeka avasthAmAM hitakArI-upakArI thAya tevo che. eTale prathama darzAvela muni prAcArarUpa amRtapAna bAla, yuvAna ke vRddha koi paNa vayamAM devAmAM Ave tathApi sarva vayamAM tulyarUpe upakArI, ajaraamara phala pragADharItyA arpanAra bane che. punaH prakArAMtare TIkAkAra kahe che ke-" vayanI AdimAM sUtrAdino abhyAsa, madhyavayamAM arthazravaNa ane aMtyAvasthAmAM dharmadhyAnAdi dvArAe traNe vayamAM A muni-prAcAra hitakArI thAya che" arthAt cAritra ne jIvananI traNa avasthA paikI koi paNa vayamA svIkArAya ane tethI je je vayamAM cAritra svIkArya hoya te te vayamAM tat tat vaya yogya karmadvArAe svIkAranAra AtmA potArnu avazya kalyANa karI zake che. nidAna ke amukaja Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) vayamAM cAritra svIkArI zakAya evaM amuka ja vayamAM cAritra potAnuM phala arpaNa kare che tevo ekAnta niyama ahIM nathI. ataeva prathama 12 varSamAM sUtrAbhyAsa, pachI 12 varSamA arthAbhyAsa ane pazcAt 12 varSaparyaMta vihAra karI ziSyAdi niSpatti eTale AcAryapada yogya thAya Ama je vizeSAvazyakamAM darzAvyuM che, te paNa jene prathama vayamAM cAritra svIkAryu hoya ane AyuSya dIrgha tathA buddhi tIkSNa hoya tene mATe, athavA vaya game te hoya chatAM kSayopazamAdi tIvra hoya tene mATe zrA niyama susaMbaddharItyA pAThakoe ghaTAvavo-jANavo. AthI uparokta kathanamAM paNa kAi bAdha nahIM Ave. " upAdhyAyajIna kathana" upAdhyAyajI mahArAja " AdyaMta." e padanI TIkAmAM sAdhu AcAra mATe "AvIlae nippIlae ityAgamAttadavirodhi alpamadhyamavikRSTatapovizeSarUpairvA hitadaM bhavati" malina kapaDaM sAmAnya mardana, vizeSa mardana karavAthI sAmAnya, vizeSa rIte vizuddha bane che, evaM karmAvRtta AtmA paNa alpa, madhyama ane utkRSTa tapasyA karavAthI vizuddha vizuddhatara thAya che. paramArtha e che ke-saMyama svIkAryA pachI jema muni-AcAramA ATha pravacanamAtAnuM pAlana karavAnuM kahyu tema AtmAnI vizuddhi mATe jaghanya, madhyama tathA utkRSTa tapa paNa zakti anusAre karavo ucita che. eTale e rIte tapa a. pekSAe paNa muni-prAcAra Adi, madhya ane antamAM sarvathA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) kalyANakartA bane che. sArAMza ke-dareka prakAranI judI judI vyAkhyAno sAra eTalo ja ke muni-prAcAra mAtRvat ekAnta hitakArI jANavo. " samApti" saMkSepamAM-ahIM paryaMta darzAvela muni-AcAranI vyAkhyA madhyamabuddhivarga pAse upadezake karavI, kemake te loko vadhu rIte muniyonA uparokta AcAro tarapha adhika khyAla rAkhe cha. eTale A AcAro zravaNa karI dharmazraddhAmAM teo vadhu makkama thAya tyArapachI tebhone prAgamatattvanuM svarUpa samajAvI budha yogya avasthAmAM ArUDha thAya tema AcArye karavU zAstrIya gaNAya. nidAna ke-madhyamavarganI koTImAM ja rahe te kAi upadezanuM phala paryApta na gaNAya. upara kahelA muni AcAra mATe ja vadhu khulAso karatA graMthakAra ATha pravacanamAtAnuM pAlana karavAno spaSTa upadeza darzAve che aSTau sAdhubhiranizaM mAtara, iva mAtaraH pravacanasya / niyamena na moktavyAH, paramaM kalyANamicchadbhiH // 2-8 // mUlArtha-parama-upamAtIta kalyANa-sukhanA icchaka evA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) muniyoe hitavatsalamAtAnI tulya aSTa pravacanamAtAnI nitya sevA karavI; nizcayatayA kadApi teno pallava choDavo nahIM. " tIrthabhUtamAtA" spaSTIkaraNa-zrA AryAmAM AcAryazrI ATha pravacanamAtAnI sevA karavAno upadeza jaNAve che. ATha pravacanamAtAnuM svarUpa AgalanI AryAnA vivaraNamAM vistArathI darzAvI gayA. A ATha pravacanamAtAne maharSiyo mAtAnI upayA ApI teno mAtRtvapaNe nirdeza kare che. upakArajJa jano mAtAnI sevA eka kSaNa paNa visaratA nathI, kAraNa ke mAtA janmadAta, pAlanakartA ane hitakata hovAthI atulita-apratikAryaananya upakAriNI zAstromAM kahI che. ataeva uttamajano tenI sevA karavAmAM ja potArnu sukha, yaza, pratiSThA, itikartavyatA samaje che. eTale "AtIrthamivottamAnAm" "tIrthanI mAphaka yAvatjIvana bhaktipUrvaka ArAdhya mAnI uttama puruSo mAtAnI sevA kare." e uktine caritArtha kare che. nidAna ke-mAtA mATe bhaktithI potAnA prANo samIne paNa jIMdagInI aMtima kSaNa paryaMta jetro sevA kare te ja uttama puruSa jANavo. "pravacanamAtRtva-tatsevA" ___ahIM laukika ArAdhyomAM mAtA jema utkRSTa prArAdhya mAnI che, paraMtu tenI samAna anyamAM tevA guNo na hovAthI anyane tathAprakAre ArAdhya mAnela nathI. evaM lokottara kiyAtatvamA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106) ATha pravacanamAtA mAtRvat guNadhArikA hovAthI maharSiyo tene mAtA kahI saMpUrNa ArAdhyatayA upadeze che, arthAt janmadAtRtva, pAlanakartRtva tathA zikSAdAtRtva guNo temAM paNa che. pravacanasiddhAnta tene janma ApanAra, IryAsamiti AdimAM upayukta munija siddhAnta-tattvane pAmI zake. siddhAntano abhyAsa, svAdhyAya vigerenA adhikAra ATha pravacanamAtAmAM anupayukta munine niSedhyo che. nidAna ke-siddhAntanA abhyAsathI je kalyANa sadhAvU joie te kalyANa anupayukta muni siddhAntano abhyAsa karavA chatAM paNa sAdhavA asamartha bane che. ataeva A mAtAne pravacanajanmadAtA maharSiyoe kahI. evaM uttarakAlamAM prApta siddhAntajJAna ane sadvartana tenuM pAlana tathA poSaNa adhikAdhika prA mAtA ja kare che ane kramazaH zikSAo aI uttarottara upAdhyAya, prAcArya Adi padonA adhikAro para lai jai ucca sthAne AtmAne A mAtA ja bIrAjamAna kare che. parAmarza eTalo ja ke-zrA mAtA potAnA putrane duHkha-klezothI bacAvI le che tathA apamArgathI sarvadA dUra ja rAkhe che, mATe upakArajJa putronu e pradhAna karttavya che ke mAtAno yatkiMcita paNa anAdara na karavo joiye, to duHkha ke klezanI to vAta ja kyAM rahI ? pharI mAtAnA klezathI putrane kleza ane mAtAnA nAzathI putrano paNa pariNAme nAza thAya che. evaM IryAsamiti Adino kleza upajAvavAthI athavA nAza karavAthI pravacana zrAjJArUpa putrano paNa nAza ja thAya, mATe utkRSTa kalyANa ipsu (icchanArA) muniyoe A Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) mAtAnI pratikSaNe sevA karavI, kintu eka kSaNa paNa tene visaravI na joiye; kAraNa ke prA mAtAnI sevA karavAthI paramArthatayA sarvajJanI barAbara sevA karI gaNAya. anyathA prabhu prAjJAno lopa karyo mAnavo ema bhagavaMta pokArI pokArIne jaNAve che. __ e rIte 'madhyamabuddhi' ne upadeza prApyA pachI, antamAM A pramANe upadeza jarura karavoetatsacivasya sadA sAdho niyamAnna bhavabhayaM bhavati / bhavati ca hitamatyaMtaM, phaladaM vidhinA''gamagrahaNaM // 2-9 // mUlArtha-pUrvokta AThe pravacanamAtA sahita nitya vartanAra munine nizcayathI saMsArano bhaya hoto nathI arthAt saMsArano nAza thAya che, evaM bhaviSyamAM paNa atize AtmAnuM hitakalyANa thAya che ne vidhipUrvaka AgamajJAna pamADavArUpa phala arpaNa kare che. "pravacanamAtAnI sevA, sarvottama phala" spaSTIkaraNa-puNyakAmanA arthe uttama jano kadApi mAtAne alaga karatA nathI, kAraNa ke tevA vartanamA ja potAnuM zreyaH tezro samaje. che, eTale teyone apayaza Adino bhaya upajato nathI. evaM ahIM paNa dRSTAMta samanvaya karatA prAcAryazrI saMkSepamA upasaMhAra karI jaNAve che ke-je muni A pATha pravacanamAtAnI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) jJAno lopa karatA nathI, koi paNa kSaNamAM yA mAtAnI sevA visaratA nathI, pratikSaNe "jayaM care jayaM ciThThe 0 " " jayagAthI cAla ne jayagAthI besavuM " e maharSipUjya zrajJAne zirodhArya karI, IryAsamiti zrAdimAM sopayukta rahI ahoniza vartana zrAcare che, teone bhavasaMsArano bhaya raheto nathI arthAta yA muniyone caturgatinA duHkhano lavaleza jeTalo Dara hoto nathI kAraNa ke yonI zIghra mukti ja thAya che. ThIka ja che ke yo anya prANIne svAtmavat dekhI eka romamAtramAM paNa pIDA na thAya ane AtmA azubha pApakarmano baMdhaka na bane, AtmA eka romamAM paNa azubha vicAra ke pravRtti na kare tevI alaukika udAra - pavitratama apramattabhAvanA dhAre- Acare ke, yonI zIghra mukti ja thAya. ataeva dazavaikAlikamAM maharSipUjya zayyaMbhavasUri mahArAje kahyuM te ucita ja che -" savvabhUyappabhUyassa, sammaM bhUyAI pAso / pihiyAsavassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhaha " // 1 // " koI paNa jIvane du:kha na upajAvato ne sarvane svAtmavat dekhanAra tathA zravone rokanAra ne iMdriyono nigraha karanAra evo muni pharIne pApakarmane bAMdhato nathI " vadhumAM zrahIM mUlakartA bhAra daine kahe che ke -' niyamAt ' nizvayathI bhavano bhaya raheto nathI, eTale nitAnta - zaMsayena bhavano nAza thAya che. " upasaMhAra pharI bhaviSyamAM zrA muninuM atyaMta hita- utkRSTa kalyANa ja thAya che. paramArtha e ke - sopayukta munine " Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (109) zrA janma ke apara janmamA aniSTa apAyo AvatA ja nathI. evaM IryAdisamitivAn hovAthI vinaya, vaiyAvacca, bhakti, saralatA, namratA zrAdi guNo jarura hoya, eTale AcArya, upAdhyAya AdinI samIpe sUtravAcanAdi maMDalImAM beThavAno pUrNa adhikAra prA munine yatheSTapaNe prApta thAya che, jethI siddhAntajJAna sukhapUrvaka upalabdha thAya; mATe aAvA munine AgamajJAnanI prAptidvArA paNa ATha pravacanamAtA phaladAtR avazyameva bane che. niSkarSa eTalo ke-IryAsamiti AdimAM sAvadhAna munine ja A sUtrAdinI vAcanAmaMDalImAM besavAno adhikAra kahyo che. ahIM AcAryazrIe 'madhyabuddhi' jana yogya upadezavidhino upasaMhAra karI antamAM pATha pravacanapAtAnuM barAbara pAlana karavAnuM paryApta phalano nirdeza e rIte kaoN. paramArtha ke-upadezake e rIte 'madhyamavarga' pAse pATha pravacanamAtArnu avasAna phala paNa avazya jaNAvaq." ____ gata zrAryA zlokamAM ATha pravacanamAtA-pALaka munine bhAgamajJAnano adhikArI kahyo. AgamajJAna gurumahArAjanA hRdayamAM ja virAjita hoya che, mATe 'madhyamavarga' ne A upadeza paNa sAthe sAthe upadezake karavo gurupArataMtryameva ca. tadbahumAnAtsadAzayAnugataM // paramaguruprApteriha bIjaM, tasmAcca mokSa iti // 2-10 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) mUlArtha-guru para prAMtaranI bhaktipUrvaka temanA Azayane anulakSI te pramANe vartana karavU-teyonI AjJAne AdhIna ja raheg e ja paramezvara prAptinuM mukhya bIja che ane tenAthI ja mukhyatayA mokSaprApti AtmAne kahI che. "gurvAdhInatA" spaSTIkaraNa-ahIM pravacanajJAna prApta karavA muniye prathama to gurvAdhIna rahevU joiye, e tattva prAcAryazrI darzAve che. arthAt-jene AgamajJAna, tenuM maulika tattva prApta karavaM hoya teNe avalamAMto tevA jJAnavAn gurvAdikonI sarvasvano bhoga. pApIne paNa sevA karavI joie. TIkAkAra kahe ke ke-A gurudeva sivAya mAro saMsArabhaya koi dUra karanAra nathI-eja taraNatAraNa eka jahAjarUpa che, e bhAvanA hRdayamAM aMkita karI-romeromamAM pratibiMbita karI temanI sevA karavI etAvanmAtra nahI kintu guru citta parIkSI (jANI) temanA AzayanuM anusaraNa karavU, ceSTA ke kriyA vizeSathI temanA hRdayano bhAva jANI levo ane te pramANe vartana karavU, teonA para sarala AzayathI adbhUta bhakti dhAraNa karavI, bahumAna, vinaya, sevA, Asana arpaNa karavU, umA thabu, sAme javaM, pAdaprakSAlana, vaiyAvacca vigere bhakti manasA, vAcA ane kAyAthI karavI. TuMkamAM guru prAjJAthI ja sarva vartana karavaM, kintu mokSArthIe svataMtra ke svecchArI vartana na karavu joiye. "prANAe ciya caraNaM tambhaMge jANa kiM na bhaggaMti / ANaMva aikato kA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 111 ) " 66 ssAesA kuNai sesaM // 1 // bhagavAne AjJA ArAdhanamAM ja cAritra kahyuM che. AjJAno lopa thavA pachI zuM bAkI rahe eTale cAritra kyAMthI rahe ? jeNe guru AjJAne atikramI te have konI AjJA ArAdhe ? arthAt te koinI paNa zrAjJA mAne nahIM " pharI sarva tatvajJAna, cAritranuM khAsa rahasya, Agama peTInI cAvI, vidyA ne maMtronI sidhdhi, dharmanuM gUDha tattva - e sarva guru adhIna hovAthI mokSArthIe khAsa karIne gurvAdhIna ja potAnuM jIvana vyatIta karavuM, eTale gurupAda sevAmAM ja jIvana caritArtha kara jethI sarva siddhiyopUrvaka AgamanuM gUDha rahasya tyAMthI barAbara upalabdha thAya ne pariNAme kalyANa prApti paNa thai zake. " NANassa hoi bhAgI, thirayaro daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcati " // 1 // evaM yA anaMtasaMsAranA duHkhano nAza karanAra bhane mokSadarzaka guru sivAya yA bhUtalamAM koI nathI, evaM dhArI ne AjJAdhIna rahevAthI teyonI paramakRpAmaya prasannatA prApta thAya che. guru prasannatA pAse jagatnA tamAma padArtho tuccha jevA bhAse che. gurukRpA eja parama prAptavya taca che. yA tattvaja paramaguru - je paramezvara tenI prAptinuM mukhya bIja che. eTale gurukRpA phalyA pachI paramezvaranI kRpA vinAvilaMbe hAthamAM Ave che. paramArtha ke - je zrI guru AjJA ArAdhaka hoya yo avazyameva prabhu AjJAnuM pAlana kare che ane jeNe guru AjJA lopI teNe prabhu AjJAnuM paNa avazya khuna karyu jArAvaM, mATe ahIM guru parAdhInatAne IzvaraprAptituM mukhya aMga kayuM che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( -112 ) nidAna ke - chevaTe tenAthI ja tene mokSaprApti yAya che. niSkarSa eTalo ja ke - muniye guru zrAjJAdhIna rahevuM, gurukumAM vAsa karavo, tainAthI ja paramezvaranI prApti ane chevaTe mokSa thAya che e rIte upadezake ' madhyamabuddhi' vargane upadeza zrapavo. zrA rIte gurvAdhInatA jaNAvI chevaTamAM ' madhyama0 ' yogya upadezano upasaMhAra darzAvI aDadhI AryAthI zrAcAryazrI 'budha' yogya upadezavidhinI prastAvanAno ullekha kare che ityAdi sAdhuvRttaM madhyamabuddheH sadA samAkhyeyam || AgamatattvaM tu paraM budhasya, bhAvapradhAnaM tu // 2-11 // mUlArtha - pUrve darzAvyA pramANe sAdhuoonuM sadvartanasuMdara AcaraNa, kriyAkUzalatA upadezake niraMtara 'madhyamabuddhi' varga pAse kathana kara, ane ' budhavarga ' ne to rahasyapradhAna Agamatattvano ja upadeza zrapavo. E6 upasaMhAra " spaSTIkaraNa - atra graMthakarttA pUrvArdhabhAgamAM ' madhyamabuddhi ' yogya upadezavidhino upasaMhAra darzAve che ne uttarAdhathI 'budha' yogya upadezano prastAva kare che. A zlokano bhAva. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 113) spaSTa ja che eTale teno vistAra karavo e graMthanA kalevarane vadhAravArUpa ja thAya. TuMkamAM prAcAryazrI kahe ke ke-ame pUrve je ' madhyamabuddhi' mATe IryAsamiti Adi ATha pravacanamAtAnuM svarUpa darzAvI tenuM pAlana karavAnuM jaNAvyuM, siddhAnta-tattva grahaNa karavAnI yogyatA darzAvI, gurvAdhInatA, guruAjJAgrAhyatA vigere upadezavidhino prakAra darzAvyo tenA para upadezake barAbara dhyAna ApI tadanukUlapaNe tathAprakArano upadeza 'madhyamabuddhi' ne hamezA kathana karavo. eTale samyagrarItyA sAdhuonuM sadvartana jaNAva, jenA zravaNathI A loko dharmakAryamAM adhika zraddhAlu banI pariNAme budhanI koTImAM dAkhala thAya. arthAt upadezakanI upadezakUzaLatA tyAre ja prazasyatara gaNAya ke jyAre zrotA upadezabalathI sthApita zraddhAmAM majabUta rahI adhika dharmarucipaNuM ane tattvajJamati prApta kare. basa ahIM ' madhyama' yogya upadezavidhi graMthakartA samApta kare che. " upakrama" ____ eTale krama prApta ane budhanI koTImA Avela madhyamajano jenI abhilASA kare evA budha yogya upadezanI AcAryazrI prastAvanA kare che. 'AgamatattvanA premI ane hammezA AgamatattvanI ja zodhamAM, parIkSavAmAM lIna hoya te budha.' yA lakSaNa graMthakartA Agala jaNAvI gayA che. ataeva aa lokone upadezake Agamatattvano upadeza Apako eTale AgamanuM kharaM rahasya Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) kayana karavU. pAgamatattva "AtmA'sti sa ca pariNAmI." e zlokathI graMthakAra prathama prakaraNamA jaNAvI gayA ke teja tattva ahIM 'budha' vargane upadeza, ane vadhumAM pravacanamaulika rahasya darzAvaq je have pachI graMthakartA jaNAve che. mUlamA je 'tu' zabda che te ekkAra arthamAM hovAthI nizcayena pUrvokta ja tattva vigere kathana karavU. ___"darzita saMbaMdhavAlo budha yogya upadezano prakAra AcAryazrI darzAve che." vacanArAdhanayA khalu dharmastadabAdhayA tvadharma iti // idamatra dharmaguhyaM sarvasvaM caitadevAsya // 2-12 // mUlArtha-sarvajJa pravacanokta vacana-prAjJAnu aArAdhana-prAjJAnukUla vartana karavU te ja satyadharma ane tenI virAdhanA-pratikUla vartana Acara, teja adharma jANavo. atra sarvajJAgamamAM eja dharmanuM gRDha rahasya che ne e ja dharmarnu mukhya sarvasva sAra chetrA sivAya dharmarnu anya kAMi tattva nathI. "budha-dezanA" spaSTIkaraNa-grahIM 'vacanaM-AgamaM' vacana eTale AgamasidhdhAnta-pravacana, ane budha eTale paMDita-tatvajJa e ayoM Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (115) khAsa lakSyamA rAkhavA. budha teja jANavo ke-je uparanI banAvaTa athavA tathAprakAranI viziSTa kriyAnA vezanA ADaMbarathI na raMgAya, kintu sAcA jhaverInI mAphaka pANIdAra hIrA-motInI parIkSA kare-svIkAre. ata: budhajana uparano veza dekhI rAjI na thAya, te to vezaviDaMbakomAM paNa che. evaM utkRSTa tyAga, vairAgya ke kriyAo dekhIne paNa khuza na thAya, te sarva jamAlI, gozAlo ke nihnavomAM paNa hatI, hoya che; kintu kriyA ane veza sAthe prabhunA vacanano Adara, prema tathA bhakti keTalI che ? te ja tapAse che ne tenAthI ja mugdha bane che; kAraNa ke pUrve kahyA pramANe vidhi-niSedhanuM pratipAdana karanAra je sarvajJa bhagavaMtanuM bhAgamarUpa vacana tenI ArAdhanA karavI te ja maulika dharma kahyo che. bhAvArtha eTalo ke-AgamAnusArI Agamadarzita mArgamA pravRtti karavI, AgamanA eka vAkyane paNa bAgha na Ave tema heyano heyarItyA jANI parityAga karavo ane upAdeyano upAdeya jANI Adara karavo te ja paramArtha dharma jANavo. arthAt utkRSTa kriyAnI ArAdhanA ane utkRSTa tapa ke cAritranuM pAlana AtmA sarvajJanA eka vacanathI. paNa ulaTo cAlI kare to te palAlapuMja barAbara nirmAlya ja samajavu. nidAna ke-bhagavAnanA vacananuM pAlana karavAjamAM ja samyaktva, zruta ane cAritra e traNenI sAphalyatA samajavI. ataeva bhagavAne "kaDemANe kaDe" e sUtranI nahIM zraddhA karanAra utkRSTa cAritrI jamAlIne paNa nihnava kahyo. vaLI A vacanathI ulaTI gati karavI, svamatine pAgala karI vacanano lopa karavo Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116) athavA vacanano durupayoga ke anartha karavo, potAnA Agrahane, dhAraNAne poSavA mATe sarvajJavacanano upayoga karavo e sarva prabhu AjJAnu khunarUpa ceSTA hovAthI adharmaja jANavo. nidAna ke tethI prAtmA saMsAranA duHkhanuM pAtra ja bane che.. " vacanArAdhakatAmAM ArAdhakatA" ___bhagavAn haribhadrasUrijI mahArAja jaNAve che ke-upadezake budha zrotAne khunnu jaNAvayu ke-prabhunA vacananuM pAlana karavU teja dharma ane teno anAdara-apAlana karavu te adharma, eja ahIM jaina pravacanamAM dharmarnu nitAnta satya-gRDhatattva kA che, ane eja saMpUrNa dvAdazAMgItuM paramatattva-sarvasArabhUta pradhAna tattva kahyu che. niSkarSa e ke-pravacanajJAna- phala eja ke zakti chatAM tadanukUla kriyA-vartana karavU ane vadhu mATe pUrNa mAdara sAthe apekSA mAnabuddhi dhAravI, zrotA samIpe satya tattvajeM kathana karavu ane potAnI azakti jAhera karavI; kAraNa ke zraddhAthI paDelA AtmAno uddhAra kadApi thato nathI paNa kriyApatitano to uddhAra thai jAya che. eTale prabhu AjJAnuM pAlana karavU eja satya dharma ahIM darzAvyo. prabhu hemacaMdrasUrijI paNa eja darzAve che ke-" AjJArAddhA virAddhA ca, zivAya ca bhavAya ca / itIyamAhitI muSTi-manyadasyAH prapaMcanaM" // 1 // aa mATe ja bhagavaMto pAgama pramANe vartanArane pArAdhaka kahe che ne eka akSarane paNa nahIM mAnanArane anaMtasaMsArI jaNAve che, tenuM kAraNa e ja ke-jeNe AgamAjJA mAnI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (117) teNe sarva Agamokta vAto mAnya karI, ane jeNe eka akSara lopyo teNe prabhuno paNa anAdara karyo. ataH prabhu AjJArnu pAlana karavU e ja dharmarnu paramatattva che, e rIte 'buddhajana' pAse upadezake kathana karavU. nidAna ke-bhAgamAjJAnI prAdhAnyatAzreSThatA-sarvakartavyatA darzAvavI. " vicitra dalIlo" " are ! A prakArano upadeza ApavAthI to bAhya ane AbhyaMtara AcAronI apradhAnatA balke asAratA ja pratibhAsamAna thAya che, athavA pA upadezathI yA lokonI AcAra paratvenI rucino nAza ja kema na thAya ? jo Ama ja hoya to pachI bAlajanane bAhya AcAra saMbaMdhI upadeza, madhyamajanane AbhyaMtara AcAra saMbaMdhI upadeza Apavo nakAmo ja mAnavo joiye, mATe sarva anuSThAnone gauNa karI vacanArAdhanamAM ja dharma kema na kahyo ? aa badhI zaMkAsone dUra karavA samagra anuSThAnonuM mUla prabhu AjJA ja che e vAta darzAvavA AcAryazrI paramArthe upadeza dekhADe che. " yasmAtpravartakaM bhuvi, nivartakaM cAMtarAtmano vacanaM // dharmazcaitatsaMstho, maunIMdraM caitadiha paramaM // 2-13 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118 ) mUlArtha-aMtarAtmAne vidheyakAryamA pravartaka ane niSiddha kAryothI nivRttikAraka mA bhUmaMDalamAM kevala sarvajJokta pravacana ja utkRSTato che, ane paramArthatayA dharma paNa zrA maunIMdranA pravacana sivAya anyatra nathI. " mananI sthiti" ___spaSTIkaraNa-viziSTa pavitra athavA apavitra kAryomA AtmA mananI preraNA vinA gati karavAne ghaNA aMze asamartha ja bane che, eTale prathama mana icche che ne pazcAt prAtmAne prere che. yadyapi asaMjJI dvidriyAdi jIvo manahIna hovA chatAM pratyeka kriyApro zarIradvArA ja kare che, evaM saMjJI AtmAo paNa ghaNI vAra mana vinA kriyAyo karatA anubhavAya che; tathApi ahIM bhAvarUpa mana kAyama hovAthI manapUrvaka ja kriyA-pravRtti thAya cha ema samajavu. nidAna ke-pravRtti-nivRttimAM mukhyatayA mana ja kAraNabhUta che.-" mana eva manuSyANAM kAraNaM baMdhamokSayoH" AcArAMgasUtramA paNa kartuM che ke-" je AsavA te parisavA, je parisavA te prAsavA" "je Azravo teja nirjarAnA kAraNo thAya che, ane je nirjarAnA kAraNoche teja AzravanA hetupro thAya che." yA kathanamAM paNa mananI ja mukhyatA darzAvI che. vaLI sAtamI nArakI yogya karmoM ane uMca devatva yogya karmoM paNa AtmA mananI sahAyatAthI ja bAMdhI zake che. eTale mana vinA AtmA je kAMi pravRtti kare te mAtra sAmAnya ja jANavI, paraMtu viziSTa pravRtti to prAtmA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 119 ) manadvArA ja kare che. zubhAzubha kAryoMmAM mana mukhya mAnyuM che, mATe mana kadAcit zubhane zubhatayA ane zubhane azubhatayA pariNAmAvI zake e sahaja che. AthI manane je saMskAra male tevI rIte te pariName che ne pravRtti - nivRtimAM sAdhaka bane che. ataH zrAtmAnI aicchika iSTasiddhi mATe prathama manane ja suzikSita ne pavitra saMkalpI banAvavuM ucita che. jema thayA pachI mana tapa, saMyama, svAdhyAya, zIla Adine Adeya mAnI temAM pravRti, ane hiMsA, jhUTha, corI, vyabhicAra Adine heya mAnI tenI nivRtti kare che. paraMtu yA prakAranI vivekazAlI pravRttinivRtti karavAnuM bala manane susaMskAro athavA jJAnaprApti thayA vinA prApta thavuM duHsAdhya che - barAbara mana samajadAra thayA pachI ja kare che. " sarvajJavacana " thI graMthakartA jagAve che ke - 'yasmAt 0 ' yA bhUmaMDalamAM zubha kAryoMmAM manane pravarttAvanAra ne zubhakAryoMthI nivRtti karAvanAra kevala sarvajJakathita siddhAnta-pravacana sivAya anya koI paNa sAdhana nathI; kAraNa ke sarvajJa pravacanamAM ja pravRtti - nivRtti mArgo darzAvI heya, upAdeya padArthoM acchI rIte darzAvyA che. sivAya eka paNa evaM pravacana jagatamAM nathI ke jemAM virodhI, svArthanuM ane skhalita kathana na hoya. sarvajJavacanano bodha thayA pachI AtmA heyano tyAga ane upAdeyanuM upAdAna kare che eTale manane sarvajJAgamanA abhyAsathI saMskArita banAvabuM joie. kAraNa ke-sarvajJAgamanuM parizIlana karavuM te ja vAstavika dharma che; hiMsAdithI nivartayuM ane tapa, svAdhyAyAdimAM pravRtti karavI te Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (120) to dharmano bAhya vyApAramAtra che. nidAna ke-mana tathAprakAre AgamathI saMskArI thayA pachI sahajatayA zubhAzubhamAM pravRttinivRtti kare che, ataeva AgamoktatattvanI ArAdhanA karavI temAM kharo dharma jaNAvyo. AQ mana barAbara acalapaNe pravRtti-nivRtti kare che, eTale suMdara cAritra, tapa, svAdhyAya, dhyAna, kriyAkuzalatA Adi dharmanA pradhAna bhaMgo paNa AtmAne sahajatayA upalabdha thAya che. arthAt prA mana kadApi prA vyApArona upekSA karatuM nathI balke paramazraddhApUrvaka suvizuddhapaNe Acara che-kadApi bhaMga thavA detuM nathI mATe ja ahIM graMthakartA kahe che ke-" dharmazcaitatsaMstho" dharma A bhagavaMtakathita pravacananI sevAmAM abAdhapaNe rahyo che ane jainazAsanamAM A sarvajJavacana ja paramatatva-utkRSTa dharma che. TuMkamAM sarva anuSThAnonuM mukhya jIvana-pradhAna AdhAra savejJavacana ja jANavU. " zaMkAno uddhAra" dehanA pratyeka avayavo ane iMdriyono vyApAra-sthaMbha mukhya prANo ja che. prANano nAza thayA pachI sarva vyApArono lopa ApoApa ja thai jAya cha, evaM sarva anuSThAnonI ArAdhyatA sarvajJavacananI ArAdhyatAthI bane cha, ane sarvajJavacananI virAdhanA karavAthI sarva anuSThano nirjIva tulya samajavA, mATe budha yogya upadezavidhimAM sarvajJavacananI prAdhAnyatA jaNAvI. paraMtu A kathanathI anya anuSThAno gauNa athavA nakAmA nathI samajavAnA: balke sarvajJavacananI pradhAnatA darzAvavAthI tenAthI abhinna Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 121 ) evA Agamokta sarva anuSThAno paNa mukhya ja jayAvyA, eTale nitAnta deya ne anuSTheya jANavA anyathA zrAgamadarzita anuSThAnonuM bahumAna ke azraddhA karavAthI pharI bhAgamavacananuM ja abahumAna karyu jANavuM, tathA tema karavAyI adharma jagaNAya. ATalA kathanathI prathamanI sarva zaMkAbhonuM paNa nirasana thai gayuM, upAdhyAyajI kahe che ke dharma ahIM vyApArarUpa jJApakatA saMbaMdhI jANavo, eTale AAgama e dharmanuM jJApaka che; jyAre dharma atre jJeya jANavo. chevaTe TIkAkAra jagAve che ke-- sarvajJoktena zAstreNa, viditvA yo'tra tattvataH / nyAyataH kriyate dharmmaH, sa dharmmaH sa ca siddhaye // 1 // " sarvajJabhASita zAstromAM kahela tattvanuM bhAna -bodha karI nyAyarUpe je kAMi karavAmAM Ave tenuM ja nAma atre jainasiddhAntamAM dharma ko che ane yA ja dharmasiddhi Ape che; bAkI koI paNa dharma mokSadAyI mAnyo nathI. " yA bAta para bahu bahu vicAra tathAprakAre budhajanane upadeza Apavo. " * " sarvajJavacananI mukhyatA ahIM zA zATe jagAvI 1 teno hetu graMthakarttA spaSTa kare che. " asmin hRdayasthe sati, hRdayasthastattvato munIMdra iti // hRdayasthite ca tasminni ymaatsrvaarthsNsiddhiH|| 2-14 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122) mUlArtha-sarvajJavacana-siddhAntane hRdayAMkita karavAthI eTale cittamA sthApana karyA pachI paramArthathI siddhAntadvArA munIMdrasarvajJa bhagavAnanI ja hRdayamAM sthApanA karAya che, ataH bhagavAna hRdayamA bIrAjavAthI AtmA potAnI sarva abhISTa siddhiyone niyamena vinAvilaMbe prApta kare che. "prabhuprAptino mArga" spaSTIkaraNa-abhISTa arthonI siddhi paramAtmAnI prasannatA sivAya na ja thAya e to sarvasAdhAraNa vAta che. paramAtmAnI prasannatA khAlI tenI vividha pUjAo karavAthI ane maMdiro baMdhAvavAthI ja na male, kintu paramAtmAne prasanna karI tene potAnA hRdayamaMdiramA sthApana karavAno mArga alaukika ane ghaNo sarala cha, te ja vAta atra prAcAryazrI spaSTa kare che. janatA paramAtmAne khuzI karavAno ane tene meLavavAno mArga vAraMvAra pUche che, tenA mATe prAcAryazrI kahe che-" asmin hRdayasthe" A vidhi, pratiSedha, utsarga, apavAda Adi mArgadarzaka laukika-lokottara kalyANamArgaprarUpaka syAdvAdazailImaya evaM pUrvokta Agamavacana-siddhAntakathita aAjJAno hRdayamAM dhAravAthI, arthAt AtmA sAmAnya ke vizeSa je kAi pravRtti-nivRtti Acare te sarva siddhAntanI AjJA anukUlapaNe ja yadi Acare to " tattvato0 " paramArthathI AtmA paramezvarana ja nitAnta bahumAna kare ke kAraNa ke-paramezvara upara jyAre ananya bhakti-bahumAna hoya tyAreja bhavya AtmA tadukta pratyeka Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (123) AjJAone hRdayAMkita karI zake, AjJAo para bahumAna na hoya to paramezvaranuM bahumAna nathI e paNa nizcita jANavU. eTale paramezvarane khuzI athavA prApta karavAno sarala mArga Aja che ke paramezvaranI AjJAone hRdaya sAthe ekAkAra karavI. sAmAnya vyavahAramA paNa eja niyama che ke manuSyanA bahumAna pahelA tenI AjJAzonuM bahumAna loko iSTa gaNe che, te sivAya to pratyeka manuSya tevA vyavahArane chala vyavahAra mAne che. kAyadAmAM paNa sarakAranA bahumAna pahelA tenA pharamAnano prathama Adara karavo paDe che, ataH atra sApha sApha kahI dIdhuM ke vacanano Adara karavAthI ja munIMdra-bhagavAnano ja avazyameva Adara thAya che. eTale pachI ja kriyamANa (karAtA) pratyeka tapa, japa, saMyama, svAdhyAya Adi kriyAo phaladAtR bane che. je manuSya bhagavAnanuM bahumAna ghaNI ghaNI khuzIthI kare che, paNa temanI pratyeka nhAnImoTI AjJAmro svIkAratA nathI athavA ekAda AjJAnuM khUna kare che to te manuSyanI utkRSTa paNa tapa, saMyama Adi kriyAo niSphala jevI ja bhagavAne kahI che balke saMsArabhramaNarUpa daMDano adhikArI kahyo che e vAta Agala jaNAvI gayA chIe. prabhu ArAdhanAnA upAya mATe prakArAntare etat graMthakartAe aSTaka prakaraNamA khullaMkhullA jaNAvyu cha ke- "yasya cArAdhanopAyaH sadAjJAbhyAsa eva hi" punaH "hRdayasthite ca tasmin niyamAt sarvArthasaMsiddhiH" uparokta kathanathI siddha thai cUkyu ke vacananA bahumAnadvArAe ja paramezvara hRdayamAM virAje-prasanna thAya che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) " abhISTa siddhiyo" - ataeva bhagavAna hRdayamAM virAjavAthI niyamena aAtmAne sarva artho-abhiSTonI samyaktayA siddhi thAya che. nidAna ke bhagavAna malyA pachI kyo padArtha jagatamAM evo cha ke AtmA sahajatayA (sahelAithI) na meLavI zake 1 TuMkamAM tapa, japAdinI siddhi, aSTasiddhinI prApti, zarIra saMbaMdhI duHkhono hrAsa, iMdra cakravartyAdinI riddhiyo ane chevaTe saMsArano nAza thai paramAtmA sAthe ekAkArapaNuM hastagata tharbu AtmAne kAMi duHsAdhya nathI. alpakAlena abhilaSita sthAnonI prApti thAya cha, kevala paramezvaranI hRdayamAM adbhUta rIte sthApanA thavI joiye mATe ja budhajanane upadezake bhagavAnanI AjJA ArAdhavAno pradhAnatara upadeza prApavo ane teno prabhAva pArIte jaNAvavo. " bhagavAnanI prasannatAthI sarva kAryonI siddhi thAya che, evaM jaNAvI bhagavAnanA mAhAtmyanI graMthakartAe aATalI stuti zA mATe karI ? zuM bhagavAna sarva kAryoM karI Ape cha kharA ? A zaMkAnuM samAdhAna graMthakartA dRSTAMtanI ghaTanA sAthe kare che." ciMtAmaNiH paro'sau tenaiva bhavati samarasApattiH // saiveha yogimAtA, nirvANaphalapradA proktA // 2-15 // mUlArtha-A bhagavAn-jinezvaradeva ciMtAmaNiratna Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (125) karatA paNa utkRSTa ratnarUpa che, kAraNa ke A vItarAgadevathI ja AtmAne ekAnta upazama-zAntarasanI prApti thAya cha, ane maharSiyoe aa upazamarasanI prAptine ja yogiyonI mAtA tathA nirvANa-mokSaphaladAyI kahI che. " ciMtAmaNinI upamA " spaSTIkaraNa-atra bhagavAnanI utkRSTatA darzAvavA AcAryazrI sarvato suMdara dRSTAMta pApI temanI ArAdhyatA barAbara siddha kare che. bhagavAna savatozreSTha hovAthI adbhUta AzcaryotpAdaka dRSTAMta sAthe ja temanI kAMika sAmyatA darzAvavI e pAThako mATe saralatA gaNAya. bhUtala para ciMtAmaNi sarvottama padArtha manAyo che. A ratna jaDa chatAM tenI sevA karanArane abhiSTa phalo tenA mAlika (adhiSThAyaka) devatA arpaNa kare che.evaM A bhagavAna paNa potAnAM bahumAna, bhakti, zraddhA, AjJApAlana karanArane paNa A loka tathA paraloka saMbaMdhI sarva iSTa padArthoM pUraNa kare che. yadyapi bhagavAna vItarAga hovAthI abhakta, apUjaka, azraddhAlu sAme krodha ane ArAdhaka-pUjaka sAme prema darzAvatA nathI. tezro to sarva jagatane samadRSTie ja nihALe che, anyathA bhagavaMtamAM vItarAgapaNuM ja na kahevAya; tathApi ciMtAmaNinI bhaktithI AkarSAyela tenA mAlIka devatA sevakanI kAmanAyo pUre che. eTale A abhiSTa siddhiyo ciMtAmaNinA AlaMbanathI ja prApta thai paraMtu paramArtha rIte to ciMtAmaNi ja arpaNa kare che evo vyavahAra jagatamA pravo cha, tathAprakAre jinapra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) Nita zrAgamAnusAre upAdeya - heyAdimAM pravRtti - nivRti karanAra AtmAne alaukika lokalokottara sidhdhiyo tatkAla sahajatayA upalabdha thAya che. eTale - " vyavahAramAM jema amuka mANasanI salAhathI amuka mANasa koI jAtanuM kArya agara vyApAra kare evaM mArgamAM gamana kare ane temAM jyAre pote phateha meLave tyAre te mANasa emaja samaje che ke amukanI salAhathI - vacanathI hUM cAlyo mATe te mANase ja mane sukhI karyo. " atra mANasanA vacanathI je siddhi thai te mANase ja siddhiyo arpI evaM uccAratA, mAnatA ane vyavahAra karatA janatAne ApaNe sAmAnya dRSTithI joiye chIye, to pachI ahIM bhagavAnanA vacanAdhAre pravRtti karanAra AtmA iSTa siddhi meLave te bhagavAne ja arpaNa karI e vyavahAra zAmATe anucita mAnavo ? arthAt bhagavAna ja arpaNa kare che e uktimAM kAMI anaucityapaNuM samajAtuM nathI. ataH bhagavAnane ciMtAmaNinI upamA barAbara caritArtha thai zake che. " anaupamya bhagavAna " vadhumAM bhagavAna to ciMtAmaNinI apekSAe adhika phala arpaNakartA hovAthI bhagavAnanI Agala ciMtAmaNI paNa sAmAnya pattharavat samajavo, kAraNa ke ciMtAmaNi to mAtra ihaloka saMbaMdhI ja tuccha padArtho arpaNa kare che paNa janmAMtaranA sukho ApavAne samartha nathI thato; jyAre bhagavAna to lokalokottaranA divya sukho arpaNa karI akhaMDa zrAtmAnaMdane Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 127 ) arpaNa kare che, jethI AtmAne yA saMsAranA bhayAnaka svapnAne jovAno samaya pharIne bhAvato nathI. " prabhuthI samarasa lAbha " Aja vAtano uddeza graMthakartA jagAve che ke " tenaiva bhavati samarasApattiH " bhagavad vacanAdhAre pravRtti karavAnuM, bhagavAnanuM bahumAna ke pUjA karavAnuM kharuM phala e che ke zrAtmA bhagavaMta jevo upazamabhAva prApta kare- eTale kaSAyonI kSINatA thaI jAya hetu e ke kaSAyonI kSINatA vinA sAkSAt bhagavad prApti thatI nathI ane AtmAno vAstava dharma upazamabhAvasvasvabhAvamAM ramaNatA karavAno ja che. A svarUpa kharI rIte bhagavAnanA vacanothI AtmAne upalabdha thAya che, mATe ahIM jaNAnyuM ke bhagavAna pAsethI ja yA samarasa-upazamarasanI prApti thAya che; kAraNa ke prabhukathita vacanarUpI amRta evaM che ke AtmA tathAprakAre varte to jarura amRtabhAvamaya ja thai jAya. " " samApattinuM svarUpa ' athavA TIkAkAra " tenaiva bhavati samarasApattiH " e caraNano anyArtha nikAle che. " te bhagavAnathI ja AtmA samarasanI prApti kare che." atra 'rasa' zabda bhAva athano vAcaka che eTale samabhAvano lAbha pAne che. jina bhagavatoe svavacanathI jema jagatanA kalyANa mATe pravRtti - nivRtinA dvAro kholI darzAyA che tema paramezvaranuM paNa yathArtha svarUpa vinA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128 ) saMkoce prakAzyuM che, jethI AgamanA abhyAsI ane bhAgamAnusAra pravRttikArako potAnuM kalyANa nirAbAdhapaNe sAdhI zake, arthAt prAgamokta mArgamAM cAlI je sAdhanodvArA paramezvaranI prApti jaNAvI che te sAdhano upalabdha karI, paramezvara svarUpa hRdayamAM barAbara sthApana karI sarva vRttiyo-vikalpo baMdha karI kevala paramezvaranA ja dhyAna-vicAramAM tanmaya bane che. eTale zrA samaye te viziSTAtmA ane paramezvarano jANe abhedabhAva na thayo hoya tevo A AgamoktakArI AtmAne anubhava thAya che. bhAnuM nAma AcAryazrI 'samApatti' dhyAna kahe che. " dhyAtA, dhyeya ane dhyAna " AviSayane samajAvavA TIkAkAra yogazAstrano AdhAra prApe che. 'dINavRtterabhijAtyasyeva maNeAhyagrahItRgrahaNeSu tat syatadanugatA samApatti:"dhyAtA, dhyeya ane dhyAnamA trikoTInI jyAre aikyatA thAya tyAre te 'samApatti'-samabhAvanI prApti kahI che. jema suMdara ane svaccha jAtya sphATikamaNi pAse jevA prakAracaM raMgIna kapaDaM dharavAmAM Ave tathAprakAranI chAyA te maNimAM barAbara prativimbita thAya che, eTale kapaDAmAM sthita varNano svIkAra karI maNi paNa tevA ja raMgano dekhAya che. ahIM maNi, raMga ane kapaDaM e traNeno samAgama banI eka-bIjA tanmaya tadAkAra pratibhAsamAna thAya che, kAraNa ke kapaDAmAM sthita varNane grahaNa-pakaDavAnI tAkAda maNimAM cha bhane varNamAM pakaDAvAnI zakti che. evaM A bane vastu eka Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) sthAnamA virAjamAna cha ema dRSTAne (jonArane) pratyakSa mAluma thAya che. eTale grAhyavarNa, grahItamaNi ane varNane svIkArI tanmaya thavAno maNino svabhAva te grahaNa-AtraNe bhAva varNa ane maNimA sAkSAt anubhavAtA hovAthI svaccha bhane nirdoSa suMdara maNi lAla, pIlu, pAsmAnI, kRSNa varNavAlaM ApaNe sau sAdhAraNa dRSTithI joi zakIe chIe. paramArtha ke maNi kapaDAnA saMbaMdhamAtrathI tathAprakAranA varNamaya thai jAya ke eja rIte ahIM prAtmA ane paramezvaramAM A dRSTAMtanI barAbara sAmyatA-ghaTanA samajavI. prAtmA jyAre Agamokta paramezvaranuM svarUpa samajIvicArI tadIya dhyAnamAM tanmaya banI paramAtmA sAthe ekAkAra bane chetyAre prAtmA paNa sarvajJarUpa-paramAtmarUpapaNAno paramArthathI anubhava kare che. eTale dhyeya paramAtmA, dhyAtA-vicArakartA AtmA ane dhyAna te paramAtmAnA svarUpano vicAra-A traNeno samAgama te ' samApatti.' paramAtmA sarvane dhyeyasvarUpa prAptavya hovAthI paramAtmA dhyeya ane temanA svarUpano-guNono abhyAsa, parizIlana, vicAra te dhyAna tathA vivekI prAtmA aa svarUpano vicAra-abhyAsakartA hovAthI te dhyAtA. aa traNeno jyAre samAgama-aikyatA thAya tyAre vivekI AtmA sarvajJanA dhyAnarUpa bAhya AlaMbanadvArAe sarvajJarUpano anubhava kare che eTale te AtmA paNa sarvajJarUpa kahevAya; kAraNa ke-pA samaye te prAtmA 'mayi tadrapaM sa evAhaM ' 'mArAmAM bhagavAnanuM rUpa ke, ane huM bhagavadrUpa chu'e ja bhAva vijJAnadvArAe anubhave che. mATe Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (130) ahIM graMthakartAe ullekha karyo ke-zrA pUrvokta ' samApatti' rUpa mAvAvasthA AtmAne paramAtmArUpa bAhya jhAlaMbanadvArA ja upalabdha thAya che; sivAya te avasthA aprApya ja jANavI. "yoga tathA yogi ane yogimAtA" ___ ATalo nirdeza karI pharI graMthakartA A 'samApatti' nI prAptavyatA, ArAdhyatAnI alaukikatA siddha karavA uttarArdhathI prakAMDa prarUpaNA kare che. 'saiveha yogimAtA' darzita 'samApatti' ja ahIM-jainadarzanamA athavA sarvadarzanamAM yogiyonI mAtA kahI che. 'mokSaNa yojanAt yogaH' jethI AtmAno mokSa sAthe barAbara saMbaMdha thAya te yoga. A yogane jego pAmyA tezro yogi kahevAya. yoga tathA yogi zabdano atra A artha hovAthI samyaktva, jJAna, saMyama, kaSAyavijaya, iMdriyanigraha, zAnti, zauca, brahmacarya, nirmamatva-yA sarva yogamArgoM ke ane te mArgamAM cAlanAra sarva yogi jANavA. khAlI bAhyathI jaTA vadhArI, kaupIna. valkala ke vyAghra ke mRgacarma dhArI, bhasma coLI veza karavo te kAMi yogipaNuM na kahevAya. jemAM mokSano saMbaMdha AtmA sAthe na thAya tenuM nAma yoga nathI kahyo. zrA yogiyone uparokta yoga dhAravArnu mukhya phala paramAtmaprApti sivAya anya abhISTa nathI kA, arthAt A sarva yogiyo paNa yogamArganA paMthamAM vicarI paramAtmAnA dhyAnarUpa 'samApatti' avasthAno lAbha karI te dvArAe anukrame paramAtmA ane pote bane tulyasthAna sthita bane che. eTale Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (131) paramArtha e ke-yogiyo 'samApatti' dhyAnanI siddhi mATe ja zrA samyaktva Adi yogo dhAre che. jyAM sudhI bhA dhyAnasiddhi na thAya tyAM sudhI yogiyono yogaprayatna arthahIna jevo mAnyo che, mATe yogiyonI sarva kAryasiddhi prA 'samApatti' dhyAnathI ja thAya che. ataeva A 'samApatti' ne nitAnta yogiyonI mAtA zrI jaNAvI. "nirvANaphaladarzana" ___ eja vAta anyatra kahI che-" samyaktvajJAnacAritrayogaH sadyoga ucyate / etadyogAddhi yogI syAt paramabrahmasAdhakaH" // 1 // antamAM graMthakartA prA 'samApatti' ne 'nirvANaphalapradA proktA' nirvANa-mokSaphaladAtrI maharSiyoe kahI che evo nirdeza kare che. niSkarSa e kezrA 'samApatti' prApta thayA pachI mokSaphala avazyameva prAtmAne sulabhya thAya che. "ilikA bhramarIM dhyAyana bhramaritvamupatiSThate" ' iyala bhramarItuM dhyAna karavAthI chevaTe bhramarIpaNAne pAme che' tathAprakAre yogiyo paNa paramAtmAnuM 'samApatti' rUpa dhyAna pAmI paramAtmAvasthAne-mokSabhAvane pAme che, zrAma anubhavavedI sarvadarzI mahApuruSo ane pUrvadhara prAcAryoM kahe che. TuMkamAM AgamAnumArI pravartaka svahRdayamAM pUrvokta nyAyye AgamadvArAe paramAtmAne sthApana karI te paramAtmarUpa AlaMbanathI 'samApatti' rUpa kharuM dhyAna pAmI chevaTe mokSasthAnamAM virAje che. ataeva AgamavacananI ArAdhanA te ja vAstava dharma Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) grahIM 'budha' varga mATe darzAvyo. ataH upadezake paNa yA svarUpa barAbara dhyAnamA rAkhI tathAprakAre budhajanane upadeza karavo. "zrA adhikAranA prAraMbhamAM graMthakartAe bAla, madhyama, budha mATe upadezavidhino prakAra tattvajJoe je pramANe kahyo che tathAprakAre jaNAvavAnuM kaDaM hatuM" to ahIM sudhI upara darzAvyA pramANe siddhAntAnusArI upadezavidhinA prakAro kahyA, eTale prAcAryazrIe 'yathoddezaH tathA nirdezaH' e maharSiyonuM kathana caritArtha kayu. have A 'vidhi' no upasaMhAra karI tathAprakAre upadezadAna- apUrva phala darzAvI upadezakone e dizAmA ja gamana karavAnI sUcanA prApI A adhikArane pUrNa kare ." iti yaH kathayati dharma, vijnyaayaucityyogmnghmtiH|| janayati sa enamatulaM, zrotRSu nirvANaphaladamalam // 2-16 // mUlArtha:-anaghamati-zuddhamatimAn evA je dharmagurU bAla, madhyama AdinI yogyatA barAbara parIkSI yogyatA pramANe dharmopadeza kare che, to tezro zrotAnA hRdayamAM mokSaphalane arpaNa karanAra evA ananya-asAdhAraNa dharmabhAvanI zraddhA sthApanautpanna kare che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133) " upasaMhAra" ___spaSTIkaraNaH-upadezavidhinA prakAro darzAvyA. atra to tenuM phala prakAzyuM che. prathama to upadeza prApavAno adhikAra Agala darzAvyA pramANe "dhammo jiNa paNNatto pakappajayiNA kaheyavvo" jinakathita dharma kevaLa prakalpayatie (gItArthamunie ) ja prarUpavo, arthAt-tyAgI, mokSamArgasthita ane gurukulavAsamAM rahI yogAdi kriyA aArAdhI jaghanyathI paNa AcArAMgAdi pAMca sUtromAM nipuNa evA gItArthamunie ja dharmavyAkhyA karavI; sivAya anyane to bolavAno paNa adhikAra nathI to pachI dharmadezanAnI vAta ja kyAM rahI ? A muni paNa 'anaghamatiH' pApabuddhi rahita eTale kevala pavitrAzayavAn hoya te ja. hetu e ke-svArthI ke AgrahI kadApi zuddha upadeza pApI zakatA nathI. te paNa bAla, madhyama Adi varganI prathama ceSTA, kriyA, abhiruci, buddhi, vicAra Adi sAdhanadvArAe yogyatAno barAbara khyAla karI, tapAsa karyA pachI te lokone dharmano bodha thAya, zraddhA ane abhirucImAM vadhAro thAya, uttarotara uttama uttama avasthAo prApta kare tathAprakAre pUrvokta upadezake tezronA adhikAra pramANe upadeza Apavo. upadeza ApatI vakhate eTaluM to khAsa dhyAna rAkhag ke upadezamAM bhagavaMta tathA pUrvAcAryonA bhAne svamatikalpanA ke AgrahanuM mizraNa karI zrotAone upadeza na apAya; kAraNa ke ethI upadezaka anaMtasaMsAranI vRddhi karI zrotAne paNa kalyANanA badalAmAM akalyANa prati ghasaDI jAya che. evaM prAzAbhAva tathA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) mAna-pratiSThAno lobha choDI parizrama ke zarIrakhedano vicAra karyA vinA mAtra zrotArnu kalyANa kyA prakAre thAya tevA pavitra vicAropUrvaka ja upadeza Apavo. " upadezanuM kharaM phala" zrA rIte uttama upadeza ApavAthI vaktA prAcArya svarnu (potAnu) kalyANa sAdhavApUrvaka zrotAne uddAma dharmaja pamADe che. AcAryazrI kahe che ke-'janayati sa enamatulaM zrotRSu nirvANaphaladamalam' A rIte dharmopadeza prApavAthI upadezaka sArI rIte zrotAonA cittamAM asAdhAraNa evo dharmaprema utpanna kare che, jethI zrotAne evo dRDha dharmaprema jAgRta thAya che ke je pariNAme avazyameva nirvANa-mokSarUpa phala arpaNa karavA samartha bane che. nidAna ke-zrotAchevaTe mokSa pAmI svAtmAne kRtakRtya karavA samartha thAya tevo uttarottara zuddhatara dharma pAme cha. TuMkamAM-AcAryanA upadezamAM evo to adbhuta camatkAra tathA AkarSaNa hoya ke zrotAne kaMTALo ke abhAva kadApi utpanna na thAya, kiMtu moralInA nAdathI AkarSAyelA nAganI mAphaka kheMcAi kheMcAine upasthita thai adhikAdhika zravaNa karavAmAM dattacitta bane ne pachI pariNAme tathAprakAre upadezanA balathI uttama paMthAnuyAyI thAya. AthI zrotA bhane vaktA ubhayatuM pariNAme kalyANa ja thAya che. vadhumAM umAsvAtI mahArAja kahe che ke-" vaktustvekAntato bhavati" Avo upadeza ApanAra prAcArya chevaTe kAMi nahIM to potAnA anaMtapApakarmonI nirjarA-kSaya niHsaMdehapaNe kare che. Acco@com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) dharmalakSaNaSoDazakam / " zaMkA ane saMbaMdha " gata adhikAranA prAraMbhamAM 'bAla' Adi vargane saddharmanI dezanA ApavAnuM jaNAnyuM hatuM ane aMtamAM " tathAprakAre upadeza ApavAthI upadezaka zrotAne asAdhAraNa dharmaprema paidA kare che. " eTale banne sthalamAM dharma e zabda Ave che. to dharma kone ko ? tathA dharmanuM lakSaNa zuM 1 e AzaMkAno uttara jaNAvavA dvArA pUrvAdhikAra sAthai susaMbadhatayA sthita AcAryazrI dharmasvarUpadarzaka tRtIyAdhikArano AraMbha kare che, upadezabalathI AtmAne je dharma prApta thAya athavA dharma upajAvAya te dharma kone kahevo ? e zaMsaya azaMsayapaNe utpanna thAya. ataH bIjA adhikAra pachI uparokta zaMkAne dUra karavAnA saMbaMdhavALo yA bIjo adhikAra darzAve che. eTale zrA adhikAra saMbaMdhazUnya che e zaMkAne ahIM avakAza maLato nathI. asya svalakSaNamidaM dharmasya budhaiH sadaiva vijJeyaM / yadAdimadhyAMtakalyANam // 3-1 // sarvAgamaparizuddhaM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) mUlArthaH - dhamanI parIkSAmAM nipuNa evA budhajanoe prathama dharmanuM lakSaNa immezA yA pramANe jANavuM ke je sarva zAstrovaDe atizuddha hoya ne pharI Adi, madhya tathA aMtamAM kalyANa phalane arpaNa kare. " budhane sUcanA spaSTIkaraNa - padArthanuM svarUpa vicAravA pUrve prathama vidvAno padArthanA lakSaNano vicAra kare che, kAraNa ke lakSaNe karIne avyavasthita padArtha svarUpamAM paNa avyavasthita ja hoya che, evaM lakSaNadvArA padArthanuM sAmAnyataH svarUpa paNa samajavAmAM AvI javAthI pazcAt vizeSa svarUpa samajavAne saralatA paNa thAya che. ataeva graMthamAM uddizya padArthonuM svarUpa varNana karavA pUrve samartha vidvAno padArthanuM lakSaNa pahelAthI ja prakAMDatayA kathana kare che. yA niyamano bAdha na thAya te mATe graMthakartA A prakaraNAnI AdimAMja graMthaparIkSaka vidvAno prati spaSTa vidvata praNAlikAnuM darzana karAve ke ke - atra dharmasvarUpa - nirUpaNamAM budhajanoe hammezA dharmanuM lakSaNa AgalanI AryAmAM jaNAvaze tathAprakAre jANavu, dharmaparI koe tathA dharmapsu (dharma icchanArA) mahAnubhAvoe dharma grahaNa karavA pUrve ahIM je dharmanuM lakSaNa kahyuM che tathAprakAranuM lakSaNa svIkRta, svIkAryamA dharmamAM avirodhapaNe sughaTita che ke nahIM ? evo vicAra prAjJahRdayathI avazya karavo, jethI mugdhahRdayane padArtha svIkAryA pI pacAttApa ke khedano prasaMga na yAve; kAraNa ke ghaNI vAra dharmazraddhAlu vidvAnonuM paNa mana AturatAmAM 39 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137 ) athavA vicArAbhAva ke anya koI vicitra kAraNothI dharmAbhAvasthalamAM dharmanI mAnyatA karavAne lalacAya-mugdha thAya che. " lakSaNa' nuM lakSaNa " uSNa atre lakSaNa te ja jANavuM ke jenAthI uddiSTa padArthathI itara padArthano niSedha thAya ne abhISTa padArthanuM barAbara pUrNaze jJAna thAya. jevuM ke - ' uSNasparzavattejaH' evo sparza jemAM hoya te agni ' atre agninuM lakSaNa " uSNasparzapaNuM " kahu~. AthI agni sivAya jeTalA padArthoM tapAsIe te darekamAM bhinna bhinna sparzo koimAM thaMDo, koimAM kAThINyatA, koimAM komalatA vigere che kharA paNa uSNa evo sparza to agnimAM ja che; anya padArthamAM nathI dekhAto. garama jala, garama loDhuM vigerepAM je jagAya che te paNa agnino ja guNa che, kAraNa ke te padArthoM to jAte thaMDA, mudu bhane kaThINa che. sUryano tApa ane vijalIne paNa naiyAyiko agnitattva jamAne che, eTale A lakSaNathI anya padArthano niSedha thavAthI agnipadArthaM spaSTa svarUpa samajAya che. pharI A lakSaNaM ativyApti, avyApti, tadeva hi lakSayAM yadavyAptyativyAptyasaMbhavarUpadoSazUnyam " 2 - " prativyAptirnAma lakSye lakSaNa sattvam " niSiddha padArthamAM lakSagAnI pravRtti te ativyApti, jemake 'go' nuM lakSaNa 'mahiSi' mAM lAgu thAya te. 3 - " avyAptirnAma lakSyaikadezAvRttitvam " lakSyanA eka ja dezamAM lakSaNa lAgu thAya te avyApti, yathA 'go' nuM lakSaNa amuka ja 'go' mAM lAgu thAya te. 66 99 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (138) asaMbhava doSatrayazUnya hoya to ja samicIna kahuM che. "svalakSaNa" atra dharmarnu svalakSaNa jaNAvavA pUrve graMyakartA kahe che keicchita dharmarnu svalakSaNa kevaLa sAmAnya na jANavU, kintu prA lakSaNa "sarvAgamaparizuddha" cha darzananA je je zAstro te te zAstronI kasoTIdvArA sarvatoprakAre zuddha-nirdoSa hovu joie. arthAt dharmanuM svalakSaNa evaM darzAvaq-darzAvyu cha ke chae darzanonA vidvAno potAnA zAstrarUpI ithoDAvaDe gha[ye kUTe to paNa je khaMDita na thAya, paraMtu satya suvarNanI mAphaka nirdoSa ane svIkAryarUpe jAhera thAya. evaM khAlI nirdoSa ane svIkArya hoya ATalaM ja nahIM kintu AcAryazrI vadhu bhAra daine kahe che ke-" yadAdimadhyAMtakalyANam " je dharmarnu svalakSaNa AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM kaNasvarUpa kalyANaphalapradAta hoya. eTale nitAnta lakSaNa ja evaM che kejyAre tathAprakAranA dharmano Adara kare te samaye, Adara karyA pachI, evaM dharmanA aMtamA jyAM dekho tyAM modaka ke sAkaranI mAphaka suMdara phalane ja arpaNa kare che arthAt teno koi paNa aMza evo nathI ke jyAM kalyANa ja na hoya. TuMkamAM 4-"asaMbhavo nAma lakSyamAtre kutrApi lakSaNAsattvam " lakSyamAM lakSaNa sarvathA lAgu na thAya te asaMbhava, yathA 'go' nuM makSaNa 'go' mA lAgu ja na thAya te. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) sarva zAstrone mAnya ane sarvathA kalyANaphalapradAtA evA yA dharmanA svalakSaNanI parIkSA vidvAnoe prathama tapAsavI. grA ghATalo uddeza karyA pachI dharmanuM svalakSaNa kayuM che 1 e. praznanA uttaramAM AcAryazrI have bIjI AryAmAM dharmanuM svalakSaNa prakAze che. dharmazcittaprabhavo yataH kriyAdhikaraNAzrayaM kAryaM // 46 malavigamenaitatkhalu puSTyAdimadeSa vijJeyaH // 32 // mUlArtha: - citta - manathI je utpanna thAya te dharma kAraNa ke vidhi, pratiSedharUpa kriyA manathI ja pravarte che ane yA kriyA te to kAryarUpa che, tathA kriyArUpI kAryanuM adhikaraNa-sthAna zarIra ja che. evaM kriyApreraka mana zarIrAzrayI che, eTale puSTi ane zuddhi karI alaMkRta evaM je mana tenI je pravRtti te ja nizcayena dharma jAvo. dharmalakSaNa" ( yazobhadrasUrijI ) A spaSTIkaraNaH - zrAryAnI vyAkhyA 'yazobhadrasUrijI ' thI upAdhyAyajI sarvathA bhinna rIte kare che. eTale upAdhyAyajI yazobhadrasUrijInI TIkAne hastasparza sarakho paNa karatA nathI eTaluM ja nahIM kintu je Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140) bAbatamAM yazobhadrasUrijI doSa jAhera kare che te bAbatane pote pahelA svIkAre cha, mATe ahIM ubhaya TIkAkArono Azaya samajavA vAMcako pAse ubhayathA nIkalatuM spaSTIkaraNa ame paNa alaga alaga dharyu che. eke TIkAkAranA AzayanI laghutA karavA ame sAhasa nathI karI zakatA. paramArtha to vidvAnoe ja vicAravo. graMthakartA dharmarnu lakSaNa darzAve che. lavaNanuM lakSaNa gata AryAnA spaSTIkaraNamAM tapAsI gayA tathAprakAre ahIM paNa ghaTanA pAThakoe karI levI. "cittaprabhavo dharmaH" "citta-mananI utpatti teja dharma". cAritra-vartanamAtra, kriyArUpa pravRtimAtra manapUrvaka ja thAya che, eTale hRdayanA saMkalpo te ja ahIM dharma jANavo, kAraNa ke zlokAMtargata 'cittaprabhavo' e vAkyano vizeSaNasamAsa atra svIkAravo. " cittaM sa cAsau prabhavazva cittaprabhavaH " " cica-mana teno ja prabhava-janma-AvirbhAva teja cittaprabhava" eTale AnuM nAma dharma atrasya yat zabdathI cittanuM grahaNa karavaM. paramArtha e ke-koipaNa vidheya yA niSiddha kriyAmAM AtmAnI gati thAya che te mananI preraNA vinA to nahIM ja, eTale mananI icchAdvArAe kriyAkAMDa bane che mATe citta e kriyotpAdaka hovAthI kAraNa jANavU ane kriyA e niSpadyamAna hovAthI tene kArya kayuM che. have je kriyAone janma ApanAra mana chete kAi nirAdhArapaNe svataMtra rahI zakatuM nathI, temaja kriyAo paNa mananA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 141 ) AdhAre upajatI nathI; kintu-" adhikaraNAzrayaM kArya" atra adhikaraNa zabda sAmAnyena AdhAravAcaka che to paNa prakaraNavazAt mananuM je adhikaraNa-AzrayasthAna zarIra te ja levU. hetu e ke-zarIranA AdhAre ja mananI avasthiti hoya che ane kriyAo sarva zarIradvArAe ja bane che. tattva eTalo kemanathI icchApro thAya, pazcAt zarIradvArA AtmA ceSTAo-navA navA vyApAro kare che. ataH je citta icchAo kare che te ja cittanuM nAma ahIM dharma jANavo. eTale ke-zarIradvArA je je kAryoM thAya che te dharma na samajavo, kintu te to cittarUpa dharmanAM vyApArakAryoM jANavA. A parathI jeno zarIranI yatheSTa amuka jAtanI kriyApravRttine dharmapaNe nirdeza kare che tezro bhrAnta che-dharmalakSaNathI anabhijJa ke eTalo nirNaya samajavo. TuMkamAM TIkAkAranA matathI dAna, pUjA, sAmAyika Adi e badhuMye dharmano vyApAra che. dharma to prAMtaracaM je tathAprakAraceM mana te jANavo. chatAM aa kriyAone dharmatayA prAjJapuruSo vyavahAra kare chete to dharmano kriyAmAM kAraNano upacAra karIne ja, eTale kAraNa kAryane jarura pedA kare. je kAraNa kAryane pedA na kare te kAraNa ja na kahevAya. AthI jeo kriyApravRtti vinA athavA kriyA aMdha ke ema kahI kriyA nakAmI jaNAvI svAtmAne mananI pavitratA mAtrathI dharmI mAne ke temo paNa nitAnta bhrAnta cha ema samajavu, kAraNa ahIM to TIkAkAra, kriyotpAdaka evaM je mana tene ja dharma jaNAve che. prathama kahyA pramANe ahIM vizeSaNasamAsa svIkAravAthI 'citta' e vizeSapadArtha Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) " ane dharma , e vizeSaNa padArthapaNe sthira thAya che. eTale ahIM je je vizeSaNo zrApyA che te sarvane 'citta' nI sAthe ghaTAvavA arthAt yA vizeSaNo cittane samyaktayA lAgu thai zake che. yadi yA pramANe samAsa na svIkAratA " cittAtprabhavatIti cittaprabhavaH " cittathI - manathI je pedA thAya te cittaprabhava " dharma jAvo. e rIte karmadhAraya samAsa svIkArIe to 'dharma' vizeSya ane citta vizeSaNa thAya. Ama thavAthI zlokokta sarva vizeSaNo dharma' ne ja lAgu karavA joie. pharI yat zabdathI paNa 'dharma' padanuM grahaNa kara ghaTe. yA sthitimAM zlokano bhAva durgamya bhai jAya che eTale ekke vizeSaNa 'dharma' padanI sAthe baMdhanesatuM nathI-vadhumAM kliSTatA prApta thAya che. A doSo upajatA hovAthI prAraMbhokta samAsa svIkArI vyAkhyA samajAvavI anukUla thai zake che. 6 lakSaNamAM vadhAro " upara kathita lakSaNavALo dharma svIkAravAthI corI, jhUTha, vyabhicAra, hiMsA Adi kriyAne paNa dharmatayA vyavahAra karavo joie, kAraNa ke te te vyavahAro paNa manathI ja pedA thAya che; mana vinA eka paNa viziSTa zubhAzubha kArya thatuM nathI. ataH e Apattine dUra karavA graMthakarttA uparokta lakSaNamA vadhAro karavAnuM jagAve che. " malavigamenaitatkhalu puSTyAdimadeSa vijJeyaH " atra 'khalu' zabda nizrayArthavAcaka jANavo. 44 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) eTale 'nizcayena rAga, dveSa, moha Adi rahita maLo ane puSTi tathA zuddhimaya evaM je citta te ja dharma vidvAnoe jANavo' je cittamAMthI rAga, dveSa, mohanA bhAvo-vikAro vagaranI icchApro janme ane te paNa Agala jenuM svarUpa kahevAze tevA prakAranI puSTi tathA zuddhimaya hoya te ja 'citta' ne ahIM dharma mAnyo che. ataeva dharmarnu avyAhata lakSaNa aa pramANe chevaTe siddha thayuM "malavigamena puSTyAdivat cittaprabhavo dharmaH" " maLa rahita ane puSTayAdimaya evA cittano je AvirbhAva te dharma." aAthI corI vigere vikAravAllaM mana malarahita na hovAthI tene dharma na ja kahevAya. nidAna ke-pavitra cittanI vAsanAo, adhyavasAyo ane tajanya pavitra kriyA one ja vAstava dharma kahI zakAya. "dharmalakSaNa" ( upAdhyAyajI) "dharmazcittaprabhavaH" 'cittathI utpanna thAya te dharma' citta-manathI je je kAryoM pravarte tenuM nAma atra dharma jANavo. eTale ke-"cittAtprabhavatIti cittaprabhavaH" e pramANe karmadhAraya samAsa svIkAravAyI uparokta artha kathitapadano prApta thAya che. paramArtha e ke-khAlI Azaya vagaranI saMmUcchema jevI kriyA te ahIM dharmatayA abhISTa nathI gaNI, khAlI zUnya kriyA te to ahIM eka vyavahAra tulya svIkArI che. A parathI ahIM ATalaM jANavU ke mananA saMkalpapUrvaka AtmAno je pravRtti-nivRtirUpa vyApAra tenuM nAma dharma. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) kevala saMkalpamAtrane upAdhyAyajI dharmatayA svIkAratA nathI.mA vyAkhyAmAM 'yat' zabdano 'dharma' sAthe saMbaMdha karI upAdhyAyajI kahe cha ke 'yataH dharmAt je mATe dharmathI, vihita kriyAd AcaraNa ane niSiddha kriyAno tyAga tadrUpa kriyAnI prApti thAya che. pharI mUlastha adhikaraNa zabda adhikAravAcaka che. eTale kriyArUpa je adhikAra tenAnimittathI-AzrayathI bhavi mAtmAne saMsAranI udAsInatA, viSayathI vimukhabhAvarUpa kAryoM niSpanna thAya che. manathI dharma, dhamathI kriyA, tathA kriyAnA AdhArathI bhavanirvedarUpakAryono janma thAya cha mATe atra 'cittaprabhavo dharmaH'e rIte dharmanuM lakSaNa jANavU. "vizeSa kathana" A vyAkhyAmAM " yat, adhikaraNa, kriyA, kArya" mA zabdonA saMbaMdha mATe, tenA artha mATe anyAnya kanpanAmo ke adhika vicAro karavAnI muzkelIyo naDatI nathI. vahIM mArgAnusArInI je pravRti te dharma jANavo. pA lakSaNavALo dharma mArgAnusArImA saMbhave, paraMtu abhavya ke durbhavyamAM A dharma na hoya kAraNa ke tyAM to mananA dharmIya saMkalpapUrvaka vihitAcaraNa ane niSiddha tyAgarUpa kriyAno saMbhava ja na hoya. " lakSaNavRddhi" mA * dharma ' paNa rAgAdi malavikAro rahita ane puSTi zuddhivALo ja jANavo. eTale rAgAdi vikAravAn Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (145) cittanA abhiprAyapUrvaka je kriyAvyavahAra te ahIM dharmapaNe svIkArya nathI. nidAna ke-atra 'dharma' pada vizeSya hovAthI 'malavigamena puSTayAdimat ' e zabdo dharmapadanA vizeSaNapaNe jANavA. ataH zrA vyAkhyApakSamA "cittaprabhavaH malavigamena puSTyAdimAn dharmaH " e prakAre dharmanuM avyAhata lakSaNa jANaq. " tAravaNa" sArAMza ke-ubhaya pakSamAM 'dharma' nA lakSaNamAM ane tenA paramArthamAM bheda nathI mAnyo, mAtra zlokokta padono bhAva kyo nikALavo ? samAsa kyo levo ? ane vizeSya vizeSaNapaNe kyA pado svIkAravA ? amuka zabdano konA sAthe saMbaMdha joDavo? ATalo ja bheda pADyo che. mUla vastune bAdhA na thAya tevI rIte anyAnya yuktithI vyAkhyAno karavI temAM zAstrIya virodha prAcAryoMe mAnyo nathI. prathama vyAkhyAmAM manane dharma mAnyo che ane manovicArajanya kriyAne upacArathI dharma kahyo che, jyAre upAdhyAyajI manovicArajanya adhyavasAyapUrvikA kriyAne vinA upacAre sIdhI rIte dharma kahe che, pATalo bheda ubhaya pakSamA che kharo. banne pakSamA je lakSaNa dharmanuM darzAvyu che te evaM che ke sarvadarzanamAnya thAya, koi paNa darzanavAlA game teTalI yuktiyothI atrokta dharmalakSaNa- khaMDana karavA samartha nathI; evaM prA lakSaNa sarvato kalyANamadAtA paNa . 10 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1946) avazyameva che. ataH dharma parIkSaka budhajanoe dharma svIkAranA pahelA yA lakSaNa dhyAnamA rAkhI tathAprakArano dharma svIkAranA prayatna karavo. eTale jyAre A lakSaNa abhyAhata rIte samanvita thAya tyAre ja te satya akartuma dharma che evaM samaja. paramArtha e ke - Avo 'dharma' sarvajJapravacana sivAya anyatra pAmavo azakya ja che. " dharma ' nA lakSaNamAM " malavigamena puSTyAdibhad' e jagaNAyuM to yahIM malo kyA ? ane citta athavA dharmanI puSTi- zuddhi te kevI rIte 9 yA bhAva darzAkvA zrotAprati zrAcAryazrI kathana kare che." rAgAdayo malAH khalvAgamasadyogato vigama eSAM / tadayaM kriyAta eva hi 19 puSTiH zuddhizva cittasya // 3-3 // mUlArtha - rAga, dveSa, moha Adi mananA melo che, yA malono nizcayena Agama - sarvajJavacananA sadvyApArathI nAza vAya che; mATe satkriyAthI ja A mananI puSTi - puNyavRddhi tathA citanI zuddhi - nirmaLatA suMdara rIte bane che. 46 mananA melo " spaSTIkaraNa - " rAgAdayo malA " zuddha padArthane je Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 147 ) azuddha - apavitra kare te mala. pavitra vakhane maTTI, kAjala Adi malina kare che, maNi ne kAMcanane mATI azuddha kare che mATe te tenA malo kahevAya che. evaM zuddhabhAvastha AtmA tathA manane rAgAdiko malIna - apavitra banAve che. ataH te tenA malo kahA. " raMjanaM rAgaH, dveSaNaM - kopanaM dveSaH kopa:, mohanaM mohaH " jenAthI AtmA - citta raMgAya - khuzI thAyapremI bane te, jenAthI AtmA - citta dveSI - krodhI bane - tapI jAyaagnisvarUpa dhAraNa kare te ane jenAthI AtmA - citta vyAkuLatA pAme- lipaTAya jAya-mugdha banI AsaktipUrvaka mUrcchA dhAraNa kare te anukrame rAga, dveSa tathA moha Adi malo vikArakArako jANavA. " malano prabhAva jema mATI Adi malanA saMyogathI maNi, kAMcananuM asala svarUpa vhAra AvatuM nathI thane tema thavAthI maNi ne kAMcana mATI jeTalA ja AdaraNIya ane nirmUlya barAbara gaNAya che tathAprakAre ahIM cAtmA yA citta jyAM sudhA malonI saMgatImA rahI rAgI, dveSI, mohIpaNuM dhAraNa kare tyAMsudhI AtmA potAnA asala svarUpathI dUratara ja rahe che AtmA AdarabhAvane kadApi pAmato nathI. e to jyAre mATI AdinA saMgayI nirmukta thAya tyAre ja maNi ane kAMcana a mUlya padArthanI gaNatarImAM Ave che tathAprakAre kSaNe kSaNe prakaTato iSTa-vallabha padArthono rAgabhAva, aniSTa padArthano dveSa 19 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148 ) bhAva ne viSayo, lakSmI, svajano, zarIra Adino mohabhAva dUra kare - alpa kare to ja zrAtmA cAdara pAme- amUlya padArthanI paMktimA Ave. paramArtha e ke AtmA asalathI sarva padArthano sAkSAt prakaTakartA, sarvano dRSTA, anaMta anirUpama sukhano bhoktA, anaMta upamAtIta bala dhAraNakartA, kevala sat-cit-AnaMda tripuTIno mAlika, duHkha, kleza, viSayavikAra rahita eka alaukika jyotirUpa padArtha che. rAgI, krodhI, mohI Adi bhAvo AtmAnA nathI paraMtu anAdithI yA sarva vikAro- malo AtmApara ghero nAMkhIne paDyA che, jethI - " jema siMhanuM baccuM mAtA marI jatrA pachI ziyAlanA samUhamAM ucharI moTuM thavA pachI paNa ziyAlanA samAgamathI pote siMha- zRgAlazatru chatAM svAtmAne ziyAlapaNe ja mAnavA lAgyuM " tema yA AtmA paNa te te malonA saMsarga ekAkAra saMbaMdhathI potAne tathAprakAre rAgI, dveSI, mohI, viSayIpaNe mAne che. ataeva - zrA vikAro zrAtmAne malIna-apavitra bhrAntakartA hovAthI zAstrakarttA maharSiyo tezrone malatayA vyavahare che. yA malonuM vistRta svarUpa zAstromA aneka sthaLe varNavyuM che. ahIM to mAtra zlokano bhAva dekhADavA pUrato ja amAro prayAsa che. eTale kaSAyonA vistRta vicAramAM utaranuM te graMthanuM kalevara vadhAravA jevuM hovAthI anathI utaryA athavA jyAM jeTalA vivaraNanI jarura che tyAM teTalo faare avasare ApavA ase prayatna sAcavIzuMsAcavyo che. vicAra Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.146) ." malo dhovAno mArga" maNi tathA kAMcanane lAgela mATIrUpa pala zAstra-agni AdinI kriyAdvArAe dUra thAya che, evaM prAtmA-cittane lAgela pUrvokta malono dUra karavAno upAya graMthakartA jaNAve che. * Agamasadyogato vigama eSAM" 'jinapraNIta je zrAgama tenA sadbodha-samyagjJAnathI A malono vigama-nAza thAya che.' "ziyAlabhUta siMhane jyAre anya siMhano samAgama thayo ane teNe kayu ke-bhAi ! tuM paNa mArA jevo ja che. yA ToLAmAM tuM kyAthI bhaLyo ? A loko to pApaNe khorAka che. tane vizvAsa na Avato hoya to tuM vicArI jo ke tAruM zarIra, varNa, AkRti, zabda ane kriyAno pA lokothI keTalA judA che? A vacana zravaNa karyA pachI jyAre teNe vicAryu ane barAghara samajAyuM tyAre siMhanAda karyo eTale potAnA svarUpane teNe oLakhI lIdhuM." e ja rIte ahIM paNa AtmAnuM anAdi zuddharUpa ane rAgAdi bhAvono vikAra A banenI bhinnatA, karmonI lIlA ane svarUpa, pudgala ane potAno bheda, jJAnAdi guNono camatkAra, sanmati tathA durmatinA kAraNo, upAdeya kriyApronuM AcaraNa, heya bhAvono tyAga-yA sarva padArthane prakAMDatayA jaNAvanAra ebuM jinabhagavaMtanA AgamanuM jJAna AtmAne prApta thavAthI potAnuM kartavya tene samajAya che. eTale AtmA vihitAcaraNa ane niSiddhanA tyAgarUpa kriyAmAM pravartana kare che, jethI uparokta malono avazyameva nAza ja thAya che. nidAna ke Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150 ) AtmA potAnA asala svarUpane samajI malasvarUpI alaga yajJA prayatna kare che. ataeva ' tadayaM kriyAta eva hi ' mA kriyAdvArAe ja malo nAza thavAzrI ' puSTiH zuddhibhra cittasya' cittanI puSTi tathA zuddhi bane ke. atra puSTi bhane zuddhinuM svarUpa uttara lokamAM darzAvaze te ahIM jANaM arthAt pUrva zlokamAM 'puSTyAdimat' e prakAre cicanuM vizeSaNa kahAM hatuM temAM puSTi zuddhi cittanI kyA prakAre bAya ? e zaMkAno pratyuttara yA lokanA spaSTIkaraNathI samajAi jAya che. "malono vigama thavAthI cittanI puSTi tathA zuddhi pragaTe ke e bhAva gata cAryAmAM darzAvyo. ahIM puSTi tathA zuddhinuM svarUpa zuM ? zaMsayane dUra karavA mATe atra AcAryathI puSTi bhane zuddhinuM lakSaNa darzAve che. "-- puSTiH puNyopacayaH zuddhiH pApacayeNa nirmalatA // anubaMdhini dvaye'smin krameNa muktiH parA jJeyA // 3-4 // mUlArtha - puNya - zubhakarmano upacaya - vRddhi te atre kuSTi, tathA pApa - azubhakarmano kSaya-nAza thavAthI cicanI je nirmalatA - svacchatA te mahIM zuddhi jANavI. yA ubhayanA anu Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (151) baMdha-paraMparAthI anukrame AtmAnI utkRSTa mukti thAya ke e tattva jANavU. "puSTi-zuddhi lakSaNa" spaSTIkaraNa-" upacIyamAna puNyatA puSTiH" anukrame puNya-sukharUpa phalapradAtA kamanI vRddhi tenuM nAma atre puSTi abhipsita che, ane pUrvabaddha jJAnAvaraNIyAdi samyagjJAnAdi guNaghAtaka karmano anukrame kSaya thavAthI AtmAnI svacchatA te ahIM zuddhi mAnI che. tattva e ke-pUrva zlokamAM darzAvyA pramANe prAtmA siddhAntajJAnanA saMyogathI pavitra evI dAna, tapa, zIla, pUjA, iMdriyadamana, kaSAyavijaya, sAmAyaka Adi kriyAzronuM pAcaraNa tathA hiMsA, jUTha, corI, maithuna Adi pApakriyAno tyAga kare. eTale A kriyAdvArAe AtmA ane tadAdhArabhUta citta banne pavitratara thavAthI zubha-puNyakarmano ja baMdha kare che, bhaviSyamAM jethI sukha maLe tevA ja karmo bAMdhe che ane samyagjJAnAdi guNono nAza karanAra evA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya, mohanIya e cAre ghAtIkarmano anukrame nAza kare che. AthI AtmA tathA tatsaMbaMdhI citta ubhaya svaucha-nirmala thAya che. atre darzita cAre karma AtmAnA mukhya evA jJAna, darzana, ekAnta zuddha svarUpa tathA vIrya guNono nAzakartA hovAthI te ghAtIkarma kahyAM che. atra kriyAdvArA pApakarmano nAza sarvathA athavA dezathI thAya te ubhayathA nirmaLatA samajavI. yA sthaLamAM mULakartAe je 'citta 'nI nirmaLatA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) jaNAvI 'citta' zabdanuM grahaNa karyu ke prAthI atre citta zabdathI bhAvamanarUpa prAtmA ja jANavo. 'citta' dravya ane bhAva ema be prakAranuM kartuM che. AtmA audArika Adi sthUla dehanA prayatnathI vividha vikalpo-vicAro karavA mATe manovargaNAnA dravyone grahaNa kare che je dravyovaDe AtmA anekadhA vicAro kare che. A dravyanuM nAma jainazAstrakAro dravyamana kahe ane vicArarUpa athavA vicArakartA AtmA te ahIM bhAvamana mAnyuM che, temAM dravyamana pudgalasvarUpI hovAthI tenI puSTizuddhi darzAvavAmAM kaMi tattva nathI. mAtra vicArarUpa je bhAvamana tenI ja puSTi ane zuddhi karmanAzadvArA thavAthI ahIM A vicArarUpa bhAvamananu ja grahaNa karyu che, paraMtu dravyamana lIdhuM nathI. have zrA puSTi tathA zuddhinuM phala uttarArdhathI AcAryazrI jaNAve che. " puSTi zuddhinuM phala" uparokta puSTi tathA zuddhino anubaMdha-paraMparA cAlavAthI arthAt prathama darzAvela kriyAaomAM niraMtara pravRtti karavAthI, kadApi kriyAmAM truTIyo na AvavAthI, kriyAthI bhraSTa manane paNa anusaMdhAna karI punaH kriyAmAM dAkhala karI askhalita kriyAo karavAthI AtmA zubhakarmano baMdha ane azubha-pApakarmano kSaya adhikAdhika karye jAya che. AthI pariNAme A janmamAM ke parajanmamAM adhika zakti vistArI teja kriyAnA abhyAsabalathI zubhAzubha ubhaya karmano sarvathA nAza karI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ( 153) muktisthAna AtmA pAme che. nidAna ke-A janmamAM yadi zrA AtmAnI mukti na thAya to paNa abhyAsa karela te te kriyAmothI uttara (para) janmamA ucca sthAna pAmI tyAM tene te ja kriyAnA saMskAro udayamAM Ave che, ane pharI A saMskAranuM eTaluM utkRSTa bala AtmA pAme ke ke jethI pote sarva karmano kSaya karavAne samartha bane che eTale aAtmA tAttvikI mukti jarura pAme che. Aja paramArtha dazavaikAlikanA caturtha adhyayanamAM zayyaMbhavamUrijI mAnakamunijInA kalyANa mATe bahu suMdara rIte jaNAve che, jeno TuMka bhAvArtha pAThakone upayogI dhArI ame ahIM prApyo che. " kriyAno anubaMdha" " jo AtmA jIvAdikanuM svarUpa barAbara samaje to pachI " viSayabhogAdikathI avazya virakta thAya, eTale game tevA " suMdara paNa bhogono bAhya-AbhyaMtara ubhaya rIte tyAga kare, " ane A tyAga-pariNAma prApta thavAthI AtmA avazyameva gRha" saMsArathI vimukha thai anagAra-sAdhupaNuM svIkAre. sAdhupaNuM " svIkAryA pachI svAtmAnA pUrNa kalyANa mATe utkRSTa saMvara"mArga ( jethI navA karma na Ave )mAM ArUDha thai asAdhAraNa " dharmamAM sthira thAya che. AthI mithyAtvabhAvathI pUrvopArjita " karmarUpI rajano nAza kare che. karmarajano nAza karavAthI " AtmA sarva padArthane prakAza karanAraM evaM kevalajJAna pAme che, " lokAlokanuM svarUpa jANanAra kevalajJAnI jinabhagavaMta bane "che. kevalajJAnI thayA bAda avazeSa karmano sarvathA nAza karavA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 154) "mAle mana, vacana, kAyAnA yogono nirodha karI zailezi "zAra pAme che eTale sapatra karmathI chUThI siddhisthAnamAM cauda "rAjalokanA mastaka bhAga para bIrAjI zAzvata evaM siddhasta" rUpavAsa kare che." e rIte uttarottara pavitra kriyAmAM AgaDa " vadhavAcI prAtmA AtmAnuM pUrNa kalyANa kare che e javAna " saMkSepamAM ame pAgala jaNAvI gayA chIe. jemo cAritra" patita thayA hoya tenA mATe paNa kayu cha ke-pacchAvi te " payAyA, khippaM gacchaMti amarabhavaNAI / josa "pio tavo, saMjamoakhaMtIabhaceraM ca " // 1 // "je prAtmAo prathama cAritrabhraSTa thayA hoya paraMtu pAchaLathI " sanmArgamAM ArUDha thai ArAdhanA pAme che tetro matyu pAmI deva" vimAnomAM upaje ke ke jebhone tapa, saMyama, kSamA, brahmacarya " Adi guNo para prema hoya che." paramArtha e ke-uparokta kriyAthI chevaTe devalokamAM paNa AtmA jAya che. jemo pA uparokta puSTi-zuddhino anubaMdha pAme temo mukti pAme ke e bhAva gata zlokanA aMtamAM kahyo, to bhA 'anubaMdha' koNa na pAmI zake 1 teno khulAso graMthakartA atre jaNAve che. makhidhAnAdyAzaya ___ saMvidvyatirekato'nubaMdhi tat // bhinnagraMthanirmala bodhavataH syAdiyaM ca praa||3-5|| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 155) mUlArtha:- praNidhAna Adi pAMca dharmanA adhyavasAya sthAno mAgala darzAve che. A adhyavasAyano jene bodha na hoya tezrone cA puSTi- zuddhino anubaMdha paNa na hoya, temaja jecoe graMthI bheda karSo che bhane uttama evo zAstrano bodha prApta karyo che teone to trA puSTi- zuddhino anubaMdha utkRSTatayA hoya ja. udbhavatA " anubaMdha sAdhano spaSTIkaraNa puSTi tathA zuddhi ' nA anubaMdhamA tinuM mukhya sAdhana ' praNidhAna ' vigere pAMca AzayanuM jJAna ane anubhava ahIM graMthakartA darzAve che. A ' praNidhAna' Adi pAMca adhyavasAyanuM svarUpa ane tenA nAmo zAstrakartA AAgalanA lokothI jaNAvaze yadyapi aMtaHkaraNathI vicAro aneka prakAranA kathA che to paNa dharmakriyAnA poSaka ne vardhaka evA sarva adhyavasAyo pAMca adhyavasAyanI aMtargata hovAthI viziSTapaNe pAMca ja adhyavasAyo jANavA. ahIM AcAryazrI jaNAve che ke--zrA praNidhAna cAdi adhyavasAyanuM prathama barAbara jJAna thAya ane tyArapachI teno jene yogya rIte anubhava thayo hoya tene ja A darzita ' anubaMdha ' no lAbha thAya. eTale ke-jene yA anubhava nathI balyo tene te 'anubaMdha' no lAbha na ja thA. ataH TIkAkAra paNa mUlastha ' saMvit ' padanI vyAkhyAmAM " saMvit saMvittiH saMvedanamanubhavaH " saMvit Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) eTale jJAna, saMvedana-anubhava-zrA ubhayano jyAM 'vyatireka' abhAva hoya tyAM puSTi-zuddhinA anubaMdhano paNa abhAva jANavo evo bhAva dekhADyo che. paramArtha e ke-prathama hRdayanI kAika svacchatA thAya tyArapachI ja pavitra evA A adhyavasAyono AvirbhAva thAya, mATe yA Azayo prApta karavA pahelA hRdayanA duSTa mithyAtva Adi malo sApha karavA prayatna karavo ucita gaNAya. duSTa mithyAtva Adi malano nAza tIvra bhayAnaka evA rAgadveSa Adi bhAvo jyAM sudhI ghara karIne beThA hoya tyAM sudhI to na ja thAya, mATe zAstrakartA A anubaMdha ' koNa pAmI zake ? eno khulAso uttarArdhathI jaNAve che. " graMthIbheda" "bhinnagraMthanirmalabodhavataH" graMthIno bheda jeNe karyo hoya ane nirmala bodhavAn je hoya tene " syAdiyaM ca parA" aa utkarSavatI ' anubaMdhazreNI' nI prApti thAya. atra graMthIbhedanuM svarUpa prArIte jANavU. samakita-zuddha mAnyatA prati jetro kaLyA hoya athavA vaLavA taiyAra hoya-thaze tero ja A graMthIbheda kare, sivAya koi paNa na kare. aAtmA anAdithI mithyAvAsanAthI AkaMTha gherAyela hovAthI satya padArthanuM jJAna ane mAnyatA karI zakato nathI, ataeva je AtmA prathama to zrA saMsAramA rulato rulato ane anaMta kaSTo bhogavato thako jema parvatathI utaratI nadInA jalapravAhamAM taNAtA athaDAtAathaDAtA paththaro svayameva cokhUNA, trikhUNA, goLa thai jAya ke Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (157 ) tathAprakAre yathApravRttikaraNa AtmA potAnA svAbhAvika apUrva vIryabalathI AyuSya sivAyanA sAta karmonI bRhat sthitino nAza karI mAtra palyopamanA asaMkhyAta bhAganyUna eka koTAkoTI sAgaropama jeTalI sthitivAlA karmone karI muke. ahIM thI AgaLa vadhavA jeTaluM bala jetromAM nathI hotuM, tezro to ahIMthI ja pAchA paDI jAya che ane ghaNAo ahIM ja ubhA rahe che, kAraNa ke mA sthalamAM durbhedya vaMzanI gAMTha jevI kaThora rAgadveSa pariNatiyo upasthita thAya che jethI AtmA pAcho paDI jAya che. Ane ja maharSiyo graMthI kahe che. abhavi AtmAo ahIM sudhI anaMtIvAra zrAvI aAvIne pAchA vaLI gayA che, evaM ahIM bhavi abhavi asaMkhyakAla yAvat sthira paNa thAya che yAvat abhavi to cAritra dhAraNa karI apUrNa evA dazapUrva paryaMtano abhyAsa paNa kare che, chatAM teonA jJAnane mithyAjJAna kapu. dazapUrva ane caudapUrvano abhyAsa to samakitIne ja hoya. " caudasa dasa ya abhinne niyamA sammaM tu sesae bhayaNA tu" have koi koi bhavi AtmAno to apUrvakaraNa-adbhuta parAkramavaDe uparokta rAgadveSanI graMthIne bhedI nAMkhI mithyAtvasthitinA udayakAla saMbaMdhI aMtarmuhUrta kAla jeTalA bhogyakarmane choDI, tyArapachInA bhaviSyamAM udaya AvanAra evA aMtarmuhUrttakALa jeTalA ja mithyAtvakarmanA pradezone nAza karI zake evaM 'antarakaraNa' AtmA anivRtti nAme koi sarvottama balavaDe race che. ahIM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158 ) 'antarakaraNa' eTale aMtarmuhUrta yAvat mithyAtvakarmane sarvathA davAvI rAkhavA te. mA antarakaraNanA pahelAnA TAimamAM midhyAtvano udaya hovAthI bhAtmA mithyAtvI jANavo ane antarakaraNanA prathama samayathI ja mithyAtvano udaya na hovAcI pA samaye prAtmA 'upazama' nAme kaSAya bhane mithyAtvakarmanA udayAbhAvarUpa samakitane pAme che, eTale AtmA sAcI mAnyatA-vItarAga dharmano barAbara Adara kare che. "be-pakSo" A sthAnamAM be mato cha-eka to bhAgamapakSa ane bIjo karmamaMthano pakSa. karmagraMthakAra jaNAve che ke-yadi anAdi mithyAtvI prAtmA samakita navesarathI pAmato hoya to te antarakaraNe karI dabAvelA karmono zuddha, ardhazuddha, azuddha evA traNa puMja karI upazama samakita pAmyA vinA ja 'kSAyopazamika' samakita pAme che, zivAya anya jIva eTale je pahelA samakita pAmyo ito ame pachI paDI gayo che te jIva samakita pAmato hoya to puMjatrayanI racanA karyA vinA ja prayama to upazama sakita pAme che; mATe aa jIva upazama samakitathI paDIne niyamA mithyAtve jAya che. Agamika pakSamA to pUrvokta rIte upazama samakita pAmyA pachI AtmA niyamena meMNamaya kodravAne sApha karavathI kodravA zuddha, ardhazuddha bhane azuddha ema traNa prakAre vibhakta thAya tathAprakAre adhyavasAyabalathI mithyAtvanA pradezone sApha karato zuddha, ardhazuddha, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (156) azuddha e rIte traNa prakAre pradezono bhAga pADe che. bhAnuM ja nAma tripuMja zAstro jaNAve che, eTale upazamathI paDyA pachI mithyAtva, mizra athavA kSAyopazamika bhAvane AtmA pAme che. "nirmalabodhavAn" basa A pramANe jeoe graMthIbheda karyo hoya eTale teyone ja arthAt graMthIbheda karyA pachI avazyena AtmA anivRtti nAmAkaraNathI-adhyavasAya vizeSathI samakita pAme che. ataH zrA AtmAne ja 'praNidhAna' Adi adhyavasAya sthAnano bodha tathA teno anubhava nizcayathI thAya che. ahIM 'bhinngrNthe|' e vyacchedaka vizeSaNa hovAthI A bhinnagraMthI sivAyanA AtmAne zrA praNidhAnAdi adhyavasAyo na hoya, evaM AtmA evo jANavo ke-'nirmalabodhavata' nirmala-suMdara heyopAdeya saMbaMdhI bodhavAn je hoya. paramArtha e ke-jene jinapravacana pratipAdya tattvanuM jJAna prApta thayuM hoya tene ja pA adhyavasAyo Ave, eTale khAlI bhinnagraMthIne ja uparokta AzayonI prApti na thAya kintu nirmalabodhavAn paNa hovo joie. A parathI jeno zAstrIyajJAnavAn na hoya ane bhinnagraMthI hoya tetro yadi gItArtha AjJAnusArI athavA gurvAjJApramANe pravRtti-nivRttikriyAkAraka hoya to tero paNa paramArthatayA nirmalabodhavAna ja hovAthI teyone mA adhyavasAyo pedA thAya temAM kAMi paNa virodha na jANavo kAraNa ke mArUSa mAtuSa jevA munipravaro paNa mokSe gayA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) ke ema zAstramA khullu jaNAvyuM che pATalo atre adhika khulAso jANavo. hetu e ke-nirmalabodhanuM mukhya phala adhyavasAyo ahI kAyama hovAthI te vimalabodha ja kahevAya. pAvA prAtmA mATe graMthakartA jaNAve ke ke-' syAdiyaM ca parA', 'praNidhAna' Adi Azaya saMbaMdhI anubhava prApti zrA prAtmAne utkRSTa-prAdhAnyatAvAlI hoya, ataH A AtmAne ja puSTizuddhino khAsa anubaMdha lAbha thAya. " pATaluMjaNAvI have 'praNidhAna' Adi bhAzayonI nAmagrahaNapUrvaka saMkhyA graMthakartA jaNAve che. "praNidhipravRttivighna jayasiddhiviniyogabhedataH prAyaH / dharmajJairAkhyAtaH zubhAzuyaH paJcadhA'tra vidhau // 3-6 // mUlArtha-puSTi-zuddhinI anubaMdhavidhimAM mukhya hetu ane pavitra evA pAMca Azayo-AtmAnA viziSTAdhyavasAyo dharmajJa mahApuruSoe zrA pramANe kahyA che. praNidhi, pravRtti, vighnajaya, siddhi ane viniyoga e pAMca zubha Azayo jANavA. " spaSTIkaraNa" zrA AryAno bhAva spaSTa ja che. puSTi tathA zuddhino anubaMdha pavitra evA zubha pariNAmone AdhAre ja yAyaH ema darzAvyuM hatuM. ataH prA pariNAmo mATe nahIM graMthakarcA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che ke dharmajJa-dharmanA satya marmane jANanAra evA pUrva mahApuruSoe zAstromAM pAMca prakAranA zubha pariNAmo jaNAnyA che. yadyapi zubha pariNAmo asaMkhya prakAranA kahyA che, to paNa ahIM je pAMca pariNAmo darzAvyA che temAM te sarva pariNAmono samAveza thai javAthI pAMcathI adhika pariNAmo vizeSarItyA gaNyA nathI. evaM puSTi-zuddhi' no anubaMdha paNa zrA pAMca zrAzaya sivAya anya prAzayothI yato nathI evo dharmajJa puruSono anubhava hovAthI mUlamAM mUlakartAe 'prAyaH' pada prApyu. bahoLatAye praNidhi, pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga-A pAMca prAzayo ja atra anubaMdhavidhimAM mukhya kAraNo jANavA. paramArtha e ke-jene A pAMca prAzayono lAbha yAya tene ja puSTi-zuddhino anubaMdha pravarte, eTale puSTi-zuddhino anubaMdha prApta karavA A pAMca AzayonuM jJAna karI tene meLavavA prayatna karavo vivekInuM kartavya gaNAya. ahIM je pAMca prAzayonA nAmo darzAvyA temAM tathAprakAranA guNo ane svarUpa hovAthI temaja anyAzayomAM tathAprakAranI viziSTatA na hovAthI paNa atre e ja pAMca prAzayo darzAvyA pATalo vizeSa khulAso jANavo. " gata AryAmAM nAmamAtrathI darzAvela pAMce prAzayonuM kramazaH svarUpa darzAvatA graMthakartA prathama 'praNidhAna' nAme AzayanuM svarUpa eka bhAryAthI bahu suMdara ane spaSTa rIte darzAve che." 11 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) praNidhAnaM tatsamaye sthitimattadadhaH kRpAnugaM caiva // niravadyavastuviSayaM parArthaniSpattisAraM ca // 3-7 // mUlArtha - dharma saMbaMdhI je je maryAdA - pratijJA svIkArI hoya temAM je avicalapaNuM ne potAthI nIcI sthitinAdharmapratijJAhIna manuSyo upara anukaMpA karavI, evaM je kAryoMthI anyano upakAra thAya ane vizeSa pApa na hoya, tathA aMgI - kRta dharmamaryAdAne anukUla ja vastunuM dhyAna banyA rahe, evA pariNAmane 'praNidhAna ' nAme Azaya ko che. " praNidhAna " spaSTIkaraNa - ' praNidhAnaM praNidhiH ' praNidhAna te ja praNidhi. ahIM praNidhAnano sAmAnya artha eTalo ja ke aMtaHkaraNAnI makkamatA, eTale pavitra hRdayanI khAsa dRDhatA. yA dRDhatA paNa aneka prakAranI che to te dRDhatA kevI ? ane kyA kyA prakAranI ? yahIM samajavI, evaM zrA AryAmAM ' praNidhAna ' e vizeSya pada ane te sivAyanA anya tenA vizeSaNa pado che. ataH zrA 'praNidhAna ' padanA vizeSaNapaNe anya padonI vyAkhyA karavAnuM khAsa dhyAna rAkhanuM, eTale praNidhAna nAme grAzaya kone samajavo ? te vizeSaNadvArA graMthakartA samajAve che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 163 ) tatsamaye sthitimat ' samayaH - adhikRta dharmasthAna saMbaMdhI je pratijJA arthAt jenAthI AtmAne dharmalAbha thAya tevA prakAranI dharma saMbaMdhI je pratijJA temAM, jema ' mAMsa amuka kAla yA jIMdagIparyaMta na khAvuM ' evo dharma jANI AtmA pratijJApaccakhkhANa - sogana - niyama kare to yA sogana dharmakAraka hovAthI dharma saMbaMdhI pratijJA kahevAya. eTale A ane tevI ja anya dharmya pratijJAo svIkArya pachI te te pratijJAo pAlavAmAM anukUla evA je vicAro, athavA svIkRta pratijJAthI AtmA game tevA saMyogamAM paNa calAyamAna na ja thAya. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke-je viSaya saMbaMdhI pratijJA karI tatviSayanI siddhi na thAya tyAM sudhI jemake - ' huM AjathI cAra mAsa sudhI jinapUjA karyo vinA bhojana nahIM karIza. ' basa yA pratijJA svIkAryA pachI evA prabala saMyogo zrAvI lAge che ke pUjA karavAno samaya na ja male; chatAM zrAtmA pUjAnA saMskArothI evo to TevAi jAya ke game teTalo TAima thai gayo hoya ane bhUkhyA maravAno samaya zrAvI lAge tathApi bhUkhyA mara e svIkArI le parantu pratijJAno bhaMga na ja kare. pratijJA pUrI na thAya tyAM sudhI AvI dRDhatA sarvAze kAyama rAkhavAnA je zobhana vicAro te aMtaHkaraNAnI makkamatA. tadadhaH kRpAnugaM caiva " - " pratipanna dharmasthAnathI vaMcita jano para anukaMpA tatpUrvaka. ' upara darzAvyA pramANe je je dharmaviSayaka pratijJAo ApaNe svIkArI hoya tene TakA 46 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) pavAne tevA tevA anukUla vicAro ja ApaNe vicArI prAtmAne dRDha banAvI tayAprakAre dharmya pratijJAmAM nizcalatA pAmIe. prA. paNI yA sthitinA mukAbale ApaNAthI anya janatA utaratI dekhAya tyAre te guNahIna nIcI koTInA che ema dhArI tenA para yadi dveSabuddhi athavA ghRNA ke niMdakapaNuM jo udbhave to te 'paNidhAna' nAmaka Azaya na kahevAya. hetu e ke-dharmya pratijJA svIkAryA chatAM je prAtmA potAne te dharmyasthAnanA bahAnA nIce garvI, deSI banAvI adhika pApa pedA kare che te dharmasthAnanI sAdhyatA cUkI jAya che. ataH yA 'praNidhAna' prAzaya saMbaMdhI vizeSa khulAso karavA graMthakartA anya vizeSaNa darzAve che. ApaNAthI dharmasthAnavaMcita yA patita evI anya janatAne dekhI tenA para anukaMpA dhAravI. jemake-' huM pUjA karyA vinA bhojana karato nathI ane tevI pratijJA meM lIdhI che. tame zuM karavAnA ? tamArAmAM kyAM tevI zakti che ? tamAro tevo puNyodaya kyAthI hoya ? tame adharmI pApI cho. tamArAthI thoDopaNa dharma thato nathI. dhikkAra che tamArA janmane!' e rIte garva ke dveSa na karavA kintu 'aho pA loko manuSyajanma, buddhi, bala, ArogyatA vigere pAmavA chatAM kAMi paNa dharmasAdhana karatA nathI. A lokonI zI dazA thaze ? A lokono kAMi doSa nathI. tebho to karmAdhIna che.' ApramANe tetronA para anukaMpA ja bhAvavI. bhAvI anukaMpA sahita dharmaviSayaka pratijJAmAM hRdayanI je dRDhatA-pariNatI te ja atra 'praNidhAna' bhAzaya kahyo che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) A zayanI prApti yo pratipApakArI prAraMbhomAM sarvadA pravartanazIla hoya ane potAno ja svArtha mukhya rIte sAdhavAmAM manI pradhAna draSTi hoya teone to na jathAya, kAraNa ke prAvI draSTavALAmAM baholatAye anukaMpAbuddhino sarvathA lopa ja yayo hoya che; ane jyAM anukaMpA na hoya tyAM dharma e khAlI nAmamAtraja samajavo ane hIM anukaMpA to khAsa mukhya mAnI che. ataH graMthakartA uttarArdhathI adhika khulAsA kare che ke - 'niravadyavastuviSayaM parArthaniSpattisAraM ca '' paropakArasiddhi pradhAna ne nirdoSa padArtha saMbaMdhI je vicAra ' je kAryo karavAthI pote aMgIkRta dharmamaryAdAnuM poSaNa thAya eTale nitya evA ja padArthanuM dhyAna rahe ke svIkRta dharma saMbaMdhI pratijJAneo kadApi bhaMga na thAya tathA pratyeka kAryo ane tatsaMbaMdhI vicAro - dvArA anyano mukhyataH upakAra ja thAya kintu potAno svArtha mukhya na saghAya evI rIte pApano parihAra karI pradhAna kAryo karavAne hammezA dhyAna karavuM vicAro karavA. bhAvA vicArAne kamAM dharma saMbaMdhI svIkRta pratijJAmAM dRDhatA ane guNahIna jano para anukaMpAbuddhipUrvaka paropakArapradhAna pApanirmukata vastuzrotuM hamezA citavana - dhyAna - Ane ja zAstrakartA ' praNidhAna ' nAmaka Azaya jagAve che. " ' praNidhAna ' nAme pahelA AzayamAM kevala mAnasika tathAprakAranI suMdara budhdhi darzAvI. have bhAvI budhdhino janma yA pachI tenA phalarUpa ane prathama Azaya pachI jethI suMdara Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) pAcaraNa prakaTe ke jene pratyakSa vyavahAramA dekhI zakAya evo 'pravRtti' nAme bIjo prAzaya darzAve che." / tatraiva tu pravRttiH ___ zubhasAropAyasaMgatAtyantam // adhikRtayatnAti zayAdautsukyavivarjitA caiva // 3-8 // mUlArtha:--svIkRta dharma saMbaMdhI pratijJAmAM pavitra ane utkRSTa evA upAyo-sAdhano yojavAmAM atizayena nipuNa evo joradAra prayanta-udyama karavo, tathA mAnasika utsukatA athavA prakAle te dharma saMbaMdhI phalaprAptinI vAMcchA rahita evo je prayanta karavo tene ahIM ' pravRtti ' jANavI. "pravRtti" spaSTIkaraNa-zobhana-azobhana pravRttinuM mUla zobhana-azobhana vicArazreNI sivAya anya nathI. ataH pravRtti utpAdaka 'praNidhAna' nAme pahelo Azaya jaNAnyA pachI zrA AryAmAM 'pravRtti'rnu svarUpa darzAve che. ahIM paNa 'pravRtti e vizeSya ane anya tenA vizeSaNa pado jANavA. duniyAnA sarva vyavahArane loko pravRtti ja kahe che ataH atra kyA prakAranI pravRtti samajavI ? Ano khulAso AcArya jaNAve che. 'tatraiva tu' pUrve praNidhAna nAme AzayanA adhikAramA je dharmaviSa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 167 ) - yaka pratijJAnI dRDhatA ane tatsaMbaMdhI vizeSa prazayanI zudhdhi darzAvI te jAzayazudhipUrvaka dharma saMbaMdhI pratijJAmAM 'pravRttiH ' gamana kara. paramArtha e ke ahIM pravRtti mAtra zUnyacittavAlI kriyArUpa na levI, kintu abhiprAyapUrvaka bAhya kriyArUpa thA - tmAnI viziSTi ceSTA tadrUpa pravRtti atra jANAvI. pUrve kahyA pramANe " huM AjathI hammezA pUjana karIza " A pramANe pratijJA gurusamakSa svIkAryA bAda jyAMsudhI yA pratijJAno samaya pUro na thAya tyAMsudhI te pramANe vartana karyA ja karakhuM, paraMtu aMtaramAM mAtra pratijJA levAnI icchA udbhavI te icchArUpe ja banyA rahe tema nahIM athavA to lIdhA pachI tenA pAlana prati bedarakArI yA to eka veTharUpe pUrI thAya tevI nahIM paraMtu "zubhasAropAyasaMgatAtyaMtam" 'zubha-suMdara, sAra - utkRSTa evA upAyovaDe atyaMta yukta ' svIkRta dharma saMbaMdhI pratijJAnA pAlana mATe hammezA jema bane tema zobhana ane utkRSTa evA upAyo buddhivalavaDe yojI yojIne AdarapUrvaka atyaMta kriyAnuM AcaraNa kara, eTale je je pratijJAya svIkArI hoya tenA pAlananI vRddhi mATe kyA kyA sAdhanonI apekSA rahe 1 temAM kevA vivekanI jarUra rahe che ? yAvA yAvA vicAro karI, dharmajJa puruSone pUchI pUchI tathAprakAre suMdara AcaraNa karavuM. ' gatAnugatika ' nyAye athavA pahelAthI zroghabuddhie jema kriyA karIe tathAprakAre karyA karavI, agara to koi sudhAravAnuM kahe to paNa na sudhAratA potAnuM ja dhAryu kara Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) prAvI pravRtti atra apekSita nathI; kAraNa ke prAvI kriyA to saMmUrchama jevI aMdha ane mRDha kriyA na kahI che. ataeva upAdhyAyajI svakRta TIkAmAM vizeSa khulAso kare che-'upAya: prekSotprekSAdiH' atra upAya te prekSA-sAmAnyathI dharmapratijJA mATe vicAro karavA, Alocana karavU, dRSTidvArA jIvonI tapAsa karavI. utprekSA-vizeSapaNe vicAro karavA, rajoharaNa Adi sAdhanovaDe paDilehaNA karavI. - pharI-' adhikRtayatnAtizayAt ' aMgIkRta dharmamaryAdAnuM pAlana karavA mATe prayatna-udyama eTalo hoya ke jemAM lezamAtra pramAdane avakAza na male arthAt pramAdane dUra karI viziSTa rIte pratijJA-pAlana mATe udyama karavo. jemake-amuka prakAranI dharma saMbaMdhI pratijJA lIdhA pachI pArnu pAlana karavAmAM bilkula pramAda na karavo, kintu divase divase udyama adhika ja jemAM karAya. AthI ja 'autsukyavivarjitA caiva' je pravRtti-kriyAmAM zIghratA-mananI utAvaLa na hoya athavA icchAno vega na hoya tevI, evaM bIjA arthamAM aa kriyA karyA pachI anavasare yA kriyAnA phalanI icchA karavI teNe karIne je varjita hoya. bhAvI pravRtti te atra 'praNidhAna' nAme prAzayanA phalarUpa satya pravRtti jANavI. anavasare phalanI icchA karavI te paNa eka ArtadhyAna kahuM che-'viparItaM manojJAnAm ' 'iSTa padArthonI icchA te ArtadhyAna' 'nidAnaM ca' viSayasukha mATe je prArthanA te paNa AdhyAna, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataeva zrahIM phalanI icchA rahita evI pravRtti naNAvI. paramArtha e ke-koi paNa dharmasAdhanamAM phalanI icchA karyA vinA ane mana tathA kAyAnI utsukatAne choDIne pravRtti karavI, to mate pravRtti nAme pavitra evo dharma saMbaMdhI bIjo zubha prAzaya kahevAya; anyathA te dharma nahIM kintu eka jAtanI dhamAla ja kahevAya. atre yA sarva pravRtti kriyArUpa chatAM temAM prAzayanI mukhyatA hovAthI ahIM tene prAzaya kahyo che. "pravRtti nAmaka AzayapUrvaka kriyAmA pravartanArane vighno kadAcit prAve kharA, ataH pravRttirUpa prAzaya sAthe saMbaMdha rAkhanAra 'vighnajaya' nAme trIjA prAzayatuM svarUpa graMthakartA darzAve che." vighnajayastrividhaH khalu vijJeyo hiinmdhymotkRssttH|| mArga iha kaMTaka jvaramohajayasamaH pravRttiphalaH // 3-9 // mUlArthaH-pravRttirUpa AzayanA phalane arpanAra evo, mArgamAM kaMTaka, jvara tathA mohajayanI mAphaka jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakArano nizcayathI vighnajaya atre jANavo. "vighnonuM bala" spaSTIkaraNa-pApakriyAmAM pravartanArane kadAcit vighno na Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170) Ave jyAre dharmakriyAmAM gamana karanArane bahudhA jarura vighno naDe ke kharA. " zreyAMsi bahuvighnAni bhavaMti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM kApi yAMti vinAyakAH" // 1 // eTale jo pravartanAra nirbala manano hoya to te kriyAthI pAlo paDI jAya, ataH potAnA sAdhyaparyaMta te pahoMcI zakato nathI; mATe pravartanAre himmatapUrvaka evI rIte pravartavU joie ke game tevA vighno AvavA chatAM te sarvano vijaya karI potAnA sAdhya pati barAbara pahoMcI zakAya. ' pravRtti' rUpa prAzayarnu phala vighnano vijaya karavAthI ja prApta thAya. anyathA 'pravRtti' te apravRttibhUta ja gaNAya. ataH ahIM pravRtti nAme Azaya kahyA pachI vighnajaya nAme AzayanuM svarUpa darzAvyuM che. zrA vighnajaya nAme zrAzaya, bala jyAMsudhI prAtmA prApta na kare tyAMmudhI upara kahelA bane aAzayo nakAmA jANavA. ahIM kriyAmAM pravartanAra jaghanya, madhyama, tathA uttama ema traNa prakAranA manuSyo hoya che. temAM 'vighna Avaze to ? ' evA bhayathI jezro kriyA na kare te jaghanya, pravartavA chatAM vighna aAvyA pachI vacamAM ja aTakI jAya te madhyama ane aneka vighno bhAvavA chatAM acala rahI sarvano vijaya karI kArya sAdhe te uttama. "prArabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH, prArabhya vighnavihatA viramaMti madhyAH / vinaiH punaH punarapi pratihanyamAnAH, prArabhyamuttamajanA na parityajanti" // 1 // evI ja rIte dharmakAryoMmAM gati karanArane je vighno ADA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 171 ) Ave che tene ahIM graMthakAra traNa vibhAgomAM baheMcI dRSTAMto sAthe ghaTanA karI samajAve che. 'vighnajayastrividhaH ' vighnano jaya traNa prakArano ' vijJeyaH ' jANavo. 'hInamadhyamotkRSTaH ' hIna, madhyama ane utkRSTa. atra zrAryAnA pUrvArdhamA ' khalu 'e vAkyanI zobhA arthe zrApyo che athavA teno nizcaya evo artha karIe to ahIM vighno RNa prakAranA ja che, e pramANe bhAvArtha jANavo. ATalaM kAA pachI yA bhAvane samajAvavA have graMthakartA dRSTAMta kahe che. " vighna prakAro " ' mArga iha ' iSTa artha mATe ghaNA manuSyo grAmAMtare javA nikaLyA hoya tyAM mArgamAM ja kAMTAo, bukhAra, AMdhI vigere kaSTo cAvI paDe che, chatAM prabala manuSya yA sarvano vijaya karI jema iSTa athanI avazya siddhi kare che tathAprakAre ahIM paNa kaMTakajvaramohajayasamaH ' kaMTaka samAna hInavighna, jvara samAna madhyamavighna ane aAMdhI samAna utkRSTavighnano vijaya kare te ja svasAdhya sthaLe pahoMcI zake. " " kaMTakavighna " paramArtha e ke--mArge javA nIkaLela manuSyane kadAcit mArgamAM kAMTA, kAMkarAco, pattharAmro pagamAM khuMce-lAge chatAM koika himmatI ane samartha manuSya yA sarvane alaga karI, sAvacetI rAkhI, jo joine paga mUkato jarAye kheda na karato potAnA sthAne pahoMce Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) che, evaM ahIM paNa svIkRta dharmapratijJAnA pAlana karavAmA pravartanArane kadAcit kAMTAM Adi samAna ThaMDI, garamI, kSudhA, pipAsA, DAMsa-macchara, yAcanA Adi parIsaho prApta thAya, je parIsaho bhAvavAthI AtmA trAsa pAme, kaMTALI jAya, calitapariNAmI thAya, meghakumAra muninI mAphaka ArtadhyAna kare. ataeva dharmasthAnathI AtmAne AparIsaho yatkiMcit khaseDanAra hovAthI zrA parIsaho hInavighna kaMTaka tulya kahyA. hInatA eTalA mATe ke A parIsahono AtmA sheje vijaya karI zake che. ka svArtha ke lAlacathI paNa loko AvA duHkhone gaNatA nathI. je loko A vighnono vijaya karI AgaLa vadhe eTale potAnI dharmaviSayaka pratijJAnuM rakSaNa kare, vighnothI kadApi na Dare, kintu bahu AnaMda sAthe tenI sAme khaDA rahe te ja yogya che. " jvaravighna ____tathA teja manuSya kAMTA AdithI nahIM Darato pAgala vadhatA mArgamAM yadi tene bukhAra AvI jAya to te Agala vadhavAmAM himmata hArI jAya che. eTale Agala javAnI icchA chatAM bukhAranA kAraNathI jai zakato nathI, chatAM javAne thoDaMghAM sAhasa kare to paNa tenA paga barAbara cAlatA nathI. eTale kaMTakavighna jItavA pUratuM je bala hoya tenA karatAM paNa tIvra adhika bala jyAre hoya tyAreja te Agala vadhI zake. evaM ahIM paNa dharmapratijJA svIkArya pachI kadApi zarIra saMbaMdhI aneka Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (173) vyAdhiyo bhAvI paDe. prAthI dharma prArAghavAnI icchA chatAM te rogonA kAraNe dharmane paDato mUke mATe pA vighno viziSTa aMtarAyabhUta hovAthI madhyama vighno bukhAra tulya kahyA; kintu je puruSa game tevA vyAdhinA samayamAM paNa potAnI dharmapatijJAyo acala rAkhI nitya kartavya niyamomAM khAmI prAvavA na de ane viziSTa utsAhathI zubha dharmanI ArAdhanA kare to ja darzAvyA pramANe kaMTakatulya hInavighnajaya ane jvaratunya madhyamavighnajaya nAme zubha prAzayano AvirbhAva thayo che tevU jANI zakAya. AIM adbhUta bala prApta thavAthI ja prathama kahyA pramANe pravRti ' nAmaka prAzayanI saphalatA thAya che. " mohajayavighna" ___pharI mArgamAM AndhI, rajoSTi, jalavRSTi bhane dhUmasa vigere hoya to to uparanA banne prakAranA vighno jItavAnuM sAmarthya chatAM ghaNA mANaso pUrva-pazcima vigere dizAmo bhUlI jasAthI mArgamA ja idharaudhara prAthaDyA kare che, ulaTA mArga para caDI jAya che agara to nAhimmata thai besI jAya che. pAchA pharI jAya che; kintu vivekI puruSa bhAvA saMyogomAM paNa viziSTa vicAro karI potAnI nizcala buddhinI parIkSAthI niDarapaNe AgaLa vadhyo jAya che. athavA bIjAothI mArganuM jJAna karI tenApara vizvAsa rAkhI tIvra utsAhana avalaMbana karI mArga sanmukha cAlyo jAya cha tathAprakAre ahIM paNa dharmamArgamAM Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174 ) cAlatA yakA kadAcit mithyAtvabhAvanA udayathI ghaNA dharmomAM kyo dharma satya haze ? jainadharmanA pravartako sarvajJa hatA ke nahIM ? dharmanuM phala parajanmamA malaze ke nahIM ? nigoda vigere bhAvo kahyA che te zuM satya cha ? AvA pAvA mananA vibhramo-saMzayo pedA thAya eTale AtmA tenAthI vyAkula thai dharmamA asthira pariNAmI thai jAya, samyaktayA dharmArAdhana karI zake nahIM eTale mithyAtvabhAvanA kAraNathI AtmA dharmapaMthane choDI adharmanA mArge caDI jAya che. mATe A vighna anarthakArI jANI teno sarvathA vijaya teja karI zake ke je samyak dharmamArganI potAnI apUrva zuddha-buddhithI parIkSA karI calitapariNAmI na thAya yA to antha gurvAdiko je dharmamArga darzAve tenA para barAbara zraddhA-vizvAsa rAkhe ane mananA khoTA asadbhUta saMzayone AdhIna na thAya. pAtraNe prakAranA vighno zrAtmAne dharmathI bhraSTa kare che, to prAtmAnI nizcala pariNati sthira karI, mananA vibhramono nAza karI je dharmArAdhana karavAnuM adbhUta bala dhAraNa kare, koi paNa vighnothI parAbhUta na ja thAya te ja AtmA dharmamArganA iSTa sthAna prati pahoMcI zake che. prAvA prAzayatuM nAma atra 'vighnajaya' nAme trIjo prAzaya kahyo che. "parAmarza" atre pAtraNa prakAranA vighno paikI. kaMTaka tulya zIta, uSNa Adi parIsaharUpa hInavighno mAtra dharmArAdhanAmAM AtmAne kAyara pramAdI banAve ke, ane jvara tulya rogAdirUpa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 175 ) madhyama vighno dharmamAM pravRtti karavAnI prAtmAnI icchAone maMda kare cha; kintu prAtmAne sarvathA dharmabhraSTa karI mithyAtvanA mArge ghasaDI zakatA nathI. eTale te vighno ahIM sAmAnya koTInA jaNAvyA jyAre mohajaya nAme utkRSTa vighna to AtmAne avaLA mArgamAM utArI nAkhe che, eTale A vighnane nAza karavAnuM sAmarthya jemAM hoya te AtmA kadApi prathamanA te prakAranA vighnothI parAbhUta thato nathI, ane uparanA bane vighnothI je parAbhava pAme te to nizcayena trIjA naMbaranA vighnathI parAbhUta thAya ja. ataeva A vighna jItavAnI zakti prApta karavI adhika Avazyaka gaNAya, kAraNa ke prathama kahyA pramANe dharmamAM gati karanArane vighna to jarura zrAve; mATe vighnothI DarI dharmamAM gati na karavI yA to dharma choDI devo tenuM nAma dharmIpaNuM na ja kahevAya kintu kharI rIte vighnonI sAmA thai dharmArAdhana kara, te ja satya dharmIpaNuM kahevAya ane to ja 'pravRtti ' nAmaka AzayanuM phala prApta thayuM barAbara gaNAya. arthAt A 'vighnajaya' karavo e ahIM ' pravRtti' AzayanuM pradhAna phala gaNyu ke. AthI ja mUlakAe kaDaM pravRtiphalaH.' saMkSepamAM-upara kahyA pramANe jemo vighnono vijaya karI dharmamA 'pravRtti' kare tamomAM mukhya rIte 'praNidhAna, pravRtti' bhane 'vighnajaya' A prAzayonoAvirbhAva thayo ke ema pravRttidvArAjANI zakAya. "e rIte vighnano jaya karyA pachI avazya prastuta dharmanI siddhi yAya, ataH 'siddhi' nAme caturtha Azayanu svarUpa graMthakartA atre darzAve ke." Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (179) siddhistattaddharmasthAnA vAtiriha tAttvikI jnyeyaa| adhike vinayAdiyutA hIne ca dayAdiguNasArA // 3-10 // mUlArtha:--pote aMgIkRta tat tat dharmamaryAdAmonI prApti te ja atra paramArthabhUta 'siddhi' nAme Azaya jANavo. zrA prAzaya tyAre ja thayo jANavo ke jyAre potAthI adhika guNI jano para vinaya zrAdi guNayukta hoya ane guNahIna jano para anukaMpAdi guNapradhAna hoya. "siddhi-bhedo" spaSTIkaraNa-prAzayo-pariNAmonA bhedo paikI 'siddhi nAme caturtha zrAzaya che e vAta Agala jaNAvI gayA chIe. 'siddhiH'-niSpattiH siddhi eTale niSpatti taiyAra thavaM. prathama to kriyAmAM pravartavU, vacamAM udbhavatA vighnono vijaya karavo, eTale pachI barAbara kriyAnI siddhi-niSpatti thAya. prArIte zrA Azayano pUrvokta zrAzayo sAthe anaMtara saMbaMdha susaMgatayA bane cha, eTale Azaya adhikAramA AnI 'vighnajaya' pachI sthApanA barAbara yogya rIte thAya che. 'siddhi be prakAranI kahI. eka to paramArthabhUtA tAttvikI ane bIjI aparamArthabhUtA atAvikI, athavA vyavahArika kAryoM saMbaMdhI ane Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (177 ) aAtmika adhikAra saMbaMdhI. jethI AtmAnuM pAloka tathA paraloka ubhaya lokamAM kalyANa thAya te to tAttvikI ane jethI AtmAnu kadAcit A loka saMbaMdhI ja hita sadhAya te atAsvikI vyavahAra saMbaMdhI. prastuta adhikAramA je siddhi nAme caturtha Azaya kahyo che te kevala tAttvika-Atmika kalyANa saMbaMdhI ja aAzayavALo jANavo, paraMtu vyavahArika kAryonI si. ddhirUpa Azaya ahIM na levo. ataeva graMthakartAe yA siddhinuM 'tAttvikI' e vyavacchedaka vizeSaNa Apyu, tathA aa siddhino satya artha AcAryazrI pote ja darzAve che." siddhi-svarUpa" 'siddhiH-tattaddharmasthAnAvAptiH' siddhi eTale te te dharmasthAnakonI prApti, arthAt pUrve AtmAe je je dharma saMbaMdhI maryAdAo-pratijJAmo svIkArI hoya tenI akhaMDa rIte barAbara samApti thavI, AtmAne te te dharmapratijJAnA saMskArothI barAbara vAsita karI uttama pariNatIvAn banAvavo. jemake-sAmAyika, pUjA AdinA niyamo lIdhA pachI nirvighnapaNe akhaMDatayA doSa rahitapaNe pUrA pALavA. TIkAkAra ahIM khulAso kare che ke" vivakSitasya-dharmasthAnasyAhiMsAderavAptiH prAptiH siddhirucyate" vivakSita-svIkRta dharmasthAna je ahiMsA Adi tenI prApti-lAbha te siddhi kahevAya che. eTale AtmA ahiMsA Adi vratonI barAbara niSpatti je AzayanA balathI 12 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) kare te prAzayatuM nAma 'siddhi' jANavU. nitAnta pA pAzayanA jorathI prAtmA paramArthabhUta dharmamAM kuzalatA prApta kare che. mAtra lokadraSTie dharmamAM nipuNatA karavI te kAi siddhi na kahevAya kAraNa ke bIjA prakAranI nipuNatAthI kAMi AtmAnuM kalyANa thatuM nathI, kintu tenAthI to mAtra yatkiMcit sukha ke mAnapratiSThA male chemATe jA siddhine atAvikI darzAvI, jyAre pahelI siddhithI nizcayena AtmAnuM adbhuta kalyANa thAya che. ataeva Ane tAttvikI e vizeSaNa prApyu. vadhumAM paramArtha tathA dharmamArgamAM nipuNatA prApta thavAthI prAtmA zrAkarA prabala kaSAyothI nirmukta thAya che. hetu e ke-prabala kaSAyodayavAna AtmA kadApi uttama dharmamArgamAM pavitra Azaya sAthe pravRtti karI zakato nathI, kintu jenA kaSAyo narama hIna balI thayA hoya te ja pravRtti karI zake, ataH A AzayanA prabala pratApathI AtmA jenA sAthe nityanA vairo hoya teno paNa nAza kare che. eTale amuka aMze maitrI, pramoda Adi bhAvanAonA saMskAravAlo bane ke mATe paNa zrA Azayane tAtvika Azaya kahyo che. "pradhAna siddhi" pharI graMthakartA A AzayanI prAdhAnyatA dekhADavA uttarArdhamAM bIjA be vizeSaNo ApI adhika puSTi kare che. " adhike vinayAdiyutA" eTale svAtmAthI adhika guNavAn je sajjano, vaDIlo, mahApuruSo para bahumAna, vinaya Adi karavA, athavA tevA zreSTha puruSo ke Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176 ) jemaNe sUtra - arthano abhyAsa karyo hoya, mahAvratonI bhAvanAono abhyAsa try karyo hoya evA tathA sAkSAt tIrtha samAna gurumahArAja AdinI bhakti, sevA, vaiyAvacca, vinaya Adi karavA. bhAvArtha e ke - dharmamArganI siddhi yA guNo sivAya apUrNa ja kahevAya, eTale siddhinI siddhi karavA A guNo to ak zyameva AtmAe prApta karavA joie. je AtmA guNIjanono satkAra vinaya Adi kare che te ja AtmA dharmamArganI siddhi pAye che, ataH vidvAno svAtmAne guNI banAvavA mATe pradhAnamArga eja darzAvyo che ke - tIrthabhUta guru Adino vinaya vigere karavo. mahAvrata tathA darzanAdinI bhAvanAnuM svarUpa AcArAMga tathA tattvArthasUtramAMkayuM che te vicArakhuM. 46 39 vrata- bhAvanA " tatsthairyArtha bhAvanA: paMca paMca " ta0 a07 sU0 3 | jinabhagavaMtoe pratyeka mahAtratonI sthiratA mATe pAMca pAMca bhAvanAo darzAvI che. ' prANAtipAtaviramaNa' nAmaka pahelA mahAvratanI rakSA mATe - iryAsamiti - sADAtraNa hAtha jeTalI jamInamAM barAbara joine cAlavuM manogupti-azubha vicArone baMdha karavA, eSaNa samiti - 42 doSa rahita AhAra grahaNa karavo, AdAnabhaMDamarttenikSepaNAsamiti - vastra - pAtra Adi tapAsIpaDilehI pachI grahaNa karavA ke mUkavA, AhArAdi tapAsIne khAvA. ' mRSAvAdaviramaNavrata ' nAme bIjA vratanI rakSA mATehitamitaM vacana bolavu krodhano tyAga, lobhano tyAga, Akasmika ' " Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180 ) aAma chatAM yadi svAtmA anukaMpAhIna hoya, duHkhImono pelI paropakArI na hoya to te dharmanI siddhi karI zakato nathI mATe ahIM graMthakartA vadhu vizeSaNa prApI khulAso kare che ke-'hIne dayAdiguNasArA' potAnI apekSAe nyUnaguNI jano para anukaMpA-dayAbhAva rAkhavo, arthAt guNahIna manuSyonI pravR. ttio dekhI tenA para dveSa na karavo kintu teonA para dayAnA vicAro karavA. eTale te loko paNa guNavAna bane tevI bhAvanA tA~ maraNabhayathI niDaratA, hAsye Adino tyAga karavo. 'adattAdAnaviramaNa' vratanA rakSaNa mATe-vicArapUrvaka zuddha sthAnanI yAcanA, jarura hoya tyAre avagrahanI yAcanA karavI paNa pahelAthI saMgraha na karavo, mAnopeta vastunI yAcanA karavI,.. eka gacchanA munio pAse janyAnI yAcanA karavI, guru AjJAthI pAna bhojana levA. maithunaviramaNavrata' mATe-jyAM svIo, pazuo, napuMsako rahetA hoya evA sthAnano tyAga karavo, strIyo sAthe premAlApa na karavo, kAminIyonuM rUpa iMdriyonuM avalokana na karavU, pa~thama sevela bhogAdinuM smaraNa na karavU, snigdha padArthoMno tyAga karavo. 'parigrahaviramaNa' vrata mATe pAMce iMdriyonA iSTa viSayo para moha ane aniSTa viSayo para dveSa na karavo. A pramANe nitya bhAvanAono abhyAsa karavAthI AtmA mahAvratone avicalapaNe pAlI zake che ne leza paNa vighno udbhavatA nathI mATe ja Ane mahAvratonI bhAvanAo kahI. punaH punaH abhyAsa karavo, vicAravaM, dhyAna karavU tenuM nAma Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (181) rAkhavI, ATaluM ja nahIM paraMtu Apattigrastano uddhAra karavA prayatna karavo, duHkhIyone dAna prApavU, tepronuM duHkha dUra karavU vigere ceSTA karavAthI AtmA yogya rIte dharmanI siddhi karI zake che. ahIM adhikaguNI tathA hInaguNInuM grahaNa karavAthI madhyamaguNIjanornu paNa grahaNa thai jAya che, ataH madhyamaguNI jano para paNa anukaMpA, upakAra vigere karavA. pA rIte adhi bhAvanA. AnuM vizeSa svarUpa tattvAtheTIkA ane AcArAMganA bhAvanAdhyayanamA bahu sArI rIte darzAvyuM che, tathA prazasta ane aprazasta e rIte bhAvanA be prakAranI paNa kahI che. darzana, jJAna, cAritra, tapa, vairAgya saMbaMdhI je vAraMvAra abhyAsa karavo te prazasta bhAvanA ane krodha, lobha, moha Adi pApono vAraMvAra abhyAsa karavo te aprazasta bhAvanA. " darzana-bhAvanA" ___ darzana Adi bhAvanAnuM svarUpa khAsa vicAravA yogya hovAthI bhame ahIM TippaNImAM zrApaq ucita dhAryu che-" tItthagarANa bhagavano pavayaNapAvayaNiaisaiDDINaM / abhigamaNanamaNadarisaNakittaNasaMpUaNANaNA // 1 // jammAbhiseyanikkhamaNacaraNanANuppayA ya nivvaanne| diyaloabhavaNamaMdaranaMdIsarabhomanagarasuM // 2 // aTThAvayamujite gayaggapayae ya dhammacakke ya / pAsarahAktanagaM camaruppAyaM ca vaMdAmi // 3.." " tIrthaMkara bhagavaMto, dvAdazAMgadhArI prAcAryo, kevalajJAnI, manaHparyAyajJAnI, avadhijJAnI, caudapUrvadharo, AmauSadhI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182 ) kaguNIno vinaya vigere, madhyamaguNI tathA hInaguNI para dayAbhAva karavAthI prAtmA dharmamArganI barAbara siddhi karavAne samartha bane che. bhAvI ceSTAodvArA dharmI AtmAmAM siddhi nAmano caturtha zrAzayano janma thayo ke ema jANI zakAya. TuMkamAMAdi labdhidharo AdinI sAmA jarbu, tezronA darzana, guNAnuvAda, zubhadravyothI pUjA-namaskAra Adi karavA. Ama karavAthI nitAnta svasamyaktvanI zuddhi thAya che; tathA jinezvaronA janma, dIkSA, kevala, nirvANabhUminA devaloka, meruparvata, naMdIzvaradvIpa, pAtAlabhuvana, AdinA zAzvata caityonA, aSTApada, raivatAcala, gajAprapada, takSazilA bAhubalIjInI rAjadhAnI, dharaNendra mahArAje jyA pArzvanAthajIno mahimA ko hato te sthAnamAM, rathAvartaparvata, je sthalethI vIrabhagavAnanuM zaraNa lai camarendre utpAta ko hato, A sarva sthAnonA darzana, sparzana, pUjA, namaskAra karavAthI paNa samakita nirmala thAya cha " punaH " gaNiyaM nimitta juttI saMdiTThI avitaha imaM nANaM / iya egaMtamuvagayA guNapaJcaiyA ime bhatthA // 1 // guNamAhappA isinAmakittaNaM suranariMdapUyA ya / porANaceiyANi ya iya esA daMsaNe hoi" // 2 // " pavitra buddhimAn AtmAA AcAryabhagavaMta bIjagaNita tathA nimattazAstronA pAraMgata cha dRSTivAdamA ukta nAnAprakAranA dravyasaMyogo-cUNoM bahU sarasa rIte jANe che. acala samakita ane avisaMvAdi nirdoSa jJAnanA dharanAra che ityAdi rIte AcAryonI guNaprazaMsA karavAthI, tathA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 183 ) jyAre yA prakArano siddhi nAmano Azaya prApta thAya tyAre ja pUrvanA traNe Azayo saphala yAya, anyathA te nakamA jevA gaNAyaH mATe uparokta RNa Azaya pAmyA pachI yA Azayane pAmavA prayatna sevavo ucita gaNAya tathA siddhinA aMganA je je guNo AryAmAM AcArya zrIe darzAvyA te te guNonI prApti thAya tyAre ja siddhi nAmanA AzayanI siddhi thai jANavI. pUrva mahAtmAnuM nAmasmaraNa, deveMdra nareMdroe karela pUjA AdinI stuti, prAcIna maMdironI pUjA vigere karavAthI potAnuM samakita barAbara nirmalatara kare che. " 46 dd jJAna-bhAvanA (" tattaM jIvAjIvA nAyavvA jANaNA ihaM diTThA | iha kajakaraNakAragasi kAragasiddhI iha baMdhamukkho ya // 1 // baddho ya baMdhaheu baMdhaNa baMdhaSphalaM sukahiyaM tu / saMsAraparvacovi ya iha yaM kahi jivarehiM // 2 // nANaM bhavissaI evamAiyA vAyaNAiyAya / sajjhAe Autto gurukulavAso ya iya nANe 11311 A bhUtalamAM satya padArthanuM svarUpa pratipAdana karanAra kevala jinapravacana ja che, tema ja sAcI zraddhA tenAthI ja - tmAne male che kAraNa ke jIva jIva Adi padArthanuM paramArtha svarUpa temAM darzAvyuM che; tathA mokSarUpI kArya ane tene sAdhanAra samyaktva jJAna--cAritrarUpI kAraNa, punaH temAM pravartanAra sAdhu e rIte kArya, kAraNa tathA kArakanuM svarUpa paNa Ata pravacanamAM ja dekhADayuM che. karmano baMdha, karmono nAza, AtmA ATha Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 184) e pramANe siddhinuM svarUpa kahyA pachI tenA phalabhUta viniyoga' nuM svarUpa kahe che.-~ karmathI baddha che, mithyAtva, avirati, prasAda, kaSAya, yogo e rIte karmabaMdhanA hetuo, karmanuM svarUpa, cAra gatirUpa karmanuM phala, saMsAraprapaMca- svarUpa ane AtmahitakArI paMtho e sarva ahIM jinapravacanamA ja darzAvyu cha, kintu bauddha, sAMkhya, vedAnta Adi koi paNa matamAM darzAvyuM nathI. AvA AvA vicAro karavAthI AtmAne jarura tattvajJAnanI prApti thAya che, tathA vAraMvAra abhyAsa karavAthI paNa jJAnano lAbha thAya che. sUtra-arthano svAdhyAya karavAthI ane gurukulamAM vAsa karavAthI jJAnanI prApti thAya che." " cAritra-bhAvanA" "sAhumahiMsA dhammo saccamadattaviraI ya baMmaM ca / sAhupariggahaviraI sAhu tavo bArasaMgo ya // 1 // veraggamappamAtrao egagge bhAvaNA ya parisaMgaM / iya caraNamaNugayAbho bhaNiyA itto tavo bucchaM" // 2 // "ahiMsA mukhya dharma, sarvathA zuddha satya, adattano ekAnta tyAga, navavADe zuddha brahmacarya, mU rUpa aparigrahano tyAga, bAra bhedavAlI tapasyA-e sarva atra jinamatamAM ja kahyaM che. vairAgyanI bhAvanAsaMsArasukhanI gardA, apramAda mAMsa-madirA vigere karmabaMdhanA kAraNo kahyA che. ekAgrabhAvanA-jJAna darzanamaya mAro bhAtmA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) siddhezcottarakArya viniyogo'vandhyametadetasmin / satyadvayasaMpattyA sundaramiti tatparaM yAvat // 3-11 // zAzvato tathA ekalo ja che bhane sivAya anya bAhya padArthoM prazAzvata-vinAzI hoya che-pAvA AvA vicAro karavAthI AtmA cAritrabhAvanI puSTi karI zake che. " tapa-bhAvanA" kiha me havija'vaMjjho ? kiM vA pahU tavaM kAuM / ko iha dabve jogo khitte kAle samayabhAve // 1 // ucchAhapAlamAe iti tave saMjame ya saMghayaNe / verago'NiccAI hoi caritte ihaM pagayaM " // 2 // tapasyAvaDe mAro divasa saphala kyAre thaze ? hu~ kai tapasyA karI zakIza 1 kyuM kSetra ane dravya AdimA hu~ tapasyA karI zakuM ? atra tapa mATe dravya, kSetra, kAla, bhAva AzrayI vicAra karavo. dravya-vAla, caNA vigere ja levA, kSetra-jyAM snigdha padArtho vadhAre male, kAla-zIta agara garamIno samaya, bhAva-akhedapaNe-e rItano vicAra karI tapovRddhi thAya tema tapa saMbaMdhI bhAvanAo vicAravI. pharI aNazaNa mATe svAtmAne utsAhita karavo. pUrve lIdhela niyamonuM barAbara pAlana karavaM. saMyama-iMdriya mana prAdinA nigraharUpa, saMhanana-aMgIkRta tapa Adino nirvAha Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156) 9 mUlArtha - siddhinuM uttarakArya prathAt phala viniyoga eTale je dharmasthAnonI siddhi yayA pachI anya janone te dharmasthAno yogyatayA pADavA. yA viniyoga nAmaka lakSaNa pAmyA pachI ' ahiMsA, dAna Adi dharmoM kadApi niSphala thatA nathI, kintu paraMparAe ahiMsA Adi dharmasthAno suMdaratAne pAmI utkRSTa rUpane dhAraNa kare che. bhAvArtha nizcayatayA mokSane arpe che. spaSTIkaraNa upAyo batAvyA. nAmaka pUrvanA zlokamAM 'siddhi 'nA siddhi 'nA ahi siddhi karyA pachI 'viniyoga dharmanuM pAMcamuM lakSaNa AcArya darzAve che. prathama to AtmAne amuka amuka dharmonI yogyatAvALo saMpUrNatayA banAvo. tema thayA pachI anyane potAnA samAna karavA prAptadharmo anyamA viniyoga sthApana karI dharmasthAnonI avicchinnatA karavI, jethI svAtmA janmAtaramAM sugamatayA te ja gharmo pAmI akhaMDa kalyANano anubhavI bane. eja bhAva yahIM AcArya spaSTa samajAve che. karanAra vajraruSabhanArAca zradi, vairAgyabhAvanA - anitya Adi dvAdaza bhAvanA, yA sarva vicAro tathA bhAvanAzro AtmAnI zuddhi arthe kahI che. saMkSepamAM A sarva vicAro jinezvaropa karmanirjarA ne kalyANa arthe jaNAvyA che mATe upara kahyA pramANe arthI ane dharmI manuSye teno vAraMvAra abhyAsa karavo jethI mahAvratonI acalatA ane darzana - jJAna - cAritranI nitAnta puSTi thAya. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (187) prathama padArthanI siddhi-utpatti ane pachI ja teno vyApAra karAya, ataeva siddhinuM uttarakArya-phalakArya * viniyoga' vyApAra-sthApana nAme pAMcamo Azaya siddhinA phalarUpe kahyo. eTale ahiMsA, satyavAk, brahmacarya, dAna, pUjA vigerenI pUrNa kuzalatA pAvyA pachI ja anya AtmAne te te kAryomA joDavA prayatna karavo. bhAvArtha e ke-svAtmAmAM pratyeka dharmasthAno prApta thayA pahelA, yogyatA AvyA pahelA, barAbara pariNamyA pUrve, vidhi jJAna ane svarUpa samajyA vinA anyane upadezavA prayatna karavo te vinA rasavatIe bhojanano Agraha karavA barovara kahevAya. evaM apUrNa dharmasthAna avasthAmAM anyane upadeza karavAthI sva ane para bannene hAnikAraka thAya che. prA viniyoga nAme aAzaya aAvyA pachI ahiMsA Adi dharmasthAno kadApi niSphala banatAM nathI eTale ahiMsAdi dharmasthAnamukhya phala nirjarA karavA sAthe AtmA nitAnta dharmamaya bane che, temaja anyane upadezavAthIM te te dharmo avicchedarUpe kAyama banyA rahe-nAza na pAme. bhAvArtha e ke-viniyogakartA jo kadAcit dharmabhAvathI khasI paNa jAya tathApi kanakakalazabhaMga e nyAye pharI dharma saMskAronI jAgRti thavAthI janmAMtaranI paraMparAe te dharmo kAyama sthira rahe che ane pariNAme ucca dharmasthAnanI sarahada bhUmi para prAtmAne dorI jai yAvat mokSarUpa utkRSTa sthAna prApta karAve che ataeva prathama dharmanI barAbara prApti karavI ane tyArabAda svaparanA upakAra mATe anyane Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) svasamAna banAkvA jarura dharmasthAnano viniyoga karavo jethI dharmasthAnonA saMskAro janmAMtara mATe banyA rahe. dharmasiddhi thayA pachI jarUra ' viniyoga' nAme prAzaya pragaTe ane tyAre ja paMcAMgapUrNa dharma prApta thayo kahevAya. prAptadharmanuM mukhya phala sva samAna parane karavo e ja che ane ' viniyoga'nu lakSaNa paNa te ja kayuM che. A 'viniyoga' zrAzaya AvyA pachI dharmI AtmA mATe kAi paNa bAkI rahetuM nathI. ahIM 'viniyoga'svarUpa dekhADavAthI dharmanA pAMca prAzayonuM svarUpa saMpUrNa thayu. A pAMce prAzayo kriyAdvArA ja jaNAya che, mATe AzayanI ja mahattA batAvavA graMthakartA jaNAve che AzayabhedA aite sarve'pi hi tattvato'vagantavyAH / bhAvo'yamanena vinA ceSTA dravyakriyA tucchA // 3-12 // mUlArtha--pahelA kahyA te sarve paramArthathI nizcayatayA prAzaya-aMtakaraNanA vicArabhedo-prakAro jANavA. Ane ja zAstrakAro 'bhAva' kahe che, AnA vinA kevala mana-vacanakAyAnI ceSTA-vyApAra asAra dravyakriyA jANavI. spaSTIkaraNa---- dravya ane bhAva ema be prakAre kriyA zAstromAM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) kahI che, prA bane kriyAnuM svarUpa pAMca AzayanuM svarUpa dhyAnamA utaravAthI sahajatayA samajAya te, che, ataeva zrImAn haribhadrasUrijIe 'ete sarve'pi e padathI pUrve kahela praNidhAna, pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga, e pAMce paramArthathI prAzaya-abhiprAyanA bhedo-prakAro jANavA ema kardA. mUlamAM Apela 'tattvato' e vAkyano bhAva Ache ke-jo ke praNidhAna Adi sarva keTaleka aMze kriyA-pravRttirUpa ja che to paNa aMtaHkaraNano bhAva kriyA vinA aoLakhI na zakAya eTale kriyAnuM kAraNa aMtaHkaraNano bhAva ja hovAthI e sarve 'tattvato''paramArthathI' prAzayabhedo jANavA. ahIM zrAzaya ane bhAvamAM zuM taphAvata che ? enA uttaramA mUlakartA ja 'bhAvo'yam ' e vAkyathI spaSTapaNe yA Azayabhedo bhAva ja che ema kahe che. yA upara batAvela bhAvo-zrAzayo vinA je kAi kAyAdvArA zubhakriyAno vyApAra karAya tenuM ja nAma dravyakriyA samajavI arthAt tevI kriyAthI AtmakalyANarUpI phala malatuM nathI mATe ane 'appahANe davva saddo' e vacanathI dravya zabda apradhAna arthano vAcaka hovAthI bhAva vinAnI dravyakriyA tuccha jANavI arthAt je kriyAmAM kartAne kriyAnuM jJAna ane ' bhAve upayogaH' yA vAkyathI te ja kriyAnuM pavitra dhyAna-upayoga te kriyA svaphala-motasAdhaka hovAthI tene AcAryoe pradhAna bhAvakriyA ane ethI viparIta kriyAne bhAva-upayoganA abhAvavAlI hovAthI apradhAna dravyakriyA kahI che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) je kAraNathI dravyakriyAne tuccha gaNI bhAvanI prAdhAnyatA kahI te kAraNa zrImAn haribhadramarijI batAve che asmAcca sAnubandhA cchuDyanto'vApyate drutaM kramazaH / etadiha dharmatattvaM paramo yogo vimuktirasaH // 3-13 // mUlArtha:-uparokta bhAvanI paraMparAthI ja krame krame zIghra antaHkaraNanI zuddhino vadhAro prApta thAya che eTale avicchinna bhAvanI paraMparA cAle che, temaja uparokta bhAva e jadharmanuM khAsa tattva che ane bhAva e ja parama yoga che-bhAva e ja viziSTa muktino rasa che. spaSTIkaraNa pUrve kahela pAMca prAzayono vAraMvAra abhyAsa karavAthI bhAvanI dRDhatA vadhe che. AtmAmAM zubha saMskAro sthApanA zubhakriyAno vAraMvAra abhyAsa karavo ema zAstro upadeze che. ataeva 'praNidhAna' Adi bhAvono abhyAsa karavAthI tenI dRDhatA thAya ane tethI anubaMdha prApta thAya che. pachI tenI avicchinna paraMparA cAle jethI ata:karaNanI tIvrazuddhi zIghra dIrghakAlanA vilaMba vagara pamAya che. antamA zrA janma athavA anya janmamAM tIvrazuddhi thavAthI adhika karmakSaya AtmA kare che. ahIM A bhAva ja dharmatattva che ke anya kAi Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 191) dharmatattva cha ? enA uttaramAM graMthakartA 'etadiha dharmatattvaM' e padathI pUrve kahela pAMca prAzayo-bhAvo e ja satya rIte dharmanuM tattva cha arthAt bhAva vagara anya kAMi paNa dharmatattva nathI; bhAva vinAno dharma uparanI TApaTIpa ja kahevAya. 'yogazcittavRttinirodhaH' mananA vicAro-vikalpano rodha karavo te ja 'yoga' kahyo che. yA yoganI prApti zubha anuSThAnano vyApAra karavAthI ja bane, eTale manane zubhadhyAna, abhyAsa, izvaraguNasmaraNa AdimAM joDavAthI anya vikalpo baMdha thAya che ane pariNAme nirvikalpa dazAmaya mana bane che. nahIM uparanA Azaya-bhAvane pAmavAthI cittanI zuddhi ne chevaTe saMpUrNa karmakSaya thavAthI " mokSeNa yojanAtyogaH " 'mokSanI sAthe je saMbaMdha karAvI prApe te ja vAstavika yoga kahevAya ' e pramANeno yoga-zabdArtha A bhAvone lAgu paDavAthI A pAMca bhAvone ja zAstrakAra 'paramayoga 'paNe saMbodhe che; tathA A bhAvamAM ja viziSTa karmacayarUpa mukti prApavAnI zakti-prItivizeSa rasa hovAthI bhAva e ja. vimuktirasaH' jANavo. paramArtha e ke-bhAva e ja dharmatattva, paramayoga ane vimuktirasa che. A hetuthI prathama tattvajJoe uparanA Azayo prApta karavA e ja phalitArtha ane dharmatattvano mathitArtha che. ____ upara 'pAMca prAzayadvArA mananI tIvrazuddhi thAya' ema kaDaM ane prathama 'zuddhi pApanA kSayathI thAya 'e pramANe kahevAyu. have pApa to atIta-anAdi kAlamAM vAraMvAra Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192) anekadhA AtmAe sevyuM, to pApasvabhAvabhUta AtmA pApano syAga karI 'pAMca bhAvanI 'ja abhilASA kare ane pApane bahumAna bhAvathI na mAne e kema bane ? arthAt pUrva kAlayI jenI sAthe gADha saMbaMdha-tanmayatA ke evA pApabhAvane mUkI zubha AzayonI prApti AtmAne kyAthI thAya ? paramArtha e ke na ja thAya, e zaMkAnA nirasana mATe AcArya haribhadrasUrijI kahe che amRtarasAsvAdajJaH kubhaktarasalAlito'pi bahukAlam / tyaktvA tatkSaNamenaM vAJchatyuccairamRtameva // 3-14 // mUlArtha:--amRtanA bhojanano svAda jANanAra lAMbA kAlathI tuccha bhojananA rasathI puSTa thayela hoya to paNa amRta je vakhate male te ja kSaNe tuccha bhojanane tyajI dai kevala amRtanA bhojananI ja icchA rAkhe che. spaSTIkaraNa___spaSTikaraNa--jema koi manuSya daridra kuTuMbamAM janma pAmyo tene janmathI ja tuccha makkAi, juvAra AdinA bhojana male, tenAthI ja te moTo thayo hoya; paraMtu anya svAdiSTa uttama bhojana dekhyA paNa na hoya to pachI teNe devatAmonuM bhojya amRtabhojana to kyAthI dekhyu hoya ? A manuSya para koi Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 193) devAdi tuSTa thAya ane amRtabhojanano svAda, tenA guNo, tenuM svarUpa ane tenI durlabhatA tene batAve, eTale turata ja A pelo manuSya lAMbA kAlarnu potAnuM tuccha bhojana choDI dai teja uttamadurlabha devabhojya amRta bhojananI icchA kare che, paNa dIrgha kAlanA kubhojananI cAhanA karato nathI. tathAprakAreevaM tvapUrvakaraNAt samyaktvAmRtarasajJa iha jIvaH / cirakAlasevitamapi na jAtu bahumanyate pApam // 3-15 / / mUlArtha-evI rIte apUrvakaraNa nAme uttama adhyavasAyathI samyaktvarUpI amRtarasano jJAtA AtmA ahIM dIrgha kAlathI anubhavelA evA paNa pApone kadApi kAle bahumAnanI dRSTithI mAnato nathI-icchA karato nathI. " spaSTIkaraNa" yathApravRttikaraNanA balathI AtmA zuddha pariNatimaya banI graMthibhedanI bhUmikA para AvIne ubho rahe che, eTale vizuddhatara pariNAmanA balathI graMthibhedanI kriyA kare che. tyArapachI anAdithI aprApta ane ataeva apUrva-navIna evA apUrvakaraNa nAme adhyavasAyavizeSathI zuddha tattvamArganI rucirUpa samyaktvanA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 194 ) apUrva lAbhane pAne che, jethI ahIM AtmA hiMsA-ahiMsA, satya-asatya, tyAjya, Adeya, jJeya, bhojya- abhojya, grAzaagrAhya, deva- kudeva, guru-aguru, dharma-adharma, tatva- zrutabva, pApakAraNo- puNyakAraNo vigere sarve padArthoMne yathArthatayA nirIkSe che, bhane pachI vivekane AdarI apUrva AnaMdane anubhave che eTaluMja nahIM kintu krodhAdino upazama, saMsAra para aprema, viSayothI kaMTALo, dIna-hIna-duHkhI para dayAlu, tattvamAMja prema ane tattva para zraddhA prApta karI, saMsAranA kAraNonI aruci lAvI ekAnta niHzreyasabhAvanA kAraNo prati AtmA AtmAne prere che. eTale yA prakAre apUrva karaNa adhyavasAyanA balathI samyaktvarUpI amRtanuM pAna karyA pachI, athavA samyaktvanuM barAbara svarUpa jANyA pachI dIrgha kAlathI sevela viparIta mAnyatA, jJAna, jJAnI, dharma, deva AdinI nindA, nAza, AzAtanArUpa pApone bahumAnabhAvathI kadApi te AtmA mAnato nathI. amRtarasate samyaktva ane pApa te mithyA ruci athavA pravacana - saMgha prathama gaNadhara, dvAdazAMgI vigere, tenI niMdA, upaghAta, AzAtanA vigere. pUrvanA zlokamAM yA viSaya samajavA mATe graMthakAra prathama dRSTAMta kahI gayA eTale A dArzantikanuM svarUpa ahIM jaNAyuM. pUrve dIrghakAlika jema kubhojanane amR tano svAda jAganAra icchato nathI tema grahIM kubhojana samAna dIrghakAlika abhyasta mithyAtvAdi pApone amRtabhojana tulya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 195 ) samyaktvanA svarUpane jANanAra kadApi iSTapaNe mAnato nathI. paramArtha e ke - mithyAtvAdi pAponI icchA jyAM sudhI samakitanuM svarUpa yathArtha jANyuM nayI tyAM sudhI ja AtmA kare che, arthAt samakita bhoLakhyA pachI karato nathI. ' samyaktvarUpI amRtarasane jANanAra AtmA kadApi pApane icchato nathI' ema kanuM, to pachI jene koi prakAranA sAmAnya vizeSa vrato- niyamo nathI evo samyaktvadhArI jIva jagatamAM pApa kare ke ema pratyakSa anubhavAya che tenuM zuM ! yA praznanuM samAdhAna karyA pachI AcAryazrI yA prakaraNanI samApti kare che. yadyapi karmaniyogAt karoti tattadapi bhAvazUnyamalam / ata eva dharmayogAt cipraM tat siddhimApnoti // 3-16 // mUlArtha - jo ke karmanA saMyogathI te te pApakarmoM samakitadhArI AtmA kare che, to paNa te AtmA te te pApo binA bhAvI karato hovAthI kAlAMtare dharmasaMyoganA sAdhano dvArA pUrvanA sarva pApono alpa kAlamAM nAza karI siddhi-mokSane prApta kare che. " spaSTIkaraNa" kevala nitAnta samyaktvadhArI yadi nikAcita cAritra Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196 ) mohanIya karmanA udayathI dezathI athavA sarvathI vrato svIkArI na zakavAthI AraMbha, samAraMbha, parigrahAdi pApone seve che, to paNa te sarva pApo akartavyabuddhie azakyapaNAthI ja karato hovAthI tene pApakAryomAM Asakti-tIvratA-gADha prema na rAkhavAthI tene viziSTa nikAcita pApabaMdha thato nathI; kAraNa kepApanA tIvra agara maMda baMdhano mukhya AdhAra adhyavasAya para ja hoya che. eTale AsaktipUrvaka karanAro tIvra baMdha kare ane Asakti-bhAvavinA karanAro maMda baMdha kare che. kaDuM che ke" sammaTThiI jIvo jai vi hu pAvaM samAyare kiMci / appo si hoi baMdho jeNa na niddhaMdhasaM kuNaha" // 1 // hetu e ke-samyaktvadhArInI pravRti 'taptalohapadanyAsa '' tapelA loDhApara jema paga sthApana karAya e nyAyathI pApakAryomAM sabhayapaNe ja hoya che. yA kAraNathI te AtmA pApane bahumAnathI mAnato nathI, jethI chevaTe dharmanA yogathI dharmamA ati utsAha dhAraNa karI turataja dharmanI saMpUrNa siddhi pAme che, arthAt samakitI jIva pApano alpabaMdha kare che ne dharmanA yathArtha phalo pAme che. eTale tIvra baMdhana thavAthI saMsArabhramaNa tene dIrgha kAlaparyaMta karavU paDatuM nathI. ahIM 'samakiti jIva pApa kare che ?' e praznanu samAdhAna karIne graMthakartAe dharmasiddhi pAmavAnI yogyatA kema pamAya e viSayatuM vistRta kathana karyA pachI 'dharmasiddhi' nAme A adhikAranI saMpUrNatA jaNAvI. -ECake Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) dharmecchuliMgaSoDazakam / gata prakaraNamA " asya svalakSaNamidaM dharmasya0 " e zlokothI dharmanuM lakSaNa, dharmanuM svarUpa ane tenA pAMca Azayo tathA tenuM svarUpa, tema ja dharmasiddhinA adhikArI vigere jaNAvyA. have e rIte siddha thayela dharma dharmIyAM che ke nahIM te liMga- ceSTA, kriyA, lakSaNo vinA bhoLakhI zakAya nahIM, tema ja ' dharmasiddhi' kAryadvArAe ja jANI zakAya ke ataeva ' dharmasiddhi ' nAme adhikAra kA pachI te ja dharmatattvanA vistArathI liMga- ceSTAo, hetuzro darzAvavA mATe zrImAna haribhadrasUrijI caturtha SoDazakanAmA prakaraNa kahe cheH siddhasya cAsya samyagUliMgAnyetAni dharmatattvasya / vihitAni tattvavidbhiH sukhAvabodhAya bhavyAnAm // 4-1 // mUlArtha -- kA pramANe siddha thayela dharmatasvane jANavA mATe yogya puruSo sukhathI samajI zake te hetuthI yA dharmatatvanA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 198) aviparIta yathArtha liMgo-lakSaNo tatvajJapuruSoe A pramANe kahyA che. "spaSTIkaraNa" gata prakaraNamAM je kayuM te pramANe vartavAthI jarura dharmanuM yathArtha svarUpa ane tenI siddhi AtmA pAmI zake e saMdeha rahita che. A dharmasiddhine yogya puruSo-jene dharmarnu tattva ane tenI siddhi karavAnI apekSA hoya evA jano-ala prayatnathI kema jANI zake evA uddezathI dharmatattvanA liMgo-la kSaNo tattvadarzI janoe kahyA che, je liMgo ahIM batAvAzeH lakSaNothI 'dharmasiddhi' jANI zakAya temaja 'dharmasiddhi'nA arthIyo lakSaNa jANyA vinA dharmasiddhi pAmI zake nahIM eTale A adhikAramA te ja lakSaNo paramArthajJAtA pUrvapuruSoe je pramANe kahyA che te ja lakSaNo AcArya ahIM darzAve che. A lakSaNo prathama graMthakAra svarUpamAtrathI zaruAtamAM darzAve che. audArya dAkSiNyaM __pApajugupsAtha nirmalo bodhaH / liMgAni dharmasiddheH prAyeNa janapriyatvaM ca // 4-2 // mUlArtha-udAratA 1, dAkSiNyatA 2, pApanI niMdA 3, Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (199) suMdarabodha 4 ane bahulatAe lokapriya- 5.e pramANe yA pAMca lakSaNo 'dharmasiddhi' nA pUrvapuruSoe kahA che. "spaSTIkaraNa" audArya-vizAla cittanI vRtti, dAkSiNya-sarvane anukUla vartana, pApajugupsA-pApano tyAga, pApano kheda, nirmalabodha-yathArtha tatvajJAna, janapriyatva-lokono pyAra. zrA pAMce dharmasiddhinA cinho-lakSaNo jANavA. prAthI dharmanI siddhi barAbara jANI zakAya che. pUrvokta pratyeka lakSagarnu svarUpa graMthakAra pote ja Agala darzAve che eTale ahIM teno vistAra karavo anucita jaNAya che. ahIM lokono pyAra game teTalA suMdara sadvartanathI sarvathA prApta karavo azakya che, kAraNa ke durjanasvabhAva koithI jItAya tevo nathI eTale sarvajJo paNa sarvanA premane pAmavA asamartha banyA che, to sAmAnya sajjanaprakRti kema sarvathA lokapyAra pAmI zake 1 ataeva graMthakartAe mUlamA 'prAyeNa ' e vAkyathI bahudhA lokapriyatA e guNa darzAvyo. "audArya' nAme prathama lakSaNa- vistArathI svarUpa darzAve che." audArya kArpaNyatyAgAdvijJeyamAzayamahattvam / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200) gurudInAdiSvaucitya vRtti kAryetadatyantam // 4-3 // mUlArtha-'audArya' e guNa kRpaNabhAvanA tyAgathItuccha svabhAva choDavAthI hRdayanI je vizAlatA pragaTe tenuM nAma che, tathA gurvAdiko ane anAdhAravaMta loko para aucityatAuttama sadbhAva rAkhavo tema ja viziSTa kAryomA ati udAratA karavI e paNa udAratA ja kahI che. "spaSTIkaraNa" prathama kahela 'dharmasiddhi' nA pAMca lakSaNano artha kramazaH ekeka zlokathI vistArathI darzAve che. prathama 'audArya' nAme e lakSaNanuM svarUpa A pramANe che. 'dharmazcittaprabhavoM cittanI vizuddhi e ja dharma. 'A dharma cittathI pragaTe che' ema kahI aAvyA eTale cittanI vizuddhi vinA bAhya kriyAmAtrathI dharma pAmavo azakya che, ane jyAMsudhI tuccha svabhAva-adhama vRttio hoya tyAM sudhI cittavizuddhi durlabha kahI che. A hetuthI dharmArthIe prathama tuccha svabhAva tyAga karavo AvazyakIya che. ataeva ahIM graMthakAre 'audArya kArpaNyatyAgAt ' dharmaniSpattinuM pahelaM lakSaNa-cinha 'audArya' batAvyu. ahIM audArya-udAratA eTale kRpaNabhAvanokaMjusAino tyAga. bhAvArtha e ke-paisAnI udAratA karavI tenuM ja nAma zAstrakAra udAratA nathI batAvatA, kintu tuccha Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 201 ) paNAno tyAga teja udAratA kahI che. anyathA dhanavAna ja dharma pAmI zake, dhanahIna ghananA abhAve udAratA kyAMthI karI zake 1 tethI karIne kadApi dhanahIna dharma na ja pAme e siddha thayuM, e mAnyatA aniSTa che. zrA hetuthI graMthakAra 'audArya' e padanI vistRta vyAkhyA karatAM jagAve che ke tuccha svabhAvanA tyAgathI hRdayanA AzayanI vipulatA eTale TuMka vicAro, halakI dRSTi, mArA - tArApaNAno ati zrAgraha, lobhabuddhi, jaDatA, avinayapaNuM - zrA sarva durguNo kaMjusAinA zrAdhAre rahe the, kaMjusAi chuTavAthI te durguNono paNa nAza thAya ane vipula vicAradraSTi jAgavAthI aucitabuddhi-vivekamati dharmakarmamA dIrghabuddhi prApta thAya che ne chevaTe tenAthI dharmane jayapaNe tathA vyavahArane gauNa mAnI svabuddhi, dhana, vicArazakti vigereno dharmanA mATe homa karI zake che ane game te kAryoMmAM tucchatAne mUkI gaMbhIrabuddhivALo bane che te ja udAratA sAcI udAratA ahIM ApekSika che. tathA mAnayogya jano sAthai ucita vRtti eTale ucita AcaraNa - anukUla vartana rAkhaj. ahIM mAnayogya jano " mAtA pitA kalAcArya eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dhamrmmopadeSTAro guruvargaH satAM mataH " // 1 // mAtA, pitA, kalAcArya - upAdhyAya, tathA jJAti svajano, vRddho ane dharmopadezako e sarve sajjanono guruvargako che.' temaja dInajano, AdhAra vinAnA duHkhI loko tene viSe paNa ucitatA - udAratA dhAraNa karavI, ane kAryavizeSa dAnAdimAM ucita buddhi atizaya rAkhavI e sarve Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 202) udAratAnA kAryoM jANavA. paramArtha e ke-mAnayogya jano ane dIna, duHkhI, apaMga, aMdha, kRpaNa jano sAthe ucita sadbhAva rAkhato, hRdayanI vizAla bhAvanA dhAraNa karavI, kaMjusAine makI sarve dharmakAryomA ati ucita buddhi, gaMbhIra aMtaHkaraNa dhAra prAnuM nAma audArya' nAme dharmanuM prathama lAkha zAstrakAra kahe che. krama prApta 'dAkSiNya' nAmaka guNanuM svarUpa darzAve che. dAkSiNyaM parakRtyeSvapi yogaparaH zubhAzayo jnyeyH| gAMbhIryadhairyasacivo mAtsaryavighAtakRtparamaH // 4-4 // mUlArtha anya jana saMbaMdhI koi paNa kArya hoya te kArya karI prApavAmAM aDaga utsAhathI sAmela tharbu evo je zubha adhyavasAya, te paNa gAMbhIryatA ane dhairyatAnI sAthe matsarabhAvano nAza karIne ja pravarte tyAre parama utkRSTa prA zubha dAkSiNya guNa Avyo kahevAya. . "spaSTIkaraNa" 'dAkSiNyatA' no TuMka artha eTalo ja ke-sarvane anukUla potAnuM vartana rAkhag arthAt hIna, madhyama ane ucca evA traNe varga paikInA koi paNa manuSya sAthe evaM vartana rAkhavU Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (203) ke jethI svanimitte te te AtmAnone nakAmo kleza athavA adharma na thAya, athavA je kAryoM agara kriyAo karavAthI anyanA kAryonI hAni thAya tevA kAyoM baMdha karavA. ahIM TIkAkAra A guNanI viziSTa vyAkhyA aApatAM bahu uMDANamAM utaryA che. prathama kahyA pramANe vartana rAkhanAro hoya, ane vizeSatayA jyAre anyajanonA kAryoM potAnI dRSTie dekhavAmAM Ave tyAre tyAre te loko potAnI sahAyatA yAce athavA na yAce to paNa potAnI zaktine lopyA vagara manasA, vAcA ane kAyA e traNe yogathI te kAryoM saMpUrNatayA vinA nukazAne sAdhI ApavAmAM utsAhita dila dhAravU, AnuM nAma tAvika ' dAkSiNyatA' kahI che. 'dAkSiNyatA' no keTalIkavAra loko evo artha kare ke ke-koine paNa khoTuM na lagADavU, koinA dilone na duHkhavavA. AthI sarvane rAjI rAkhavA, jUTha, prapaMca ane khoTI khuzAmato karavI, AnuM nAma -- dAkSiNyatA' mAnI tevU vartana pote rAkhe cha bhane anyane rAkhavA tevo upadeza paNa Ape che. yadi bIjAo A uparanI mAnyatA na kabUle ane na seve to tene halako gaNavo, utArI pADavo, potAnA ToLAthI te vhAra che, durguNI ane AcArahIna che, vyavahArane samajatI nathI ityAdi prakAre niMde che. prAthI vastutaH kharI 'dAkSiNyatA' nuM svarUpa marI javAthI ane A guNane anyathApaNe loko sapajI jai tevA ToLAmAM sAmela bane che. vartamAnamAM aa mAnyatAno Azaya moTA janasamUhamA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 204) ane pratiSThita sAdhusamudAyamAM paNa ghara karI gayo che, paraMtu vastutaH e 'dAkSiNyatA' nAmaka guNa nathI kiMtu 'dAkSiNyatA'nA bhAnA nIce mAnalolupIpaNuM, pUjAvAnI lAlasAo ane vinA guNe guNIpaNAmAM khapavAnI prapaMcI tRSNAone poSavAno eka mArga che. kharaM dAkSiNyapaNuM sUrijIe je kaDaM teja kahevAya arthAt jeo anyanA kAryonI hAni karyA vagara potAnA pratyeka kAryone sAdhe ane anyanA kAryonI vakhate potAnA lAbhone paNa makI dai te kAryo pelA pAra pahoM. cADavAne aharniza kaTibaddha rahe. ahIM keTalIkavAra keTalAko anyanA kAryoM sAdhI Ape che tenA mATe apUrva potAnA bhogo paNa Ape che, paraMtu amuka samaye janasamUhamAM te te kAryone prakAzamAM lAvI kahI batAve ke ke ' amuka vakhate amuka kArya meM kayu hatuM' ityAdi athavA te te kAryo karI pApI jIMdagI sudhI sAmAnI jIMdagIne potAnA gulAma tarIke karavAno prayatna kare che. keTalAko zrA guNanA kArya nIce dabAi jai ati duHkhane anubhave che. ataeva prajJAsindhu AcArya-'gAMbhIryadhairyasacivo' e padathI viziSTatA jaNAve che ke dAkSiNyatApriya upakArabuddhie anyanA game tevA kAryoM karI Ape ane game tevA sAmAnA guptabhedo jANe tathApi kAlAMtare potAnA para mahAn vipattino samaya Ave tyAre paNa te te karelA upakAro ke kAryonI gaMdha sarakhI anyanA karNa para na lAve. eTale ke AMtarano bheda Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (205) khAle nahIM. aAvA prakAraceM je vartana tenuM nAma 'gaMbhIratA' kahevAya. A gaMbhIratAvALo zrAzaya uparokta guNavaMtamAM jo hoya to ja satya dAkSiNyapaNu prakaTayuM kahevAya arthAt gaMbhIra Azaya viziSTa dAkSiNyapaNuM rAkhanAranA haste upara kahelA julmo ke anartho thavA pAme nahIM. gaMbhIra AzayanuM varNana anyatra A pramANe karjA che-" yasya prabhAvAdAkArAH krodhaharSabhayAdiSu / vikArA nopalabhyate tadgAMbhIryamudAhRtaM" // 1 // " je guNanA prabhAvathI vyaktigata ceSTAo ane hRdayanA vikAro krodha, harSa ane bhaya AdinA avasare paNa na jaNAya tenuM nAma. gAMbhIryapaNuM kartuM che." gaMbhIraprakRtivALo ane paranA kAryoM karavAmAM dAkSiNyatAvALo kaSTa, duHkho ke lokabhaya athavA janApavAda vigere bhAvI paDe to anyanA kAryoM karI ApavA mATe potAnI pITha ghaNI vakhata pheravI nAMkhe athavA to vacamAMthI paDatA muke prAvo anubhava ApaNane thAya che. ataeva mUlakartA bhagavAn uparokta guNavALo kevo hoya tenA mATe pharIne * dhairyasaciva ' e padathI dhairyatAnI sAthe ja dAkSiNyatA dhAranAro ahIM jaNAve che. paramArtha e kejenA hRdayanI avicala vRtti evI hoya ke-game tevA upadravo zrAvI paDe to paNa 'nyAyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrAH' e niyamAnusAre nyAyamArgarnu kadApi ullaMghana kare nahIM, temaja AraMbhela kAryoM vacamAM paDatA mUke paNa nahIM. e rIte gAMbhIryatA, dhairyatA e bane pavitra AzayanI sAthe jemA dAkSiNyapaNuM hoya to ja tenuM satya dAkSiNyapaNuM kahevAya%; Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 206 ) anyathA te banne Azaya vinAnuM dAkSiNyapaNuM bhadrika AtmAne mAranAraM kAtila zastra jANavU. pATaluM chatAM jo potAthI adhika guNavaMtanI prazaMsA-kIrti Adine sahana na karI zake to, athavA anya lokoe karela potAnI prazaMsA-guNastuti sahana na karI zake ane madamAM caDI jAya to uparokta guNa chatAM paNa te AtmAo jagatane ghaNI vakhata zrApabhUta thAya cha, AthI ja graMyakartA pharI-' mAtsaryavighAtakRtparamaH' e caraNatho upara kathita guNanI vyAkhyAmAM vadhAro kare che. 'mAtsaryaH' eTale adhika guNanI prazaMsA athavA svaguNanI prazaMsA zravaNa karIne je asahiSNupaNuM agara abhimAna udbhave te. yA doSane mUlamAMthI ja ukheDI nAMkhI adhika guNIparano prema athavA pakSapAtavAlI jenI dRSTi cha, temaja svaguNano jene mada na hoya evo utkRSTa pavitra sudAkSiNyasvabhAva jeno hoya tenuM nAma 'dAkSiNya ' nAme bIjo zubhAzaya jANavo. uparokta suguNa yadi pApakAryo prati ghRNAnI buddhi na pragaTe to durguNapaNe pariName, ane jene loko chalaprapaMca ke mAkhaNIyAvAlo A guNa mAne ke tevA rUpamA ja pA guNanI vyAkhyA paryavasita thAya, tema ja pApakAryoM prati tiraskAradRSTi vinAno uparokta guNa nakAmo ja gaNyo che; mATe kramaprApta "pApajugupsA" nAme trIjA guNanuM varNana graMthakAra kare che. pApajugupsA tu tathA samyakparizuddhacetasA satatam / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (207) pApodvego'karaNaM tadacintA cetynukrmtH|| 4-5 // mUlArtha--'pApajugupsA ' eTale pApano tyAga arthAt yathArtha zuddhacittavaDe niraMtara pUrve karela pApakAryonI vAraMvAra nindA bhAvavI, ane vartamAnakAlamAM pApo nahIM karavA tema ja bhaviSyakAlanA pApakAryono kadApi vicAra karavo nahIM, athavA anukrame kAyAdhI pApo AcaravA nahIM, vacanathI karavA nahI ane manathI ciMtavavA nahIM e pramANe 'pApajugupsA' nAme trIjuM dharmatattvanuM liMga jANavU. "spaSTIkaraNa" ahIM dharmatattvanA be liMgo kahyA pachI trIju liMga 'pApajugupsA' nAme jaNAve che. 'pApajugupsA' e padamAM pApa ane jugupsA e be zabdo cha, tethI pApa eTale duSTa vyApAro jevA ke-corI, jUTha, hiMsA, maithuna Adi tenI jugupsA eTale nindA, pazcAttApa, kheda, pharI nahIM karavA mATenI dhAraNAo karavI arthAt atItakAlamAM potAnA prAtmAe je je pApakAryoM karyA hoya tene yAda karI vAraMvAra pazcAttApa karavo, jethI potAno AtmA bhaviSyamAM pharI tevA kAryoM karavA lalacAya nahIM. aa sthale TIkAkAra 'pApajugupsA' eTale 'pApaparihArarUpA' pApano tyAga karavo evo artha kare che. paramArtha e ke-karela pApano pazcAttApa evo karavo ke bhaviSyamAM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 208 ) " pharIne tevA pApo bane nahIM, anyathA 'kuMbhAranA mithyAduSkRta' nI mAphaka pazcAttApa karyA pachI paNa te pApo sevAya to te pazcAttApa daMbha ja gaNAya. yA pazcAttApa paNa lakSmaNA sAdhvI ' nI mAphaka azuddha manathI na karavo, kintu 'samyakparizuddhacetasA' e padathI aMtaHkaraNAnI sarvathA pavitravRttithI ja karavo. te paNa ekAda vakhata karavAmAM Ave ane pachI bisarI javAya to saMmArjana karyA vagaranuM zastra jema kATa khAi jAya tema te karela pazcAttApa paNa nakAmo thAya. A hetuthI kartAe mUlamAM ' satatam ' e pada prApyuM ke, arthAt - zastrArthI potAnA hathiyAranI nitya saMbhAla kare che tema pApathI bacavA mATe pUrvanA pAponI nitya zuddha manathI gardA karyA karavI. nuM kAraNa e ke - anAdithI AtmAnI Teva viparIta kAryo karavAnI ne potAnuM ahita karanAra padArthonA saMyogomA rahevAnI paDelI che, AAthI jo tene thoDo paNa avakAza male to pApanA paricayamAM AvatA vilaMba na thAya bhagavAn varddhamAn prabhu gautamasvAmI prati eja kAraNathI 'samayaM goyama mA pamAyae' e upadeza karyo. mUlamAM 'tu' ane ' tathA ' e zabdo tathAprakAre pApano niSedha batAvanAra mukha ne hastAdinI viziSTa ceSTAdvArAe spaSTa jAto evo pApano niSedha-tyAga karavo e bhAvane dhvanita karavA mATe ApyA che. pAponI gardA kevI rIte karavI 1 teno prakAra granthakartA ja zlokanA uttarabhAgathI vyakta kare che. pUrvakAle je je pApo sevyA hoya tenI gardA karavI, eTale meM pUrve ajJAna - * Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (209) vazapaNe bahu khoTA kAryoM karyA, adhanya che mArA te AtmAne ! have huM pharIne tevA kAryoM nahIM karIza, mithyA me duSkRta bhUyAdapunaH kriyayAnvitaM ' 'mArA karelA pApo pharIne nahIM karavApaNe mithyA-niSphala bano.' vyavahAramAM vaidyo rogInA roganI zAnti mATe prathama virecana Adi prApyA pachI vartamAna dardonI zAnti karavAne anya anya auSadhIo Ape che temaja ahIM Atmazuddhi viSayamAM paNa jyAM sudhI pUrvanA pAponI gardA-nindA zrAdi prakArathI pApano saMbaMdha alpa na thAya tyAM sudhI navA navA pApono baMdha paNa alago na ja thAya. ataeva graMthakartAe ahIM prathama pUrvanA pApono kSaya karavA mATe gardA karavAnuM batAvyuM. tyArapachI vizeSa zuddhi mATe have 'akaraNa' e padathI vartamAnanI zuddhi darzAve ke eTale vartamAnamAM pApo sevavA nahIM. pUrvanA pApono saMskAra alpa thAya tyAre ja navA pApo thatA aTake, temaja bhaviSyanA pApo baMdha karavAno upAya e ja ke-'tadacintA' koi paNa kSaNe pApakAryoM karavAno saMkalpa mAtra paNa na thavA devo, kAraNa ke pApavRtti preranArA prathama saMkalpo-smaraNo ja pragaTe che, ane pachI ja teno anurAga tathA grahaNa karavAnI tIvra lAlasApro janme che. eTale jernu mUla ja kApI nAkhyuM hoya tenuM vRkSa kyAMthI vadhe ? na ja vadhe. jyAM smaraNa thayuM tyAM avazya anurAga upaje ane anurAga thayA pachI levAne mana lalacAya Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 210 ) che. "lobhamUlAni pApAni" e nItivAkya yathArthatayA sughaTita thAya che. A mATe ja upamitimA karjA che "pApAnAM kathayApyalaM" "pAponI vArtA karavAthI paNa pApa baMdhAya che." pApakAryomA koi ajaba evI jAdui zakti che ke-jema bhUta-DAkaNanI sAme snigdha dRSTie dekhavA mAtrathI dekhanArane te coMTe che tema pApo paNa tene yAda karanArane vaLage che. zrA hetuthI graMthakAra kahe che ke-tenI cintA paNa koi samaye karavI nahIM. e rIte kAlatrayapaNe pAponI sAme tiraskAranI dRSTithI dekhavU arthAt sarvathA pAponI upekSA karavI athavA anya prakAre TIkAkAra 'pApajugupsA ' e padanI vyAkhyA kare che. kAyAthI pApano tyAga karavo eTale kAyAthI svayaM pApo sevavA nahIM ane vacanathI pApo karavA nahIM, temaja manathI pApa karavAno vicAra sarakho paNa karavo nahIM, e rIte anukrame kAyA, vacana tathA mana etraNe yogathI pApono tyAga karavo. A pramANe 'pApajugupsA' no guNa pragaTe eTale prathamanA ' audArya ' ane 'dAkSiNyatA' e banne guNo yogya rIte sArthaka gaNAya. ahIM Agala AgalanA guNo uttara uttaranA guNo sAthe nikaTa saMbaMdha dharAve che. eTale uttaranA guNo pragaTavAthI uparanA guNomAM vadhAre tAcikatA Ave che. ahIM 'dharmatacanA' nA guNa tarIke 'pApajugupsA' nAme je trIjo guNa vaNavyo che teno artha 'kAlatrayapaNe athavA trikayogathI sarvathA pApano abhAva karavo' evo na karavo, kintu je je moTA pApakAryoM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (211) hoya tenA para apremabhAva-nahI sevana karavAnI buddhi e ja artha jANavo; anyathA sarvathA pApano abhAva to zailezIkaraNanA antima samayamAM ja thAya che.. ___prathama 'pApa' AdinuM yathArtha svarUpa samajavAmAM na Avyu hoya to 'pApa' nI gardA kema bane ? tathA samajaNa vinAnI nindA paNa ghaNI vAra adhika pApabaMdha karAvanArI bane che tema ja zAstravacana paNa 'jJAtvA' Adi vAkyothI prathama to jJAnanI jarurIyAta svIkAre che, ataeva 'pApajugupsA' e guNanI adhika dRDhatA karanAro caturtha guNa 'nirmalabodha' nAme zAstrakartA darzAve che. nirmalabodho'pyevaM zuzrUSAbhAvasaMbhavo jnyeyH| zamagarbhazAstrayogA cchuutcintaabhaavnaasaarH|| 4-6 // malArtha-nirmalabodha' eTale zuddhabodha. zama-zAntirasapradhAna evA je zAstro tene zravaNa karavAnI icchAthI ja A nirmalabodha-zuddhabodha pragaTe che arthAt vairAgya, prazama Adi rasonuM poSaNa karanAra zAstradvArAe je bodha pragaTyo hoya te 'nirmalabodha' nAme cothu dharmatatvanuM liMga jANavU. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) zrI "nirmalabodha' zrutasAra 1, cintAsAra 2 ane bhAvanAsAra 3 ema praNa prakArano hoya che. " spaSTIkaraNa" 'nirmalabodha' eTale vimalabodha arthAt je jJAnamAM ajJAnano-vikArabhAvano mala na hoya, kAraNa ke bodha ve prakArano hoya cheH eka to vyavahArika tasvano ane bIjo dhArmika tatvano.vyavahArika tattvanobodha kevala upAdhi vadhAranAra ane samAraMbhAdi vadhAranAra hovAthI zAstrakartAe tene azuddha bodha kahyo che. dhArmika tattvano bodha paNa be prakArano kayo che. jemAM rAga, dveSa ke ajJAnatAthI AgrahaviziSTa puruSonA vAkyo hoya evA zAstro zravaNa ke abhyAsa karavAthI je bodha udamave te, ane vItarAgakathita kevala tyAga-vairAgya prazamarasane ja poSanArA zAstro zravaNa tathA abhyAsa karavAthI je jJAna udbhave te. A be prakAranA bodhamAM prathamano bodha prAtmAne khoTA mArga para lai janAra hovAthI sarvathA upekSA yogya che, tathA bIjA bodhamAM paNa vItarAganA nAme klezAdi utpanna karanArA tathA AgrahI puruSonA kahelA je je vacano hoya te paNa upekSAne ja pAtra che. yA hetuthI ja graMthakartAe mUlamAM sAmAnya * bodha ' e pada na mUkatA "nirmalabodha" e viziSTa pada mUkyuM che ane TIkAkAre tenI vyAkhyA ' vimalabodha' evI karI che. bhAvArtha e ke-'vigataH malaH yasmAt sa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 213) vimalabodhaH ' jemAMthI mala vizeSapaNe gayo, che evo je bodha te vimalabodha jANavo. A vimalabodhanI prAptino mArga zAstrakartA 'zuzrUSAbhAvasaMbhavaH ' e vAkyathI jaNAve ke, 'zrotuM icchA zuzrUSA' 'zAstro zravaNa karavAnI icchA' zAstronAM zravaNa vinA abhyAsa na thAya tema ja bodha paNa na ja bane, mATe ahIM zAstrazravaNabhAva vimalabodha ' prAptino mArga kahyo. aa icchA parama ane aparama e be prakAre varNavI ke. je zAstrazravaNa karavAmAM vinaya, bhakti, Adara ane zraddhA hoya te parama, tathA je kutUhala, mAna AdinI buddhithI zravaNa karAya te aparama icchA. AnuM viziSTa svarUpa graMthakartA ekAdaza SoDaza prakaraNamAM kahevAnA che eTale ahIM ame vizeSa nathI jaNAvatA. ' nirmalabodha' nAme guNa kevA zAstro zravaNa karavAthI udbhave te graMthakartA jaNAve che. 'zamagarbhazAstrayogAt ' je zAstromAM prazama, vairAga tathA tyAgabhAvanuM svarUpa yathArthatayA varNavyuM hoya tevA zAstro zravaNa karavAI zrotAnA hRdayamA / nirmalabodha' guNa pragaTe che, kAraNa ke anyathA prakAranA zAstro zravaNa karavAthI malina vAsanAogeM adhika poSaNa thAya mATe vimalabodha icchakoe kevala zRMgAra, vIra ke hAsyarasane batAvanAra zAstro sAMbhalavA nahIM. yA 'nirmalabodha' zrutasAra, cintAsAra ane bhAvanAsAra ema traNa prakAre kahyo che. prA traNenuM svarUpa ane pratyekanI bhinnatA zAstrakartA ja Agala vistArathI darzAvaze. nitAnta ahIM samajavAna Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 214 ) 6 eTalaM che ke - zrA ' nirmalabodha ' guNanI jAgRti thayA pachI pApajugupsA' nAme trIjA guNanuM svarUpa barAbara khyAlamAM zrAvI zake che ane tene pravRttimAM yogya rIte mUkI zakAya. nitAnta e guNa mAyA rahitapaNe zuddha tAzvika bhAvanAne pAmI zake che. ataeva granthakartAe ' pApajugupsA' nI anaMtara uparokta ' nirmalabodha ' nAme caturtha guNa batAvyo. prathama darzAvela audArya, dAkSiNya, pApajugupsA ane nirmalabodha e guNanA abhAvathI ja lokanindA, apayaza, mAnahAni, apakIrti zrAdi durguNo zrAtmAne lAgu thAya che ane te guNo vyApachI yA durguNo satvara nAza pAme che. paramArtha e ke - uparokta caturguNI AtmA avazya deyavAkya tathA janapriya bane, mATe ahIM graMthakartA uparanA cAra guNonuM kathana karyA pachI tenA ja phalarUpa ' janapriya ' nAme pAMca dharmatanuM liMga sAtamA zlokamAM darzAve che. athavA prathama kathita catuguNI AtmA banyA pIpaNa yadi tenI keTalIka pravRtti lokone ruce tevI na hoya, agara aucityatA, vinaya, namratA ke samayajJapazu na hoya to prathamanA cAre guNo dharmatattvanuM barAbara kArya sAdhavAmAM niSphala bane. zrA hetuthI pAMcamuM ' janapriya ' nAme liMga darzAve che. yuktaM janapriyatvaM zuddhaM taddharmasiddhiphaladamalam / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (215) dharmaprazaMsanAde rbIjAdhAnAdibhAvena // 4-7 // mUlArtha-pote Acarita dharmanI loko prazaMsA kare, temaja anya loko tenuM anukaraNa kare jethI anukrame puNyAnubaMdhIpuNyarUpa phala dharmIjanane prApta thAya, arthAt A rIte atize pote karela dharmasiddhina phala jenAthI prApta thAya ke evaM zuddha-nirmala ane yogya 'janapriya' nAme pAMcamuM dharmatattvanuM liMga jANavU. " spaSTIkaraNa" graMthakartA zarupAtamAM ja 'janapriya' nAme dharmatattcanuM liMga barAbara ucita ja ke ema 'yuktaM' padathI dhvanita kare che, paNa anucita nathI evaM bhAra mUkIne jaNAve che; kAraNa ke kharo 'janapriya' teja hoi zake ke daMbha vinA dharmAcaraNa karato hoya tathA loka nide tevU AcaraNa na karato hoya. 'janapriya' thavAnA kAraNo A pramANe kahyA che. prathama 'janapriyapaNuM' dAMbhika jUTha-kapaTabhAvathI upajAveluM na hovU joie, kemake ghaNA loko janatAmAM potAnuM sArUM dekhADavA mATe ane sarvane priya thavA sAru anekadhA khoTI mIThAzo tathA asatya kapaTabhAvo Adine seve che. zrA hetuthI ja zlokamAM 'zuddhaM ' e vizeSaNa ApyuM che. eTale je 'janapriya 'paNuM rAga-dveSa vinAnuM ane daMbha rahita nirmala hoya te ja ahIM Ape Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 216) kSika che. AvA manuSyo ja pariNAme sva tathA parane atyaMta dharmasiddhinA phalane arpaNa kare che. nidAna e ke-daMbha ane aThavartana vagaranA manuSyo je kAi alpa paNa dharma Acare te nirmalabhAvathI seve che, AthI teo thoDA dharmArAdhanathI paNa ghaNA ja phalane pAme che, tathA anya prAtmAno tevAyonI kriyA dekhI prazaMsA-anumodanA karI aMtamAM te te kriyAno teyo svIkAre che. eTale vastutaH tetro dharma ja pAme che, kAraNa keyadyadAcarati zreSThaH , tattadevetaro jnH| sa yatpa. mANaM kurute, lokastadanuvartate // 1 // " pratiSThita jana je je kAryone Adare te te kAryornu anukaraNa itara-prAkRtajana kare, tathA tezro jene pramANatayA mAne tene ja itarajanA anusare." sAmAnyataH alpajJajano potAnAthI adhika buddhimAnanA kAryoM tarapha vadhAre vizvAsa rAkhe che. hetu e che ke-tezromAM vizeSa buddhi, himmata ane lAbhAlAbhano vicAra karavAnI zakti alpa hoya che, tathA bahudhA pAvA lokonI dRSTi anyatuM anukaraNa karavAnI vadhAre TevAyelI hoya che. eTale anyanA anumodanIya kAryo avalokI aAvA loko potAnI sarala matithI tenuM anumodana karI tevA uMcA kAryomAM dharmIyonI pAchala pAchala thoDI thoDI gati kare ne pariNAme alpajJajano paNa uttama janonA vartananA AdhAre potAnuM hita paraMparAe siddha kare che. ataeva upadezako, gurujano ane prakhyAta kIrtinAyako mATe zAstrakAe kathana karyu che ke yadi A loko jo thoDaM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (217.) paNa viparIta AcaraNa kare to temo anaMta duHkhanA bhAgI banavA sAthe asaMkhya lokone anaMta duHkhanA bhAgI banAve che, mATe upadezaka gurvAdikoe tevu vartana karavU ke je svaparane hitAvaha hoya. nidAna e ke-uparokta janapriyapaNAnI prApti arthe zuddha nirvikArI vartana ane dhArmika nirmala kriyAno karavI, tathA anya sAmAnya jano sadAcArI dharmIlokonA vartananI prazaMsA karI potAnA AtmAne anukrame dharmI banAve che evaM samajI gurvAdiko potAnI mahattAnI jokhamadArI barAbara khyAlamAM lai potAnA cAritrane uccacara banAve, kadApi doSa lAgavA de nahIM, eTale dharmaprazaMsA dharmIjano ane itarajananI hRdayabhUmimAM dharmabIjanI ucca zuddha vAvaNI kare che. ema vAvaNI thayA pachI jema bIja uttama bhUmimAM paDyA pachI anukUla vAyu ane jalaSTinA saMyogadvArAe patra, puSpa tathA phalAdine upajAve che tema ahIM dharmaprazaMsA nAmaka bIja paNa pariNAme svaparane mokSarUpa phala prApanAruM thAya che. atre mUlamAM kahela "dharmaprazaMsAdeH" e padanI TIkAmAM upAdhyAyajI Adi padathI dharma karavAnI icchA, icchAno anubaMdha, dharmanA upAyo zodhavA, dharmamAM pravRtti karavI. gurusaMyoga meLavavo ane chevaTe samyaktvanI prApti eTalI vastuo sUcave che. ATalA padArtho Adi padathI letAM dharmaprazaMsAne bIjanI upamA suSThutayA lAgu thAya che. anyathA tene bIjapaNe ghaTAvavAmAM kalpanAno Azraya levo paDe che, temaja mUlakartAe prApela Adi pada paNa Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 218 ) sArthaka bane che. yazobhadrasUrijIe Adi padanI vyAkhyAne TraMkAvI nAMkhI le tenuM kAraNa eTaluMja ke vistAramAM na utarakhuM. "" * pharI mUlanA " bIjAdhAnAdi e padanI TIkAmAM AdipadathI aMkura, patra, puSpa ne phala e cAra padArtho sUcita kare che. aMkurAdinuM svarUpa lalitavistarAmAM A pramANe che - " vapanaM dharmabIjasya, satprazaMsAditadgatam / tazciMtAdyaMkurAdi, syAtphalasiddhistu nirvRtiH // 1 // ciMtAsacchrutyanuSThAna- devamAnuSasaMpadaH / krameNAMkurasatkAMDa-nAlapuSpasamA matAH " // 2 // " satpuruSonI prazaMsA te bIja, dharmanuM citavana- vicAra karato te aMkura vigere ane siddhinI prApti te phala " athavA " dharmanuM citavana e aMkurA samAna, dharmanuM zravaNa karavuM e kAMDA samAna, dharmanuM AcaraNa e nAla samAna tathA paraMparAe te dharmasAdhanathI deva, manuSyanI siddhi pAmavI e puSpatulya mAnela che. " mokSa te phalatulya jANavuM. ahIM bIja ve prakAranuM hoya che. jene ropavAthI phalAdi prApta thAya te ane jene ropyA pachI niSphala jAya te, tema ' dharmaprazaMsA dharmaprazaMsA' nAmaka bIjama paNa adbhuta zakti hovAthI uttarottara phala vigere prApta thAya che, kAraNa keA ' dharmaprazaMsA ' ne zAstrakarttA puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa kahe che. "puNyamanubadhUnAtItyevaM zIlamiti puNyAnubaMdhi tacca tatpuNyaM ca puNyAnubaMdhipuNyaM // " je puNya karyA pachI anukrame puNyakarmoMno pravAha cAlyA kare, yAvat je puNya Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (219) sarvathA karmonI nirjarA karAvI pachI ja prAtmAthI alaga thAya. mA pramANe puNyAnubaMdhI puNyapadanI vyAkhyA kahI che, eTale dharma ane sadAcAranI prazaMsA karavAthI prazaMsA karanAra uttarottara puNyakAryonI paraMparA ja hastagata kare che. Aja hetuthI sUrijIe zuddha evA ' janapriyatva' nAmaka pAMcamA guNane dharmasiddhinA phala prApanAra tarIke varNavyo. puNyAnubaMdhIpuNya mATe ja haribhadrasUrIzvarajI vade che ke-"zubhAnuSandhyataH puNyaM, kartavyaM sarvathA naraiH / yatprabhAvAdapAtinyo, jAyate sarvasaMpadaH" // 1 // suMdara mahelamA rahenAra adhika suMdara mahelamAM nivAsArthe jAya tema ja puNyanA prabhAvathI manuSyo uttarottara adhika samRddhione pAme che. ataeva guNAnubaMdhI evaM puNya bhavika zrAtmAoe sarvathA upArjana karavU ucita che, kAraNa ke eja puNyanA prabhAvathI nAza nahIM pAmanArI evI sarva saMpattiyo prApta thAya che." puNyAnubaMdhIpuNyanA kAraNo graMthakartAe aSTakamAM A pramANe kahyA che-" dayA bhUteSu vairAgyaM, vidhivadgurupUjanam / vizuddhA zIlavRttizca, puNyaM puNyAnubandhyadaH" // 1 // ekeMdriyathI paMceMdriya paryaMta jIvopara dayA, vairAgya, vidhipUrvaka gurujanonI pUjA, vizuddha eTale pavitra sadAcAro-A kAraNothI puNyAnubaMdhIpuNya baMdhAya che." e rIte paraMparAe dharmasiddhi ane tenA phalo ApavAthI 'janapriyatva' nAme pAMcamo guNa 'dharmatattva' nA lakSaNa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 220 ) tarIke yogya ne susaMbaddha kalo. bhAvArya e ke upara kahella cAritravaMtAnI kriyAo prazaMsApAtra banavAthI sadAcArI zuddhavartana hovAthI lokone hAni na thAya tevI pravRtti AdaravAthI hAsya ane niMdA na bane tetuM AcaraNa karavAthI pote 'janapriya ' banavA sAthai parane anukaraNIya cAritradvArA strapara ubhayane dharmasiddhikAraka bane the. ataeva ya lakSaNathI dharma pAmela dharmI AtmAmAM ' dharmatattva ' nI prApti thai che ke nahIM evaM anumAna suMdara rIte karI zakAya che. upara kA pramANe ' dharmatattva ' nA pAMca lakSaNo pAMca zlokI graMthakartA vistArathI batAvyA, je parathI tenuM svarUpa samajAvyA pachI vivekI koi paNa AtmA dharmIonI parIkSA karavA jarUra samartha thA emAM saMdeha nathI, tathApi viziSTa parIkSA mATe pharI graMthakartA tenA dharmI AtmAmAM viziSTa doSo jevA ke viSayatRSNA vigereno jarura abhAva hoya te samajAvavA mATe dRSTAMtapUrvaka Adi doSonuM vistRta svarUpa darzAve che Arogye sati yadvad vyAdhivikArA bhavanti no puMsAm / tadvaddharmArogye pApavikArA api jJeyAH // 4-8 // mUlArtha - ArogyatA - rogano abhAva thayA pachI jema manuSyane kAMi paNa vyAdhi saMbaMdhI vikAro udbhavatA nathI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 221) taimaja dharma saMbaMdhI ArogyatA malyA pachI pApapa vikArono janma yato nathI. "spaSTIkaraNa" ArogyatA eTale taMdurastIpaNuM, rogano prabhAva, eTale taMdurastIpaNAmAM vyAdhio janme to taMdurastIpaNuM na kahevAya, kAraNa ke taMdurastIpaNuM tathA vyAdhiyo e banene paraspara pratibaMdhaka pratibadhyabhAva che, te ja pramANe prathama jaNAvela pAMca lakSaNa viziSTa 'dharmatattva' pAmyA pachI pApavikAro jenuM svarUpa graMthakartA nIce jaNAve che te kadApi udbhave nahIM arthAt e pApavikArone baMdha karanAra uparokta dharmatattvarUpa prAromyatA jANavI. yA pralokanA pUrva bhAgamAM graMthakartAe dRSTAMta prApyuM ane uttarabhAgamAM dArzantikanI ghaTanA karI che. paramArtha eke-ArogyatAnI sAme dharmArogyatA ane vyAdhivikAronI sAme pApavikAro e pramANe dRSTIta dASTAMtikanI ghaTanA samajavI. dharmatattvanA prabhAvathI je je pApavikArono nAza thAya athavA udbhave nahIM tenuM svarUpa graMthakartA vistArathI darzAve che. tannAsya viSayatRSNA prabhavatyuccainai dRSTisammohaH / arucirna dharmapathye na ca pApA krodhakaMDUtiH // 4-9 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 222 ) mUlArtha - dharmataca pAmela manuSyanaM atigADha viSayatRSNA udbhavatI nathI temaja dRSTisaMmoha paNa parAbhava karI zakato nathI, ane dharmarUpI pathya para aruci AvatI nathI, evaM pApISTa krodhanI khujalIo ke jenAthI dharma - ghanano nAza thAya te paNa virbhAva pAmatI nathI. " spaSTIkaraNa " lokI mUlakartA dharmatattva pAmyA pachI tenA prabhAvI zubha AtmAne kyA kyA pApavikAro udbhavatA natha teno kevala nAmanirdeza darzAve che, kAraNa ke nAmanirdeza karyA pachI vizeSa svarUpa kahevAnI sugamatA thAya. upara dharmatattvanA prabhAvI pAMca viziSTa guNono lAbha thAya evaM vidhimukhe pratipAdana karyu, have niSedhamukhe doSo na udbhave te ahIM jagAve che. jo ke guNaprApti jaNAvyA pachI doSAbhAva thayAnuM arthApattithI ja labhya che, eTale pharI doSAbhAvanuM svarUpa kahetuM kAkadaMta parIkSA jevuMja gaNAya; paraMtu ahIM viziSTatA A samajavI ke jyAM guNa ane doSono paraspara pratibaMdhaka pratibadhyabhAva sughaTita hoya tyAM ja uparokta nyAya lAgu thAya. dRSTAnta tarIke zIla ne vyabhicAra, dAna tathA kRpaNatA vigerene tathAprakAre ahIM paNa uparokta pAMca guNo ane bAgala kathana karAtAM pApavikArone paraspara pratibaMdhaka pratibadhyabhAva nathI, arthAt uparokta guNaprApti thayA pachI guNa Agala kathana karAtAM pApavikAro jAgRtine pAme hai, ataeva graMthakartAe ' doSAbhAva ' svarUpa vyatirekamukhathI vistRtayA bhavAbhinnapaNe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 223 ) spaSTa kathana kare che. anyathA thA ' doSAbhAva ' nuM bhinna svarUpa darzAvavAnI jarura nathI. zrA pApavikAro gADha viSayatRSNA 1 dRSTisaMmoha 2, dharmapathyamAM aruci 3 ane krodhakaMDUti 4 jANavA. AA cAre vikAronuM vizeSa svarUpa graMthakartA pote ja vistArathI darzAvaze eTale zrame ahIM nAma mAtranuM ja sUcana karyu. prathama viSayatRSNA nuM lakSaNa jaNAve che. gamyAgamyavibhAgaM tyaktvA sarvatra vartate jantuH / viSayeSvavitRptAtmA yato bhRzaM viSayatRSNeyam // 4-10 // mUlArtha - zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdha e pAMca viSayo che. A viSayothI jemono AtmA saMtoSa natho pAmyo tevA gamya ne agamyano viveka vicAryA vagara cAre tarapha phAMphAM mAre che mATe anya viSayavAsanAnI apekSAe yA gADha tRSNA bhAna bhUlAvanAra hovAthI AnuM nAma viSayatRSNA nAme pApavikAra vidvAnoe kahyo. " spaSTIkaraNa viSayatRSNA nAme prathama pApavikAranuM svarUpa yahIM jagAve che temAM saMsArIne aMge viSayecchAno sarvathA abhAva mAnavo akalpanIya che. anAdinI udayagata viSayecchA pUrNa karavAne ja saMsAra saMsArIo race che, AAthI ahIM " Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 224) viSayasRSNAne be vibhAgamAM baheMcI zakAyaH eka sAdhAraNa viSayatRSNA ane pIjI asAdhAraNa ativiSayatRSNA. adhapi bane viSayecchAone pApa ja mAnI che tathA je viSayecchAnI pUrNatA karavAne AtmA potAno viveka ane maryAdA toDavAparyaMta nIcI dazAmAM utare nahIM temaja ihaloka paralokanA akAryothI samayapaNe pravRtti Adare tene sAdhAraNa viSayatRSNA jaNAvI pApavikAranA lakSaNathI bahirbhUta mAnI che, kAraNa ke A viSayecchA vratadhArI jaino tathA samyaktvadhArI AtmAo paNa ekAeka tyAgI zakatA nathI ane pariNAme svahita sAdhavAne samartha thAya che. samyaktva pAmyA pachI bharatacakravartI cosaTha hajAra rANIyo sAthe bhogavilAsa karatA hatA. ceDArAjA, udAyI mahArAja, kRSNavAsudeva ane zreNikarAjA vigerenA dRSTAMto zAstramA prasiddha che. paramArtha e ke-dharma ane prAtmahitanuM sAdhya bhraSTa na thaq joie. A viSayecchA paNa Asakti ane anAsakti bhedothI be prakAranI jANavI. tIrthakara vigerenA jIvo mati-zrutaavadhijJAnavaMta chatAM je amuka varSoM paryaMta gRhavAsamAM rahI rAjabhoga, bhogavilAso sevatA hatA te mAtra udayagata karmonA phalonI vicitratA jANIne tenA anubhavArthe ja bhogavatA arthAt anAsaktipaNe rahyA itA. ane jyAre karmodaya zAMta thayo eTale turataja vastrAMcale lAgela tRNa nI mAphaka sarva bhogano tyAga karatA. temaja nemanAtha prabhue karmodaya na hovAthI gRhavAsa sevyo nahIM, e ja anAsakta viSayecchAnI avadhi jANavI. vAsudeva, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 225 ) cakravartI ne rAjAo vigere dharmasvarUpa jANyA pachI, vrata ane samakita pAmyA pachI je vilAsAdi sevatA te anAsakti nahIM kintu Asakti na hatI. A parathI samajavAnuM ke jeo nizcayanI vAto karI, adhyAtmano DoLa ghAlI, tithi ke atithi, rAtri ke divasa, khAdya ke akhAdya, gamya ke agamyano vicAra bAju para mUkI viSayecchA - tRSNAo pUrNa karavAmAM ja lIna banI, anyane amane Asakti nathI, mAtra karmodayanA lIdhe ja amArI pravRttizro cAlu che, jo AsaktipUrvaka ceSTA hoya to ja punaH karmano baMdha thA ataeva jinezvaroe zAstramAM adhyavasAe bandha mAnyo che e pramANe samajAve che te prati hIM ame vizeSa nathI kahevA mAgatA; paNa A lokoe uparanA bhedo vicAravA temaja potAnI ceSTAo anAsaktipaNAnI che (!) e vAta upara darzita svarUpanI sAthe vicAravI jethI bevaDA pApabaMdhathI potAnA AtmAne bacAvI levAya. atre cAlu zlokamAM kevala ativiSayatRSNAnuM svarUpa graMthakartA jagAve che, je viSayecchAnA balathI koi paNa AtmA mUDha ane viveka maryAdA rahita thAya. " kAmAndhA na pazyaMti" e nyAye kAmIjano kAMi paNa joi zake nahIM, evaM pariNIta, apariNIta, bAla vidhavA, kanyA, raMDA tathA vezyA game tyAM gamana kare, svajAti tathA parajAtino paNa vicAra je kare nahIM, rAtri - divasano vibhAga, tithi - atithino vibhAga paNa je jALave nahIM, nitAnta 15 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (226 ) zvAnavRttie viSayAndha banI viSayecchApUraka zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhAdi padArthonI prApti arthe ati tRSNAthI ceSTAo kare che. ataeva aa tRSNAne zAstrakartAe prathamanI tRSNAthI alaga pADI ativiSayatRSNA evaM nAma prApyu, kAraNa ke A tRSNAnA udayathI AtmA potArnu hita ane ihaloka-paralokana kalyANa vicArI zakato nathI, evaM dharma paNa karI zakato nathI.eka kavie barAbaraja kayuM che ke:-"divA pazyati no ghUkA, kAko naktaM na pazyati / apUrvaH ko'pi kAmAndho, divA naktaM na pazyati" // 1 // "ghuvaDa divase dekhatuM nathI ane kAgaDo rAtrIe dekhato nathI tyAre kAmAndha divasa ane rAtrie paNa dekhato nathI." temaja-"dRzyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthitaM, kAmAndhastu yadasti tatpariharan yannAsti tatpazyati / kundendIvarapUrNacandrakalasazrImallatApallavA-nAropyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate" // 2 // " jagatamAM andha manuSya samIpe rahela dRzya padArtho dekhato nathI e vAta kAMi Azcarya kare tevI nathI, paNa kAmAndha jana to pAse rahela hoya ane dRzya hoya teno tyAga karI je samIpe ane dRzya paNa na hoya tevA padArthone dekhe che, kAraNa ke strIonA pratyeka avayavo azuci tathA bIbhatsa chatAM netramA kamalano, mukhamAM pUrNacandrano, stanamAM kalazano, bhujAmAM latAno Aropa karI strInA avayavo dekhI prasanna thAya che." prAvI sthitie pahoM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (227) cela manuSyane dharmanA sAdhano tathA dharma kyAMthI upalabdha thAya ? hetu e ke-tene svame paNa svahitano vicAra pAvavo azakya ke. ____aa sthale rAvaNarnu caritra hitArthIne manana karavA jevUche. rAvaNa eka samartha rAjAdhirAjanuM pada dhAravA sAthe vidhAtAne paNa Takora karanAra mahAprajJAzAlI hato. jenAM buddhi-cAturya Agala brahaspati sarIkhAyo paNa sevaka samAna manAyA hatA, jenI dakSatA ane baliSTatA pAse daityo tathA rAkSaso tharathara kaMpita thatA hatA, je nItizAlI hoi prajAnuM vAtsalyabhAvathI pAlana karato hato, Avo samartha ane catura chatAM jyAre sItA prati tenuM mana lalacAyuM tyAre te sarva bhAna bhUlI gayo, khastrI ke parastrI, kArya ke akAryano vicAra rahyo nahIM, nitAnta tenA ja dhyAnamAM durbaLa thavA lAgyo. chevaTe pApano, anItino, lokalajjAno, apakIrti vigereno bhaya tyAga karI sItAne potAne tyAM uThAvI lAgyo ane tenI sAthe potAnI vAsanA tRpta karavAne ghaNAye gothA khAdhA. aMtamAM vAsanA pUrI thai nahIM, koinuM mAnyu nahIM, sarvathA bhraSTa thayo ane potAnI pAchaLa jagata para sadAne mATe apakIrtino puMja rAkhI gayo. ___ A sarva sthitiyo upara kahela ativiSayatRSNAnuM ja kArya samajavU. ataeva graMthakAra A tRSNAne 'pApavikAra' gaNI dharmI AtmAmAM Ano abhAva jaNAve che, tema ja khAsa zlokamAM jaNAvyu cha ke-' viSayeSvavitRptAtmA' A Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 228 ) tRSNAnA udayathI samartha AtmA paNa sarvadA viSayomAM atRpta ja rahe che, eTale game tevA suMdara aprApya ane alaukika bhogya padArtho upalabdha thAya to paNa anya anya viSayo meLavAvAne abhilASA ja rahe che. A hetuthI ja yA tRSNA tyAjya gaNI ane tRSNAnA udayamAM uparokta ' dharmatattva ' pAmavo durlabha batAvyo. dRSTisaMmohanAme bIjA pApavikAranuM svarUpa pragaTa kare che. guNatastulye tattve saMjJAbhedAgamAnyathAdRSTiH / bhavati yato'sAvadhamo doSaH khalu dRSTisaMmohaH // 4- 11 // mUlArtha - jenuM phala eka sarakhaM hoya evA ve tAvika padArthoM che, chatAM banne padArthoMne nAmabhedathI athavA potapotAnA AgamamAM batAvela prakArathI anyathApaNe mAne evA prakArano doSa jenA balathI pragaTe tene nizcayatayA vidvAno 'dRSTisaMmoha' nAme bIjo pApavikAra mAne che. " spaSTIkaraNa " prathama pApavikAra ' viSayatRSNA ' jaNAvI. have 'dRSTisaMmoha' nAme pApavikAra jagAve che. ahIM ' viSayatRSNA' nA svarUpa pachI ' dRSTisaMmoha ' nuM svarUpa kathana karyu paNa prathama Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 229) dRSTisaMmoha' nuM ane tyArabAda viSayatRSNAnuM svarUpa evo anukrama kema na jaNAvyo ? e prazna sahajatayA pedA thAya che. uttaramAM samajavAna ke-je ahIM cAra pApavikAro jaNAvyA temAM utpattikramanI apekSAe vicAra karIe to prathama krodhakaDUti, bIjo dharmapathyamAM aruci, trIjo dRSTisaMmoha ane caturtha viSayatRSNA e pramANe pApavikAro upaje che. krodhathI dharmamAM aruci, arucithI dRSTino moha ane dRSTimoha thayA pachI viSayecchA pragaTe-A krama chatAM graMthakartAe yathAprAdhAnya nyAye eTale sarvathI pradhAna padArthono prathama nyAsa karavo ane pachI pradhAna pradhAnano anukrame nyAsa karavo e rIti svIkArI che. mUlanA 'dRSTisaMmoha' nAme padanI TIkAmAM-" dRSTi: darzanaM-AgamaH jinamataM tatra saMmohaH saMmUDhatA anyathoktasyAnyathA pratipattiH darzanasaMmohaH" " darzana eTale aAgama-jinamata temAM mUDhatA arthAt AgamamAM kahela vastune anyathApaNe svIkAravI tenuM nAma darzanasaMmoha jANavU " e pramANe kartuM che. AthI dRSTi eTale mAnyatAvastupratipatti temAM matinI vyAkUlatA te ja dRSTimohana kharuM svarUpa samaja. ahIM dRSTimoha vastubodhamAM muMjhavaNa karAvI vastu-svIkAranA rAgamAM kheMcI jAya che, ane dRSTirAga amuka vyaktimAM rAga upajAvI vyaktiprema tarapha kheMcI jAya che. pAthI je prema banyA pachI aneka anarthoM tathA Atmaahita veThavA chatAM A rAgane samaju manuSya paNa choDI zakato nathI. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 230) " dRSTirAgastu pApIyAndurucchedaH satAmapi " ataeva zrA banne durguNo alaga alaga samajavA, paNa babenI aikyatA karavAnI utAvaLa karavI nahIM. A dRSTimoha potAnA upajavA pachI Abhinivezika nAme mithyAtvabhAvane avazya upajAve cha arthAt Abhinivezika mithyAtva vinA kevala dRSTimoha rahI zakato nathI, mATe dRSTimoha Abhinivezika mithyAtvarnu khAsa upAdAna kAraNa mAnyuM che. ataeva mUlakAre ahIM mUlamAM 'adhamo doSaH' e padathI A doSa adhama-nikRSTa che ema kaDyu, ATalaM ja nahIM paNa 'khalu' e pada khAsa vadhAre bhAra mUkavAne Apyu cha arthAt-zrA doSa kharekhara adhama ja che, AtmAno ghAtaka nitAnta zrA doSa che. have pralokanA pUrvArdhathI pA doSanuM svarUpa samajAve che. 'guNatastulye tattve saMjJAbhedAgamAnyathAdRSTiH ' guNano artha upakAraphala tene AzrIne tulya eTale samAna ane tattvano artha padArtha. 'tattve' ahIM dvivacana hogathI be padArthoM levA. paramArtha e ke-ce padArthoM evA hoya ke jenuM phala barAbara eka sara ja hoya, chatAM mAtra bannenA nAmo bhinna bhinna hoya tethI ane potapotAnA mAnela AgamomAM bhinna prakAra batAvyo hoya tethI A bane kAraNothI te banne padArthoMne vastutaH eka chatAM bhinnarUpe mAnavA. jemake-'mA hiMsyAt sarvabhUtAni ' e vAkyathI bhUtahisAmAM pApa mAnyuM to paNa amuka jIvano koi mANasa mAMsanA lobhathI athavA anya kAraNathI vadha kare eTale Avadha karavAmAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (231 ) jema pApa mAnyu tema vaidiko vedavAkyathI yajJanA mATe amuka jIvone vadha kare A vadhamAM pApa nathI mAnyu. have ahIM potAnA svArtha nimitte karela vadhamAM duSTacitta mAravAnA kliSTa pariNAmo ane svArthanI tRpti temaja mAMsAsvAda Adi phalo vadhakartA anubhave che A hetuthI prANIvadhamAM pApa mAnyu. te ja rIte yajJa mATe je hiMsA thAya tyAM paNa hiMsAkartAmAM duSTacitta mAravAnI buddhi, svArthalobha ane yajJazeSAno bhoga vigereno avazya sadbhAva cha, tathApi A hiMsAmAM vedavacanathI doSa na mAnavo AnuM ja nAma zAstrakartA dRSTisaMmoha jaNAve che, kAraNa ke uparokta bane hiMsAno paramArthathI hiMsA jache, banenuM phala paNa eka sarakhaM che; kintu yajJahiMsA vedamAM kartavya tarIke jaNAvI eTale tene vaidikoe hiMsA na mAnI ane bIjI hiMsAmAM adharma mAnyo. eja rIte amuka saMpradAyamAM prAcArya gRhavAsI ane ziSyasamudAya tyAgI tathA brahmacArI AcAryanI pAlakhI vahana kare, cAmara DhAle, je gRhasaMsAra anyane mATe pAparUpa mAnyo tyAre prAcArya prabhuno avatAra manAvI bhogavilAso kare ane temAM pApano aMza mAtra nathI paraMtu e to izvaranI lIlA che ema vade, tema ja guMsAino paNa kRSNAvatAra manAvI bhogavilAso kare tathA pApa na mAne, jainamatamAM paNa keTalAka zuSka adhyAtmavAdIyo amuka amuka pApornu sevana kare chatAM 'e to zarIranI pravRtti che' ema kahI pApa nathI mAnatA e sarva ceSTAyo dRSTisaMmoha nAme durguNanI upajAvelI samajavI ke je durguNanA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 232) udayathI te te AtmAo pApane pAparUpa na mAnatA kartavyadharma mAne che. Aja doSanA balathI uMca bhUmikAe pahoMcela aAtmAyo uMdhe mukhe paDI adhomArgagAmI banyA che. jamAlI mahAvIra prabhuthI ulaTo thayo, trairAzikamata prarUpaka saMgha AcArya ane bhagavaMtanA siddhAntathI ulaTo cAlyo vigere ' dRSTisaMmohanA' sAmrAjyano ja prabhAva kahyo che. athavA prakArAMtare dRSTimohana svarUpa jANavU. 'guNataH' e padano bhAva adhyavasAya e artha levo, arthAt e kriyAno tulya hoya, tenA kartAo banne jaNa ekasarakhA pariNAmavAlA hoya agara banne kriyAno samAna bhAvavAlI hoya chatAM temAM nAmabhedathI athavA AgamavacanathI pUrve kahela vaidikonI yajJahiMsAnI mAphaka ekane pAparUpa mAnavI ane anyane kartavyakarma tarIke mAnavI A lakSaNa je pravRttimAM sughaTita thAya te dRSTisaMmoha jANavo. ane je kriyA upalaka dRSTiye sarakhI hoya, temA pravartana karanAra paNa upalaka dRSTiye pApa AcaraNa karato dekhAya chatAM pariNAmanI dhArA bhinna ja-alipta hoya, te kriyAmAM potAno yatkiMcita svArtha na hoya temana kriyAjanya phalanI icchA potAnA mATe rAkhato na hoya kintu dharmasaMrakSaNa buddhi ja hoya to te kriyA pAparUpa dekhAvA chatAM tenA kartAne nitAnta karmanirjarA ane zubhabaMdha ja thAya; paraMtu pApa lAge nahIM. dRSTAMta tarIke eka mANasa, kuTuMba, strI, putra bhane dhana prAdinI lAlasAthI vyApAra, khetI, vyAja, grAmasaMrakSaNa Adi karato hoya, ane Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 233) eka manuSya kevaLa dharmanA mATe hATa, havelI, vyAja, grAmasaMrakSaNa ane suvarNAdino saMcaya karato hoya-zrA bemAM pahelAMne svArtha, tRSNA, lobha ane pApabuddhi hovAthI tene prAraMbhajanya pApabaMdha avazya thAya che; kAraNa e ke svArthane mATe strI AdinA mohanA lIdhe bhAraMbhAdi sevanAramAM kadApi te te mAraMbhAdimAM zubha pariNAma saMbhavato nathI, jyAre bIjAmAM svArtha, lobha ane duSTa pariNAmo na hovAthI kevala dharma tathA zAsananI apUrva bhakti hovAthI zubha pariNAma saMbhave che. eTale tene zubhabaMdha ja thAya e ja vAta zAstromAM vistArathI ja praznottara pUrveka jaNAvI che. __pharI A viSayamA ahIM zrImAn yazovijayajI upAdhyAyajI trIjo prakAra darzAve che.-' guNataH zabdArthatastulye tattve hiMsAdInAM ' guNathI-zabdArthathI hiMsAdinuM svarUpa samAna hoya paraMtu nAmabhedathI potapotAnA zAstromAM bhinna bhinna zabdothI darzAvela hoya. bhAvArtha e ke-sarva darzanakAroe potapotAnA matomA hiMsAdinuM svarUpa spaSTa jaNAvI teno niSedha darzAnyo che, evaM jaino paNa hiMsAdinuM svarUpa spaSTa karyA pachI tenA tyAga mATe mahAvrata zabda, pAtaMjala akaraNa zabda, bauddho niyama zabda kahe che. eTale mAtra ahIM nAmabheda sivAya anya kAMi tatva nathI. vastutaH mahAvrata, akaraNa ane niyama e traNeno eka ja bhAva zabda-vyutpatti karavAthI upasthita thAya che, tathApi mahAvrata kathanakartA amAruMjainAgama suMdara che aka Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (234) raNa tathA niyama darzavanAra anya zAstro samIcIna nathI e prakAre AgrahaviziSTa vastu svIkAra karavAthI upAdhyAyajI kahe cha ke te dRSTimoha ja gaNAya. nidAna e ke-yadyapi anya zAstro samIcIna mAnyA nathI to paNa je aMzamAM sarvajJamatane anusaratA hoya ane nitAnta nAmabhedathI ja alaga paDatA hoya te aMzane asamIcIna ane asatya sthApavAthI viparIta mAnyatA ja gaNI zakAya. ataeva aa dRSTine dRSTimoha jaNAvyo temaja anya matamAM je sarvajJavacana- anusaraNa dekhAya che te sarvajJamatanA vAkyonA AlaMbana lIdhA pachI ja saMbhave; anyathA aMza mAtra mAtra paNa satya vastubodha anya matamAM kyAthI ghaTe ? kaDaM paNa che ke upadezapadamA prastutaH graMthakartAe "savvappavAyamUlaM duvAlasaMgaM jo jiNakkhAyaM / rayaNAgaratullaM khalu to savvaM sundaraM tammi" // 1 // " dvAdazAMgImAMthI amuka amuka vacano svIkAryA pachI pratyeka mato upasthita thayA che. A hetuthI A dvAdazAMgI ratnAkara samAna hovAthI sarva matonuM mUla jinakathita dvAdazAMgI kahI che, eTale paramatanA zAstromA je je suMdara hoya te te dvAdazAMgI aMtargatarnu jANavU." TuMkANamAM eTaluMja samajavAna ke jyAM nAmabheda sivAya vastutaH padArthabheda na hoya, paramArthatayA eka ja hoya, chatAM nAmabhedanA lIdhe AgrahamAM kheMcI jai potAnuM te sAraM ane anyanuM sAraM chatAM khoTuM mAnavU te dRSTimoharnu lakSaNa che. ahIM eka aMza mAtra satya padArtha jaNAvanAra anya matane suMdara manAvabAno Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (235) upAdhyAyajIno Azaya nathI, kintu nAmabheda jANI vastuno vicAra nahIM karavo ane nAmanA mohamAM kheMcAi javu e khoI che, ahitakartA che, satya vastunI parIkSAthI ThagAvAnuM che e ja batAvavAno manoratha upAdhyAyajIno che. A traNe prakAro 'dRSTimoha 'nuM svarUpa jaNAve che ane ' dRSTimoha ' mithyAtvabhAvajanaka hovAthI graMthakartAe tene adhama-nikRSTa doSa jaNAvI dharmArthI prAtmAne sarvathA tyAga karavA yogya che ema mAnI zrA pramANe vistRta svarUpa kahyaM. e rIte ' dRSTisaMmoha' nuM svarUpa jaNAvyA pachI 'dharmapadhyamAM aruci ' e trIjA doSanuM svarUpa jaNAve che. dharmazravaNe'vajJA __ tattvarasAsvAdavimukhatA caiva / dhArmikasattvAsaktizca dharmapathye'rucarliMgam // 4-12 // mUlArtha-dharmavyAkhyAnonAMzravaNamAM anAdara,paramArthabhUta padArtha saMbaMdhI je rasa tenA svAdamAM vimukhapaNuM, dharmiSTajanonI saMgati nahIM karavI e sarve dharmapathyanA aruci cihno che. " spaSTIkaraNa" ___ dharmapathyanI arucinA prakAro darzAve che. dharmazAstro ane dharmavyAkhyAno jyAM vaMcAtA hoya tyAM tene sAMbhalavAnI ruci Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 236 ) khaDA thAya temaja nivRtti nathI, dharmazravaNa na kare na thAya, pramAda ADo yAve athavA nidrA vigere aneka vighno vyavasAya bahu che ema kahI zRMgArarasanI, vikrathAnI, hAsyanI, vilAsonI jyAM kathAo thatI hoya tyAM utsAhathI jAya, nidrA ke pramAda naDe nahIM, vyavasAyano paNa vicAra yAve nahIM, vaLI nATako, sinemaTogrApha Adi dekhavA mATe paisAno vyaya karI gADha premathI gamana kare, jyAre dharmazravaNa karavAne koI preraNA kare to 'emAM zuM sAMbhaLavAnuM che ? ApaNe jANIe chIe temAM kAMi navuM nathI' athavA ' atyAre dharmazravaNano samaya nathI, avasthA thayA pachI ghaNuM sAMbhalIzuM ' ityAdi kathana karI dharmazravaNamAM anAdarabhAva upajavo te; vaLI ramaNIrasa mojazokhamAM lInatA rAkhavI ane tava bhUtapadArthomAM, AtmahitamAM, niHzreyasamArgamAM je pyAra upajavo joie te na upaje kintu te rasanA AsvAdanabhAvamAM parAMgamukhapa pragaTa te dharmapathyanA arucinA prakAro che. pharI jenI saMgati karavAthI AtmAnA guNo AvirbhUta thAya, anA dinI kuTevo maTI jAya, kamAM jADyaM dhiyo harati siMcati vAci satyaM, mAnonnatiM dizati pApamapAkaroti / cetaH prasAdayati dikSu tanoti kIrtti, satsaMgatiH kathaya kiM na karoti puMsAm ? // 1 // " buddhinI jaDatAno nAza kare, vAcAmAM satyarasanuM siMcana kare, mAnayogya unnata dizAnuM darzana karAve, pApane dUra kare, citanI prasannatA kare ane cotarapha kIrttino dhAro kare evI sajjanasaMgati manuSyone zuM zuM lAbho nathI karatI 1 " Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 237) bhAvArtha e ke-satsaMgati jagatanA uMcAmAM uMcA sarva lAmo prApta karAve che. AvI sajjanasaMgatinA saMsargamA rahevAne citta prerAya nahIM, kintu jenA saMgathI durguNo, pApamati, kuvyasano ane nikRSTa pariNAmo maLe tevI saMgati karavAne citta rAjI thAya-yA lakSaNone zAstrakartA ' dharmapathyanI arucI' nAme trIjo pApavikAra gaNAve he. A pApavikAranA balathI AtmA dharmAmRtanuM pAna kadApi anubhavI zakato nathI ane tethI Atmahita samajavAne hatabhAgya rahe che. A zlokamAM upara kahyA pramANe dharmazravaNamA anAdarabhAva, tattvarasAsvAdamAM vimukhatA, sajjanonI asaMgati je darzAvyA te ' dharmapathyanI aruci' vivekIone oLakhavA mATe A traNa liMgo jaNAvyA che, kAraNa ke AliMgone jANyA pachI svAtmA ane paramAtmAnA bhaMge 'dharmapathyanI aruci' vivekIo barAbara vicArI zake, temaja teno vicAra karyA pachI AtmAne hitamArgathI bhraSTa thato bacAvI zake. have ' krodhakaMDUti ' jANavAno upAya jaNAve che satyetaradoSazruti__ bhAvAdantarbahizca yatsphuraNam / avicArya kAryatattvaM taccihUM krodhakaMDUteH // 4-13 // mUlArtha-satya ane asatya doSo eTale yathAsthita Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 238) doSa athavA asadabhUta doSo paramukhathI zravaNa karI aMta:karaNamAM je vikAra udbhave ane pachI bAhya AkRtidvArA te vikAro pratyakSa dekhAya temaja A vikArathI paramArtha kAryatattvano vicAra bAju para rahe te mATe zrAvikArane krodhakaMtInuM cihna kayuM che. " spaSTIkaraNa " je kAraNothI AtmAnI samadhAraNa prakRti-madhyasthabhAvano vikAra thAya ane AtmA svabhAvathI ulaTo cAle ke je samaye zarIranA pratyeka avayavo Avezamaya jaNAya te vikArane zAstrakartA krodhavikAra jaNAve che. yA vikAra udbhavavAnA aneka gauNa-mukhya kAraNo gaNAvyA che. ghaNI vyaktio cIDiyAlu svabhAvanA lIdhe je vakhate koi paNa cIDiyApaNAnu kAraNa ubhuM kare eTale cIDAine Avezamaya savikArI bane ke, jyAre bIjAro potAnI mAnalolupI buddhinA lIdhe mAnaprAptimAM aMtarAya Avato dekhe eTale savikArI thAya che. anya vyaktiyo aNasamajanA kAraNothI krodhI bane che. keTalAko hAsyasvabhAvathI, keTalAka kautukapaNAne lIdhe ema vicitra kAraNo Aveza udbhavavAnA anubhavAya che. ahIM krodhakaMDUtInA je kAraNo kaheze te mAtra kAMika samaju ane vivekIjanane je kAraNothI krodha pragaTe te ja jANavA. avivekI tathA akala vinAnA lokone uparokta kAraNothI krodha udbhave che, to paNa ahIM je kAraNo darzAve che temAM te kAraNono aMtarbhAva thavAthI uparokta kAraNo ahIM darzAvyA nathI, ane graMthadarzita Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 239 ) kAraNo evA che ke je kAraNo bAla, madhyama ne prAjJa e traNe vargamAM ghaTI zake, temaja 'Damaruka maNi' nyAye prathama guNasvarUpa kA pachI doSasvarUpa ane tyArapachI pharI viziSTa guNasvarUpa jaNAnyuM hovAthI yA doSa traNe vargamAM lAgu thai zake che. AthI uparokta krodhanA kAraNo ahIM kema na jaNAvyA teno khulAso thai gayo. madhyama janone krodha zAthI upaje te yA prakAre jANavuM - ' satyetaradoSazrutibhAvAdantarbahizca yatsphuraNaM ' sadbhUta doSo sAMbhalavAthI ane Aropita doSo sAMbhaLavAthI aMtaraMgamAM je vikAro udbhave ne tethI bAhyAkRtimAM vikAro tarI yAve. paramArtha e kekarmadoSathI agara anAdi abhyAsabalathI athavA amuka saMyogothI suMdara pravRtti choDI thoDaM yA vadhAre je kAM suMdara AcaraNa karya hoya athavA anyane nukasAna thAya tevI kriyA sevI hoya, je parathI bAlajIvo, prAkRta loko lokasamUhamAM agara amuka vyakti samIpe te te doSo jAhera kare, niMdA kare, mAnahIna kare yA hetuthI vivekIo potAnA doSano vicAra ne prAkRta janasvabhAva na vicAratA - zvAna potAne mAranArane na karaDatA DhephALAne yA pattharane karaDavA doDe tema - prAkRta bAlajIvonI sAme madhyasthabhAva mUkI ugratAnuM rUpa hRdayamAM dhAraNa kare pachI abhUt vartana, AvezanI najara, zarIranA pratyeka avayavomAM tejasvIpaNuM aMgIkAra kare temaja potAnAmAM koi viruddha doSa na hoya, mithyA AcaraNa thayuM na hoya temaja Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240) anyane nukazAna thAya tevI kriyA teoe AcarI na hoya chatAM paNa samajaNanI khAmInA kAraNathI, IrSyAbuddhithI, bAlasvabhAvane lIdhe vivekIonI suMdara kriyAne paNa asuMdara kriyA mAnI vadhumAM khoTA doSo AropI bAlajIvo vivekIone niMde, tezro para IrSyA kare, halakA pADavA mATe aneka prapaMco kare. ataeva bhartRharie vairAgyazatakamAM kaDaM ke ke-'guNe khalabhayaM' sajjanone svaguNanA aMge nitya khalajanono bhaya rahe cha, temaja anyatra paNa kayuM che-"na vinA paravAdena, hRSTo bhavati durjnH| kAkaH sarvasarasAn , pItvA, vinA medhyaM na tRpyati" // 1 // " durjano sajjanonI niMdA vinA prasanna thatA nathI, kAraNa ke kAgaDo sarva rasarnu AsvAdana karyA pachI viSTAbhakSaNa vinA tRpta thato nathI." A ja hetuothI vivekIo hRdayamAM khInna thai bAhyAkAromAM krodhanuM rUpa dhAraNa kare che ane vastutattvano vicAra paNa bhUlI jAya che. krodhano e svabhAva ja che ke potAnA udayathI vivekIone paNa bhAnabhUlyA kare che. pariNAme A krodha vadhatAM sarvathA vivekIo vivekabhraSTa thavA sAthe vastutattvanA vicArathI vihIna thAya che, yAvat yazovijayajI mahArAja A ud: bhUta krodhanA cihnone AtmAnuM atyaMta ahita karanAra, durgatinA kaTuka phalane arpanAra ane akAryone janma ApanAra evA krodhanA duSTavikAro uparokta kAraNothI zarIranA pratyeka bhAgamAM madhyamajanone upaje cha ema spaSTa jAhera kare che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (241) erIte ahIM madhyama janone krodha udbhavavAnA sadbhUtadoSazrA 1, AropitadoSa athavA asadbhUtadoSazravaNa 2 ane kArya tattvano nirvicAra 3 e traNa kAraNo darzAvyA cha, temAM bAlajIvone je je kAraNothI krodha udbhave ke te kAraNo bahudhA ahIM darzita kAryatattvano nirvicAra nAmanAtrIjA kAraNamAM aMtargata thai zake che. upara darzita kAraNothI ane prathama darzita koi paNa kAraNothI chaasthabhAvane lIdhe athavA vastubodhanI khAmInA lIdhe krodhavikAro janatAne udbhave e sAhajika che, tathApi krodhanA udayane dAbavA mATe ane udbhava thavA na pAme te sAru temaja pazcAttApa karavA arthe zAstrakartAe aneka mArgoM kahyA che. A kAraNo ame AgaLa upara pAMca prakAranI kSamAnA svarUpa vakhate vistArathI kahyA che, te vivekIoe khAsa vicAraka ane tenuM anukaraNa karavAne dattacitta tharbu e vadhAre ucita che. erIte viSayatRSNA 1, dRSTimoha 2, dharmapathyamAM aruci 3 ane krodhakaMDUti 4 e cAra pApavikAronuM vistRta svarUpa kahI dharmI aAtmAmAM A vikAro na hoya ema vyatireka mukhathI teno prabhAva jaNAnyo. have ahIM upasaMhAra kastAM teja vAtano nirdeza karI pharI dharmatattva pAmyA pachI dharmanI ucca bhUmikAe ArUDha thayelA AtmAone dharmatattvanA prabhAvathI viziSTa 16 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 242) mainyAdi guNo prApta thAya che, e vAtano sAmAnya nirdeza graMthakartA kahe che. ete pApavikArA ____na prabhavaMtyasya dhImataH satataM / dharmAmRtaprabhAvAd bhavaMti maitryAdayazca guNAH // 4-14 // mUlArtha-upara je pApavikAro jaNAvyA te pApavikAro dharmatattva pAmela A buddhivAn AtmAne niraMtara udbhavatA nathI, temaja dharmarUpI amRtapAnanA prabhAvathI maitrI 1, pramoda 2, karuNA 3 ane madhyastha 4 e cAra guNo avazya utpanna yAya che. " spaSTIkaraNaM" viziSTa rasAyaNa khAdhA pachI rogAdi vikAro khAnArane utpanna thatA nathI, evaM pUrve kahyA pramANe gurvAdikanA upadezathI athavA yathAbhavyatvanA paripAkathI 'dharmatatva ' no AvirbhAva thayA pachI Agala je pApavikAronuM vistRta svarUpa ame kahI gayA te anAdinA abhyasta pApavikArona kaTuka phala ane tenuM yathAsthita svarUpa samajavAthI, temaja teno anubhava-smaraNa jAgRta hovAthI, ataeva mAruM aprApya durlabha evaM dharmatattva 'pharIne vinAza na pAmo' e rIte sabhayapaNe A dharmI prAtmAno Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 243) pravRtti kare che. pA kAraNathI zrA matimAn AtmAne te pApavikAro pharIne kadApi udbhavatA nathI, yAvat dharmAmRtapAnanA prabhAvathI maitrI Adi cAra bhAvanAmo avazya upaje ke. ahIM amRta khAdhA pachI khAnArane janma-maraNa karavA paDatA nathI tema 'dharma' ne paNa ahIM amRta samAna gaNyo che, kAraNa ke 'dharma' AtmAmAM utAryA pachI ane aAtmA dharma sAthe abhedabhAva pAmyA pachI janma-maraNAdi prapaMcone karato nathI mATe dharmane zAstrakartAe amRtarUpe jagNAvyo. evaM amRta khAnArane aneka nUtana uttama guNo paNa prApta thAya che tema dharma pAmanAra paNa ahIM tenA prabhAvathI potAnI suMdara mAnyatAnetatvapratItine sthira banAvanAra maitrI Adi cAra pavitra buddhi one prApta kare che. Aja hetuthI zAstrakartAe amRta sAthe dharmanI tulyatA karI yathocita upamAlaMkAra batAvyo. zrImAn yazovijayajI upAdhyAyajI svakRta TIkAmAM maitrI Adi cAra guNone dharmanA abhyAsaguNarUpa liMgo jaNAve cha, arthAt viziSTa dharmAbhyAsadvArAe AtmAne ekAMta dharmamaya banAvanArA A cAra guNo che. nidAna e ke-yA guNo udbhavyA pachI AtmA kadApi dharmabhraSTa banato nathI. uparokta doSano abhAva thavAthI dharmatatva prAtmA pAmyo evaM anumAna buddhimAno karI zake ane pAmelA dharmatattvanI uccatA tathA vRddhi karavAne avazyameva maitrI Adi guNono abhyAsa dharmIe karavo joie. yA hetuthI zrA guNo AbhyAsika guNo ke evo zrImAn upAdhyAyajInA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) kathanano bhAva che athavA bAla, madhyama, budha e traNa dharmanA adhikArI vargoM zAstrakartAe kahyA che. bAlajIvo dharma pAmyA pachI audAryatA Adi sadguNone prApta kare che ane madhyama jano audAryatAdi guNo pAmavA sAthe viSayatRSNA Adi pApavikArone dUra kare che. arthAt madhyama jano bAlajIvonI apekSAe dharmanI ucca bhUmikAe pahoMcI gayA hovAthI guNanI zreNI paNa teyone vadhe ja che, jyAre bAlajIvo dharma pAmyA pachI tenA prabhAvathI audAryatA Adi guNo pAmyA hoya paNa viSayatRSNA Adino nAza na thayo hoya eTale tetro adyApi dharmanI prathama bhUmikAe ja sthira cha; ane buddha jano banne bhUmikAne pasAra karItrIjI bhUmikAe pahoMcI jAya che mATe tetro bannenI apekSAe viziSTa dharmatattva pAmyA hovAthI viziSTa dharmatattvanA liMga tarIke maitrI Adi uccatara AbhyAsika guNo prApta kare che. nidAna e ke-jema jema lAina vadhatI jAya tema tema uttarottara guNanI sthiti paNa eka pachI eka uccatara banatI jAya che. zrA prakAre bAla, madhyama ane budha e traNa varga saMbaMdhI dharmatattvano viSaya-vibhAga pADavAthI prathama sAmAnya guNo, pachI viziSTa doSAbhAva ane tyArapachI prakRSTa guNo e pramANe graMthakartAe je anukrama darzAvyo che tenuM tattva yathArthatayA samajAze. -- maitrI 'vigere cAra guNonuM lakSaNa have jaNAve che. parahitacintA maitrI paraduHkhavinAzinI tathA krunnaa| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 145 ) parasukhatuSTirmuditA paradoSopekSaNamupekSA // 4-15 // hita kema pAme duHkha rahita kema mUlArtha - anya AtmAo potAnuM ema vicArakhuM te maitrI 1, tathA anya grAtmA thAya e vicArakhuM te karuNA 2, anyanuM sukha dekhI prasanna tha te muditA 3 ne anyanA doSo dekhI tenI upekSA karavI upekSA 4. " spaSTIkaraNa " zloko bhAva ghaNo ja spaSTa hovAthI temaja AAgala upara A cAre bhAvanAnuM viziSTa svarUpa kahevAmAM Avaze e kAraNathI atre cAre bhAvanAnuM svarUpa vicAravAmAM vadhu utaryA nathI. e prakAre abhyAsarUpa maitrI Adi guNonuM svarUpa kathA pachI ' dharmatasva ' nA lakSaNono upasaMhAra karavAnI icchAthI graMthakartA caturtha SoDazaka prakaraNAnI samApti sUcana kare che. etajjinapraNItaM liMgaM khalu dharmasiddhimajjantoH / puNyAdisiddhisiddheH siddhaM saddhetubhAvena // 4-16 // mUlArtha - dharmanI yathArtha siddhi je bhrAtmA pAmyo hoya Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 246) tene oLakhAvanAra mA "audArya" Adi pUrve kahela jinapraNIta liMga jANavaM, temaja uttarottara puNyanA upAyo prApta karAvI puNyAdinA niSpattisAdhanamAM abAdhita-avaMdhyaphalajanaka pratiSThita kAraNa paNa A" audAryAdi "ja liMgo che. " spaSTIkaraNa" aa prakaraNanI AdimAM ja kahI cUkyA ke-dharmI AtmAmone vyavahArathI bhoLakhavAnA kharA sAdhana tarIke "audArya" aAdi aMtaHkaraNamAM uchaLatA pavitra Azayo che, kAraNa ke manuSya mAtranuM kharaM-khoTuM svarUpa samajavA mATe tenA vyavahAro para ja AdhAra rAkhI zakAya, ane vyavahAra-pavitratA hRdayanI ucca-nIca vAsanA para avalaMbI rahe che. ataH graMthakartAe ahIM pUrve jaNAvyA pramANe dharmasiddhimAn AtmAnI parIkSA mATe "audArya" Adi pAMca prAzayo batAvyA. A AzayonuM vistRta svarUpa samajyA pachI game tevo sAmAnya jana paNa potAnI ane paranI, svaparanA vyavahAra parathI, dharmIpaNAnI kasoTI nikAlI bake temaja potAne khoTI rIte athavA ajJAnatAthI dharmI mAnato hoya to te mAnyatAne badalI zake. A. hetuthI " audArya" Adi pAMca Azayone dharmanA liMgo-cihno kahyA. ahIM graMthakartAe 'jinapraNItaM ' e padathI sarvajJoe A liMgo-cihno jaNAnyA che, ema kahI sarvajJakathananA AdhAre yA sarva svarUpa kamu che; paNa svamatithI upajAvIne kAi paNa kathana kayuM nathI ra bhAva darzAve che. pharI A " audArya " Adi bhAvo dharmIpa Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 247) NAne oLakhAve che tema aAtmAne dharmI paNa banAve ke kAraNa ke-zrA " audArya" Adi bhAvonI prApti thayA pachI uttarottara kramazaH puNyaprAptinA sAdhano prApta karAve che, jethI uttarottara puNyano pravAha cAlyA kare che temaja jJAnayoganA sAdhanonI paNa anekadhA prApti thAya che. ataeva A liMga-cihna svajanya phalaprApti karAvavA mATe avaMdhya-abAdhita satkAraNabhUta cha, arthAt jJAnayoganI ane puNyabaMdhanA sAdhanonI prApti " audArya" Adi guNa vinA sarvathA asaMbhAvya tathA azakya ja che. hetu e ke-" dayA bhUteSu vairAgyaM, vidhidAnaM yathocitam / vizuddhA zIlavRttizca, puNyopAyAH prkiirtitaaH"||1||" sarva bhUto para dayA, vairAgyabhAva, yathocita vidhipUrvaka dAna ane akalaMka zIlavRtti-e cAre puNyaprAptinA upAyo kahyA che." yA zlokokta puNyanA sAdhano ekatra karavA mATe avazyameva pUrve jaNAvela "audArya" Adi bhAvonI apekSA rahe che. prAthIja puNyaprAptinI sAdhanasiddhinuM ane jJAnayoga sAdhanaprAptinuM avaMdhya kAraNa jinezvaroe uparokta liMga darzAvyu. punaH 'siddhaM' e padathI A darzita cihna pratiSThita eTale pramANopapanna che ema kahI jenone . sva prAtmAne dharmI banAvavo hoya temoe prathama upara kahela guNo prApta karavA raDha saMkalpa sAme dRDha prayatna karavAnI khAsa AvazyaktA che, e bhAva dhvanita karI te guNo prati graMthakartA bhavya AtmAnuM khAsa dhyAna kheMce che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sara) zrA pramANe graMthakartAe A caturtha SoDazaka prakaraNAmAM dharmanA liMgarUpe " audArya" Adi pAMca prAzayonuM vistRta svarUpa, pApakkiAronuM kayana ane maitryAdi cAra bhAvotuM darzana karAvI bAla, madhyama tathA budhane dharmaprApti thayA pachI uttarottara guNamI sthiti jema vadhatI cAle tene darzAvI A aMtima zlokathI trA prakaraNano upasaMhAra karyo. zlokamAM 'khalu'e zabda mAtra vAkyane suzobhita karavA mATe ja prApyo che, to paNa teno nizcaya artha karI "nizcayena dharmasiddhimAn AtmAne oLakhAvanAruM A jinapraNIta liMga-cihna che" evo artha karavAmAM kAMi asaMgatatA dekhAya che kharI ? chatAM TIkAkAroe te artha kema na svIkAryoM tenuM samAdhAna amArAthI kema bane ? graMthakartA prakaraNanI samAptimAM 'siddhaM ' e padayI saMpUrNa prakaraNane maMgalamaya jaNAvI uttara prakaraNanI sAthe yA prakaraNano saMbaMdha darzAve che arthAt prakaraNanI samAptimA je khAsa vAkya Ave teja vAkyathI granthakartA uttara prakaraNa khAsa prAraMbha kare che, AthI granthakartA kevA prauDha kavi haze te temanI vAkyaracanA parathI vidvAnoe samajavAnuM che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) lokottaratattvaprAptiSoDazakam AgalA prakaraNamAM dharmatattvonA je je liMgo kahyA tethI aAtmA sAmAnya prakArano dharma pAmyo eTalaM ja jANI zakAya, evaM sAmAnya guNo paNa AtmA pAmyo che e paNa aoLakhI zakAya. nidAna e ke-uparanA prakaraNamAM dharmatatva pAyA pachI je guNo prApta thAya teja guNasamUha nItithI cAlanArAo pAmI zake che, paraMtu eTalA mAtrathI yA AtmAmo tAttvika dharma pAmyA evo nirNaya kema karI zakAya? kAraNa ke nIti ane laukika dharma pAmela prAtmAzromAM paNa "audArya" Adi bhinna bhinna bhAvo ghaNA aMze hoya che. eTale sAmAnya dRSTie " tAtvika dharma " ane " laukika dharma " pAmelA AtmAaono bheda pADavo asAdhya che, ataeva prabhu haribhadrasUrijI zrA pAMcamA prakaraNamAM "tAttvika dharma" pAmela prAtmAno "tAkhika dharma" nA prabhAvathI kyA viziSTa guNo prApta kare bhane kyA viziSTa guNothI AtmA " tAzvika dharma " pAmbo che e jANI zakAya evaM kyA viziSTa guNo vinA " tAzvika dharma " mo amAva ke ema nirmaya karI kAya ityAdi bhAvo samajAvayA mATe vistArathI "lokottaratattvaprApti"tuM svarUpa dAve che. evaM siddhe dharme sAmAnyeneha liNgsNyukt| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 250 niyamena bhavati puMsAM lokottaradharmasaMprAptiH // 5-1 // mUlArtha-e pramANe " audAryAdika" ciho sahita laukika dharmanI siddhi thayA pachI athavA sAmAnya dharma ( laukika dharma) pAmyA pachI 'bhavyAtmAnone' nizcayathI " lokottaratattva " nI prApti thAya che. "spaSTIkaraNa" upAdhyAyajI kahe che ke AgaLanA prakaraNamA liMga sahita sAmAnya prakAre dharmasiddhi batAvI, AnuM phaLa eja ke vizeSa guNo ane viziSTa dharma prApta thAya. kharaMe che ke-sAmAnya guNo ane sAmAnya dharma pAmyA pachI vizeSa dharma tathA vizeSa guNono lAbha thAya, eja vAta ahIM darzAve che. ___ cothA prakaraNamA laukika dharma ane nItinipuNatA pAmavAno je prakAra darzAvyo te pramANe vartana karavAthI avazya prAtmA sAmAnya dharma tathA " audArya, ""dAkSiNyatA" Adi liMgo pAmI zake che, paraMtu . aa dharmarucimAM laukika ane lokottara dharmano vibhAga na hovAthI tene zAstrakartA sAmAnya dharma darzAve che. ernu kAraNa eTaluMja ke A pariNAmathI Atmatattva- bhAna upajI zakatuM nathI kintu laukika sukhanI vAsanAmone jate tRpta kare che, to paNa A pariNAmadvArA prAste zrAste AtmA dharmanA uMDA svarUpamAM utarI zake che. ataeva graMyakartA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 251 ) " sAmAnya dharma' nI siddhi thayA pachI " niyamena " e padathI nizvayathI " lokottaratazva " prApta thAya che ema bhArapUrvaka kahe che. arthAt je AtmA adyApi 'dharma' zuM che ? eTalaM paNa jANato nathI te AtmA lokottara dharmane kyAMthI jANe ? mATe tevA AtmAe prathama laukika dharma jANavo joiesiddha karavo joie eTale kALAMtare lokottara dharma paNa pAmI zake. ahIM " lokottara dharma " nA adhikArI koNa hoi zake e vAtane TIkAkAro spaSTa kare che ke jeo svasva dharmagranthomAM kala mumukSujana yogya aneka prakAranA AcAro, kriyAo ane avasthA nI apekSAeM zuddha hoya arthAt temAM raMgAyA na hoya temaja pariNAmanI apekSAe svaccha pariNAmI hoya tathA svataMtra vyavahAramA punarbaMdhaka pariNAmavALA hoya evaM samyaktvazALI dRSTivaMta hoya evo harakoI grAtmA te " lokottaratattva " nI prApti karavA bhAgyazAlI thAya che. sAmAnya loko je tattvanA paramArthane jANI zakatA nathI-vicArI zakatA nathI ane dRSTinI bahAra ke evA tacvane zAstrakartAo " lokottaratasva " kahe che. bhAvArtha e ke - paramArtha dharmane pAmavAne uparokta adhikArI AtmAo ja yogya ke. yA "lokottaratava" nI prApti je svarUpamAM thAya te ane kyA kAlamAM thAya te vAtane graMthakartA darzAve che. AdyaM bhAvArogyaM bIjaM caiSA parasya tasyaiva / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (252) adhikAriNo niyogA carama iyaM pudgalAvate // 5-2 // mUlArtha-zuddha dharmanA lAbha pahelAM anAdithI aprApta Azaya-pavitratArUpa ArogyatAno je lAbha thAya arthAt samakitano lAbha thAya tene " lokottaratava" prApti kahI che. zrA " lokottaratattva " prApti parama mokSarUpa ArogyatArnu bIja cha, ane A bIja ( samakita ) no lAbha kSINaprAyaH saMsArI evA bhavI AtmAne nizcayathI aMtya pudgalaparAvarta kAlamAM ja thAya che. " spaSTIkaraNa" vyAdhivikAro zAnta thayA vinA ArogyatA durlabha hoya che, evaM anAdithI AtmAne lAgelA pApavikAro zAnta na thAya tyAM sudhI AzayanI ArogyatA kyAthI thAya ? ataeva graMthakartA "AdI bhAvArogyaM" e padathI "lokottaratatva" no lAma dekhADe ke. pUrva anAdi kAlamAM nahIM thayela mATe Adi eTale zarupAtamAM ja je aMta:karaNanI pavitratA thAya ke jenA balabI tIvra pApavikAro zAnta thAya AnuM nAma " bhAva-Arogya " jANavU. bIjA zabdamAM " samakita" kayuM che. bhAvArtha e kelaukika dharmamAM samakita nathI hotuM ane tethI te dharma tAvika dharma na kahevAya. eTale dezanyUna ogaNottara koTAkoTI sAgaropama pramANe mohanIyakarmanI sthitino hAsa thayA pachI jA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 253 ) bhAva ArogyatA-samakitano lAbha prAtmAne thAya che. ane samakitano je lAbha tene ja zAstrakartA lokottaratattva prApti kahe che. evaM pradhAnatara bhAva-ArogyatAnuM mukhya bIja A "lokottara tattva" samakitaprApti sivAya bIjuM kaI nathI. bhAvArtha e ke-Adi bhAva-ArogyatA, samakitaprApti ane parama ArogyatA te sakalakamaikSayarUpa mokSa che ane mokSaprApti samakita sivAya asAdhya cha. prAthI samakitane bIjakAraNanI gaNanAmAM gaNyuM che to jema tIvra pApavikAronI zAMti pachI Adi bhAva-ArogyatA upalabdha thAya tema saMpUrNa ArogyanI prApti pahelo rAga, dveSa, moha ane tenA kAraNabhUta janma-jarA-maraNAdirUpa bhAvarogonI sarvathA zAMti-kSaya karavAnI parama AvazyakatA cha, arthAt A bhAvarogonI zAMti tenuM nAma niHzreyasa-mokSa kahuM che. have A prAdi bhAva ArogyatA-samakitanA adhikAra ane tenI prAptino samaya utarArddhathI graMthakartA darzAve che. jeono saMsAra ghaNA bhAge kSINa thayo ke ane mAtra antima pudgalaparAvartakAla saMsAramA rahI mokSa pAmavAnA hoya tezro ja pA samakitane nizcayathI pAmI zake, ane adhika kAla jero saMsAramA rahevAnA hoya tetro kadApi Adi bhAva-ArogyatA pAmI zake nahIM, eTaluja nahIM paNa upAdhyAyajI AgaLa vadhIne tyAM sudhI paNa kahe che ke-sarva darzana saMbaMdhI apunabaMdhakriyA eTale zAnta, dAnta, jijJAsu, mumukSu Adi bhAvo pAmyA pachI AtmA apunabaMdhapaNAne pAme te kriyAno paNa antya pudgalaparAvartakAla sivAya anya pudgalaparAvartakAlamAM pAmI zakAya nahIM, yAvat Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 254) " mokkhAso vi na tattha0 " ityAdi zlokathI paNa jaNAvavAmAM Ave cha ke-" mokSa pAmavAnI jijJAsA paNa anya kAlamAM hoya nahIM." jyAre mokSanI jijJAsA na hoya to pachI mokSanA bIjabhUta samakitaprApti tyAM kyAMthI saMbhave ? ataeva graMyakartAe teno niSedha karyo. antya pudgalaparAvarttakAla zAthI thAya ? yA praznanAM samAdhAna arthe graMthakAra A pramANe ahIM jaNAve che. sa bhavati kAlAdeva prAdhAnyena sukRtAdibhAve'pi / jvarazamanauSadhasamayava diti samayavido vidunipuNam // 5-3 // mUlArtha jema auSadha jvarano nAza karanAra chatAM paNa samayaparatve ja jvara zAnta thAya che evaM karma, puruSakAra, niyati vigere kAraNo chatAM paNa yA aMtya pudgalaparAvarta pradhAnatayA kAlaparipAkathI ja svarUpataH bane che, ema samayajJo nipuNatayA jANe che. " spaSTIkaraNa" mokSa prati icchA paNa aMtya pudgalaparAvartakAla sivAya na thAya" ema prathama kahI gayA eTale aAtmAne saMsAramA anAdithI paryaTana karatAM jyAre aMtima-eka ja pudgalaparAvartakAla bAkI rahe tyAre ja tene mokSanI abhilASA jAge arthAt Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (255) taduparAMta kAla hoya to A abhilASA na thAya. AthI jyAre A abhilASA thAya tyAre carama pudgalAvartakAla che evo nirNaya thAya, ane carama pudgalaparAvartakAla hoya tyAre mA abhilASA bane evo nirNaya karI zakAya. ataeva ahIM ziSya prazna kare ke ke-mokSanI abhilASA carama pudgalAvatakAlamAMja thAya ane anya kAle na thAya, temaja carama pudgalaparAvartakAla zAthI thAya ? zrAno utara graMthakartA Ape ke ke jema koi mANasane jvara Avato hoya, tenI zAMti mATe auSadha Apyu hoya to paNa prAraMbhamAM to te auSadha ulaTuM ja paDe che, paNa jvarano samaya pAkyA pachI jvara zAMta thAya che ane auSadha lAbhadAyaka bane che paraMtu samaya pAkyA pahelA te auSadha kAMi paNa guNa utpanna karatuM nathI, evaM AtmA paNa saMsAramA AthaDatA AthaDatA duHkha, kleza, tApathI kaMTALe ane sukhano abhilASI bane eTale svabhAvataH kAle karIne tenI sthiti paripakva thai jAya.pA samaye aAtmAne mokSa abhilASA jAge eTale tIvra pApono nAza thavAthI adhika kAla paryaMta saMsAramA AthaDavAnuM baMdha thai jAya che. ataeva prA samayane maharSio aMtima pudgalaparAvarta bhavasthitikAla evaM upanAma mApe che. paramArtha e keAMbAo varSamAM amuka samaye ja pAke, strIo amuka kAleja putra pedA kare temAM hetu zo ? Arnu samAdhAna samaya-paripAka sivAya bIjuM zuM hoi zake 1 te ja pramANe ahIM paNa samaya-paripAka sivAya bIjaM kAMi paNa kAraNa nathI. AthI ja graMthakAra Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) "sukRtAdibhAve'pi" e padathI sukRta-duSkRtakarma, prayatna, ciyati Adi kAraNo vidyamAna chatAM jyAM sudhI kAla na pAke tyAM sudhI aMtima pudgalaparAvartapaNuM prAtmAne aprApya hoya che, evaM mokSa abhilASA paNa durlabhatara hoya che. arthAt aMtima pudgalaparAvartapaNAmAM kAla e mukhya kAraNa ke ane karma, prayatna, niyati Adi gauNa kAraNo mAnyA che. Aja hetuthI uttama dharmarUpI auSadha paNa aMtima pudgalaparAvartakAlaprApta AtmAne zrApyuM hoya to te guNakAraka thAya ane anyane Apyu hoya to nitAnta doSakAraka ja thAya che, A pramANe siddhAntavettAo bhAra daine kahe che ane nipuNatayA jANe che. ahIM AryAmAM 'sukRtAdibhAve'pi ' e padanA badale 'karmAdibhAve'pi ' e, pAThAntara che, paNa A pAThAntara makavAthI chaMdabhaMga thAya che. bAkI arthamAM kAMI doSa jaNAto nathI tema ja 'nipuNaM' e kriyAvizeSaNa pada hovAthI 'jema nipuNa hoya tema jANe che.' have ' lokottaratazvaprApti' samakitanA lAbhamAM aMtima pudgalaparAvartanakAla ja pradhAnatayA kAraNa cha, ane anya sAdhano pradhAnatayA kAraNabhUta nathI enuM zuM kAraNa ? e vAta ahIM spaSTa kare che. nAgamavacanaM tadadhaH samyakpariNamati niyama esso'tr| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 257) zamanIyamivAbhinave jvarodaye kAla iti kRtvA // 5-4 // mUlArtha-turata pragaTa thayelA abhinava jvaramAM auSadha guNakArI yatuM nathI kAraNa ke samaya pAkyo nathI. e pramANe zAstronA pathya vacano paNa aMtima pudgalaparAvarttathI adhika saMsArIne samyakapaNe kadApi pariNamatA nathI-hitakArI banatA nathI e khAsa ahIM niyama che. " spaSTIkaraNa" trIjA zlokanA vivaraNamA samakita' prApti aMtima pudgalaparAvartamAM ja thAya tenuM kAraNa spaSTapaNe vistArathI jaNAvyu, e ja vAta ahIM adhika spaSTa kare che. abhinava jvarodayamAM auSadha Apyu hoya chatAM jvara pAkyA vinA te potAnuM kArya karI zakatuM nathI, kintu jvarano kAla pAke tyAre ba saphala thAya che evaM zAstravacana paNa adhika saMsArIne kadApi sadbhAvane-mokSa-icchAne upajAvI zakatuM nathI. arthAt grAhaka, zrotA, abhyAsI AtmA kAMika sarala pariNAmI, puNyaruci, sanmArga icchaka bane tyAre ja zAstravacano hRdayamA uccabhAva pedA karI zake, anyathA te ja zAstravacano vikArabhAva upajAvanAra bane che evo dRDha niyama ahIM bAMdhyo che; mATe ja aMtima pudgalaparAvartakAlamA samakitano lAbha thAya ane mokSa-abhilASA pragaTa thAya che, paraMtu te pahelA thAya ja nahIM. 17 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258 ) "aMtima pudgalaparAvarta " pahelAM zAstravacana na pariName eTalaM ja nahIM paNa zAstravacana adhika saMsArIne viparItapaNe ja pariName che. AgamadIpe'dhyAropa maMDalaM tattvato'sadeva tthaa| pazyantyapavAdAtmakama viSaya iha mandadhInayanAH // 5-5 // mUlArtha-ahIMyA lokane viSe maMdabuddhi catuvALA loko paramArthathI siddhAMtarUpa dIpakamAM nitAnta khoTuM bhrAMtirUpa maMDaLa dhArIne timira-rogInI mAphaka jyAM apavAda padano mArga na hoya tevA sthaLamAM apavAda sthAnane ja dekhe che arthAt halakI dRSTithI padArthone nihALe che. " spaSTIkaraNa" timira nAmano netramA eka prakArano roga thAya che. Aroga thayA pachI rogI nitya dIpakane mayUracaMdrakAkAraM, nI. lalohitabhAsuram / prapazyanti pradIpAde-maMDalaM mandacakSuSaH // 1 // " maMda tejomaya catuvAlA zrAtmAo dIpakanA maMDalane mAyUrapiccha caMdrAkAre nIla, lAla ane bhAsvara ityAdi vividha raMgamaya dekhe che." e zlokanA bhAvAthaithI caMdrAkAre juve che arthAt dIpakanA prakAzamAM paNa roganA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 259) kAraNathI caMdrabhrAMti utpanna thAya che. evaM ahIM paNa dIrgha saMsArInI pariNati yathAsthita na hovAthIM temaja mithyAtvavAsita citta hovAthI tAttvika padArthono prakAza karavAmAM samartha ane ajJAna aMdhakArano nAza karanAra siddhAMtarUpa dIpakamAM bhrAntino Aropa karI viparItarUpe dekhe che. bhAvArtha e ke-siddhAntanA vacanonA viparIta artho karI svamAnyatAmAM joDI de cha, ane tethI karI paramArthathI sat padArtho hoya tene paNa asatpaNe ja dhAre che, zraddhe che ane mAne che. prAthI chevaTe A AtmAo jyAM apavAda mArgano viSaya na hoya, kevala utsage mAgeja mAnya hoya tevA sthalamAM apavAda mAgeno adhyAropa karI apakRSTavAdane ja svIkAre cha; arthAt maMdabuddhivAlA te AtmAo vastutaH asad mAnyatAne ja mativikArathI aMgIkAra kare che. mati-mAlinyatAthI 'Agama-dIpaka' ne bhrAntimaMDalarUpe mithyAtvI prAtmAo dekhe che eTale viparIta mAnyatA svIkAre che. AthI chevaTe zrA AtmAaono keTalo adhaHpAta thAya che te adhikatayA spaSTa kare che. tata evAvidhisevA dAnAdau tatprasiddhaphala eva / tattattvadRzAmeSA pApA kathamanyathA bhavati // 5-6 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 260 ) mUlArtha-Agama-dIpakamAM bhrAntino Aropa karavAthI vidhimArgamAM viparyAsa bhAva thAya che, ane je AgamamAM dAnAdi bhAvonuM phala spaSTa kayuM che evA dAnAdi bhAvone avidhibhAve seve che. A pApiSTha evI avidhisevA Agamatattvane yathArthapaNe dekhanArAaone bhrAMtimaMDala vinA kyAMthI saMbhave ? arthAt samyagdRSTiprone A avidhisevA kadApi hoya ja nahIM. . spaSTIkaraNa" bhrAntahRdayIne Agamavacana anyathA pariName che ane tyArabAda satya tatvane asatya tarIke ane vidhine avidhirUpe. mArgane kumArga tarIke Adare che, jethI dareka kriyAzro pA AtmA avidhibhAve seve che kAraNa ke bhrAntadraSTi tene sarvatra anyathA ja bhAna karAve che. ataeva ahIM graMthakartAe 'tata eva' padathI bhrAntabhAva pAmavAthI ja pA anyathA mati AtmA dAna, zIla, tapa ane bhAva vigere dharmo avidhibhAve seve che ema jaNAvyu. A dharmo AdaravArnu phala zAstromAM karmanirjarA ane te dvArAe mokSaprApti kahI che. supAtradAna, abhayadAna ane anukaMpAdAna pavitra aAzayapUrvaka hovAthI tenuM phala karmanijarA ane zubhabaMdha jagNAvyuM che. 'tavo vodANaphale' taparnu phala ekAnta karmanirjarA, zIlanuM phala prAtmasvarUpanI nirmalatA ane bhAvanuM phala hRdayanA malano nAza ane tyArapachI A dharmothI sarvathA aAtmAnI kothI mukti kahI che. bhAvArtha e ke-devarddhi, rAjaddhi ke saMpatti athavA bhogaprApti e A dharmona Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (261) mukhya phala nathI temaja tenA pATe te dharmo AdaravA te ja viparIta mAnyatA jaNAvI che. have bhrAntahRdayI A dharmonuM mukhya phala devarddhi, rAjaddhi, saMpatti Adi ja mAne che ane tenI prApti mATe temAM pravarne cha paNa mokSaphalane mAnato nathI. prAthI ja ahIM graMthakartAe kahyu ke-AgamamAM A dharmarnu phala spaSTapaNe pragaTatayA kartuM che, chatAM tene te mAnato nathI-svIkArato nathI ane Adarato paNa nathI. nidAna e ke-zrA ja kAraNathI zrA avidhisevAne pApiSThA kahI, paNa jeone samakita pragaTa thayuM che, Adi bhAva-ArogyatA prApta thai ke ane carama pudgalaparAvarta kAlamAM jeo dAkhala thayA che teonA tIvra pApavikAro sarvathA zAnta thavAthI teone AgamavacanamA aruci, azraddhA athavA khoTI mAnyatA kadApi udbhavatI nathI. arthAt bhrAntirUpI maMDala vinA thA pApiSThA avidhisevA udayamAM Ave nahIM ane A pAtmAone bhrAntisamUhad kAraNa ja pahelAthI naSTa thai jAya cha, kintu bhrAnti-samUha uparokta AtmAo sivAya anyane na ja hoya. 'dAnAdi ' dharmo avidhibhAve seve tenuM ja svarUpa pharI graMthakAra spaSTa kare che. yeSAmeSA teSAmAgama vacanaM na pariNataM samyak / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 262) amRtarasAsvAdaH ko nAma viSe pravarteta // 5-7 // mUlArtha-je AtmAoe avidhisevAne bahumAnatayA svIkArI che tezrone Agamana vacana samyaktayA pariNamatuM nathI, kAraNa ke amRtarasanA svAdano jANakAra mRtyu denAra viSatuM bhakSaNa karavA kadApi pravRtti kare kharo ? na ja kare. spaSTIkaraNa" zAstrakAra dRSTAMta sAthe uparanI vAta ahIM khullI kare che. saMdha eka vAra amRta pIdhuM hoya ane teno rasa barAbara anu. evyo hoya tyArapachI A anubhavI viSa mRtyune ApanAra cha, evaM bhAna thavAthI tenuM bhakSaNa karato nathI. evaM jinavacana Done samyaktayA bhAsamAn thayuM hoya tesrone jinavacanamA kadApi bhrAMtijJAna utpanna yatuM nathI, ane ahIM uparanA aAtmAone bhrAMtijJAna thayuM hovAthI jinavacana yathArtharUpe pariNamatuM nathI. aAthI ja samajAya che ke A AtmAone jinavacanarUpI amRtarasa-svAdanuM jJAna nathI thayuM ane mRtyu denAra viSa-bhakSaNamA ja lIna thAya che. ahIM jinavacana te amRtarasa jANavU ane bhrAntijJAna te viSabhakSaNa jANavU. upAdhyAyajI svaTIkAmAM jJAnaphaLathI vaMcita evA apariNAmI AtmAne A 'avidhisevA' nAme pApavikAra hoya che ema jaNAve che. bhAvArtha e ke-adhika saMsArI AtmA ja jJAnaphaLavaMcita apariNAmI hoya. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 263 ) atyAra sudhI vidhimukhathI adhika saMsArIne 'Agamavacana' nI zraddhAno niSedha karyo have graMthakAra niSedhamukhe spaSTatayA AgamavacananI zraddhAno abhAva darzAve - tasmAccarame niyamAdAgamavacanamiha pudgalAvarte / pariNamati tattvataH (4 khallusa cAdhikArI bhavatyasyAH // 5-8 // mUlArtha - ataeva zrAgamavacananI zraddhA ahIM AtmAne carama pudgalaparAvarttakAlamA ja pariNAme che, ane tethI karIne paramArthathI A lokottaratantraprAptino adhikArI carama pudgalaparAvarttakAlavarttI AtmA ja hoya che; arthAt anya zrAtmA adhikArI na thAya. spaSTIkaraNa upara je kahI gayA teno niSkarSa e Avyo ke AgamavacanamAM prIti carama pudgalaparAvartta kAlamAM ja bane paNa anya kAlamAM na hoya, tathA ' lokottaratattvaprApti' nI yogyatAadhikArIpaNuM carama pudgalaparAvartakAlavAsI zrAtmA sivAya anyane na bane. bhAvArtha e ke - zrAgamavacana para zraddhA ane lokottaratattvaprApti aMtya kAlamAM upalabdha thAya. AthI ja adhika saMsArIne yA tattvanA adhikArI na gaNyA. " Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 264 ) zrAgamavacanamAM evI kai alaukikatA rahI che ke jenA mATe adhika saMsArIne tenI zraddhAno niSedha jakhAnyo, tathA ' lokottaratava ' prAptinA paNa anadhikArI gaNyA 1 zrA praznanA samAdhAna mATe AgamavacananI prazastatA graMthakAra jAhera kare che. AgamavacanapariNatibhavarogasadauSadhaM padanapAyaM / tadiha paraH sadbodhaH sadanuSThAnasya heturiti // 5-9 // mUlArtha - zrAgamavacananI pariNati paTale yathArthapaNe Agamokta padArthano pratibhAsa yA pratibhAsa apAya - doSa rahita saMsArarUpa rogano nAza karanAruM auSadha che, ataeva zrA yathArtha utkRSTa bodha - padArthajJAna suMdara anuSThAnane janma vAmAM kAraNabhUta kayuM che arthAt tethI suMdara anuSThAnanI prApti thAya che. " spaSTIkaraNa " " - maryAdayA, gamyante - padArthAH prApyante jJAyante yena yasmAt yasminniti AgamaH tasya vacanaM " " jethI jenAthI jenA viSe maryAdApUrvaka padArthoM jANI zakAya tenuM nAma Agama, ane te AgamanuM je vacana tenuM Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (265) nAma Agamavacana." bhAvArtha eke-AtmAnuM ekAnta zreya karanAra ane hitamArga dekhADanAra je zAstro hoya tene ja maharSio AgamazAstra kahe che, paNa je zAstro chatAM" SaTU zatAni niyujyaMte" ityAdi vacanothI pazuhoma, agnihotra Adi pApAraMbhano upadeza kare tene AgamazAstro kema kahevAya? are zAstro paNa kema kahI zakAya? aAthI zAstro ane Agama to te jagaNAya ke jemA leza paNa pApopadeza na hoya. yA zAstro sarvajJakathita ane sarvajJavAkyAvalaMbI ema be prakAre hoya che. je vacano bhagavaMte kahyA ane gaNadharoe sUtropaNe racyA te sarvajJakathita Agama kahevAya che, ane sarvajJanA amuka amuka vacanano AdhAra lai AcAryoe je zAstro racyA hoya te sAmAnya zAstro kahevAya che; paraMtu prA banne zAstro nitAntatayA zuddha sanmArga sivAya pApopadeza kadApi kare nahIM. aAvA AgamanuM je vacana hoya te ja Agamavacana ahIM mAnyuM che. A AgamavacananI pariNati eTale pariNamavU arthAt AgamamA je prakAre padArthasvarUpa kaDaM hoya teja prakAre pariNamaq eTale vartanamAM-kriyAmAM mukarbu tenuM ja nAma kharI rIte Agamavacana-pariNati zAstrakAra kahe ke. jyAM sudhI vibhAva padArthono kaMTALo AtmAne na pAve, AtmajJAna sphurAyamAna na thAya, saMsAra para aprema na jAge ane satya sukha prati jijJAsA na vadhe tyAM sudhI bhAgamavacana te AtmAone koi paNa guNa karavA samartha banatuM nathI. ane A sthiti carama pudgalaparAvartakAlamAM AvyA sivAya pAmavI maharSiyoe azakya jaNAvI che. paramArtha e ke-ajJAnAvaraNa Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (266 ) karmano hAsa thayA pachI satya upAdeya padArthane dhArI na zake ane bAlajIvonA jJAna jevaM viSayapratibhAsa nAme je jJAna tene paNa ullaMghana karI jJAnAvaraNIya karmonA nAzathI grAhyaupAdeya padArthone viSaya karanAruM ane nitAnta AtmasvarUparnu khAsa bhAna karAvanAruM je jJAna AtmAmA prakAzamAna thAya teneja upAdhyAyajI ' AgamavacanapariNati ' 'Agamasadbodha' * yathArthajJAna' 'samyagjJAna' kahe che. AthI ja upAdhyAyajI anyatra kahe che-" tajjJAnameva na bhavati yasminudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtuM" // 1 // " jenA udaya pachI rAgAdikano samUha prakAzamAna rahe to te jJAna ja na kahevAya, kAraNa ke sUryodaya thayA pachI tenA kiraNanA prakAza sAme zuM aMdhakAra rahI zake kharo ? " ataeva zrA jJAna saMsAranI aneka tarahanI viTaMbaNAone dUra karavAne samartha evaM nirdoSa bAdhA rahita suMdara pathya auSadha samAna che. evaM pA jJAna jAgRta thayA pachI upAdhyAyajI mahArAja jaNAve cha ke-jJAnajanya upAdeya padArthono svIkAra karavAmAM aviriti Adi aMtarAya karmo-pratibaMdhako prADe Ave to paNa satya padArthanI zraddhAmAM leza paNa bAdhA zrAvatI nathI, tathA AgamavacananI pariNati thayA pachI prakRSTa sadjJAnAvaraNIya karmono nAza thAya ane zuddha upAdeyone svIkAranAra sadbodha prApta thAya che arthAt 'tattvasaMvedana' nAme uttama jJAna jAgRta thAya che.pA jJAna thavAthI nitya tattva padArthone ja upAdeyapaNe, svIkAryapaNe, Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 267 ) hitarUpe ane svakalyANapaNe mAne che. AvA jJAna- mukhya phala zrAcArAMga TIkAkAra "jJAnasya phalaM viratiH" jJAna- phala heyapadArthano tyAga ane pudgala sukhano amoha prApta yavo eja kahe che. AthI ahIM paNa A jJAna jAgRta thavAthI tenA phala. rUpe sadanuSThAna eTale viratirUpa zuddha pariNatI AtmAne prApta thAya che. ataeva A AgamapariNati ati prazasyatara ahIM jaNAvI. paramArtha e ke-pudgalobo prema ane viSayasukha prati udAsInatA AtmAne zuddha jJAna vinA pragaTavI durlabhatara hoya che, to sad auSadhathI dIrgha kAlanA paNa rogo nAza pAme ke tema anAdinA tIvra rAga-dveSAdi bhAva rogo prA tasvasaMvedana nAme jJAna-prakAzarUpa auSadhabalathI ekAeka nAza pAme ke, virati pariNAma jAgRta thAya che mATe A 'AgamapariNati' carama pudgalaparAvartakAlamA ja prApta thAya che ane te ekAnta prazasyatama maharSioe jaNAvI che. prAthI ja bhAgamavacananA adhikArI uparokta AtmA sivAya anya AtmAono graMthakartAe niSedha karyo. tattvabodha pAmavAthI je viratirUpa sadnuSThAnanI pUrNatayA prApti thAya teno khAsa hetu graMthakAra jaNAve che athavA tattvabodha pAmavAthI je sadnuSThAna AtmA zrAdare temAM viziSTatA zuM che ? teno khulAso ahIM darzAve ke dazasaMjJAviSkaMbhaNa yoge satyavikalaM hyado bhavati / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 268 ) parahitaniratasya sadA gaMbhIrodAra bhAvasya // 5-10 // mUlArtha - - paropakAramAM grAsakta ne nitya gAMbhIryatA tathA dArya bhAvavaDe karIne yukta evA AtmAne daza prakAranI saMjJAne yathAzakti rokavAnI zakti prApta thavAthI nizcayena akhaMDa paripUrNa sadanuSThAna prApta thAya che. "spaSTIkaraNa" viratirUpa sadanuSThAnanI prApti bAhya viSayasukha, pudgala prema paratveno moha, Asakti lobha alpa na thAya athavA nAza na pAme tyAM sudhI thAya nahIM e bAta ame pahelAM paNa jaNAvI gayA bIe. pharI graMthakAra te ja vAta zAstrIya zabdothI ahIM vadhAre spaSTa kare che. A ' sadanuSThAna ' lAbha daza prakAranI saMjJAno yathAzakti nirodha karavAthI agara nAza karavAno jAjvalyamAna utsAha hRdayamAM AvavAthI thAya che. paramArtha e ke pratyeka AtmAne anAdikAlathI pratyeka gatimAM daza prakA ranI saMjJA khAsa hRdayaMgata AtmasvarUpe vidyamAna hoya che, jethI AtmA aneka tarehanA karmoM bAMdhI te saMjJAkRta vikArone potAno dharma samajI anaMta saMsAramAM paryaTana kare che, evaM AtmasvarUpane oLakhavA jeTalaM sadjJAna paNa pAmI zakato nathI to pachI viratirUpa suMdara kriyA to kyAMthI pAmI zake ? zrA ja hetuthI graMthakartA maharSipUjya prathama te daza saMjJAzrono nirodha Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (269) ane nirodha karavAno prakhara utsAha pAmavAnuM khAsa jaNAve che, ane pachI kAraNasAmagrI hastagata thavAthI kAryasiddhimA vilaMba lAgato nathI te ja nyAyathI ahIM paNa sakriyArUpa kAryasiddhi daza saMjJAno vyavaccheda ane vyavaccheda karavAno utsAharUpa kAraNa-saMyoga malavAthI vinAvilaMbe thAya emAM leza paNa zaMkAne sthAna nathI. ___ ahIM 'AtmAne tat tat vastuprAptino je upayoga te saMjJA' ema keTalAka prAcAryo saMjJAno artha jaNAve che, athavA aSTakarma paikI vedanIya ane mohanIya karmodayanA prabhAvathI evaM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karmakSayopazamanA prabhAvathI AhAra vigere padArthanI icchAvALo AtmA AhAra Adi padArtho svIkAravAne je prayatna-gati Adi kare tenuM nAma paNa saMjJA maharSiyo kahe che. A arthavAlI ' saMjJA' AtmAnI judI judI abhilASAnA kAraNathI tathA bhinna bhinna prakAranA prayatnabhedathI daza prakAranI zAstromAM jaNAvI cha arthAt zrA daze prakAranI saMjJAo ane tenuM vistRta svarUpa 'sthAnAMgasUtra' 'prajJApanAsUtra' AdimAM nIce pramANe jaNAvyuM che. "dasa saMNNAo paM0 taM zrAhArasaMNNA, jAva pariggahasaMNNA 4, kohasaMNNA jAva lobhasaMNNA 4, logasaMNNA 9 ohasaMNNA 10, nerayaIyANAM dasaM saMNNAo evaM ceva, evaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM (sthA0 sU0752) " daza saMjJAo aa prakAre kahI che. zrAhArasaMjJA 1, bhayasaMjJA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 270) 2, maithunasaMjJA3, parigrahasaMjJA 4, krodhasaMjJA 5, mAnasaMjJA 6, mAyAsaMjJA 7, lobhasaMjJA 8, lokasaMjJA 9, ane oghasaMjJA 10" nArakIrone bhA daze saMjJAno hoya temaja yAvat vaimAnikone paNa e daze saMjJAo hoya, tathA anya AtmAone paNa e daze saMjJAo hoya." tudhAvedanIya karmano udaya thavAthI kavala, oja ane loma AhArane mATe je saMjJAnA balathI AhAra pudgalone grahaNa karavAnI ceSTA AtmA Adare tenuM nAma AhArasaMjJA 1. bhAvArtha e ke-jyAre jyAre jaTharAgninA jorathI AtmAne tudhA lAge eTale agninuM jora vadhe tyAre tyAre tenI zAMti mATe AhArAdi levAnI ceSTA Aja saMjJAvalathI AtmA kare che. bhayavedanIya karmodayathI AtmA bhayathI kamakamI uThe cha, draSTi ane mukhanA vikAro badalAi javAthI tenA para duHkhanI ja chAMyA tarI Ave che, evaM tenI romarAjIno paNa ekAeka ubhI thai jAya che. prA badhA vikAro je saMjJAnA prabhAvathI jAgRta thAya tenuM nAma maharSio bhayasaMjJA kahe che. ahIM eka khulAso karavAnI AvazyakatA cha, te e kebhaya prakRtine karmagraMthamAM nokaSAya cAritramohanIyakarma paikI nava nokaSAyAMtargata bhayamohanIya tarIke jaNAvI che, ane pA sthale 'bhayavedanIyodaya' kahI 'bhaya'ne vedanIyakarmaprakRti tarIke jaNAvI. AnuM kAraNa e samajAya che kejyAre bhayanA lIdhe prAtmA mugdha banI jai bhAnabhUlo thAya tyAre te bhayamohanIyodaya samajavo, ane jyAre aa mohanA udayathI azAMti, duHkha ke kleza anubhave che tyAre te bhaya Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . eTale yA vighAtaka je danA udayathIM ( 271) vedanIyapaNe samajabo. arthAt mohodayathI vyAkulatA bane ane vedanIyodayathI azAMti, duHkha vigere pedA thAya che. eTale zrA pramANe bheda pADavAmAM kAMi vighAtaka je jaNAtuM nathI, tathA puruSavedanA udayathIM maithunakriyA ( strI-puruSano saMyoga) mATe strIyonA guhya bhAgo nirakhavA, tene dekhI mukhanI prasannatA, sAthalo staMbhita thavA ane zarIramA dhujArI chuTavI-yA sarva vikAro je saMjJAbalathI thAya tenuM nAma trIjI maithunasaMjJA kahI che. paramArtha e ke-traNa veda paikI koi paNa vedanA udayathI puruSa strIne, strI puruSane ane napuMsaka ubhayane cAhe evaM tyArabAda potAnI maithuna jijJAsA tRpta karavAne je kAMi viruddha krIDA kare athavA icchA mAtra kare te sarvane graMthakartAo maithunasaMjJAno ja udaya mAne che. maithunasaMjJAno A artha yadi na svIkArya thAya to ekeMdriyo, vikaleMdriyo tathA nArakI ane saMmRcchima jIvomAM A saMjJA kema ghaTAvI zakAya ? ataeva uparokta artha svIkArya che. 'lobhamohanIya' nA udayathI saMsAravRddhinA kAraNarUpa ane AsaktipUrvaka sajIva nirjIva padArtho ekatra karavA Atma saMbaMdhI je je vyApAro te parigrahasaMjJA. krodhanA udayathI duSTa pariNAma sahita Avezano je pariNAma ane mukha, netra, dAMta, oSTha e sarvenuM je ceSTAthI mukAi jarbu te krodhasaMjJA athavA zrAvezavAlaM je citta te paNa krodhasaMjJA jANavI. mAnanA udayathI ahaMkAravAlI abhimAna 'hu~' paNAnI je pariNati te mAnasaMjJA, tathA ' lobha' nA udayathI tRSNA sahita sajIva-nirjIva padArthonI icchA karavI te lobhasaMjJA. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (272.) ahIM AsaktipUrvaka padArtho ekatra karavA udyama karavo te pari. grahasaMjJA ane padArthoM meLavavA zrAsakti dhAravI te lobhasaMjJA. zrA pramANe parigraha ane lobhasaMjJA ubhayamAM bheda hovAthI te banne saMjJAmo alaga alaga jaNAvI. evaM mati-zrutajJAnanA AvaraNakSayopazamathI zabda ane arthajJAna-vinAno sAmAnya mAtra je bodha pragaTe ane te bodhadvArA AtmAnA je vyApAro te oghasaMjJA. jemake velaDIyo loko je mArga para cAle tyAM na vadhatA potAne pIDA na thAya te mATe vADa tarapha ja vadhe. vikaleMdriyo AtapamAMthI nIkalI chAMyAmAM Ave e oghasaMjJAjanya kriyAo kahI che, tathA oghasaMjJAmAM je jJAna pragaTe tenA karatAM viziSTa je upayoga te lokasaMjJA. A daze prakAranI saMjJAzro paMceMdriyomA spaSTatara jaNAya che, jyAre ekeMdriyone karmodayajanya AtmapariNAmarUpe ja hoya paNa pratyakSa na hoya. ahIM jaNAvela A daze saMjJAo pUrNatayA hoya tyAM sudhI aAtmA dharmanI rucine paNa pAmI na zake, to pachI 'tatvabodha' AgamavacanapariNati ane samyaktvabhAva kyAMthI pAmI zake ? mATe ja ahIM graMthakAre prathama 'sadanuSThAna' pAmavA arthe aa daze saMjJAmono yathAzaktie nirodha karavA, darzAvyu, arthAt zrA saMjJAno yathAzaktie nirodha karavAthI temaja nirodha karavAno utsAha dhAravAthI A virati-tyAgarUpa sadanuSThAna kriyA prAptinI yogyatA AtmA pAmI zake ke kAraNa ke AtmAne suMdara bhAvathI skhalita karavAmAM mukhya kAraNabhUta A anAdinI Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (273 ) daza saMjJAo ja che. prataeva ahIM graMthakAre mUlamAM 'yoge sati ' e padathI ' nirodha karavAno yoga-saMbaMdha chate ja ' ema kahu~. ma chatAM eTale daza saMjJAzranuM jora chatAM koi AtmA tyAgabhAvarUpa sadanuSThAna Adare to paNa naMdiSeNa mahAtmAnI mAphaka kAlAMtare jarura mAgathI nIco sarI jAya emAM zaMkA nathI. AAthI ahIM avikala sadanuSThAna prApti mATe zra sajJAno nirodha mukhya batAvyo, arthAt zrAryAmAM kahela avikalaM ' e padano uparokta paramArtha che. " ATalaM chatAM paNa pharI kyo AtmA avikala sadanuSThAna pAme tenI puSTi mATe ardhI zrAryA graMthakAra jagAve che. eTale jego daze saMjJAno yathAzakti rodha karyo hoya, rodha karavAno utsAha dhAryo hoya to paNa yA traNa guNo na hoya to te AtmA avikala sadanuSThAna pAmavAno adhikArI nathI; kintu jetho paropakAra karavAnI abhilASAvaMta hoya ane pUrve kahela gAMbhIyatA, audAryatA e ve guNo omAM hoya tetro ja yA mArganA adhikArI bane che. niSkarSa e ke ke-daze saMjJAno yathAzaktie zedha karyA pachI paropakArI udAradila ane gaMbhIrAzaya prANI ja avikala sadanuSThAna pAme. are ! durlabha paNa daza saMjJAno rodha thAya zAthI 1 jethI AtmA avikala sadanuSThAnano adhikArI bane e bhAvane jagAve che. 18 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 274 ) sarvajJavacanamAgamavacanaM, yatpariNate tatastasmin // nAsulabhamidaM sarvaM, hyubhayamalaparicayAtpuMsAm // 5-11 // mUlArtha - sarvajJa bhagavAnanuM je vacana teja Agamavacana ahIM mAnyuM che, eTale A Agamavacana pariNamyA pachI ane kriyAmala tathA bhAvamalano kSaya thavAthI AtmAone A daza saMjJAmano yathAzakti nirodha thAvo kAMi durlabhatara nathI; kintu sulabha ja che. " spaSTIkaraNa " ' sarva jAnAtIti sarvajJaH tasya vacanaM " nirAbAdhapaNe jagatanA cara-acara sarva padArthoMne je jANe - dekhe te sarvajJa ane tenuM vacana te sarvajJacacana. " sarvajJa puruSanuM je vacana tene jAhIM ' Agamavacana ' tarIke svIkArya che. jeone sarvajJavacana para sadbhAva thayo hoya ane sarvajJanuM vacana ja satyamArgadarzaka che evI zraddhA hRdayamAM ekAntataH pariNamI hoya, teone jagatamAM koi paNa kriyAo prApta thavI durlabhatara nathI; kAraNa ke - dhanvaMtarI vaidyanuM jeone zrotuM malyuM hoya tezrono roga javAmAM zuM vilaMba lAge kharo ? tathAprakAre hIM paNa jagatanA rogone nirmUla karanAra ane pratyeka roganA pratikAro Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzAvanAra prabhu vItarAgadevanA vacano akhaMDa nirAbAdhapaNe jeonA hRdayamAM nivAsa karI rahyA hoya tezronA rogo ane tAmaso kyAMthI sthira rahI zake 1 arthAt na ja rahe. kayu paNa che ke-"pApAmayamauSadhaM zAstraM, zAstraM puNyanibaMdhanam / catuH sarvatragaM zAstraM, zAstraM sarvArthasAdhanam " // 1 // 'pAparUpI rogone nirmUla-nAza karanAra amUlya auSadha tulya zAstra che, ane zAstra punyabaMdha karavAmAM eka mukhya sAdhana che, evaM zAstra sarva padArthoMne dekhavA mATe alaukika advitIya netra samAna che, tathA sarva arthanI siddhi karanAraM paNa zAstra ja che.' temaja caramakAlavartI bhavi AtmAo pratyeka kriyAmAM zAstrano ja AdhAra svIkAre che arthAt sarvajJavacanathI. ulaTI rIte cAlavAne tezro caMcalacitta thatA nathI. eja vAta anyatra paNa kahI che-"paralokavidhau zAstrAt, prAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn, zraddhAdhanasamanvitaH " // 1 // " paraloka saMbaMdhI sAdhanabhUta kriyAmAM zraddhArUpI dhanavAlo ane buddhizAlI evo nikaTabhavI AtmA sarvajJazAstra sivAya anya prAlaMbana baholatAye kadApi svIkArato nathI, apekSA rAkhato nathI." upara kahyA pramANe zAstravacano jenA hRdayamAM ramI rahyA hoya temaja te para ja jeonI akhaMDa zraddhA hoya tetro avazya zAstramA je vAta svIkAryarUpe ane heyarUpe kahI hoya te te vAtone matimAn prAtmAo yathAzaktie svIkAravAno ane tyAga karavAno Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (276) prayatna jarura kare. pAthI ahIM jaNAvyuM ke-'pariNate zAstra. vacana yathArUpatayA pariNamyA pachI eTale 'nAsulabhamidaM sarva ' yA sarva anuSThAno prApta karavA tathA daze saMjJAmono rodha karavo kAMi durlabha nathI, kintu sulabhatara che. nidAna e ke-zAstravacanano nirdoSa rAga pragaTavAthI bhavI prAtmAnA be prakAranA malo svataH nAza pAme che. eka to je 'kriyAmala' nA jorathI AtmA suMdara vartana AdaravAne asamartha anAdi. kAlathI raheto hato te malano nAza thAya ane duSTa prAzayarUpI malinatAthI AtmA zuddha vastune barAbara vicArI zakato nhoto evo ' bhAvamala ' arthAt AzayanI apavitratA teno paNa nAza thAya che, Ama thavAthI jarura daza saMjJAno nirodha agara nirodha karavAno utsAha AtmAne jAgRta thAya che, emAM adhikokti jevU kazuMe nathI. evaM jeone sarvajJavacana para prema jAgRta thayo nathI teone ja aa anuSThAna prApta tharbu durlabhatara hoya. kahuM che ke-" na yasya bhaktiretasmiMstasya dharmakriyA'pi hi / andhaprekSyakriyA tulyA karmadoSAdasatphalA" // 1 // "jene sarvajJazAstra upara prema ke bhaktibhAva nathI tenI dharmakriyA paNa nizcayathI aMdhanI dRSTi saMbaMdhI kriyAnI mAphaka karmadoSanA lIdhe asat phalavALI samajavI." arthAt aMdhane dRSTi hoya to paNa tenuM phala kAMi paNa na hovAthI jema phalane nahIM denArI hovAthI nakAmI che tema zraddhA vinAnI dharmakriyA paNa phala vagaranI samajavI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (277 ) arthAt mukhya phala grAtma-nirmalatAne ApatI nathI. " " zrAgamavacana' mAM jemone bhrAMtabhAva pragaTa thayo hoya tetro ja dAnAdi sarva dharmo vidhibhAvathI seve. yA vAta prathama ApaNe tapAsI gayA, paraMtu jemone bhAgamavacana para ekAnta zraddhA hoya tetro dAnAdi dharmo kyA prakAre svIkAre te vAtano khulAseA graMthakAra kare che. vivisevA dAnAdau, sUtrAnugatA tu sA niyogena // gurupArataMtryayogA daucityAcaiva sarvatra // 5-12 // mUlArtha - sarvAgazuddhipUrvaka dAnAdi kAryoMmAM pravRtti karavI tenuM nAma vidhisevA. siddhAntamAM batAvela vidhi se - vAnI prApti to nizcayathI guruprAjJAne prAdhIna rahenArane na thAya che, ane te vidhisevAvAn dIna AdimAM sarvatra aucityatApUrvaka ja pravRtti kare che. " spaSTIkaraNa " jina bhagavAnanA vacana para zraddhA rAkhanAra je kAMha dAna, pUjA Adi kAryo kare te jina bhagavaMte je prakAre karavAnuM kAM hoya te pramANe vidhipUrvaka kare, athavA jezro vidhithI karatA hoya teone AdhAre kare, temaja vidhithI karavAnI dRDha icchA rAkhe; kiMtu svataMtra - svabuddhinA AdhAre na kare. eTale Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 278 ) yA manuSya dAnAdi kAryoM avidhi bhAvathI kare nahIM. vidhi eTale zAstramAM je nyAya darzAvyo hoya te nyAyathI sevAAcaraNa te vidhisevA. paramArtha e ke - nyAyopArjita dhanathI vela padArthanuM satpAtramAM dAna karavuM temaja jinapUjA vigere kAryoM karavA ema AgamamAM kahuM che. "nAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAidavvANaM parAe bhattIe AyANugAhabuddhIe saMjayANaM dANaM atihisaMvibhAgo mukkhaphalo " " nyAyathI Avela ne sAdhune upayogamAM Ave tevA anAja pANI Adi padArthoM utkRSTa bhaktithI ane svaAtmAno uddhAra karavAnI buddhivaDe sAdhuone ApavA athavA tithisaMvibhAga karavo te mokSaphala ApanAra thAya. " thI virUddha pravRtti karanAra dAnAdi kAryoM kare to paNa tenAthI mokSaphala na pAme, kintu " dAnena bhogAnApnoti " e vAkyathI bhogya padArtho janmAMtaramAM prApta kare. dhanAsArthavAhe ane grAmanA ThAkure muniyone zuddha dAna prApyuM tethI te ja janmamAM te samakita pAmyA tathA tIrthaMkaragotra bAMdhyaM. e dAna parama zuddha ane zAstrokta vidhivAluM kAM che. jyAre zAlibhadra tathA dhannA kumAranA jIve pUrva bhavamAM muniyone je dAna prApyaM te upayogI bhaktipUrvaka prApyuM kharaM, paraMtu svAtmoddhAra dRSTi vagaranuM ane nyAyAgata na hovAthI yA dAna turatamAM bhogya padArtha denAruM thayuM, paNa te janmamAM samakita ApanAruM na thayuM. AthI ja zAstromA alpa paNa dAnAdi kAryo nyAyopArjita vittavaDe ja zuddha kalA, paNa anyAyI dravyathI vadhu paNa Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 279) dAnAdi kAryoM azuddha ja che ema spaSTa kahuM che. nyAyanuM svarUpa A pramANe zAstramA darzAvyu cha-"svAmIdroha, mitradroha, vizvAsune chalavo, corI Adi nindanIya kAryothI je dhana pedA karavU tene choDI anya vyApAradvArA dhana pedA karavAnA pAtapotAnA kulane ucita je prAcAro tenuM nAma nyAya ane tevI pravRttithI je dhana prApta thAya te nyAyopArjita dhana samajavU." A rItathI Avela dhana pavitra buddhivAd ane grahya pApakarma rahita hovAthI teno bhoga ane satpAtramAM dAna suSTu phala ApanAra bane che. zAstro kahe che ke-nyAyopArjita dhanano satpAtramA upayoga karavAthI puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. upara kahyA pramANe nyAyathI dravya upArjI tenAthI prApta thayela dravyano satpAtramA eTale mokSasAdhaka sanmuniyone dAna devAmAM upayoga karavo tema ja jinapUjana paNa nyAyopArjita dhanathI prApya puSpa-phalAdivaDe karavI. eTale jinavacana para zraddhA rAkhanAra uparokta vidhisevA dAnAdi kAryomAM prApta kare che, paraMtu prA vidhisevA eTale zAstramA je vidhi anuSTAna darzAvela che tenI prApti to " gurupArataMtryayo. gAt " gudinI AjJAmAM vartavAthI ja thAya kiMtu svataMtra vartavAthI kadApi thAya nahIM; kAraNa ke jinavacana- mukhya rahasya kevala maharSi guruprone AdhIna hoya che. ane je guruthI nirapekSa thAya tathA svabuddhine ja pratyeka kAryamA Agala kare te Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 280) manuSya jinavacananA artho tathA bhAvo svakalpanAthI ja ubhA kare, eTale jinavacanano amUlya bhAva pAmI zake nahIM temana jinavacananI paNa te darakAra kare nahIM. ataeva guruvacanArAdhaka jinavacananA paramArthane pAme ane tethI dAnAdi kAryonI vidhisevA paNa Aja manuSya pAme ema AcArye kahyu. pharI vidhisevAprApta manuSya dAna Adi kAryo aucityatApUrvaka ja kare arthAt anaucitya vyavahArane bAju para karI dIna, anAtha, apaMga, muniyo vigerene je vidhithI, jevA satkArathI ane jevA AdarabhAva tathA bhaktithI dAna Apaq joie te pramANe vartana kare che. nidAna e ke-sarvatra vivekapUrvaka dAnAdi kAryo kare che. e pramANe AgamavacanamAM abhrAntamati guruAjJAnusArI vidhipUrvaka dAnAdi kAryoM ArAdhe ema AcArya zrA zlokamAM spaSTa pratipAdana karyu. eTale vidhinA arthIe ahIM AgamabodhanI athavA gurudhAjJA ArAghavAnI nizcita prAvazyakatA che e bhAva jaNAvyo. dAnAdi kAryomAM vidhisevAnI AvazyakatA jaNAvI, have temAM mahAdAna tathA dAna e bemAM kyo taphAvata che te vAta ahIM darzAve che. nyAyAttaM svalpamapi hi, bhRtyAnuparodhato mahAdAnam // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 281 ) dInatapasvyAdau gurva nujJayA dAnamanyattu // 5-13 // mUlArtha -- nyAyopArjita dhanano sevakavargane anuparodhapaNe dIna, tapasvI, atithi Adi vargamAM thoDo paNa mAtApitA AdinI AjJAthI upayoga karavo tenuM nAma te mahAdAna, ane A rItathI ulaTI rIte je upayoga karavo te dAna kahuM che. " spaSTIkaraNa " , zAstramAM mArgAnusArInA guNa varNana karatAM AcArya prathama guNa ' nyAyasaMpannavibhavaH ' darzAve che, eTale dharmasanmukha sthita AtmA jarura nyAyathI ja AjIvikA, kuTuMba rakSaNa Adi kAryoM kare to ja te mArgAnusArI kahevAya anyathA te mArga - bAhya kahevAya. AthI dharmaprApta ane prathama jagAvI gayela dharmanA lakSaNo jemAM hoya te temaja daza saMjJAno nirodhaka zrAgamavacana para zraddhAlu jana to avazya nyAyathI ja vRtti calAve emAM Arya jetuM nathI. mahAdAna bhane dAnano bheda AcArya ahIM darzAve che tepAM ' nyAyavartana ' e mukhya ane mahAdAna tathA dAnano vibhAjaka guNa mAnyo che. arthAt nyAyasaMpannatA sivAya mahAdAnatva nAmaka parama guNa koi paNa AtmA pAmI zake nahIM. ataeva graMthakartA zrAdimAM ja ' nyAyAt ' e pada mUke che, eTale vaizya, kSatriya, brAhmaNa ane zUdra e cAra mukhya Arya jAtiyo zAstromAM kahI che, kiMtu kAlakrame Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 282) jAtyaMtara peTAjAtiyo Adi aneka bhedo-upabhedo thai gayA; paNa yA sarva jAtionA potapotAnA kUlAnurUpa je ucita vyavahAro zAstromAM darzAvela che te pramANe vyavahAra karavo, zrAjIvikA calAvavI, vyApAra karavo, kuTuMbarakSaNa karavU te te loko mATe nyAya gaNAya ane e pramANe je dhana prApta thAya te nyAyasaMpanna dhana kahI zakAya. jemake-vaizyoe vyApAra, vyAja, dhIradhAra Adi, kSatriyoe prajAsaMrakSaNa, aniti pracArano nAza, zatrunA bhayathI bacAva, duSTonuM damana Adi, brAhmaNoe paThana-pAThana, upadeza, dharmavRddhi, dharmasaMrakSaNa, devapUjA, maMtrasmaraNa, dhyAna Adi, ane zUdroe sevA, kRSi Adi kAryodvArA dhana prApta karI tenAthI AjIvikA ane kuTuMbasaMrakSaNa karavU paNa uparokta cAre varNo tathA peTAjAtiyo e pramANe vartana karatA chalaprapaMca, corI, vizvAsaghAta Adi niMdaka kAryoM na seve ane potAnA jAtIya niyama pramANe vartana kare to ja te nyAyI vartana kahI zakAya. Ama chatAM paNa AcArya kahe che ke nyAyathI dhana upArjI te dhanano amuka bhAga vyavahArasaMrakSaNamAM, amuka bhAga vyApAramAM, amuka bhAga kuTuMbapAlanamAM, amuka bhAga nokara-cAkarasevakone saMtuSTa rAkhavAmAM ane amuka bhAga dharmamArgamA kharca kare tema ja amuka bhAga nidhAnastha kare, A pramANe vartanAra bhaviSyamAM svajIMdagIne bhayamAM nAkhato nathI, kiMtu prAya karatA vyaya adhika kare, vaizramaNa jevI sthiti rAkhe, kuTuMba Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (283) ane sevakone saMbhALe nahIM, dharmanI upekSA kare tetro ja pari. NAme jokhamamA prAvI paDe che e ja vAta AcArya dharmabiMdumAM spaSTa karIne samajAve che. "pAdamAyAnnidhiM kuryAt , vyApArAdi dvArAe prApta yayela paisAno cotho bhAga nidhipaNe sthApana karavo." eTale ahIM prAcAryazrI dhvanita kare ke ke-nyAyathI dhana zrAvela hoya chatAM jo nokara-cAkarone nArAja karI teno dharmakAryamAM vyaya thAya to te vyaya suSThu dharmaphalane pApI zake nahIM kiMtu e to upAMgahIna dharma kahevAya; mATe dharmamAM vyaya karanAre, dAnAdi karanAre, 'bhRtyAnuparodhato sevaka-nokarone saMtApa, kheda, asaMtoSa na thAya tema karI pachI ja, temaja mAtApitAne paNa saMtoSI, teronI AjJAmAM vartI dharma sAdhana kare. pAthI jezro jIMdagIbhara dAnAdi uttama kAryoM kare ane mAtApitAnI upekSA kare, apamAnita kare, saMtApe, teyonI sArasaMbhALa le nahIM, AjJA mAne nahIM tetro jainazAstra dRSTie sarvogapUrNa dharmArAdhaka na gaNAya; paNa upAMgahIna dharma ArAdhaka ja -gaNAya che. ethI tezrone yogya phala pAmavAne adhikArI nathI mAnyA, kAraNa ke dharmIno prAthamika sadAcAra zAstroM " mAtApitRsaMpUjaka: " e vAkyathI 'pAtApitAnI pUjA karanAra' ema varNave che. kharu ke ke-jezro paramopakArI mAtApitAno anAdara kare tetro dharma ane dharmopadezakono anAdara kema na kare ? kAraNa ke jeno lAkhonI corI kare tetrone Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 284 ) konI corI karatA kAMi bhaya lAge nahIM. ghATalaM jaNAvyA pachI have pUrNAMga sahita thoDo paNa te nyAyaprApta dhanano upayoga kyA karavo ? te AcArya kahe che. "dInatapasvyAdau " upara kathita rItathI te nyAyaprApta dhana jeo nirAdhAra hoya, azakta ne viziSTa pApakarmo sevanamAM asamartha hoya tevAone ane tyAgI, mumukSu, mahAvratadhArI tapasvIone AhAra, vastra, pAtra, vasati, pustaka Adi ApavAmAM ane anya jinapUjA, sahadharmIsevA Adi aneka pavitra kAryoMmAM upayoga karavo - kharca karavo. yA rItathI vivekadRSTi karelo thoDo paNa kharca mahAn phalane- puNyAnubaMdhI puNyane- ardhanAra thAya che. ataeva zrAcArya bhagavaMta yA vyayane - kharcane mahAdAna evI saMjJA Ape che arthAt yA kharcanI Agala anya lAkho tathA koDo kharcI dAna karyu hoya, jinamaMdiro, jinapratimAo banAvI hoya, mhoTI dAnazAlAo ubhI karI hoya, asaMkhya tithi satkAryA hoya, mhoTA saMgho ane lAkho sahadharmIyonI sevA karI hoya tathApi te dAna ja kahevAya eTale mahAdAnamAM je lAbha thAya te kAryoM karavA chatAM lAbha thAya nahIM. Aja hetuthI graMthakAra maharSie ' dAnamanyattu' uparokta vidhAnaviyukta dAno te dAna kahevAya ema kAM. paramArtha e ke - dharmamAM kharca karanAre yAzaya, padArtha, pAtra ane kAlanI pavitratA tarapha ekAnta lakSya rAkha joie to ja kharca iSTasAdhaka bane. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (285) e rIte upara 'mahAdAna tathA dAna'nuM svarUpa kaDaM, have jinapUjAnuM svarUpa darzAve che. devaguNaparijJAnAtta bhAvAnugatamuttamaM vidhinA // syAdAdarAdiyuktaM, yattaddevArcanaM ceSTam // 5-14 // mUlArtha-vidhiyI Adara prIti zraddhApUrvaka vItarAga devanA je je vItarAgatva guNo hoya tenA jJAna sAthe ane temAMja lInatA tathA uttama bhAva sahita je aSTadravya AdithI bhagavaMtanI pUjA tenuM nAma vAstavika ane iSTa pUjA samajavI. " spaSTIkaraNa" paramanivRttirUpa je phalodezathI ApaNe jene pUjIe te devanuM devatva zuM che ? pUjAne te avirodhapaNe yogya che ke nahIM ? teno suSTu vicAra karavo joiye; kAraNa ke to ja te samicIna pUjA kahevAya ane pUjAnuM iSTaphala prApta thAya; anyathA te pUjA mAtra ja kahevAya. jaina zAstro saMbodhe che ke tame izvaranI lIlA yA camatkAro dekhI athavA gADarIyA. pravAhathI taNAine temaja koinI preraNA mAtrathI agara amArA para vizvAsa rAkhI devanI pUjA yA mAnyatAmAM pataMganI mAphaka agnimAM jhaMpalAvazo nahIM, kiMtu prathama tenI tame kAMcananI jema parIkSA karI izvaranuM nirdoSa-niSkalaMka svarUpa vicArI-tapAsI pachI ja tene mAnavAne, Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) pUjavAne lalacAzo. yadi pATalI tamArAmAM sanmati na hoya to pachI tyAgI asvArthI zuddhopadezaka tattvadarzI maharSiyo je kahe te dhyAnamA rAkhI te pramANe vartana karazo to ja tame tamAraM hita sAdhI zakazo. haribhadramUrijI to kahe che ke-" pakSapAto na me vIre, na dveSa kapilAdiSu / yuktimavacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH" // 1 // " mahAvIra paratve mane rAga nathI ne kapilAdiko prati mane dveSabhAva nathI paraMtu jeonuM vacana yukti ane pramANAdithI bAdhita nathI thatuM tezronuMja vacana svIkAravu yogya che." zAstromAM devanA Izvara, paramAtmA, paramezvara, aciMtyazakti, akhilaguNAdhIza, sarvadoSAtIta, sarvajJa, vItarAga, jinezvara, tIrthakara, saccidAnaMdamaya vigere sahasrazaH nAmo prasiddha che, eTale A sarva nAmono samanvaya devamAM avazya thavo joie, anyathA te khAlI nAmo govAlanA chokarAnuM indra nAmanI jema hAsyapAtra gaNAya. eka bAju IzvarapaNAnI prakhyAtI ane bIjI bAju tevA guNo na hoya to te hAsyajanaka kema na gaNAya ? ane AI IzvarapaguM prApta karI kone pUjavAnuM mana na lalacAya ? ataeva prathama to Izvara devAdhidevamAM jagatanA sarva apalakSaNo rahita rAga-dveSa ane ajJAna ceSTA vinAnA zuddha satya nirAbAdha tatvavaktA tathA sarvajJapaNuM A lakSaNo avazyameva sughaTita thavA joiye. IzvaranA A lakSaNonI parIkSA teonI jIvanakrIDA, vyavahAra ane upadeza parathI sulakSita thAya che. jeoe potAnA jIvana vyavahAra daramiyAna hiMsA, asatya, corI, vyabhicAra, tRSNA Adi durgumone Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (287 ) katarvya mAnI sevyA nathI, lIlA mAnI lokone tema karavAno upadeza Apyo nathI, bhogya padArthonI tRSAmAM AsaktithI lIna banyA nathI, bhautika mAyAmAM lipaTAi svajIMdagIne vyatIta karavAnI tRSNA rAkhI lokone A to IzvaranI alipta lIlA che aAvA prapaMcathI ThagavAno prayatna karyo nathI; kiMtu karmajanya upAdhiyo veThI, suavasare saMsAranA prapaMcane chaMDI, rAjya, dhana, kuTuMba, strI-putrAdi parivArane vastre lAgela kacarAnI jema alaga karI, ghoratama tapa prAdarI, ajJa lokoe upajAvela asaMkhya parIsaho, kaSTo, upadravo, tADana, tarjanA, apamAna, upasone ekAMta kSamAbhAvathI, rAga-dveSa vinA prasanna aMtaHkaraNathI aDagapaNe sahana karI, anAdinA AThe karmone AtmAthI alaga karI, zuddha nirdoSa kAMcanavat niSkalaMka AtmasvarUpane, anantajJAnane jesroe prApta karyu, akhila guNo prApta karyA, kevala prA. tmika zuddha saccidAnaMdanI lIlAmAM mana banI bhavya AtmAzrono uddhAra karavA mATe zuddha sanmArgano, zuddha nirAbAdha nirdoSa tatvano jeoe upadeza ko tezro ja paramArthathI Izvara, devAdhideva, paramAtmA ane vItarAga nAma dhAraNa karavAne yogya kahevAya. A ja deva patitapAvana, jagaduddhAraka, azaraNazaraNa, vatsala, hitadAyI, saMsArabhaya rakSaka, kRtakRtya, uttamottama paramAtmA kahevAya ane te ja paramAtmA vinA svArthe jagatne sanmArga darzAcI zaka. umAsvAtI vAcakajIe kahyu cha ke-"yastu kRtA rtho'pyuttamamavApya dharma parebhya upadizati / nityaM sa uttamebhyo'pyuttama iti pUjyatama eva" // 1 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288 ) " je kRtakRtya banI uttama dharma prApta karI bIjAconuM kalyANa karavA prApta satdharmano upadeza kare che tezro ja kharekha ra sarvadA uttamo karatA paNa uttama ane nitAnta pUjyatama hoya. " ataeva A devanI pUjA karavI te ja pUjA kahevAya. vAsta vika rIte mAnavI yA devonI pUjAne yogya A vItarAgadeva sivAya anya koi na hoi zake. jene ApaNe mokSadAtRtva buddhithI pUjI temAM yadi te guNa na hoya, pote paNa te sthAnanA adhikArI hoya to tene pUjavAnuM phala zuM ? AAthI ja umAsvAtI mahArAje kahyuM che ke - " tasmAdarhati pUjAma rhannevottamottamo loke / devarSinarendrebhyo pUjyebhyo'pyanyasattvAnAm " // 1 // jagatamAM uttamottama arhan deva ja hovAthI te ja pUjA karavAne yogya che, kAraNa ke - devo, maharSizro, narendrone tezro pUjya hovAthI anya prAkRtajanoe to avazya tethonI pUjA karavI joie. " pUjakoe pUjana karavA pahelA paramezvaranuM uparokta svarUpa khAsa manana karI tene dhyAnamAM rAkhanuM joiye, jethI pUjana karatAM mananI prasannatA yAya, pUjAno uddeza barAbara sAcavI zakAya ane pUjana zA mATe karuM chaM e tattvanuM yathArtha bhAna thAya. vastutaH jezro upakArI hoya, jezro pAsethI bhaviSyamAM kAMi tattva meLavavAnI icchA hoya tezrono suyogya ucita satkAra karavo e vyavahArika niyama paNa che. jyAre paramAtmA to atulopakArI, ananya asAdhAraNa lakhadAtA sAMsArika trividhatApa dUra karanAra hovAthI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (289) ane tezro pAsethI te padArthoM prAptavya hovAthI tezronI pUjA tetrone yogya avazya karavI joie e pUjakono dharma che. yogyatuM yogya sanmAna karavU te ApaNI yogyatA vadhavAnuM bIja che, kAraNa ke yogyane jeTaluM prApIye tenAthI sahasragaNuM pArcha ApaNane maLe che arthAt je padArthanI ApaNane bhaviSyamAM cAhanA hoya tenA mATe te padArthavAnnI ucita sevA-sanmAnapUjA vigere karavAM joie. pAthI ja AcArya haribhadrasUrIzvarajI pUjAno upadeza karatA pUjakone kahe che ke- 'devaguNaparijJAnAt ' eTale devanA je je anukaraNIya ane prAptavya guNo chetenuM jJAna karavU, teno abhyAsa karavo ane pUjA karatI vakhate tenI ja bhAvanA karavI, eTaluMja nahIM paNa 'tabhAvAnugataM' devanA guNasmaraNa-dhyAnamAM prAtmAne lIna karI zAstrokta vidhithI uttama prakAre vItarAgadevanI pUjA karavI, temaja deva paratve ane pUjAmAM ekAnta aAdara AcaraNa prIti sahita pUjA karavI eTale yA pUjA paramArtha pUjA kahevAya. nidAna e keIzvarapUjana karatI vakhate dhyAtA, dhyeya ane dhyAna A tripuTInI evI to aikyatA thavI joie ke jethI zAstrokta amRtakriyAnuM lakSaNa A pUjAmAM samanvita thAya ane 'bhramarI-kITaka' nyAya lAgu thai zake. are ! umAsvAtI vAcakajI kahe che te pramANe pUjA karavAthI uttarottara avazya lAbha thAya. " abhyarcanAdahatAM manaHprasAdastataH samAdhizca / tasmAdapi Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 290 ) niHzreyasamato hi tatpUjanaM nyAyyaM " // 1 // " vItarAga devanI pUjA karavAthI prathama mananI prasannatA vadhe, tyArapachI tethI samAdhizAnti eTale kaSAyo dUra thAya ane te pachI ekAnta niHzreyasa - mokSa prApta thAya mATe vItarAgadevanI pUjA karavI, e nyAyayukta gaNAya. " paraMtu yA pUjAnuM praka raNa prathama kahela mahAdAna ane dAnanA prakaraNa pachI jaNAnyuM hovAthI mahAdAnanI yogyatA prApta karavA AcAyeM je jAnyuM te yogyatA pUjakomAM prathama avazya ghyAvavI joie. e yogyatA cAvyA bAda A vAstavika pUjAno adhikAra AtmA pAmI zake; anyathA te pUjA ja gaNAya. bhAzrI ja graMthakAre mUlamAM hIM ' uttamaM vidhinA ' A pado para badhAre vajana prApyuM che. paramArtha e ke nyAyaprApta sevakone RSirodhI ane vaDIlanI zrAjJA mudrita hoya to ja uttama zrane vidhipUrvaka vItarAgapUjA kahevAya. upara ApaNe je vAta vicArI gayA tenI ja prakArAMtarathI pharI puSTi kare che, athavA upAdhyAyajI kahe che ke-e javAba anyatra kahI che teno atideza-bhaLAmaNa ahIM prastuta graMthakartA kahe che. evaM gurusevAdi ca, kAle sadyogavighnavarjanayA // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (291) ityAdi kRtyakaraNaM, lokottrtttvsNpraaptiH|| 5-15 // mUlArtha-vidhithI jema pUjAnuM kartuM tema vidhithI dharmAcArya AdinI sevA, bhakti, pUjA vigere karavI, ane yogya avasare svAdhyAya, dhyAna, paThana Adi dharmavyApAro vinoantarAyone dUra karI karavA. ityAdi upara kathita kAryornu vidhAna karavAthI lokottaratatvanI prApti thAya arthAt AnuMja nAma lokottaratakhano lAbha kahyo che. "spaSTIkaraNa" devanI pUjAnuM svarUpa upara vistArathI vicArI gayA. have gurusevA Adi kAryoM kema karavA te vicAra AcAryazrI ahIM jaNAve che. je vAta anyatra kahI je te ja ahIM puSTi mATe darzAve che athavA devarnu yathArtha svarUpa, pUjArnu yathArtha rUpa dharmAcAryoM pAsethI ja upalabdha thAya ke mATe gurubhaktinuM svarUpa RhIM naNAve cha. zAstrokta vidhithI pUjA karavAnuM zAstromAM nema kahuM che tema gurusevA, bhakti, pUjA paNa vidhipUrvaka ja karavI eTale dharmAcAryo-tyAgI, zuddha sanmArgadarzaka gurupro-nI AhAra, pAtra, auSadha, makAna AdithI zuzrUSA vidhithI karavI. bhAvArtha e ke-guru sanmukha jaq, pAMca abhigamo sAcavA, gurune AhArAdi mATe nimaMtraNA karavI, AhAra levA Ave te samaye sAme javU, paLI vaMdanA karI abhuTiyo khAmI vinaya, saralatA, Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 292 ) udAratA, bhaktino atireka, pramodanA asaha ahobhAgya pAnI nyAyaprApta kalpanIya zrAhArAdi gurupAtramAM mUkavA, alpamAM alpa sAta pagalAM gurUne vaLAvavA januM, vAraMvAra sukhazAtA pUchavI, vinayathI dharmacarcA karavI tathA paThana pAThana, svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga Adi kriyAo karavI temaja pratikramaNa pratilekhanA paNa ucitakAle karavI. zAstramAM je je kriyAo je je kAle karavAno upadeza karyo che te te kriyAo karavI. A kriyAo paNa aneka prakAranI vacamAM AvatI skhanAne dara karI, vighno-aMtarAyothI aDaga rahI karavI. nidAna e ke dharmakriyAnuM AcaraNa karatAM avazya parISaho, kaSTo, apamAno, pramAdo, vikathAo vigere aneka aMtarAyo dharmakriyAthI calita karavA akasmAt ADe Ave paNa te sarvane dUra karI nirbhaya banI puruSArthapUrvaka uparokta dharmakriyAnuM zrAcarana, pAlana, abhyAsa vigere karavA. A kAryoMnI e rIte prApti thavAthI eTale e kAryo AcaravAthI graMthakartA kahe che ke AnuM nAma lokottaratattvaprApti thai kahevAya arthAt e pramANe vartana karavuM tenuM ja nAma lokottaratatva che. e sivAya anyane lokottaratattvanI saMjJA nathI. yazovijayajI mahArAja kahe che ke - vidhisaha dAna pUjA ne sevAnuM AcaraNa karavAyI te ja mahAdAna, iSTapUjA ane satsevA e nAmathI yA kriyAo aMkita thAya che. yA sarva kema prApta thAya ? teno ahIM khulAsA kare che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (193) itaretarasApekSA tveSA, punarAptavacanapariNatyA // bhavati yathoditanItyA, puMsAM puNyAnubhAvena // 5-16 // mUlArtha-upara kahela sarva kriyAno paraspara sApekSa hovAthI, uparokta svarUpavAlI ane paraspara apekSA rAkhanArI yA sarva kriyAonI prApti puruSone puNyAnubhAvathI ane siddhAntavacana pariNamavAthI thAya che. " spaSTIkaraNa" zAstrokta vidhisaha eka suSThu kriyA prApta thAya to tamAma kriyAyo suSTu ane vidhi yukta prApta thAya, temaja eka kriyA vidhi rahita ane azobhana hoya to sarva kriyAyo pravidhivAlI ane azobhana hoya, yA vAta ahIM darzAve che; kAraNa ke-dAna, pUjA, sevA Adi kAryornu zAstrokta vidhAna paraspara eq to guMthAela che ke je mahAnubhAvane siddhAnta vacano barAbara pariNamyA-siddhAntavacanamAM apUrva zraddhA prApta thai te mahAnubhAvane zAstra AdhArathI, eka ja kriyAmAM kuzalatA prApta thavAthI sarva kriyAyonI kuzalatA prApta thavAmAM kAI pratyavAya naDato nathI eTale yA sarva kriyAo eka bIjAnI apekSA rAkhe che. jemake mahAdAna nAmaka kriyAmAM nyAyavartana, poSyavargano avirodha, mAtApitAnI prAjJA, prAzayanI pavitratA, Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (294) udAratA Adi guNonI apekSA hoya che te ja guNonI jinapUjA, gurusevAmAM paNa AvazyakatA ke ane A kriyAnI nirmalatA siddhAntavacana pariNamavAthI, tenA para sadbhAva prApta thavAthI ja thAya che. tema ja zAstrakAra AcArya kahe che kesabuddhinA hetubhUta puNyavipAkano jyAre udaya thAya tyAre ja jinezvaranAM AgamamAM apUrva zraddhA pragaTe, ane pUrva je pramANe mahAdAna, iSTapUjA ane satgurusevArnu svarUpa kayuM che te pramANe manuSyone avirodhapaNe yA zubha kriyAyonI barAbara prApti thAya che. yA pramANe eka ja kriyA anya kriyAne bAdhA na upajAve tevI jyAre prApta thAya tyAre ja te lokottarakriyA kahevAya, ane anya kriyA sAthe eka virodha karanArI prApta thAya to te laukikakriyA kahevAya. nidAna e ke-upara darzita avirodhInI vidhisaha kriyAnI prApti Agamavacana pariNamavAthI ane mahApuNyodayathI, pratyeka kriyAno paraspara sughaTita saMbaMdha sAcavavAthI tema ja vidhino anurAga dhAravAthI thAya che. Heart Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) jinamaMdiraSoDazakam. AgalanA prakaraNamAM lokottaratarava' zuM ane tenI prApti kone tathA zAthI thAya ? e vAta kahI, eTale sAmAnya dharmanI siddhi thayA pachI lokottaratattva prApta thAya ema jaNAvyu. prAthI AtmA jinamArgamA Agala vadhavAne ane uttarottara parama guNo iSTakAryasiddhi karavAne yogyatAvAlo thAya. nidAna e ke-kharI lAyakAta temAM Ave ema pratipAdana kayu. lAyakAta vagaranI vItarAgadarzita kriyAkuzalatA ucca gRhIjIvana agara tyAgIjIvanano adhikAra upalabdha thAya to paNa te bhADutI jIvana tulya hovAthI iSTaphala kadApi arpe nahIM, ataeva A chaTThA prakaraNamA zrImAn haribhadrasUrijI bhagavAna lokottaratattva AtmAne prApta thayA pachI zrAtmA kyA kyA kAryoM karavAne ane kyA sthAne virAjavAne adhikArI thAya tenuM vyaktasvarUpa vistArathI pratipAdana kare che. asyAM satyAM niyamAdvi dhivajinabhavanakAraNavidhAnaM // siddhayati paramaphalamalaM, hyadhikAryAraMbhakatvena // 6-1 // mUlArtha-zrA uparadarzita 'lokottaratatvanI' prApti thayA pachI nizcayathI dharmI prAtmA svayaM vidhipUrvaka vItarAgarnu Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 296 ) maMdira anya pAse karAve ane pote jinabhavananA je je kAraNo hoya tene prApta kare. AthI adhikArIe A kArya AraMbhyUM hovAthI tene atizaya paramaphalanI siddhi thAya. " spaSTIkaraNa" prathama sAmAnya dharmanA guNo audArya Adi prApta thAya, tyAravAda siddhAntavacanano prema, paramazraddhA ane pariNamana thayA pachI vidhino bodha, Adara, karaNaprIti tathA kramazaH vidhisaha kriyAkuzalatA tema ja pratyeka kriyAno vidhibodha thAya. eTale mahAdAna, iSTapUjA, satsevA-yA pramANe Atmazuddhi ane ekAnta karmakSayakAraka lokottaratattvanI paramaguNanI prApti thAya. jene yA pramANe kramazaH athavA utkramathI e guNo hRdayaMgama thAya te avazyameva svopArjita dhana caMcala, kSaNika, vinazvara dhArI teno mahAdAnamAM, jinapUjAmA ane gurubhaktimAM utsAhathI vyaya kare, dharmavRddhi, samakitaprAptisaMrakSaNa ane tenI zuddhi tema ja zAsanaprabhAvanA vigere kAryoM svajIMdagImAM aneka vAra te dhanathI kare, eTale vastutaH dhana upara A AtmA gADha moha rAkhe nahIM. chevaTe vItarAgadevanI mahApUjAnA lobhathI potAnI kuTuMbanI ane samAna dharmIyonI saralatA mATe nitya dharmavRddhi thAya te sAru ane AtmAnI pavitra bhAvanA banI rahe temaja kuTuMbIyo dharma ane svakartavyathI cyuta na thAya te mATe tathA samakitanI nirmalatA-ujvalatA mATe zAstrakartA kahe che ke-' niyamAt ' nizcayathI athavA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 297 ) yogyatA zravavAthI yA AtmA jinamaMdira anya kArIgaro pAse karAve. te paNa jema tema nahIM, kintu pote siddhAntapremI hovAthI ' vidhivat ' zAstramAM je vidhithI ane jevI yogyatA prApta karyA pachI karavAnuM jaNAvyuM te pramANe banAve, eTalaM ja nahIM paraMtu pote svayaM jinabhavanamAM je je sAdhano - bAhya athavA Abhyantara sAdhano - joie tenuM saMpAdana kare arthAt kharI lAyakAta prApta kare. A pramANe vartana karavAthI zuM phala thAya 1 te graMthakAra uttarArdhathI jaNAve che. paTale upara kA pramANe ' lokottaratasva ' prApta thavAthI yogyatA bhAve ane tethI- 'adhikAryAraMbhakatvena ' khAsa adhikArI zAstrokta yogyatAvAlo AtmA yA jinamaMdira vidhipUrvaka banAve che, eTale atizaya mahAn utkRSTa phala je mokSaphala athavA tIrthakara - gotrabaMdharUpa phala agara nirdoSa samyaktvarUpa phala nidAnatayA tene upalabdha thAya che. lokamAM AcAryadeve ' lokottaratattva ' maLyA pachI zAstrokta adhikArIpazuM prApta karI anya pAse jinamaMdira karAve ane pote jinamaMdira yogya bAhya tathA AbhyaMtara pavitra sAdhananuM saMpAdana kare tema ka. ataeva zAstramAM kevA guNavAlo jinamaMdira karAvavAne yogya gaNyo che ? e praznano khulAsa graMthakartA ahIM kare che. nyAyArjitavittezo, matimAn sphItAzayaH sadAcAraH // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (398) gurvAdimato jinabhavana kAraNasyAdhikArIti // 6-2 // mUlArtha-nyAyopArjita dhanavAn , buddhimAn , pavitra prAzayavAn ane sadAcArI temaja mAtApitA temaja vaDilo, rAjA amAtya Adine mAnya evA AtmAne vItarAgadevatuM maMdira karAvavA zAstrakAroe adhikArI mAnyo che. " spaSTIkaraNa" dhanavAn ane game tevI lAyakAta vagarano AtmA mamatva. irSyA athavA mAnapriya banI jinamaMdira karAve che, to bhavipyamAM tene agara tenA kuTuMbane, zrIsaMghane te maMdira para eTalI darakAra hotI nathI. AyaMde te maMdira bhArabhUta AzAtanAmaya ane eka karmabaMdhana ja kAraNabhUta bane che, tathA banAvanAra pavitra hetuthI athavA pavitra AzayathI ane nyAyathI karAva. nAra na hovAthI te maMdira anyane kalyANabhUta kadApi banatuM nathI. anyAya tathA duSTabuddhithI kareluM eka gRhastha jIvanasAmAnya kArya paNa jyAre AtmAne zAMtapaNe besavA detuM nathI to AIM jinamaMdira paNa unnatimAM kyAthI hetubhUta thAya ? ataeva jinamaMdira karAvanAre kevala dhanapatipaNAno ja moha na dharatA A zlokamAM darzita yogyatA meLavavA tarapha lakSya rAkhavU, ema graMthakartA pratipAdaka rItithI garmita upadeza kare che. eTale ke A zlokamAM jinamaMdira karAvadhAnI yogyatAvAlA mATe je pAMca vizeSaNo pApyA che te pUrepUrI rItathI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (299 ) AtmA prApta kare tyArabAda ja jinamaMdira pote sva bhane paranA kalyANa mATe baMdhAvI zake anyathA jinamaMdira baMdhAvavA pUratu ja kArya kayu kahevAya. dhanavAna ja jinamaMdira baMdhAvI zake e vAta kharI ane dhana vinA maMdira vigere eka paNa kArya thai zake nahIM e to jANItuM che, paNa jinamaMdira jevA pavitra kAryoM kyA dhanathI thAya to svaparane AyaMde kalyANakArI thAya eno khulAso zAstrakartA prathama ja kare che.-'nyAyArjitavittezo' jeNe svajIMdagImAM potAnA kulaparaMparAgata vyavahArathI chaLakapaTa, vizvAsaghAta, corI ane bIjA niMdanIya vyApAro vinA dhana pedA kayu hoya te ja nyAyaprApta dhana kahevAya. Aq dhana jenA pAse hoya te ja manuSya vItarAga devarnu maMdira baMdhAcI zake ane pUjA tathA mahAdAnanA phalane pAmavAne yogya gaNAya, kAraNa ke nyAyaprApta dhanathI kareluM alpa paNa puNyakArya puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa thAya ema maharSio kahe che. Ama chatAM paNa jo hita ane ahitano vibhAga karavAnI akkala na hoya arthAt kalyANakArI zuM che eTalo paNa jene viveka na hoya to te nyAyaprApta dhanano sadupayoga kyAMthI karI zake 1 eTale ja-'matimAn' A dhanano hu~ kyAM vyaya karUM to bhaviSyamAM mAraM ekAnta kalyANa thAya evI jenI sanmati hoya, temAM paNa kArya karavA pahelA sanmati upaje ane kArya zaru karyA pachI agara kArya banI gayA pachI A meM zuM kayu ? mAruM dhana badhuM kharcAI jaze ? have hu~ zu karIza ? evI evI aneka dhAra Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (300) NAmo-vicAro na Ave mATe kahe cha ke-'sphItAzayaH' kAryanI zaruAtathI mAMDI kArya thai rahe tyAMsudhI ane Agala upara paNa jenA pariNAmo maMdira Adi dhArmika kAryomA anukrame caDatA ja rahe; tathA 'sadAcAraH' sadAcArI-uttama AcAravAn hoya te. sadAcAranuM svarUpa yogabindu prakaraNamAM A pramANe kartuM che-" lokApavAdabhIrutvaM, dInAbhyuddharaNAdaraH / kRtajJatA sudAkSiNyaM, sadAcAraH prakI. rtitaH // 1 // sarvatra nindAsaMtyAgo, varNavAdazca sAdhuSu / ApadyadainyamatyantaM, tadvatsaMpadi namratA // 2 // prastAve mitabhASitva-mavisaMvAdanaM tathA / pratipannakriyA ceti, kuladharmAnupAlanam // 3 // asadvayayaparityAgaH, sthAne caitakriyA sadA / pradhAna kArye nirbandhaH, pramAdasya vivarjanam // 4 // lokAcArAnuvRttizca, sarvatraucityapAlanam / pravRttirgarhiteneti, prANaiH kaMThagatairapi // 5 // dunIyA taraphanA apavAdathI nitya bhIru, dIna-anAthano uddhAra karavAmAM prema, ApaNA para karela anya janono upakAra jANavo-mAnavo, uttama dAkSiNyatA-yA sarva sadAcAro kahyA che tathA sarvatra ane sarvanI niMdAno tyAga, uttama sAdhujanonI prazaMsA, kaSTa vakhate atizaya adInatA ane saMpatti avasthAmAM namra pariNAma, suavasare alpa bhASaNa, koinI paNa sAthe vivAda-klezamAM nahIM utaravU, svIkRta kAryanuM Akhirataka pAlana, temaja kuladharmanI barAbara sevA, khoTA kharcA baMdha karavA-nahIM karavA, devapUjA, Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 301 ) gurusevA, dAnAdi kAryoMmAM lakSmIno nitya vyaya, viziSTa phaladAyI kAryoMmAM graha rAkhavo ane pramAdano tyAga karavo, ghaNA lokoma rUDha tathA aviruddha lokavyavahAranuM pAlana karavuM, svapakSa athavA parapakSamAM eTale svajAti ke parajAti, svakuTuMba ke parakuTuMbamAM sarvatra ucita zrAcAranuM pAlana kara ane loka paralokamAM niMdanIya kAryoM prANo nAza pAme to paNa karavA nahIM. " A sarva dharmIyonA sajjanonA sadAcAro zAstramAM kA che. yA sadAcAra jemAM hoya te AtmA ane' gurvAdimataH ' mAtA, pitA, vaDilo, rAjA, amAtya Adi sarvane mAnanIya hoya te ja puruSa jinamaMdira baMdhAvI zake arthAt te hIM adhikArI mAnyo che. AAthI ja prAcAryadeve ' adhikArIti ' e aMtima padathI Avo manuSya binabhavana baMdhavAne adhikArI samajavo ema spaSTa nirdeza kare che. ahIM graMthakAra aMtamAM ' iti ' padathI dhvanita kare che ke - zAstrAjJAthI paramazuddha ane adhikArI yA pAMca vizeSaNaviziSTa AtmA ja hoya. A parathI lebhAgu ane kevala dhanavAno je koI pavitra kAryanA hakkadAra banI jai lAkhonA kharcathI jinamaMdirAdi banAvavAno lAho levA tatpara yaha jAya che ane uparokta guNo ke zAstrIya AjJA tarapha khyAla sarakho nathI karatA e koi paNa rIte yogya nathI. uparokta yogyatA prApta karI, tene lakSyamA rAkhI yadi jinamaMdiro baMdhAvAya to zAstrAjJAnA saMrakSaNa sAthai parama kalyANarUpa iSTaphala nitAntatayA svaparane prApta thAya ja. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302) anya pAse jinabhavana baMdhAvaQ ane pote tenA kAraso ekatra karavA ema pahelA zlokamAM kayuM hatuM to jinabhavanamA sAdhanabhUta kyA kAraNo ekatra karavA tenuM svarUpa ahIM AcArya spaSTa kare che. kAraNavidhAnameta___ cchuddhA bhUmirdalaM ca dAdi / bhRtakAnatisaMdhAnaM, svAzayavRddhiH samAsena // 6-3 // mUlArtha-jinabhavana niSpattinA kAraNakalApornu saMkSepathI vidhAna bhA pramANe jANavU-zuddha bhUmi, zuddha kASTha Adi daLo, nokara, cAkaro ane majUrone saMtoSavA, tathA potAnA pavitra AzayanI uttarottara vRddhi karavI. "spaSTIkaraNa" zrA zlokathI graMthakAra jinabhavana bAMdhavAmAM upayogI aMgo, saMkSepathI varNana kare che, eTale ke je sAdhanovaDe jinabhavanarUpa kArya banI zake, kAraNonuM viziSTa bhAna thAya tyArapachI tenI viziSTa zuddhi karavAthI kArya paNa viziSTa zuddha taiyAra thAya; mATe ahIM kAraNa vidhAnano upadeza prApyo che. nahIMyA je je kAraNo darzAvyA ke te pratyekanuM svarUpa ane tenI zuddhi kema sAcavavI ? te to graMthakAra mahArAja pote va Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (303) Agala para vistArathI darzAvaze. prAthI ahIM to dvArarUpa TraeNka ja varNana kayu arthAt kevala kAraNonI saMkhyA mAtra ahIM dAvI che. jinasavana bAMdhavA pahelA bhavikoe jinamatrAna yogya bhUminI zuddhi karavI, tathA kASTha, patthara Adi padArthoM zuddha nirdoSa levA, jinaprAsAda bAMdhanAra kArIgaro-majUrone khuzI rAkhavA, tesrone koI prakAre ThagavA nahIM ane baMdhAkanAre ghotAnuM citta udAra tathA pavitra, nirdoSa, ujvala vicAsmaya rAkhavU, eTaluM ja nahIM paNa uttarottara adhika suMdara cina rAkhag. pRthvInI zuddhi karavAnuM jaNAvyuM to kevI rIte zuddhi karavI 1 ane kevI pRthvI jinaprAsAda bAMdhavAnA kAryamAM levI 1 te spaSTa kare che. zuddhA tu vAstuviddhA vihitAsanyAyatazca yopAttA // na paropatApahetuzca, sA jinendraiH samAkhyAtA // 6-4 // mUlArtha-vAstuzAstranI vidyAthI vihita hoya ane zodhana nyAyathI je pRthvI prApta thai hoya temaja je pRthvI anyane kleza upanAkIne lIdhI na hoya te ja pRthI jinevaroe jinabhakta mATe yogA kahI ke. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (304) " spaSTIkaraNa" vAstuzAstramA je prakAre vidhi kahI che te prakAre prathama pRthvInI zuddhi karavI, eTale je bhUbhAga para jinamaMdira bAMdhavU hoya te sthalamAM muDadA ke asthio na hoya tema cotaraphathI tapAsa karI niHzalya bhUbhAgamAM jinamaMdira bAMdhavU. A bhUbhAga paNa sannyAya prApta dhanathI kharIdIne levo ane pRthvInA mAlIkane yatheSTapaNe saMtuSTa karavo. nidAna e ke-je pRthvI mATe kiMcit paNa anyAyane sthAna na maLe ane nyAyathIja lIdhI hoya, tathA te bhUbhAganI AsapAsa koI grahastha jana rahetA hoya tebhonI eka aMgula mAtra paNa jamIna jemAM dabAya nahIM, tezrone yatkiMcit paNa kleza, du:kha ke udvega thAya nahIM-zrA vidhithI prApta jamIna zuddha bhUmi kahevAya. jinezvaradevo jinamaMdira mATe AvIja bhUmi yogya kahe che. hetu e ke-AvI jamIna para jinamaMdira bAMdhyu hoya to te kalyANamaya ane zAstrokta vidhAnavAlaM kahevAya. pA parathI maMdiranA TraeNsTiyo maMdiranI pAsenI jamIna dharmamAM jAya che, ema mAnI davAvavA adhama prayatna kare che, koi paNa gRhI maravAnI aNI para hoya tyAM kapaTa karI tenA kuTuMbIyone raDatA rAkhI tenA makAno, milkato maMdiramA levA prayatna kare che, zrAvakadharma viruddha karmothI paisA ekatra karI jinadhana vadhAravAnI ghelachA rAkhe che te nitAnta zAstraviruddha ane karmavardhaka che ema spaSTa thAya che. eTale A rIti to nitAnta anucita ja kahevAya. AthI zAstro upadeze che ke-jina Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 305 ) mAjhA viruddhapaNe jinadravya vadhAre to dhAtmA anantasaMsArI thAya che, e vAkya khAsa mananIya che. jinamaMdira mATe je jamIna joie temAM cATalI vidhi sAcavavAnuM zuM kAraNa 1 teno hetu graMthakAra khullo kare che. zAstrabahumAnataH khalu, sacceSTAtazca dharmaniSpattiH // parapIDAtyAgena ca, viparyayAtpApasiddhiriti // 6-5 // mUlArtha - vidhidarzaka vAstuzAstranuM bahumAna karavAthI ane anyane parAbhava na upajAvavAthI temaja bIjAne kleza na upajAvavAthI nizvayathI dharmasiddhi thAya, ane AAthI viruddha vartana karavAthI pApasiddhi thAya. " spaSTIkaraNa " vAstuzAstramAM je vidhi jinabhavana banAvavAnI kahI che te pramANe anusaraNa karavAthI zAstravidhinuM bahumAna sacavAya. dharma zAstranuM bahumAna avazya kara e to sAmAnya niyama che, tathAprakAre bartavAthI nirdoSa bhAvavardhaka jinabhavana paNa taiyAra thAya che ane tethI ja dharmaniSpatti paNa siddha thAya; maja jinabhavana Adi kAryoM sAdhatAM prathama te kAryoM karavAthI 20 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi anyano abhibhava thato hoya, bIjAprone duHkha thatuM hoya, kAMi nukazAna thatuM hoya agara pIDA ke kleza thatA hoya to avazya teno tyAga karavo joie. nidAna e ke-koine paNa abhibhava ke kleza upajAvyA vagara ane sarvane saMtoSa pamADI jinabhavana baMdhAvayU~ to ja dharmaniSpatti thAya. anyathA zAstrakAra kahe che ke-je pravRttimAM zAstrabahumAna na sacavAya, parano parAbhava thAya, anyane klezo thAya to te pApaniSpattikAraka ja gaNAya. yazovijayajI mahArAja kahe cha ke-je hetuo dharmasiddhikAraka kahyA che te ja hetupro viruddha vartana karavAthI pApakAraka bane che, kAraNa ke je mAtrAmao zarIranI puSTi kare che te ja mAtrAyo apathya karavAthI zarIranI kSINatA kare e anubhavasiddha che. upara kaDaM eTaluM ja nahIM paNa yA pramANe karavAthI dharmaniSpatti thAya che. yathAtatrAsanno'pi jano saMbandhyapi dAnamAnasatkAraiH // kuzalAzayavAn kAryoM, niyamAd bodhyaMgamayamasya // 6-6 // mUlArtha:-jinaprAsAda bAMdhatI vakhate svajanAdi saMbaMdhazUnya loko tyAM AsapAsa rahetA hoya temano paNa avazya Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (307 ) azanAdivaDe mAna ane satkArathI sanmAna karI te loko jainadharmanI prazaMsA karanAra suMdara pariNAmavAlA thAya tema karakhuM, kAraNa ke AvuM vartana rAkhanuM te khAsa samakita prAptinuM aMga bane che. " spaSTIkaraNa " jinamaMdira svane parane bodhiprApti athavA tenuM rakSaNa temaja ujvalatA karavA mATe baMdhAvAya che. yA samakitano lAbha, rakSaNa athavA uddIpana vigere potAnA kuzala pariNAmo banavAthI, anyane kuzala pariNAmavAn karavAthI, dharmanI prazaMsA karavAthIkarAvavAthI thAya. je kAryamA kartAnuM hRdaya zubha na hoya, najIkanA lokonI prasannatA na hoya, anya lokone anumodanIya na thAya te kArya AAyaMde hitakArI athavA lAbhadAyI kadApi thAya nahIM. jinamatamAM je je kAryo kalyANa ane lAbhadAyI mAnyA che te sarva svahRdayanI prasannatA ane parane anumodanIyanA AdhAre avalaMbavAthI ja thAya. nidAna e kehRdayanI vipulatA ne uccatA vinA jinamatanA kalyANakArI kAryoMno lAbha thAya nahIM. ataeva bhagavAn haribhadrasUrijI kahe che ke- jinamaMdira baMdhAvanAre kevala pRthvI, kASThonI ja zuddhi karI bAMdhanAra kArIgarone khuza karI ame zuddhinuM rakSaNa karyu eTalAthI saMtoSa mAnavo nahIM, kintu jinamaMdira bAMdhatI vakhate ane bAMdhyA pachI tyAM AsapAsa nivAsa karanAra je loko hoya, te khajAtIya agara parajAtIya evaM svajanAdi saMbaMdha Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (308) vagaranA hoya, potAnA kAryamAM madadagAra na thAya tevA hoya to paNa te sarveno azana, pAna, khAdima, svAdima Adi padArthoM ApIne, namaskAra, aMjalI, vinaya, namratAthI sanmAna karIne, AsanAdithI satkAra karIne avazya satkAra karavo, tetrone khuza karavA. tezro paNa jinamaMdira Adi kAryoM ane prApaNI dharmapravRtti dekhI "aho ! dhanya che A jainadharmane ! dhanya che zrA jainone !! ke je dharmamAM, je lokomAM, ATalo viveka rahyo cha, bATalI ucitatA rahI che " A pramANe prazaMsA kare ane pariNAme sarala pariNAmI thai tetro jainadharmanuM gaurava karI rAgI thAya ane chevaTe dharma pAmI mArga para Ave. arthAt bAMdhanAranI zrA pravRttithI anya loko zubha adhyavasAya pAmI bodhino lAbha kare, potAnA samakitanI zuddhi thAya, loko jainadharmanI prazaMsA kare, anumodana-anukaraNa kare, ataeva dharma sAdhatA thakA anyane zubha pariNAmo karavAthI bodhisAdhananuM prA eka agatyatuM aMga che. jinamaMdiramAM patthara Adi je joie tenI zuddhi kema karavI ? teno upadeza graMthakartA A pramANe kare che. dalamiSTakAdi tadapi ca, zuddhaM tatkArivargataH krItam // ucitakrayeNa yatsyAdA nItaM caiva vidhinA tu // 6-7 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (305) mUlArtha:-dala eTale iMTa, pASANa, cUno vigere te paNa zuddha, arthAt tene upajAvanAra pAsethI ucita mUlya prApI kharIdyA hoya ane bhAra vahana karanArane ucita mUlya ApI tebhone adhika kheda-kleza na thAya tevI rIte lAvela.hoya te ja jinamaMdira karavAmAM upayogI thAya. " spaSTIkaraNa" ___maMdira baMdhAvavAmAM je je padArtho joie te te kevA levA ? teno prakAra graMthakartA jaNAve che. maMdira mATe cUno, iMTa, patthara ke lAkaDA vigere je joie te tene banAvavAvAlA loko pAsethI ucita mUlya prApI eTale loka vyavahAramA je paisA TharelA hoya teTalo paisA ApI levA, paraMtu dharmAdAnuM kAma ke mATe bhAvamA kheMcatANa karI, ochA-vattA karI agara ADaMavalaM samajAvI levA nahIM, tema ja chaLa, prapaMca, vizvAsaghAta karI levA nahIM. tathA A padArthoM paNa vecanAre potAnA vyApAra arthe taiyAra karela hoya tevA ja levA, paraMtu khAsa maMdira mATe bhaTThIyo karI, khodAvI, prAraMbhAdi karI levA ucita nathI. e ja vAta yazovijayajI svakRta TIkAmAM kahe che-" svaprayojanasiddhayarthameveSTakAdikaraNazIlAnAM puruSANAM" evI jarIte A padArthoM jyAMthI lAvavA hoya tyAMthI je loko gADAmAM athavA jAnavara upara lAdIne lAve te lokone paNa barAbara bhAI ApI, jAnavara athavA majUrane adhika duHkha na thAya, loko niMdA na kare, vyavahAramA anu Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310) cita na dekhAya tevI rIte maMgAvavA. pArItanA ja padArthoM maMdiranA kAryamAM upayogI thAya, AthI ulaTI rIte karavAthI pravidhi lAge, kuzalAzayanI hAnI thAya tema ja lokomAM jainadharmanI niMdA thAya. yadi maMdira arthe kASThanI AvazyakatA hoya to te kevA levA ? e darzAve che. dArvapi ca zuddhamiha yatnAnItaM devtaadyupvnaadeH|| praguNaM sAravadabhinava muccairgranthyAdirahitaM ca // 6-8 // mUlArtha:-kASTho paNa ahIM zuddha prayatnapUrvaka devatAmanuSya saMbaMdhI upavanamAthI sarala, sArabhUta, navIna ane sarvathA gAMTha Adi doSa vinAnA AvelA hoya te ja maMdiranA upayogamAM levA. " spaSTIkaraNa" maMdira mATe jo lAkaDAnI AvazyakatA hoya to te paNa nyAyathI ane samyak prayatnathI lAvavA. A paNa je vanamAM devatA adhiSThita hoya, manuSya agara jAnavaranI mAlikInu hoya, tezrone saMtoSI, pUjA Adi apI te vanamAMthI levA athavA vananI najIkanA koi suMdara vRkSo hoya temAMthI levA; paraMtu zrA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (311 ) kASTho sarala, vakratA vinAnA, garbhavAlA pradhAna ane navA levA. jIrNa thayA na hoya, kIDAyo paDyA na hoya, temaja jemAM gAMTha ke anya dUSaNo jarA paNa lAgela na hoya tevA ja kASTho maMdiranA kAryamA levA, jethI maMdira dIrghakAla paryaMta sthira rahe, koi paNa mithyAtvI devo vigere upadrava na kare. ahIM paNa prathama kahela vAta avazya dhyAnamA rAkhavI, eTale kevyApArIo potAnA vyApAra atha lAkaDA lAvyA hoya tenI pAsethI ucita mUlya prApI, bhAravAhakone ucita bhADaM pApI saMtuSTa karI lAvavA; kintu maMdiranA mATe vanakarma karavU zAstro ucita mAnatA nathI. vidhipUrvaka patthara, kASTho vigere lAvavA ema kahI gayA. ahIM te padArtho lAvavAnI vidhi zuM che te jaNAve che. sarvatra zakUnapUrva, grahaNAdAvatra vartitavyamiti // pUrNakalazAdirUpa zcittotsAhAnugaH zakunaH // 6-9 // mUlArtha:-patthara, iMTa, kASTha Adi maMdira mATe zakUna dekhIne levA tathA lAvavA. ahIM bAhya zakUno jalabhRtakuMbha laine koi kanyA vigere sAme Ave te vigere ane Abhyantara zakUno cittanI prasannatA, guruAjJA Adi jANavA. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (312) " spaSTIkaraNa" prathama maMdira arthe je padArtho joie te vidhipUrvaka levA ema jaNAvI gayA, tethI ahIM vidhi darzAve che. kAryanI prazastatA-aprazastatArnu anumAna zakUno ane mananI sthiti parathI karI zakAya evaM sAmudrikazAstro kahe che. AthI ba prazastakAryanA prAraMbhamAM pahelA zakUno dekhavA, maMgala AcaravU. zubha dina, ghaDI, graho, caMdra Adi tapAsavAnuM maharSiyo kahe che. AnA mukhya be kAraNo che. eka to hRdayanI prasannatA vadhe ane bIjuM aniSTa saMbaMdhI zaMkA dUra thAya. ataeva ahIM patthara, cUno, iMTa, kASTha vigere kharIdavA jatA zubha zakUno dekhavA temaja zakUno dekhI lAvavA. ahIM zAstrakartA bAhya ane AbhyaMtara ema be prakAranA zakUno jaNAve che. jalabhRtakuMbha vigere bAhya zakUno sAmudrikazAstramA prApramANe kayAM che-"kanyA gopUrNakuMbho dadhimadhukusumaM pAvako dIpyamAno, yAnaM vA goprayuktaM rathavaraturago chatrabhadrAtibhadraM / utkhAtA caiva bhUmirjalacaramithunaM siddhamannaM munirvA vezyAstrImadyamAMsaM hitamapi vacanaM maMgalaM prasthitAnAm " // 1 // " kanyA, jala athavA ddha bharelo kuMbha, dahI- pAtra, madhurnu pAtra, phula bharelI chAbaDI, vaLato jAjvalyamAna agni, baLada joDeluM vAhana, ghoDA sahita sthagADI, atibhadra khulnu chatra, khodelI mATI, jalacaranuM yugma, pakAveluM anAja, muni, vezyA, madirA, mAMsa ane hitakArI vacana-pATalA padArthoM Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 313 ) cAlatI vakhate samIpa maLe to maMgaLa karanArA thAya. 99 zrA sarva bAhya zakuno kahAM che. maMdirano sAmAna levA jatAM lAvatAM vivekIe yA zakUno dekhI prayANa karavuM temaja hRdayanI prasannatA, guruAjJA e zrAbhyaMtara zakUno jANavAM. uttama sAmudriko kahe che ke - yadi bAhya zatrUno na maLe ane hRdayano ekAeka tIvra utsAha jaNAya, gurugronI ekAeka AjJA thAya to bAhya zakUnano AdhAra rAkhyA vinA paNa prayANa karavu kAramA ke bAhya zakUno karatAM grAbhyantara zakUno baLavattara gaNyA che. eTale AbhyaMtara zakUno na maLe ane bAhya zakUna ghaNA suMdara maLe to paNa te iSTa phaLa ApI zake nahIM. A vidhi maMdirano sAmAna lAvavA mATe zAkhomAM kahela che. maMdira bAMdhanAra kArIgarone ugavA nahIM paraMtu tebhone saMtoSavA, ema jAnyuM hatuM to tezro sAthe maMdira baMdhAvanAre kema vartakuM ? te darzAve che. bhRtakA api karttavyA ya. iha viziSTAH svabhAvataH kecit // yUyamapi goSThikA iha, vacanena sukhaM tu te sthApyAH // 6- 10 // mUlArtha - kArIgara nokarone paNa ahIM jinabhavanarUpa kAryamA viziSTa svabhAvavALA banAvavA, athavA keTalAko sva Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 314 ) bhAvathI ja uttama svabhAvavALA hoya teone paNa tame loko A jinamaMdirarUpa kAryamA mArA sahAyako cho, tapArI maherabAnIvaDe yA mAruM kArya ghaNuM ja suMdara thaze ityAdi vacano kahI te lokone sukhapUrvaka saMtoSI rAkhavA. " spaSTIkaraNa " maMdira bAMdhanAra kArIgaronuM mana prasanna hoya, tesro rAjI hoya to maMdiranuM kArya suMdara ane zIghratAthI nirdoSapaNe pUrNa thAya; mATe maMdira baMdhAvanAre kArIgarone khuza rAkhavA, aneka zikhAmaNo AApI teonA aMtaramAM jaina dharmano prema upajAvavo, prAmANikatA ane nItino khyAla karAvavo, dharmanuM kArya che mATe barAbara khyAla rAkhI uttama dAnatathI karavuM tema miSTa vacanathI preraNA karavI. TraMkamAM te loko viziSTa suMdara svabhAvavAn vicAravAn thAya tema kara, athavA keTalAka loko svabhAvathI ja uttama prakRtivALA ane dharmI hoya teone paNa " tame loko mArA sahAyako cho, yA jinamaMdira bAMdhavAmAM tamArI mane pUrI sahAyatA che, yA kArya pUrNa thaye tamane saMtoSIzuM ane ghaNuM sAraM pAritoSika pIzuM." yA pramANe saMtoSavA. maMdira utsAhathI bAMdhe ane zIghra pUrNa kare tema tezro sAthe vartakuM. ' kArIgaro ' dharmamitra hovAthI teone ThagavA nahIM, evo upadeza Ape che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 315 ) atisaMdhAnaM caiSAM, ___ karttavyaM na khalu dharmamitrANAM // na vyAjAdiha dharmo, bhavati tu zuddhAzayAdeva // 6-11 // mUlArtha-maMdira bAMdhanAra kArIgaro paNa nizcayathI dharmamitro hovAthI tezrone kadApi ThagavA nahIM, kAraNa ke prapaMcathI A maMdira bAMdhavAmAM dharma thato nathI kintu Azaya pavitra rAkhavAthI ja dharmaprApti thAya che. " spaSTIkaraNa" graMthakartA dharmarnu lakSaNa zaruAtamA ja 'aMta:karaNanI pavitratA' rUpa jaNAvI gayA che. eTale jaina siddhAntanirdiSTa uttama dharmakriyAnI prApti AzayanI pavitratA hoya to ja thAya, anyathA zrAzayanI pavitratA vinA duSTa aMtaHkaraNapUrvaka kroDo varSa paryaMta keTalIe dharmakriyAnuM AcaraNa kare to paNa tethI kaSTaphala sivAya anya phala malatuM nathI. ataeva graMthakartA zrA zlokamAM darzAve che ke ' bhavati tu zuddhAzayAdeva' pavitra Azaya rAkhavAthI ja dharma thAya. ahIM graMthakAre antamA 'eva' kAra prApI nizcaya jaNAvyo che arthAt prA vinA dharma na ja thAya, mATe maMdira baMdhAvanAre kRpaNatA karI kArIgarone TharAvela paisA ApavAmAM prapaMca ke chaLa karavo nahIM, athavA paisAnA badale potAnI dukAna parathI kAMi mAla pApI temAMthI napho khAvAnI Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 316 ) icchA karavI nahIM, mAla ocho-to Apako nahIM; kintu je paisA TharAvyA hoya te ja vinA prapaMce teone saMtoSa thAya tevI te ApavA; kAraNa ke graMthakartA kahe che ke-'na vyAjAdiha dharmo' kArIgaro sAthai kapaTa - chaLa-prapaMca karavAthI dharma thato nathI paNa ulaTo dharma vadhe che. maMdira baMdhAvanAre potAnA zuddha AzayanI vRddhi thAya te pramANe vartakuM to yahIM maMdira baMdhAvanAre kevA pavitra AzayathI maMdira baMdhAvaj teno ullekha graMthakartA darzAve che. devoddezenaitadgRhiNAM, kartavyamityalaM zuddhaH // nidAnaH khalu bhAvaH, svAzaya iti gIyate tajjJaiH // 6-12 // mUlArtha - grahasthe jinabhaktiraDe jinamaMdira baMdhAvanuM, paNa amuka lAlasAthI athavA putra, dhana AdinA lobhavaDe baMdhAva nahIM. uparokta dhAraNA teja pavitra Azaya kahevAya. A Azaya pavitra AzayavettA svAzaya kahe che. " spaSTIkaraNa " nidAna vagaranI ja dharmakriyAo iSTa phala Ape evaM jaina zAstro kahe . tava dharmajJe dharmakriyA vartanamAM koi paNa jAtanuM niyANuM karavuM nahIM. niyANAvALI dharmakriyA pApAnubaMdhI puNya Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (317) baMdha karAvI durgatimAM prAtmAne pheMke che. brahmadatta cakravartIe pUrvajanmamAM parama zuddha munipaNuM pALyu. cakravartInI paTTarAjJInI veNIno vaMdanA karatA munine sparza thayo. sukomala ane parama suMdara kezakalApanA sparza muninuM citta cakaDoLe caDAvyu, (munino prAtmA kAmaparavaza banyo.) dhyAna ane dharmabhAvanAthI munino prAtmA bhraSTa thayo. te kAminInA saMyogamAM citta coMTI gayuM. eja dhyAna, eja vicAroromeroma vyApta thayA. pariNAme (potAnA pavitra karmanA phala tarIke) prAvI kAminI janmAMtaramAM pAmavA munie svahRdayamAM gAMTha bAMdhI, tanmaya vicAromAM munino dehAMta thayo, brahmadatta cakravartI thayA, pUrva janmanA bandhu munie dharma pamADavA aneka prayatno karyA chatAM te sarve vyartha thayA ane te AtmA narakano atithi banyo. aa pramANe prakhara tapa ke cAritra pALavA chatAM niyANu karavAthI te sarva dhULamAM maLI jAya che, mATe ahIM zAstrakAra kahe che ke-jinamaMdira baMdhAvanAre jinamaMdira, jinadevo para ekAnta prema, zraddhA ane bhaktivaDe baMdhAvaq. arthAt A kSaNika jIMdagImAM parama kalyANahU~ sthAna, ananta pApo nAza karavAnuM kharaM sAdhana, saMsAra taravArnu mukhya yaMtra, prAtmazuddhinuM kAraNa tathA pApopArjita dhana vyaya karavAno mukhya mArga ane ananta puNya prahavAhanI nadI A jinamaMdira ja che, e pramANenI bhAvanAthI jinamaMdira baMdhAvaeN; paraMtu jinamaMdira saMtatIno lAbha, vaMzanI vRddhi, dhananI prApti, ArogyatA, yaza, kIrti, pratiSThA yA lobhathI mA aAzayothI baMdhAvavU nahIM; kAraNa ke A zrAzayo dhArI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) jinamaMdira baMdhAvyuM ane dhArelI icchAo aMtarAyodayathI pAra na paDe to maMdira para, dharma para ane tIrthaMkara deva para anAdara-azraddhA upaje. yadi dhAraNAo siddha thAya to AtmA mohaka padArthanA adhika mohamAM ghasaDAya, temaja A vicAro niyANArUpa hovAthI malina kahyA che. eTale zrAma karavAthI janmAMtaramAM dharmanI durlabhatA thAya. ataeva bhagavAn haribhadrasUrijI kahe che ke uparokta lobha vinAno ane prathama kahelA bhAvamaya vicAra te ' anidAnaH' anidAna bhAva kahevAya tathA Aja bhAva 'alaM zuddhaH' atizaya zuddha jANavo. AthI AvA vicArone pavitra AzayavettAo 'svAzaya' suSTu Azaya kahe che. maMdira baMdhAvanAranuM A Azayo parama kalyANa karI zake che, tathA anyane anumodanIya bane che. ____ upara darzita suSTu AzayanI vRddhi krame krame maMdira baMdhAvyA pachI baMdhAvanAre kevI rIte karavI, ane maMdira baMdhAvyA pachI baMdhAvanAre kevI kevI bhAvanAo bhAvavI ? te vAta graMthakartA darzAve che. pratidivasamasya vRddhiH, ___ kRtAkRtapratyupekSaNavidhAnAt // evamidaM kriyamANaM, zastamiha nidarzitaM samaye // 6-13 // mUlArtha-prathama jaNAvelA AzayanI ' meM A jIMda Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 319 ) gImAM maMdira baMdhAvavArUpa kArya karyu, ane amuka tIrthayAtrAdi kAryoM karyA nathI' - yA pramANe vicAro karI ane te vicArAne vartanamAM mUkI vRddhi karavA. yA rIte karavAthI jainazAstramAM yA jinamaMdirarUpa kArya paramazasta - pradhAna kadhuM che. " spaSTIkaraNa " prathama to maMdira baMdhAvanAre upara je bhAva darzAvyo tene prApta karI tenuM saMrakSaNa karavuM. tyArabAda yA bhAvanI vRddhi kema yAya tena prakAra ahIM darzAve che. uparokta bhAvanI vRddhi karelA kAryanuM avalokana karI 'aho meM mArA A kSaNika jIvanamAM eka maMdira baMdhAvI lakSmI caritArtha karI.' pramANe anumodanA karI -karavI ane 'adyApi maMdiranA aMgabhUta anya kAryo athavA tIrthayAtrA, saMgha, upAzraya Adi kAryo karyA nathI paNa bhaviSyamA mAre avazya karavA che.' yA rote nahIM karelA kAryono manorathasaMkalpa karI bhAvanI vRddhi karavI paraMtu yA vicAro karI khAlI dekhAva karavA nahIM, kintu sutravasare tene pravRttimAM mUkI pavitra AzayavRddhi karavI e ja bhAva graMthakartA ' vidhAnAt ' e padathI darzAve che. ahIM TIkAkAra yazobhadrasUrijI bhAvanI vRddhino ullekha kare che. " prazAntAH sugatiM yAnti, saMyatAH svargagAminaH / zAMtAyatana kartRNAM, sadA puNyaM pravarddhate // 1 // " " prakRtizAnta zrAtmAo Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (320) sadgati pAme che ane iMdriyonuM damana karanAra svarge jAya che jyAre zAntimaya devamaMdira, upAzraya Adi baMdhAvanArane nitya puNyanI vRddhi thAya che." AvA vicAropUrvaka athavA AvA vicAro karavAthI ahIM jainazAstramA A jinamaMdirarUpa pavitra kArya zasta:-pradhAna kayu che-arthAt zrA kArya karavAthI uttarottara puNya nadIno pravAha vahyA kare che. athavA bhAvaddhinuM svarUpa prA pramANe kartuM che.-" etad dRSTvAhataM caityamaneke sugatiM gatAH / yAsyanti bahavazvAnye dhyAnanidhUtakalmaSAH // 1 // yAtrAsnAtrAdikarmeha bhUtamanyaca bhAvi yat / tatsarva zreyasAM bIjaM mamArhaccaityanimitau // 2 // sAdhu jAto vidhirayaM kAryo'taH parameSa me / arhaccaityeSviti dhyAnaM zrAddhasya zubhavRddhaye // 3 // ahaMpUrvikayA bhaktiM ye ca kurvanti yAtrikAH / te'pi pravarddhayantyeva bhAvaM zraddhAnazAlinAm " // 4 // "A jinamaMdiranA darzana karI aneka loko sadgati pAmyA, ane bIjAro paNa thA jinamaMdiranA dhyAna prabhAvathI pApakarmano kSaya karI sadgatigAmI thaze. AjinamaMdiramA pUrvakAle jinayAtrA, jinAbhiSeka, jinapUjA, jinadarzana vigere pavitra kAryo banyA, tathA bhaviSyamAM paNa A pavitra ko thaze. A sarva kalyANarnu mukhya bIja meM jinamaMdira baMdhAvyuM teja che. kharekhara A vidhAna suMdara che. pharI paNa Avu kAma bhaviSyamAM mAre karavu ucita che.pA pramANe zrAvakane pahaccaitya Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (321) zubha dhyAnanI vRddhi karanAra thAya. yAtriko paNa jinamaMdiramAM bhAvI 'eka kahe huM pahelI pUjA karUM, bIjo kahe hu~ pahelo abhiSeka karUM, bIjo kahe huM pahelo bhAratI utArU, cotho kahe huM prathama aMgaracanA karUM.' ApramANe utsAha bhaktithI ahaMpUrvitAvaDe jinamaMdira baMdhAvanAra zraddhAlu jananA bhAvabhAM vadhAro kare che." e rIte jinamaMdira baMdhAvanAra vicAro karI potAnA bhAvonI vRddhi kare, tathA A sarva vicAro jinamaMdira baMdhAvanAranA vicAro vadhAravAmAM sahAyaka cha ema zAstrakartA spaSTa jaNAve che ane mokSArthIe tema karavU potAnA AtmA mATe ucita che. upara jaNAvela vicAro ja pradhAna kahyA teno zuM hetu ? e bhAva spaSTa kare che. etadiha bhAvayajJaH, sadgRhiNo janmaphalamidaM paramaM // abhyudayAvyucchittyA, niyamAdapavargabIjamiti // 6-14 // mUlArtha-yA jinamaMdira baMdhAdhuM teja gRhasthone aMge bhAvapUjA ane potAnA janmanuM prakRSTa phala kayuM che. hetu e keAthI abhyudaya eTale kalyANanI paraMparAno kadApi nAza 21 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 322 ) to nathI ne pariNAme nizvayathI mokSarUpI vRkSanuM bIjabhUta jinamaMdirarUpa kArya bane che. "" spaSTIkaraNa 46 zAstramAM dravyapUjA ane bhAvapUjA ema ve prakAre pUjA kahI che. temAM jala, caMdana, puSpa, naivedya AdithI pUjA, aMgaracanA, maMdira banAvaj, pratimA bharAvavI, alaMkAro caDAvavA, utsavo karavA, rathayAtrA vigere sarva dravyapUjA kahI che. A pUjA karavAnA adhikAra gRhasthane che, paraMtu sarvatyAgIne adhikAra nathI: kAraNa ke temAM AraMbha che. sarvatyAgI AraMbhanA tyAgI che paTale teone yA kAryamAM AraMbhathI trAsa thAya ane pratijJAno bhaMga thAya. gRhastha AraMbhanA tyAgI nathI. kuTuMbAdi arthe ane jIvana vyavahAra arthe snAna, puSpa Adino AraMbha kare che, eTale teone dravyapUjA karavAno Adeza Avazyaka che, jyAre bhAvapUjAno adhikAra sAdhuone che e ja vAtanuM anumodana upAdhyAyajI jJAnasAramAM kare che :- " dravyapUjocitAbhedopAsanA gRhamedhinAm / bhAvapUjA tu sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA " / / 1 / / ataeva ahIM haribhadramrijI jinamaMdira mATe bhAra melIne kahe che ke - " etadiha bhAvayajJaH " A jinamaMdira baMdhAvanuM te ahIM bhAvayajJabhAvapUjA kahI che, yadyapi jinamaMdira edravyapUjAMtargata ke to paNa ahIM yaj dhAtu parathI yajJa zabda banyo che eTale yaj dhAtu devapUjA arthano vAcaka che; ane dravyastatra paNa zAstradarzita Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (323 ) vidhi, zuddhi tathA jinAjJApAlanapUrvaka karavAthI te bhAvapUjAgarbhita kahevAya che. AthI ja ahIM dravyapUjArUpa jinamaMdirane zAstrakAe bhAvayajJa-bhAvapUjAmAM gaNyu. nidAna e ke-jinamaMdira bhAvavRddhinuM sAdhana hovArthI ane bhAvapUjAnuM aMga hovAthI kAryamAM kAraNano Aropa karI tene bhAvapUjA mAnavAmAM kAMDa virodha dekhAto nathI. gRhasthane A kAryano adhikAra hovAthI gRhastha mATe potAnI jIMdagInu mukhya phala-paramaphala zAstrakAro jinamaMdira baMdhAvaq te jaNAve che; kAraNa ke aa janmopArjita dhanano AvA mArgAmAM vyaya karavA sivAya bIjuM kAMI paNa sArabhUta sAdhana nathI. eTaluM nahIM paraMtu gRhastha aa kArya karavAthI, tuccha dhanano A mArgomAM vyaya karavAthI abhyudaya eTale kalyANa tenI paraMparA pAme che athavA abhyudaya eTale svarganI vitula saMpatti janmAMtaramAM prApta kare che ne chevaTe nizcayathI mokSa paNa pAme che. AthI A jinamaMdirarUpa kAryane apavargarnu bIjabhUta gaNyu. bIja vAvyA pachI tenA hajAro phalo ane ghAsa apa' che tema A maMdira baMdhAvavArUpa kArya paNa pariNAme aihalaukika rAjyAdi pAralaukika svargasaMpatti arkI mokSadAtA bane che; mATe tene bIja tulya zAstrakartAe mAnyu. A pramANe " jinabhavana " nI zuddhirUpa vidhi ahIM vistArathI darzAvI. have A saMbaMdhamAM vizeSa vaktavya zAstrakartA jaNAve che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 324 ) deyaM tu na sAdhubhyastiSThati, yathA ca te tathA kAryam // akSayanIvyA hyevaM, jJeyamidaM vaMzatarakAMDam // 6-15 // mUlArtha - A rIte maMdira baMdhAvI sAdhuyone arpaNa na kara kintu sAdhu upadezAdi mATe tyAM rahe tevI vyavasthA bahAranA bhAgamAM karavI, kAraNa ke e pramANe karavAthI aneka loka tyAM ve eTale yA jinamaMdira puNyapravAha mATe akSayanIvi bane, tathA saMsArasamudrathI saMpUrNa samAjanA vaMzanAM uddhAra karanAra pravahaNa samAna thAya, " spaSTIkaraNa " yA te vidhizuddha maMdira gRhasthe baMdhAvI tenuM rakSaNa vigere pote ja kara athavA maMdiranI yogya vyavasthA sAru amuka rakama AvakanuM sAdhana nikALI amuka dharmI gRhasthone tenI sArasaMbhAla mATe soMpa eTale zrIsaMghane suprata kara; paraMtu sAdhuone - muniyone soMpa nahIM eTale maMdirano vahIvaTa munizrIne tAbe karavo nahIM. vahIM graMthakAra haribhadrasUrijI niyo soMpa nahIM' je yA pramANe upadeza kare che temAM khAsa hetu che. hetu e ke - te kALe caityavAsIoe evo upadeza zaru karyo hato ke gRhasthe maMdira baMdhAvI sAdhuyone tAbe kara, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (325) kAraNa ke gRhasthI jaMjAlI ane upAdhivALA hoya eTale tezrothI barAbara saMbhALa thAya nahIM, AzAtanAo TaLe nahIM, sAdhuo ternu ucita rakSaNa kare, AzAtanAo dUra kare, tyAM nivAsa kare, maMdire AvanArane upadeza Ape, jethI dharmanuM paNa yogya rakSaNa thAya. A upadezathI gRhastho maMdira baMdhAvI caityavAsI muniyone soMpatA hatA. caityavAsIo tyAM ja rahetA hatA. maMdiranA mAlika banI maMdiranA dhananuM bhakSaNa karatA hatA. pariNAme tetro ane gRhastho dharmabhraSTa thai patita thatAM. A caityavAsIyo haribhadrasUrijInA samayamAM bahu joramAM vadhyA na hatA to paNa tezrono pracAra thavA lAgyo hato. teonA upadezanI asara keTalAka loko para thatI hatI. yA vAta saMbodhaprakaraNa graMtha parathI joi zakAya che, paraMtu A caityavAsImonuM jora tyArapachI ghaNuM ja vadhI gayu. je pachI buddhisAgaramUri ane jinezvaramarie caityavAsImonA balane aTakAvyuM yAvat jinavallabhagaNie paNa toDavAno prakhara prayatna ko. caityavAsImonI tatsaMbaMdhI mAnyatAnuM svarUpa saMghapaTTakamAM jinavallabhagaNijIe ghaNA vistArathI kayuM che. ataeva prAcArya kahe che ke maMdiranA jIrNoddhAra, vyavasthA, rakSaNa Adi kAryo gRhasthe karavA paNa munie karavA nahIM. jo ke zAstramA maMdiranA sarva kAryoM yAvat dhanarakSaNa, saMvarddhana, grAmakSetra Adi vahIvaTa karavAnuM munine AjJA ApI che, paraMtu AjJA apavAda mArgAzrita hovAthI jyAre gRhastho dharmavimukha Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 326 ) banyA hoya, ApasanA klezane lIdhe maMdiranI ekAMta upekSA karatA hoya, anekadhA vividha upadeza ApavA chatAM mAnatA ja na hoya, AsapAsano koi dharmI sArasaMbhAla ke AzAtanA dUra karato na hoya, sarvathA maMdira, pratimA, tenuM dhana vinAza pAmatuM hoya, AzAtanA ghaNI ja thatI hoya, koi sevaka paNa na malato hoya, to ja AcAraniSTha gItArtha parama zraddhAlu muni mahAtmA A kArya karI zake tezronA mATe ja aa adhikAra che, kAraNa ke AvA muniyo jyAM sudhI ucita vahInaTa karanAra na paLe tyAM sudhI uparokta kArya alipta manathI badhuM karI zake ane ucita vahIvaTakartA prApta thaye turata ja tene svAdhIna kare. AthI ja prAcArya muniyono niSedha karI gRhasthane vahIvaTa karavAno upadeza prApyo. tathApi te muniyo AvIne dharmopadeza mATe tyAM nivAsa kare, bAla, vRddha, glAna muniyo tyAM sthiti kare, prAthI gRhamthe maMdiranI bahAra eTale najIkamAM AdhAkarma doSa vinAnu eka sthAna avazya taiyAra karavU jethI muniyo tyAM sthiti karI dharmopadezAdi karI zake. ahIM upAdhyAyajI TIkAmAM 'bahirbhaDapAdau ' e padathI maMdiranI bahAra maMDapamA vyAkhyAnAdi mATe sthAna karavAnuM jagAve che. AnuM kAraNa eka ja ke maMdire darzana-pUjana mATe je loko Ave te loko darzana-pUjana karI turataja vyAkhyAna ane munidarzanano lAbha pAmI zake. AvA vyAkhyAna sthAno mevADa, mAlavA ke mAravADanA junA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 327) maMdiromAM ghaNe sthaLe dekhavAmAM Ave che. bIjaM kAraNa e paNa jaNAya che ke te samaye bAdazAhI julmo thatA hatA, eTale dharmavyavahAro bahu ja guptapaNe rakhAtA hatA. musalamAnI atyAcAronA lIdhe strIo paDadAmAM ja rahetI hatI ane vadhAre vakhata itara itara sthAnopAM jai zakatI nahIM, eTale maMdiro ane vyAkhyAna sthaLo sAthe sAthe rAkhI tene ghaNA ja gupta sthaLamAM rAkhabAno pracAra haze. A sthitinuM bhAna atyAre paNa ApaNe pUrvanA maMdiro dekhI anumAna karI zakIe chIe. game tema ho, parantu maMdiranI sAthamAM ja vyAkhyAna ke muni. nivAsanA sthAno karavAthI vartamAnamAM to AzAtanA ane anya anartha- kAraNa thAya che, temaja AcAryano kAi evo mata nathI ke maMdirathI alaga dUra vyAkhyAna agara muninivAsana sthAna na kara. e to gRhasthanI saralatAno viSaya che. temaja te kALe muniyo kadAcit ja zaheramAM AvatA hatA ane AvI darzana vyAkhyAnAdi karI cAlyA jatA hatA. koi bAla, glAna ke vRddha muniyo paNa kAraNavazAt amuka samaya rahetA eTale tetro mATe te sthAna vyAghAta karanAra na gaNAya, tathA mULakartA bhagavAn haribhadrasUrijI to eTalaM ja kahe cha ke'tiSThaMti yathA ca te tathA kArya' muniyo aAvIne sthiti kare tema maMdira baMdhAvayu arthAt AzAtanA na lAge, bIjA doSo udbhave nahIM te avazya dhyAnamA rAkhaq. sAdhu yogya sthAna karavAnuM bIju kAraNa e che ke jo tevU sthAna na hoya to muniyo Ave nahIM ane tema banavAthI dharmopadeza maLe Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 328) nahIM ne aMte svakuTuMba, svajAti dharmahIna thAya, eTaluM ja nahIM paNa zrAvake jyAM jinamaMdira hoya, jyAM muniyonuM AvAgamana hoya, jyAM anya samAnadharmIno saMyoga hoya tyAM ja nivAsa karavo, e ja vAta zAstrakAra darzAve che. "nivesajja tattha saddho sAhUNaM jattha hoi sNpaao| ceiyagharAi jamiya tayanna sAhammiyA ceva" // 1 // pharI A jinamaMdira zrAvake e pramANe karavU ke akSayanIvi bane arthAt maMdira sarvana AdhArabhUta hovAthI darzana, jJAna, cAritra Adi guNanI vRddhikAraka hovAthI, jema nIvi eTale mUladhana tenuM rakSaNa karavAthI, vyAje pheravavAthI te kAyama akSaya rahe che tema maMdirakheM rakSaNa karavAthI, ucita dekharekha rAkhavAthI te paNa akSayanIvi jevU thAya, eTale uttarottara lAbhanuMja kAraNa thAya. ApramANe karavAthI paraMparAe jIrNoddhArAdi kAryoM karAvavAthI banAvanArane ane anyane upakArabhUta thai AkhA kuTuMbane taravArnu sAdhana bane che. paramArtha e ke-jinamaMdira baMdhAvyA pachI, tenuM rakSaNa karyA pachI, bhaviSyamA thanArI potAnI prajA ane kuTuMbIaone dharmaprAptinuM sthAna bane che, temaja A maMdira amArA pUrvajoe baMdhAvyuM che mATe Ano jIrNoddhAra, rakSaNa ane prabaMdha amAre karavo joie. e pramANe pakSapAta baMdhAi dharmayAM joDAya che. eTale jema pravahaNa sva ane parane tAre ke tema A jinamaMdira paNa aneka bhAvi puruSone tAranAra bane che. ahIM upAdhyAyajI vadhAre khulAso kare che. svavaMzajakRta maMdiradvArA dharmaprApti thavAthI te maMdira Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vizeSa bhakti jo ke bhAvi prajAne thAya che to paNa anya maMdira para bhakti hoya to mithyAtvapaNAnI prApti thAya nahIM. eTale ke anya saMghakRtAdi maMdira para paNa anurAga avazya utpanna thavo joie; anyathA mithyAtvano doSa lAge. zrA sarva vidhino upadeza karyA pachI vAdI zaMkA kare che ke A badhU je kahI AvyA te ThIka, paNa maMdira baMdhAvavAmAM pRthvI Adi chakAya jIvano avazya nAza thAya che, te vinA jinamaMdira banavU azakya che; mATe kAryamAM to tamAre khAsa karIne hiMsA mAnavI ja paDaze. Ama mAnyA pachI zuM hiMsAvALA kAryathI dharma bane kharo ? A praznanuM samAdhAna AcArya ahIM A pramANe kahe cha:yatanAto na ca hiMsA, yasmAdeSaiva tannivRttiphalA // tadadhikanivRttibhAvAd vihitamato'duSTametaditi // 6-16 // mUlArtha-prayatnapUrvaka upayogapUrvaka maMdira bAMdhavAthI zrA bhAvahiMsA lAgatI nathI.A hiMsA paNa nivRttiphala-hiMsArUpa nivRtti phalavAlI kahI che, kAraNa ke adhika anya prAraMbhAntamA je hiMsA thAya te hiMsA maMdira bAMdhavAmAM thatI nathI ane anya hiMsAno rodha thAya che tathA zAstramA maMdira Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330) bAMdhavAnI aAjJA ApI ke prAthI jinamaMdira baMdhAvaq te anucita nathI. " spaSTIkaraNa" jinamaMdira bAMdhavAmAM jo ke upalaka dRSTie aApaNane hiMsA najare dekhAya che kharI, paNa A hiMsAne zAstrakartA hiMsA svIkAratA nathI, kAraNa hiMsA dravya ane bhAva ema be prakAre kahI che. jemA kriyAkAraka puruSanA kAraNathI AtmAonA prANono nAza thAya paNa te puruSano anupayoga-bedarakArI na hoya tethI te dravyahiMsA, ane jegAM prANano nAza na thAya to paNa anupayoga pravRtti hoya tethI te bhAvahiMsA; athavA svarUpa, hetu, anubaMdha ema traNa prakAre hiMsA zAstromAM kahI che. je pravRtti mAtrathI jIvono nAza thAya paNa pravRtti karanAra bedarakArI-anupayoga ane zAstrAjJAnirapekSa na hoya to te svarUpahiMsA. jemake muni mArge vihAra karatAM nadI utare. ahIM bedarakAravihIna ane zAstrAjJAsApekSa jalIya jIvono nAza thavA chatAM munine yA hiMsA lAgatI nathI. mana, vacana ane kAyAnA pramatta vyApArothI jIvono nAza thAya to te hetuhiMsA, tathA jemAM hiMsAnA pariNAmo sAthe duSTa pravRtti hoya te anubaMdhahiMsA zAstro darzAve che. have jinamaMdira bAMdhanAra zAstrAjJAsApekSa ane khAsa yatanApUrvaka maMdira baMdhAve jethI maMdira bAMdhavAmAM jo ke hiMsA thAya che tadapi te bhAvahiMsA nathI. hetu Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 331 ) eke - prA hiMsAmAM bhAvahisAnuM lakSaNa sughaTita thatuM nathI. thI hiMsAne hiMsA zAstroe nathI mAnI, eTale ahIM AcArya kahe che ke--' yatanAto na ca hiMsA ' prayatna ekAnta upayogapUrvaka vartana karavAthI hiMsAjanya doSa udbhavato nathI, e javAta zAstra darzAve che. " rAgaddosaviutto jogo asadassa hoi jayaNAo" " azaTha- zramalIna pariNAmI ane zAstrAjJAthI yatanApUrvaka vartanAra manuSyono vyApAra-vartana rAgadveSavihIna ja hoya. " ahIM upayogathI ane zAstrAjJAthI azaTha pravRti karanArane bhAvahiMsAjanya doSa na lAge e zAstrakArano kathitAzaya che. kharI rIte zAstrakAro bhAvahiMsA varjavAno ekAnta upadeza kare che, jyAre maMdira baMdhAnAra hiMsA tyajI kArya kare che eTale temAM hiMsAdoSa no sadbhAva kema manAya ? nidAna e ke sarvathA yatanApUrvaka kArya karavaM, e ja vAta paMcAzakamAM darzAvI che. " jayaNA ya payatteNaM kAyavvA ettha savvajogesu / jayaNA u dhammasAro jaM bhaNiyA vIyarAgehiM " // 1 // " jinamaMdira vidhAnamAM maMdira upayogI dareka padArthoM jIvarakSA karavApUrvaka ane zuddhipUrvaka lAvavA, kAraNa ke jainazAsanamAM sarva vyApAro prayatnathI yatanApUrvaka karavAnuM kahu~ che; kema ke dharmano mukhya sAra vItarAgadeve khAsa yatanA - sopayogavyApAra ko ke." paramArtha e ke - sopayoga vartanAra AtmA samyakatva, jJAna, cAritra ne zraddhA, bodha ane AsevanathI ArAdhI " Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 332 ) zake che. ahIM maMdira bAMdhavAsAM yatanA pALavAnuM strarUpa paMcAzaka TIkAmAMpramANe kahuM che. pariNata - eTale barAbara chANIne. koika AcArya ahIM pariNatano artha citta jala lebuM tepa kare che tathA jemAM kiDI, kuMthu Adi trasa jIvo na hoya tevA barAbara svadRSTie tapAsela kASTha, iMTa, cUno, patthara vigere padArtho levA temaja anya kRSi Adi AraMbhI bAju karI bhAvika gRhasthe svayaM potAnI dekharekhathI svahastathI kArya karaM; paraMtu kArIgarone bharose karAvanuM nahIM. yA pramANe yatanAthI maMdira baMdhAvaj. AthI yA kArya bhAvahiMsA vagaranuM kahI zakAya . " sA iha pariNayajaladalavizuddharUvA u hoi NAyavvA / aNNAraM bhaNivittIe appaNAhiTuNaM cevaM " // 1 // ataeva zAstrakAro yA yatanAne jo ke pravRttirUpa che to paNa anya duSTa pravRtti baMdha karanAra hovAthI nivRttirUpa kahe che, kAraNa ke mA yatanAdvArAe jinabhavanarUpa alpa doSamaya kAryano Adara ane bahudoSayukta anya AraMbhono tyAga thAya che. A rIte vicAravAthI ne paMcAzakamAM yatanAnuM je svarUpa kadhuM che te pramANe vartavAthI bhAvahiMsArUpa doSa maMdira bAMdhavAmAM na Ave e vAstavika satya che. sudhI to bhAvahiMsA na lAge e vicArya, paNa dravyahiMsA athavA svarUpahiMsA to maMdira bAMdhavAmAM jarUra lAge, e praznanA uttaramAM zAstrakAra jagAve che ke jo ke dravyahiMsA thAya to paNa ahIM je yatanA darzAvI tathAprakAre vartavAthI te Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 333 ) * hiMsA nivRttinA phalane arthe che. Ano paramArtha e le kejinamaMdira bAMdhatAM te bAMdhanAra bhAvika gRhastha anya bahu AraMbhamaya kAryoMno tyAga kare che eTale A jinamaMdira bAMdhavArUpa dravyahiMsA pravRttithI bahu prAraMbhamaya kAryoM chUTI jAya che mATe "yasmAdeSaiva tannivRttiphalA" je mATe A yatanA ja hiMsA nivRttiphalajanikA bane che. zAstromAM paNa kahuM che. " jA jayamANassa bhave virAhaNA sutta vihisamaggassa / sA hoi NijjaraphalA ajjhappavisohijuttassa // 1 // sUtradarzita vidhie karI pUrNa ane AtmanirmalatAyukta puruSa yatanA- upayoga sahita pravRtti AdaratA jo virAdhanA - hiMsA kare to te hiMsA paNa te AtmAne karmanirjarA phala ApanAra thAya, mATe A dravyahiMsA nivRttiphalajanikA kahI. A parathI jeyo jinamaMdira bAMdhavAmAM pRthyAdi jIvono vadha dhavAthI te AraMbhayukta gaNAya mATe te kAryamAM dharma ke saMbhave 1 Avo je prazna kare che teno yogya khulAso uparanA lekhathI suSThurItyA spaSTa thai jAya be. ATalo spaSTa khulAso karyA pachI pharI zAstrakartA - ' vihitamato'duSTametaditi ' e padathI A bAta vadhAre spaSTa kare che. eka to pUrve kahI zrAvyA tethI jinamaMdira bAMdhavAmAM kAMha pratyavAya nathI, bIjuM zAstramAM jinamaMdira baMdhAvavAnI khAsa AjJA ApI che, jinezvaroe jinamaMdira baMdhAvavAno nirmala upadeza prApyo che; mATe paNa yA jinamaMdira baMdhAvanuM sarvathA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (334 ) aduSTa che. nidAna e ke-je vidhAna sarvajJazAstravihita hoya te jarura aduSTa ja hoya, e ja vAtanI puSTi upadezarUpe pAMca so graMthakartA ane pUrvadhara zrImAn umAsvAtI mahArAja potAnA graMthamAM kahe chaH " yastRNamayImapi kuTI kuryAda dyAttathaika puSpamapi / bhattayA paramagurubhyaH puNyonmAnaM kutastasya // 1 // jinabhavanaM jinabiMvaM jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhAni karapallavasthAni" // 2 // "je koi manuSya bhakti ane zraddhAthI vItarAgadevane eka ghAsanI jhupaDI tathA eka ja puSpa bheTa kare to paNa tenA puNyanuM pramANa thai zake nahIM eTalaM puNya baMdhAya che, tema ja je manuSya bhakti ane zraddhAvaDe eka jinamaMdira baMdhAve, eka jinapratimA bharAve, jinapUjA kare athavA jinamata ArAdhe to te manuSya manuSya, devatA ane mokSanA sukhone hastagata kare che." e rIte zAstravihita hovAthI jinamaMdira kriyA nirdeSaNa AcArya bhagavAn darzAve cha, eTale jinamaMdira baMdhAvavAmAM dravya athavA bhAvahiMsA paikI koi paNa hiMsA lAgatI nathI, kintu hiMsAnivRttirUpI phala arpaNa karI ekAnta karmanirjarAkAraka banI uttarottara puNyAnubaMdhI puNyano baMdha karAvanAra ja thAya che. prAthI jebho jinamaMdira bAMdhavAmAM jivahiMsA lAge che evo je upa. deza kare ke tetro ekAnta vyAmohita athavA zAstrarahasyanA ajJAta che ema samajavU joie. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) jinavimbaSoDazakam. gata SoDazaka prakaraNamAM vidhizuddha zAstravihita yatanApUrvaka jinamaMdira bAMdhavAno vidhi darzAvyo, paraMtu A jinamadira jinapratimA vagara iSTadAyI na thAya mATe jinapratimAnI paNa teTalI ja AvazyakatA hovAthI ahIM zAstrakAra zrA sAtamA prakaraNamA pratimAno adhikAra ane tenuM vidhizuddha zAstrokta vidhAna darzAve che. jinabhavane tadvimbaM, kArayitavyaM drutaM tu buddhimatA // sAdhiSThAnaM hyevaM tadbhavanaM vRddhimat bhavati // 7-1 // mUlArtha-e pramANe viddhizuddha jinabhavana viSe buddhimAne zIghra jinabiMba karAvaq-bharAvayu, kAraNa ke te pramANe karavAthI jinabhavana sAdhiSThita thAya, ema thavAthI jA jinamaMdira nizcayathI vRddhikAraka thAya che. . "pratimA bharAve koNa ?". ___spaSTIkaraNa-jinabhavana mATe zAstrakartAe jema vidhAna darzAvyuM tema tyAM bIrAjavA yogya jinapratimArnu paNa vidhAna darzAvyu cha, arthAt vidizuddha nirdoSa jinAjJA pramANe prazaThabhAvathI kArIgaro pAse jinapratimA karAvI. tyAM pratimA karAvanAra Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (336) prathama AcArya samIpe jinezvaronA guNo zravaNa karI.zuddha buddhi prApta karI manuSyanuM mukhya karma ane janmanuM pradhAna phala A sivAya anya nathI evI bhAvanA dhAraNa kare, tema jA bhUmaMDalamAM anantaguNarAzI jinezvaradeva che tethI temanA biMbanuM darzana paNa sukhadAta thAya ke ane A biMba karAvanAranuM parama AtmakalyANa thAya che, mATe mokSapathanA svAmI ane mokSadarzaka jinezvaronA guNonuM bahumAna. AdarasatkAra, prItipUjA vigere kAryoM karavA. mokSArthI-mokSa mATe prayatna karanAra kuzala AtmAe avazya prayatna karavo ucita che. nidAna e ke-jinezvaronuM bahumAna pUjA Adi karavAthI bhavi AtmAnA hRdayanI nirmalatA thAya, tathA zuddha bhAvanAvaDe avazya zubha puNyonI paraMparA vadhe che ne antamAM AtmA siddhipadane pAme che. A vicAro, A bhAvanA pratimA karAvanAra athavA bharAvanAranA hRdayamAM abhUtapUrvapaNe ramI rahI hoya eTale te AtmA avazya potAnI nirmalatA sAdhI zake. vaLI pratimA banAvanAre kArIgarano suavasare samucita satkAra karI potAnI zakti anusAra saMpatti ApavI, Ama na banI zake to prathamathI tenuM mUlya TharAvI pAchaLathI TharAvyA karatAM adhika paiso aApI kArIgarone khuza karavA jethI pratimA AnaMda, utsAha ane AtmanirmalatAkAraka jarura bane. " pratiSThA kyAre karAve ?" e rIte nipajAvela agara anya sthAnathI Avela jina. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (337) viMcanI yogya muhUrtamAM zAstradarzita vidhithI ADaMbarapUrvaka uparokta jinamaMdiramAM buddhimAn nare jarUra pratiSThA karavI. sthApana karavU. ahIM graMthakartA mUlamAM 'buddhimatA' e padathI buddhimAne eTale je zAstradarzita pratiSThAvidhikuzala ane prAcAra tathA dharmamAM pUrNa zraddhAlu tathA kuzala hoya tevA ja manuSye mA pratiSThA karavI agara tevA puruSa pAse pratiSThA karAvavI, e Azaya jaNAnyo che. temaja mUlamAM-' drutaM tu' e pada che eTale mandira niSpanna thAya ke turata ja pratiSThA karavI, kintu vilaMba na karavo. hetu e ke-zilpazAstramA maMdira taiyAra thayA pachI amuka muddatamA pratiSThA karavAnuM bhane taduparAMta muddata thavAthI doSaprApti kahI che; eTaluM ja nahIM paraMtu maMdira khAlI rahevAthI temAM koI duSTa devano vAsa thai jAya ke ane tethI maMdira karAvanAra athavA saMghane kaiMka prakAranA nukazAno ubhA thAya che, mATe maMdira pUrNa thavA sAthe athavA mUla gabhAro taiyAra thavA sAthe turata ja mUrcinI sthApanA-pratiSThA karI devI e zAstrAjJA ke. e pramANe sazuddha jinabiMba padharAvavAthI e jinamaMdira paNa sanAyakatva-sAdhiSTha thayu kahevAya, ataeva A ja maMdira saMgharnu, pratiSThA karanAranu, tenA kuTuMbiyonuM kalyANa karanAra thAya ke. are / khAsa vRddhikAraka bane che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 338 ) jinapratimA banAvavAnI vidhi zAstrakAra darzAve che. jinabiMbakAraNavidhiH, kAle pUjApurassaraM kartuH // vibhavocitamUlyA'rpaNa managhasya zubhena bhAvena // 7-2 // mUlArtha - jinabiMba karAvavAnI vidhi yA pramANe che. biMba karanAranI suavasare pUjA karavI, eTale teno yogya satkAra karI, nirdoSa zuddha bhAvathI potAnI saMpatti anusAra mahenatanA badalA tarIke mUlya arpaNa kara. " kArIgara kevo joie 1 " spaSTIkaraNa - jinabiMba kevI rIte kArIgara pAse karAva tenuM vidhAna zrame upara darzAvI gayA te ja vidhAna graMthakartA yahIM spaSTa karI jagAve che. graMthakAra kahe che ke- jinabiMba karAvavAnuM vidhAna A pramANe jANavuM. je kArIgare jinabiMva taiyAra karyu hoya teno bhojana, vastra, puSpa, patra AdithI prathama satkAra karavo ane pachI nirdoSa pavitra AzayathI potAnI saMpatti pramANe tene dhana arpaNa kara. uttamottama mUlya jinabanA lAbha pAse kAMDa adhika dhaaat sea nathI. ahIM 'aghasya ' e pada ApyuM che. Ano paramArtha e ke Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (339) jinabiMva banAvanAra manuSya jarura madirA prAdinA vyasana rahita hovo joie; kAraNa ke vyasanI manuSya pAse pratimA karAvavI zAstrako sarvathA anucita jaNAve che. kevA kArIgara pAse jinabiMba karAba, te spaSTa kare che. nArpaNamitarasya tathA, yuktyA vaktavyameva mUlyamiti // kAle ca dAnamucitaM, zubhabhAvenaiva vidhipUrvam // 7-3 // mUlArtha-maya bhAdi vyasanavALAne bhA kArya sopavU nahIM ane vyasana rahita janane paNa yuktithI samajAvI kahevu ke-'amuka mUnya bhApIzuM. ' yA pramANe kahyA pachI samaya paratve pavitra bhAvathI tathA vidhipUrvaka tebhone ucita dAna prApaq " spaSTIkaraNa" ___ madirA, jugAra ane parastrI vyasanI manuSya pAse zrA pratimA karAvavI nahIM bhane tene paiso paNa Apako nahIM. hetu e ke-vyasanI mANasa pAse evaM parama pavitra ane ekAnta hitadAyI kArya karAvavAthI lokomA niMdA thAya. karanArane sadbhAva hoya nahIM bhane barAbara kArya kare nahIM temaja ucita Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (340) samaye kArya pUrNa kare nahIM. vaLI mApelA paisAno praSika durupayoga thavAthI pApano mAga Ave, tathA vyasana rahita ane vyasanI mA baneno tunya satkAra karavAcI avyasanI paNa anAdaravAn thAya mATe bhahIM vyasanIne anadhikArI zAstrakartAe gaNyo. avyasanI pAse kArya karAvavA pahelA laukika nyAyathI khAsa bhAva nakI karavo ke ' amuka bhAva ApI\'jethI bhaviSyamA visaMvAda vadhI klezano prasaMga upasthita na thAya. pAma karyA pachI pratimA taiyAra thayA pachI te kArIgarane pavitra vRttithI bhane satkAra, sanmAna, vinaya sAthe ucita-yogya vastrAlaMkAra AdinuM dAna kara. ___ savyasanI mATe zAstrakAe niSedha kema darzAvyo ? tenuM kAraNa ahIM graMthakartA pote ja kare che. cittavinAzo naivaM, prAyaH saMjAyate dvayorapi hi // asmin vyatikara, eSa pratiSiddho dharmatattvajJaiH // 7-4 // mUlArtha-yA prakAre vartavAthI maMdira baMdhAvanAra bhane bAMdhanAra banA cittamA kheda ke kleza bahudhA nizcayathI utpanna thato nathI, kAraNa ke kalyANakArI AvA dharmakAyomA dharmatattvajJoe cittavinAzano sarvathA niSedha karyo ke Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (341) arthAt kleza udbhavavAthI dharmano nAza thAya che. " pratiSThAkArakanuM vartana" spaSTIkaraNa-cittanI zAnti athavA prasamatA mATe maMdira baMdhAvIe chatAM jo AdimAja manane glAni thAya to pachI maMdira baMdhAvavAnuM phala zuM 1 mATe maMdira bAMdhanAra bhane baMdhAvanAre jema zAnti sacavAya, klezana udbhave tema vartavU vadhAre ucita gaNAya. mA mATe ja bhagavAn haribhadrasUrijI jaNAve ke ke 'cittavinAzo naivaM ' je pramANe maMdira paMdhAvavAnI vidhi tathA zuddhi vigerenuM svarUpa bhAgaLa kahI gayA te pramANe, tathA kArIgara sAthe baMdhAvanAre pahelAthI ja spaSTa bhAva nakkI karavA vigere je vyavahAra kahI gayA te pramANe vartavAthI kArIgara bhane baMdhAvanArane paraspara bhaviSyamA levaDadevaDamAM bAMdho paDato nathI eTale bolavA-cAlavAnuM tathA klezanuM kAraNa kadApi udbhavatuM nathI. udbhave nahIM kAraNa ke zAstrakartA thA maMdira baMdhAvavArUpa kAryamAM ane upalakSaNathI dharmanA kAryomA ApasamAM keza, kheda, paritApa, vivAda ke jhaghaDo na thAya tema vartavU evo khAsa upadeza apeM che. paramArtha e ke-dharmatattvajJo mAvA kAryomA pratha. mathI ja 'cicavinAza' klezAdino niSedha kare che. nidAna e ke-jo dharmakAryoMmAM kleza Adi udbhavI cittanI azAnti thAya to dharmano nAza thAya-dharmaprApti kadApi thAya nahIM. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (342) upara " bhAvA maMdira Adi kAryomA klezAdi na thAya tema vartana karavU." pA prasaMga darzAvI gayA. eja prasaMga upara pharI bhahIM jaNAve che. eSa dvayorapi mahAn, viziSTa kAryaprasAdhakatvena // saMbaMdha iha kSuNNaM, na mithaH santaH prazaMsanti // 7-5 // mUlArtha-pUrve kahela cittajanya klezAmAvarUpa saMyoga bAMdhanAra ane baMdhAvanAra babhene viziSTa kAryano siddhikAraka hovAthI mahAn uttama saMyoga kahevAya; kAraNa ke-maMdira bAMdhanAra tathA baMdhAvanAra bannene ApasamA yadi klezAdi udbhave to sajjano kadApi paNa prazaMsA na kare. " spaSTIkaraNa" maMdira ane jinabiMbarUpa kArya prakaraNamA kartA tathA karAvanAra bannenA cittano bhaMga na thAya e ja saMyoga malavo prazaMsanIya gaNyo che. hetu e ke-AvA suMdara saMyoga kharekhara viziSTa ane uttama maMdira tathA jinabiMbarUpa kAryanA phalane aI zake che, temaja yadi bhAvA kAryomA mAhomAMhe kArIgara tathA prerakanA citto nArAja thAya, klezamaya bane to sAno pA kAryanI prazaMsA na karatA kevala niMdA kare Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (343 ) athavA ghRNAnI najare dekhe che; mATe ahIM graMthakartA jaNAve ke ke cittabhaMga na thAya evo saMjoga maLavo durgama ke tathA te ja kAryano siddhikAraka thAya ke. bhATalo vistRta nirdeza karyA pachI graMthakartA * jinabiMba' banAvavAmA prathama bhAvanI khAsa AvazyakatA ane eja pradhAna che, evo khullo ullekha darzAve che. yAvantaH paritoSAH, kArayitustatsamudbhavAH kecit // tavimbakAraNAnIha, tasya tAvanti tattvena // 7-6 // mUlArtha-je je prakAranA ane jeTalA saMtoSa, prasanatA vizeSa sadguNo karAvanArane jinabiMbathI utpanna thAya temAthI keTalAka saMtoSa pariNAmo teja karAvanArane paramAthaithI jinabiMba karAvavAbhA kAraNabhUta bane. "pratiSThAkArake bhAva kevo rAkhavo ?" spaSTIkaraNa-jaina zAstroe sarva anuSThAnomAM mukhyatayA bhAva-hadayovAsa ekAnta pavitratama phaladAyI mAnyo che, kAraNa ke "je je kSaNamA prAtmA jevA jevA pariNAmone dhAraNa kare te te samayamA prAtmA zubha agara azubha karmano baMdha kare che." Ama upadezamAlAmAM kayuM che. temaja " yasmAt Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 344) kriyA pratiphalanti na bhAvazUnyA:" "kAraNa ke pavitratara kriyAno paNa bhAva vinA phala prApatI nathI" e kathana kalyANamaMdira stotramA upadezyuM che. ataeva ahIM maMdira ane jinapratimA adhikAramA vidhi tathA zuddhinI mukhyatA bhane kArIgara sAthe ucita prazaMsanIya, dharmavRddhi thAya teQ vartana rAkha vArnu kahI gayA; kintu A sarva sAdhano chatA jo bhAva-hRdayanI paramapavitratA AtmollAsa na hoya to te sAdhano kAryajanaka bane nahIM. nidAna e ke-sarva sAdhano sAthe bhAva paNa mukhya mAnyo che. AthI ahIM paNa zAstra. kartA darzAce cha ke-jinabiMba tathA jinamaMdira banAvanArano jeTalA pramANamAM hRdayolAsa prema ane pavitratAmaya hoya, AtmA ullAsamaya hoya ane te paNa viSa tathA maMdira pAsethI prApta thayuM hoya arthAt tenAthI udbhavyuM-banyuM hoya, te ja saMtoSa, prema, pavitratA Adi aneka bhAvo paikI amuka mAvo maMdira tathA vitra karAvanArane karAvavAmAM paramArthathI sAdhanabhUta bane che. eTale maMdirAdinA premathI AvirbhUta pavitra hRdayabhAvo bhavika AtmAne maMdira Adi karAvavAmA preraNA kare ke. ataH prathamatayA bhAvikacaM hRdaya uparokta mAvothI barAbara pariNata tharbu joie. bhAvonI suvAsanAthI suvAsita thavA pachI ja tenA saMskAravalathI bhavika bhAtmA vidhi-zuddhinuM rakSaNa karavApUrvaka kArIgaro sAthe yogya vartana rAkhavA kALajI rAkhe ne maMdira tathA vivajanya suSTu Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla pAnI ekAnta karmano caya karI zake, eDale zAstrota vidhi barAbara pAlana kare che. nidAna eja ke maMdirAdi karAvavAmAM jeTalI mAvanI pavitratA, vidhizuddhatA hoSa teTaluMja phaLa prApta thAya. cittano vinAza na thAya tema vartavAnuM kA tenI ja puSTi mATe graMthakAra pharIne adhika darzAve che. aprItirapi ca tasmin, bhagavati paramArthanItito jnyeyaa|| sarvApAyanimittaM hyeSA pApA na krtvyaa|| 7-7 // mUlArtha-koi paNa kAraNathI maMdira tathA biMba karAvanAra yadi kArIgara sAthe aprIti kare to paramArtha nyAyathI te aprIti jinezvaradeva para karI kahevAya, kAraNa ke kAraNa para anIti te kArya para aprIti kahevAya. ataeva sarva apAyo mUla bhane pApISTA evI aprIti ne karavI e ja ucita cha. " spaSTIkaraNa" kAraNa para dveSa-aprema karavo te kArya para aprema karyo kahevAya eko nyAya ke. mAno bhAvArtha evo ke ke jema ghaTa Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 346) kArya bhane tenuM kAraNa mRtikA. bhahIM jyAre mRtikA para aruci karavAthI, yogya vyavasthA ane dhyAna na rAkhavAthI ghaTarUpa kAryano svataH vinAza thAya ke eja rIte maMdira bhane biMba e kAryoM tathA kArIgaro, majUro, mAla vanAvanArAo, mAla lAvanArAmao e sarva tenA kAraNo utpanna karanArAmao ke. AthI jyAre baMdhAvanAra sAmAnya agara vizeSa kAraNothI kArIgarA sAthe paisA ApavA mATe veza kare athavA kArIgara baMdhAvanAra sAthe kreza kare to paraspara aprIti-vaimanasya prakaTe ane pariNAme kArIgaro yA karAvanAranuM mana khinna thAya, eTale banne jaNAo prAraMbhela maMdira ane jinabiMvarUpa kAryamA yogya dhyAna rAkhe nahIM, mAtra veThanI mAphaka yadvAtadvA pUruM kare-karAve AthI te kAryano ja nAza thAyaH mATe AcAryadeva kahe cha ke-" aprIti. "kArIgara sAthe aprema karavAthI paramArthathI bhagavAn sAthe aprema thAya ema jANavU. nidAna e ke-bhagavadAjJA ke ke kArIgarone yogya rIte saMtoSI maMdira ane jinabiMba banAvavA udyukta tharbu, paNa teonuM citta duHkhI thAya tema vartavU nahIM. AthI jyAre kArIgaro asaMtuSTa thAya tema vartana calAvIe tyAre bhagavadAjJAnu ja prathama apamAna kayu kahevAya, ane bhagavadAjJAno anAdara karavo e ja bhagavAna para apremanuM cihna darzAvyu ke. bhagavAnanuM bahumAna, satkAra karIe bhane tezronI bhAjJAno anAdara karIe e kAi bhagavAnanuM bahumAna na Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (347) kahevAya%; e to prapaMcI bhakti ja kahevAya. pAma niSedha karavArnu khalaM kAraNa zAstrakartA uttarArdhathI darzAve che. "sarvApAyanimittaM hyeSA" A aprIti ja sarva apAyo-anarthonu mukhya nimitta cha arthAt jagatanA sarva kAryono pralaya karanAra prathama aprIti mAnI che, kemake jyAM aprIti thai eTale mana khinna thAya ane mana khinna thavAthI utsAha, bala, dhairya, pramAda e sarva truTI jAya. bhAma thavAthI pariNAme kAryano nAza thAya, mATe ahIM mA aprItine zAstrakAe pApiSThA bhane sarva apAyonuM mUla mAnI kahyu ke-hitArthI bhavika AtmAe maMdira bhane jinabiMba karAvatA kArIgara sAthe kadApi asaMtoSa vadhe tevI rIte vartavU nahIM. jyAre upara dazAMcyA pramANe kArIgara' ne aprIti thAya tema na vartavU ema kaDaM, to kArIgara pAsethI karAvanAre kyA prakAre kAma levU ? aa praznanA uttaramA karAvanAre prathamathI kArIgarane saMtoSI tema ja suSTu pariNAmavAn karI tenA pAse jinabiMba karAvaq e ja zAstrazailIe ucita mAnyuM che. e ja vAtanI bhahIM graMthakartA bhAvikone zikSA arpe che. adhikaguNastheniyamAt, kArayitavyaM svadau<Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 348) nyAyArjitavitena tu, jinabimbaM bhAvazuddhena // 7-8 // mUlArtha-nyAyathI upArjita dhanavaDe temaja aMtaHkaraNanA pavitra mAzayavALA guNoe karIne adhika evA zinpInA manogata aneka manorathothI sahita evA kArIgara pAse niyamathI bhAvike A jinezvara bhagavAnanuM biMba karAvaq. "kArIgarane saMtoSavAnuM phala" spaSTIkaraNa-kAryanA AraMbhathI lai anta paryanta kAryamA gati karanAranA zubha vicAro, zubha saMkalpo tathA parama utsAha jeTalA pramANamAM hoya teTalA ja pramANamAM kAryanI suMdaratA tathA saralatA avalaMbI rahe che. ahIM jinabiMbanI parama manoharatA, camatkAritA ane parahRdayAkarSaNatA bhAdi sadguNo jinabiMbamAM lAvavA mATe mukhya AlaMbana kArIgara upara rahe che. eTale jo ke jinezvara deva pote ja anantaguNAdhIza che to paNa teonI mRtimAM to bhA guNonI bhAbhA tyAre ja ullasI bhAve ke jyAre kArIgaranA hRdayamAM te guNonI chAyA parama anurAga ane jinadevanI mUrti paratvenI parama prasannatA ulbasAyamAna hoya to ja. anyathA ekanI eka ja mUrci te kArIgaro beDoLa, manoharatA ane camatkAritAzUnya tathA utsAha-AnaMdano ghAta karanArI banAvI de. nidAna e ke citra athavA mUrtinI manoharatAno Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (341) mukhya AdhAra kArIgaranA hRdaya para ja rahe the, ataeSa paramopakArI, paramakRpAla, anantaguNAdhIza jinezvara bhagavAnanI mUrti je kArIgaraM pAse karAvavI te pahelA tene sanmAna, prema, vinaya, namratA bhane dhanathI saMtoSavo tathA dharmanI ruci bhane vItarAga devanA uttamottama guNono samucita khyAla karAvavo, tenA hRdayamAM vItarAganA guNo prativivita thAya tema karavU. mAma karyA pachI mA kArIgara ne jinabiMba upajAve te ebuM to camatkArI, manohara ane nitAnta AkarSaka bane ke dRSTAno anekadhA suMdara bhAvotrAsa pAmI tanmaya banI jAya. pA hetuthI graMthakartA upadeze ke ke-je jinabiMba karavAnuM hoya tenuM mana kAraNa jinezvara bhagavAna, mukhya svarUpa, temA ananta guyo temA ja benuM dhyAna, vicAra hoya ane kArIgaranA hRdayagata manoratho paNa te kAryamA pariNata thayA hoya, eTale prA jinarvivamA hAsthanI chaTA, sukomalatA, bAlamAva jevI manoharatA, yauvanamA jevI parama nirvikArI lAvaNyatA ane dhyAnanI ekAgratA zrAdi sadguNonI chAyA bhane syAganI uskarpatA, saMsAra paranI nirmohitA vigere bhAvA bhAvA manoratho je jinabiMba karatI vakhate kArIgaranA hRdayamA udbhavI temA pariNata thatA hoga sevA kArIgara pAse nyAyopArjita dhanathI bhane hRdayanI parama nirmaLatAthI uparokta jinabiMba bhAvikoe karAvaq ema zAstrakartA kahe che. bhA parathI Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 350 ) kArIgara sarala pariNAmI, dharmaruci ane nyAyamArgAnugAmI avazya hovo joie ema jinabiMba karAvanAre khAsa dhyAna rAkhavuM. zilpI - hRdayagata aneka prakAranA suMdara manoratho yukta evA zilpakAra pAse yA jinabiMba karAvavuM e bAta upara darzAvI gayA. ve ahIM zilpI - hRdayagata aneka manoratho kyA anekevA hoya tenuM varNana karatAM graMthakAra kahe che. atrAvasthAtrayagAmino, budhairdoauhRdAH samAkhyAtAH // bAlAdyAzcaitA yatta krIDanakAdi deyamiti // 7-9 // mUlArtha - ahI~ jinabiMba banAvavAmAM budhajanoe jinabiMba avasthAtraya AropavA mATe zilpIgata bAla, yuvA ane madhyama e nAmaka avasthAtrayagAmI citta saMbaMdhI manoratho kAraNabhUta mAnyA che, eTale zilpakArone traya avasthocita je je ramakaDA vigere upakaraNo joie ve tenI prasannatA mATe avazya arpaNa karavA. " mUrttimAM amuka bhAvo kema lAvavA ?" spaSTIkaraNa - jinapratimA banAvanAra bAla, yuvA ane madhyama vayaska e traNa paikI koi paNa hoya athavA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 351) e traNa bhavasthocita saMskAravAn hoya, eTale A manuSya potAnI avasthocita padArtha prAptithI AnaMda mAne ke agara avasthocita padArtha grahaNa karavA utsuka bane che, temaja tenA cittamAM-hRdayamA vAraMvAra avasthocita khyAlo ramyA kare che. Ane ja zAstrakartA zinpI-hRdayagata manoratha kahe ke. ataeva pratimA ipsu jane mA kArIgarone khuza rAkhavA pratimA banAvatI vakhate vAlane ramakaDA, yuvakane khAnapAna bhane madhyamane vastra, mAlya Adi jarura deyaM' arpaNa karavA. mA padArthoM arpavAnuM kAraNa eka to zilpInA cittanI prasannatA prakaTAvavA ane bIjuM pratimAmAM avasthAtrayanA bhAva AvirbhUta karavA-upasAvavA. paramArtha e kepratimA karatI vakhate kArIgarano jevo khyAla hoya ane pAse jevA yogya sAdhano paDyA hoya tevo bhAva pratimAnA prAkAramA yathAkathaMcit udbhavI zake-utarI zake ke paraMtu A padArtho kArIgarane arpA tenA vikAro puSTa karavA evo zAstrakartAno Azaya nathI, kintu zilpakAranI traNa avasthA, avasthocita manoratho nihALI te parathI udbhavela mUrtimA AkAravizeSadvArA avasthAtrayanI bhAvanA pratimAmA bhAropavI ane bhA bhAvanA dRSTAnA hRdayamA prAvibhaMta bane etadarthe zilpakAne te te padArthoM arpavA, e ja graMthakartAno mukhya Azaya che. A parathI siddhasvarUpa vItarAgadevanI mUrti banAvavAmAM zilpI-hRdayagata Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 352) amorathonI puSTi zuM kAmanI ? evI vAstavika zaMkA upasthita thAya kharI, kAraNa ke pratimAnI aMdara bAla, yUSA, madhyama e avasthAtrayajanya bhAvo kAi upajAvavA nathI; temaja te mAvo vItarAga svarUpa mUrtimA prAvirbhUta karavA e to vItarAmabhAvano dhvaMsa karavA jevU gaNAya. mA zaMkA jo ke satya ke ane graMthakartAno e bhAzaya paNa nathI ke zilpI-hRdayagata avasthocita bhAvo pratimAmA poSavA, kintu zilpakArane prasanna karI te dvArA pratimAmA harSitavadana, lAvaNyatA, dhyAnAvasthA, manoharatA, AkarSaNatA, pUrNayauvanatva, saukumArya Adi bhAvo prakaTe-upase bhane te parathI dRSTAo chamastha, kevalittha bhane siddhatva e avasthA. jayanI bhAvanA jarura prApta karI zake. zrA hetuthI kArIgarone avasthocita padArthoM arpaNa karI saMtoSavAnuM zAstrakartAe kaDaM. adhika guNa-lAbha mATe bhAma karavAmAM kAMi doSa kahevAya nahIM. ___"aMtaHkaraNanI pavitratAvaDe kArIgara pAse pratimA karAvacI" e bAta kahI gayA tenI puSTi mATe graMthakAra pharIne nahIM vizeSa upadeza mApe che. yadyasya satkamanucitAmaha, vitte tasya tajjamiha puNyam // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 353 ) bhavatu zubhAzaya karaNA dityetad bhAvazuddhaM syAt // 7-10 // mUlArtha - jinabiMba karAvanAra je dhanathI kArIgara pAseviMga karAve te dhanamAM pote na jANe tevI rIte anucita dhana bhAvI yuM hoya te dhana saMbaMdhI puNya tenA mAlikane prApta thA, A pramANe vicAra kare. yA pramANe vicAro karavAthI bhAvazuddhi kahevAya. "kevA dhanathI mUrti bharAvavI ? " spaSTIkaraNa -- nyAyopArjita dhana ne pavitra mAzayathI jinabiMba karAva ema kahyuM hatuM tyAM karAvanAre je dhana ekatra karyu hoya agara kare ane sarva prakAre anyAyaprApta dhana naja svIkAre to paNa anupayoga, pramAda, vismRti ke vihvalatA Adi kAraNothI athavA munima, nokara yAdinA vizvAse rahevAthI anucita-anyAyI kAMika dravya bhAvI javAno saMbhava rahe kharo have je dhanathI jinabiMba karAve temAM te ghanano amuka aMza hoya, eTale karAvanAra " zraho ! dhanya bhAgya huM bhaje bhA caNadRSTanaSTa ghanathI jinabiMba karAvI te dhanane saphala karUM chaM. mAruM zra dhana zrAje saphala thayuM. mAro janma kRtArtha thayo." yA prakAre jarura vicAro kare. mAthI je dhana anucita-anyAyI bhAvyaM teno vAstavika 23 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 354 ) - rItyA te pote mAlIka nathI bhane nyAyabAhya che, tenI mAlikIpaNuM ane phala- prArthanA pote karavI e to sarvathA ayogya ja kahevAya temaja zAstraniSiddha vartana gaNAyaH mATe biMba karAvanAre e bhAvanA bhAvavI ke " mA dhanamAM je anyAyI - anucita dhanano aMza hoya tat dhanajanya zubha phala jenuM dhana hoya teneja ho bhane mArA dhananuM zubha phala mane maLo; paraMtu parakIya dhananuM phala huM icchato nathI." yAvA vicAro karavApUrvaka kArIgaradvArA mUrtti karAvavI. yA pramANe svahRdayamAM bhAvanA zrAvirbhUta karavI tenuM nAma zAstrakarttA ahIM bhAvazuddhi upadeze che. A parathI potAne tyAM koinI thApaNa hoya ane teno mAlika dehAnta thayo hoya, koie zubhakAryamA vyaya karavA potAne tyAM rAkhela hoya, svakuTuMbamAMthI AveluM hoya, vyApAramAM gharAka pAsethI dharmanA nAme adhika lIdhuM hoya, eka vakhata zubhakhAte kharacavA amukanI pAchaLa kAM hoya, nidhAnamAMthI manyuM hoya - A A aneka dhana hoya zrane te dhananuM pote svAmItvapaNuM svIkArI tenAthI jinabiMba Adi pavitra kAryoM karI tenA phalanI pote icchA kare, meM karyu evaM mAne, potAne kRtakRtya mAne e sarva anucita bhane nyAyabAhya zAstrakAra darzAve che. eTale je dhanamAM zranyAyano - anucitapaNAno - parakIyatvano aMzamAtra na hoya kintu kevala nyAyI, svasvAmItvavAluM hoya tevA dhanathI ja Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (355) jinabiMba Adi dharmakRtyo karavA e ja zAstrAnusArI bhane vizuddhatara ke. jinabiMbanI pratiSThAkaraNa vidhi prame kahIzuM ema sAtamA SoDazaka prakaraNAMtargata dvitIya zlokathI graMthakoM kahI gayA hatA te mATe ahIM te saMbaMdhamAM vizeSa hakIkata darzAye the. mantranyAsazca tathA, praNavanamaHpUrvakaM ca tannAma // mantraH paramo jJeyo, mananatrANe hyato niyamAt // 7-11 // mUlArtha kartavyapaNe abhiSTa evA jinabimAM OM bhane 'namaH' e padapUrvaka covIza jinAMtargata koi paNa nAmarUpa mantra sthApana karavo, kAraNa ke 'mana' dhAtu manana-trANarakSaNa arthamA hovAthI uparokta nAmarUpa avazya jJAnAdinuM rakSaNa kare che; mATe ahIM nAma-sthApanarUpa maMtra eja parama maMtra jANavo. " sthApanAvidhi-maMtranyAsa" spaSTIkaraNa-kArIgara pAse zAstrokta niyama pramANe suMdara bhane abhISTa jinabiMba nipajAvyA pachI prAcAraniSTha Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (356 ) AcAryamaharSidvArA zAstradarzita vidhithI aMjanazalAkA jyAM sudhI na karavAmAM Ave tyAM sudhI bhA manohara paNa jinabiMba pUjA, darzana ane aArAdhanIyapaNe svIkArya nathI ema zAstro kahe che. nidAna e ke-aMjanazalAkA vinAnA jinabiMba jo ke jinezvara devano AkAra che to paNa temAM devatvano Aropa, maMtranI sthApanA bhane covIza jinezvarAnA nAma paikI amuka nAmanI sthApanAzUnya hovAthI pUjA, darzana tathA ArAdhanA karanAra uttama mAvikanA hRdayamAM devapaNAnI zraddhA, hRdayollAsa, jinaguNa avamAsa, zAstravizuddhatA, camatkArItva ane pUjA yogya bhAvo A jinabiMba upajAvI zakatuM nathI, eTale tat biMbajanya lAbho aprApya hovAthI arthazUnya ja gaNAya. ataeva aa pramANe jinabiMba nipajAvI tamAM maMtrasthApana ane aMjanazalAkAnI pavitra vidhi kartavyatayA abhISTa mAnI che, e ja vAtanI puSTi AcAryazrI mA zlokamAM kare che. kartavyapaNe abhISTa ane zuddha niSpanna jinabiMbamAM zIghra maMtrano nyAsa-Aropa karavo. ahIM maMtro aneka prakAranA che, eTale kyA maMtrano Aropa iSTa gaNAya ? AnuM samAdhAna graMthakartA svayaM kare che. 'maMtra' zabda 'mana' dhAtu parathI banyo che. 'mani ' jJAne. 'mana' dhAtuno jJAna artha, tathA 'mana' dhAtu trANa-racaNa e arthamA ke. eTale 'mananAt trANAt ca maMtraH / jenAthI jJAnano lAbha tathA rakSaNa thAya te maMtra. paramArtha eke Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 357 ) zrIM jinabiMbamAM je maMtrano Aropa karIe te maMtrathI " A jinabiMba amuka tIrthakaranuM ane tIrthakaranA camatkArika guNonuM jarura bhAna karAvanAra, temaja pApabuddhithI, saMsArabhayothI avazya bacAvanAra " Adi guNono avazya ekAnta lAbha thavo joie, anyathA te maMtra mukhya phalavidhAyI na gaNAya. A hetuthI zAstrakartA jagAve che ke - zrahIM maMtranyAsa te 'OM' tathA ' namaH 'pUrvaka amuka nAmasthApanarUpa prathama karavo, jemake " OM namaH RSabhAya " yA pramANe nAmasthApana karavuM. A pramANe sthApana karyA pachI pUjaka bhavi AtmAne amuka tIrthaMkaranI yA mUrti ke, zramUrtti vidhisaha aMjanazalAkAkRta che, zAstrIya vidhimaya be-AvA khyAlo upajAvI tIrthaMkarapaNAnA aneka udAtta guNono bhAsa karAvI darzana-pUjana Adi kAryoMmAM ullAsakAraka apavitra bhAvavarddhaka avazyameva thAya che. ataeva uparokta maMtra sAnvayI saguNI hovAthI svajanya phalaprApaka bane che, mATe e ja maMtra ahIM paramamaMtra zAstrakartAe mAnyo bhane tenI ja sthApanA karavAno Adeza Apyo, arthAt mA sivAyanA anya maMtro ukta maMtranA puSTikAraka maMtro ane gauNa maMtrI jANavA. yahIM paryaMta zAstrakarttA ' jinabiMba ' bharAvavAnI vidhi tathA zuddhi kahI, ane 'jinabiMba' bharAvavAno upadeza prApyo temaja tenI aMjanazalAkA karavAnuM jaNAnyuM. have koi zakti Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 358 ) viziSTa bhavika AtmA ratna, suvarNa, hIrA, mANeka agara padmAnuM tathA zakti vagarano bhAvathI pASANa mRtikAnuM banAve temaja koi nhAnuM athavA mhoTuM jinabiMba karAve, to ratna AdinuM jinabiMba banAve tene athavA pASANa vigerethI banAve tene yA bemAthI viziSTa lAbha kone thAya ? zuM ratnanuM ke ho jinabiMba bharAve tene vizeSa lAbha thAya ? agara game tevaM jinabiMba karAve paNa bhAva jenA adhika suMdara bhane pavitratara hoya tene vizeSa lAbha thAya ? AcArya bhagavAn kahe ke ke - bhAvanI viziSTatA ane pavitratA jene hoya tene adhika lAbha thAya, paraMtu jinabiMba mhoDhuM athavA ratna AdithI banAve tethI kAMi vizeSa lAbha thAya evo ekAnta niyama nathI, e ja vAta graMthakartA spaSTatayA jagAve che. biMba mahatsurUpaM, kanakAdimayaM ca khalu vizeSaH // nAsmAtphalaM viziSTaM, bhavati tu tadihAzayavizeSAt // 7-12 // mUlArtha - mhoTA pramANavALaM athavA suMdara manohArI agara zaktivizeSathI koi ratna, suvarNa Adi viziSTa prakAranuM jinabiMba karAve eTalA mAtrathI kAMi adhika lAbha thAya nahIM; kintu jyAM bhAvanI viziSTatA hoya tyAM ja lAbhanI adhikatA jANavI athavA bhAvanI mukhyatA che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 359 ) "kyA biMbadhI vadhu lAbha ? " spaSTIkaraNa - zaktivAn hoya to koi suvarNa, ratna, hIrA, mAkanuM suMdara kArIgaradvArA zravayavapUrNa manohArI jinabiMba karAve tyAre koi bRhat pramANavAluM jinabiMba karAve. have jenI zakti na hoya te nhAnuM ane pASANa athavA mRtikAnuM biMba karAve, eTale jo mhoDhuM tathA hIrA AdituM biMba karAve tene adhika lAbha ane nhAnuM tathA pASANanuM biMba karAve tene alpa lAbha thAya ema mAnya hoya to zrImAno - zaktivAno ja adhika lAbhanA bhAgI tathA garibo bicArA an bhAganA bhAgI thaha zake. Ama mAnavAthI to paisAvAlAno ja dharma ane mokSa gaNAya- pavitra dharma mArgamAM A nyAya yogya na kahevAya. ataeva zAstrakartA kahe ke ke - " nAsmAt phalaM viziSTaM " mhoTuM agara ratna dinuM biMba karAvavAthI kAMi adhika lAbha thAya nahIM, kintu " bhavati tu tadihAzayavizeSAt " Azaya - bhAvanI adhikatA jeTalA pramANamAM hoya veTalA pramANamAM adhika lAbha thAya. paramArtha e ke potAnI zakti pramANe nhAnuM pASANa agara mATInuM jinabiMba bhavika AtmA bhAvanI adhikatAthI karAve, ane dhanADhya bhAva vinA ratna vigerethI mhoDhuM jinabiMba karAve to pahelAne jarura zubha lAbhanI vRddhi thAya paNa bIjA nambaravAlAne adhika lAbha thAya nahIM. eTale jainadharmamAM zubha puNyanA lAbhAlAbhano 46 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (360) mukhya AdhAra aMtaHkaraNanI zubha vRttio para ja rAkhyo ke. e ja bhAvanI puSTi vyavahAra bhASyamAM A pramANe karI che. " lakkhaNajuttA paDimA, pAsAIA samattalaMkArA // palhAyai jaha va maNaM taha, Nijjaramo viyANAhi" // 1 // " lakSaNe karI yukta ane samasta alaMkAra alaMkRta evI jinapratimA tathA jinaprAsAda dekhIne jema jema mana adhika prasanna thAya tema tema nirjarA adhika thAya ema jANavU." ahIM mananI jema jema adhika prasannatA tema tema adhika karmanirjarA thAya ema kathana karavAno sUtrakArano mAzaya che, eTale bhAva ja pradhAna cha ema jANavU. atra prAzaya vizeSathI lAbha vizeSa thAya e bhAva jaNAvyo, parantu bhA bhAva kyA prakAre vartana karavAthI pavitra thAya e vAta graMthakAra darzAve che. AgamatantraH satataM, tdvdbhktyaadiliNgsNsiddhH|| ceSTAyAM tatsmRtimAn , zastaH khalvAzayavizeSaH // 7-13 // mUlArtha-bhAgamanirdiSTa mAtra gamana karavU, AgamavAnonI pUjA-bahumAna Adi vyApAro karavAmAM satata pravRti karavI, Agamane yAda karavU, A pramANe vartavAthI prAzayanI nizcita pavitratA thAya che. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (361) " spaSTIkaraNa" je kAi zubha kAryoM AraMbhayA tamAM Agama-siddhAnta AnAne mukhya karI vartana karavU paraMtu AgamaniSiddha mArge javU nahIM, tathA AgamanA abhyAsI maharSi muniyonI sevAbhakti, pUjA, vinaya, bahumAna Adi vyApAro karavA; temaja AgamanA abhyAsa Adi kriyAmA pravRtti karavI, AgamavacanonuM vAraMvAra smaraNa karavaM. A kAryoM karavAthI hRdayanI kharI pavitratA thAya ane tethI pavitra zrAzayarnu utthAna thAya che. paramArtha e ke-pavitra hRdayane prApta karavA uparokta vidhie vartana karavU. A sivAya anya mArge hRdayanI pavitratA thAya nahIM. ataeva graMthakartAe zlokanA uttara bhAgamA 'khalu' e pada prApyu cha arthAt nizcitatayA Ama vartavAthI Azaya pavitra thAya, temaja A pramANe vartanAramA ja pavitra Azaya hoya ane tethI nyathA vartanAra uMcI kriyAanuSThAno kare tadapi hIna zrAzayavAlo ke ema jANavU. ____aa pramANe Azaya pavitratA jaNAvI. evA prAzaya vizeSapUrvaka ja jinabiMba karAvaq zAstrokta vidhi yukta cha, e vAtanuM samarthana karavA graMthakAra darzAve che. evaMvidhana yadvimba kAraNaM tadvadanti samayavidaH // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (362) lokottaramanyadato, laukikamabhyudayasAraM ca // 7-14 // mUlArtha-darzita Azaya pavitratA sahita je jinabiMba karAvIe tene zAstrajJo lokottara kArya kahe che, ane prAthI viparIta rIte karAvIe tene laukika kArya jaNAve che; paraMtu A laukika kArya kevala mAnapratiSThA Adi phalane ja arpaNa kare. " spaSTIkaraNa" AzayanI pavitratA mATe je vidhAna kahyaM te ja pramANe je jinabiMbarUpa kArya thAya ane tethI anyathA rIte je kArya thAya, mA banne kAryonA nAma ane phalamAM avazya bheda hoya che, e ja vAtane spaSTa karavA pA zloka graMthakAre kaso cha. eTale ke laukika tathA lokottara e pramANe kAryanA ne vibhAgo thai zake. je kAryoM zuddha chatA mAtra laukika phalane ja a te laukika, ane je kArya lokottara AtmakalyANa, karmanirjarA phalane arpe te lokottara. ahIM zAstrakAra kahe ke ke-jezro prathama kahI gayA e rIte AzayapavitratA sAthe jinabiMba karAve to A kAryane zAstrajJo-tattvajJAnIyo lokottara kArya eTale ekAntakalyANa mokSaphala. dAyI kArya kahe che. jyAre e vidhi bhane AzayapavitratA vinA jo karAve to laukika kArya mAna, kIrti Adi phala Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (361) arpanAra kArya darzAve che. agara svargAdi saMpatti arpanAra kArya kahe che. ____laukika kArya" abhyudaya phala ApanAra thAya ema kaDaM paNa lokottara kArya kyA phalane Ape e jaNAvyuM nahIM mATe teno khulAso have kare che. lokottaraM tu nirvANasAdhakaM, paramaphalamihAzritya // abhyudayo'pi hi paramo, bhavati tvatrAnuSaMgeNa // 7-15 // mUlArtha-ahIM utkRSTa phala tarIke lokottara phalamokSaphalanI prApti thAya te, ane abhyudaya phala eTale svargasaMpatno lAbha thAya te; paraMtu lokocara phalaprAptinA madhyamA avazya svargAdika RddhirUpa gauNa phala to AnupaMgikapaNe thAya ja. " spaSTIkaraNa " A zlokano bhAvArtha uparanA zlokanA vivaraNamAM ame kahI AvyA chIe, mAtra vizeSa eTaluMja ke mukhya bhane gauNa ema ke prakAre phalo thAya. temAM lokocara kAryanuM mukhya phala mokSaprApti thavI te, tathA laukika kAryanuM mukhya phala svargasaMpattino lAma thAya te. lokottara kAryamAM sAdhyatayA Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 364) mukhya jo ke mocaphala ke to paNa AnuSaMgathI svargAdinI saMpatti to avazya prApta thAya ja; paraMtu te kAi sAdhya nathI jyAre laukika kAryamA sAdhya tarIke svargAdi saMpatti ja mAnI cha eTale tethI mokSaprApti thAya nahIM. pradhAna tathA prAnuSaMgika phalanuM spaSTIkaraNa karavA graMthakartA dRSTAMta darzAve che. kRSikaraNa iva palAlaM, niymaadtraanussNgiko'bhyudyH|| phalamiha dhAnyAvAptiH, paramaM nirvANamiva bimbaat||7-16 / / mUlArtha-jema kheDutone kRSikarmarnu mukhya phala dhAnyaprApti ane gauNa phala te ghAsaprApti thAya ke tema ahIM jinabiMbathI mukhya phala mokSaphala-mokSaprApti ane svargasaMpacino lAbha ghAsa tulya bhAnuSaMgika phala jANavU. " spaSTIkaraNa" mukhya pAnuSaMgika phala mATe dRSTAMta-dAntikanuM sAmyakaraNa AcAryazrI aa pramANe ahIM ghaTAve che. kRSikarmamAM jema dhAnyaprApti e mukhya phala ane palAlaprApti e bhAnuSaMgika phala mAnyuM che, tema jinabiMba Adi Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 365 ) pavitra anuSThAnomAM mukhya phala apavargalAbha tathA AnuSaMgika phala devarddhi-prApti mAnela che. eTale ke mukhya sAdhyabhUta mocanuM lakSya je kriyAmAM praviSTa hoya te kriyAne tatvajJo lokottarakriyA, ane je kriyAmAM A phalanI upekSA karI gauNa phala devarddhi AdinuM lakSya hoya te kriyAne laukika kriyA kahe che. ahIM palAla bhane abhyudayaphala temaja dhAnya ane apavarga bane mukhya zranuSaMgika phalanI yathArtha sAmyatA hovAthI dRSTAMta - dAntikanI ghaTanA barAbara sughaTita thAya che. sAra e ke - laukika kriyAthI kevala apradhAnaphala prApta thAya, jyAre lokottara anuSThAnathI pradhAna apradhAna bane phalonI prApti thAya. apradhAnaphala paNa evaM lAbha ke jenAthI pariNAme avazyameva pradhAna mokSaphala thAya ja. A Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pratiSThAvidhiSoDazakam gata SoDazaka prakaraNamA vistArathI jinabiMdha' karaNa vidhi darzAvI. e rIte yathokta vidhizuddha parama suMdara maMtranyAsapUrvaka taiyAra thayela biMba maMdiramA supratiSThita karyu hoya tyAre ja sAdhyasAdhaka bane; anyathA te biMba AzAtanA ane hAnIkartA ja thAya mATe tenI turatamA ja pratiSThA karavI e Avazyaka ane zAstranirdiSTa mArga kahevAya. ataeva saMbaMdhaprApta aSTama SoDazaka prakaraNamA AcArya bhagavAn pratiSThAvidhinu kathana kare che. niSpannasyaivaM khalu, jinabiMbasyoditA pratiSThAzu // dazadivasAbhyantarataH, sA ca trividhA samAsena // 8-1 // mUlArtha-upara darzAvela vidhi pramANe taiyAra thayela * jinabiMba' nI avazyameva turatajamAM eTale daza divasanI aMdara pratiSThA karavI ema zAstro kahe che. prA pratiSThA zAstramA saMcepathI traNa prakAranI jaNAvI che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIvI vidhizuddha jo (367) " spaSTIkaraNa" - sAtamA prakaraNamA : jinabiMba' karaNanI vistArathI je vidhi darzAvI tadanusAra ' jinabiMba' taiyAra thayA pachI turataja prathama kahela vidhizuddha maMdiramA supratiSThita karavU. eTale daza divasanI aMdara ja pratiSThA jo thAya to te uttama ane zAstrokta pratiSThA gaNAya, arthAt A pratiSThAkartA tathA kArayitA ane zrIsaMgha svajano sarvane ekAnta kalyANa tathA sarvato prakAre unnatibhUta avazya bane. daza divasanI aMdara kahevAno tAtparya e ke-te uttama abAdhya pratiSThA kahevAya; bAkI madhyama ane jaghanya pratiSThA jANavI. mAthI ja zlokamAM 'Azu' e pada prApyu. zlokamA 'khalu' e pada vAkyAlaMkAra mATe Apela ke athavA ' khalu' zabdano ' 'eva' artha karavo. eTale daza divasamAM ja pratiSThA karavI; paraMtu tyAravAda thAya te ucita na gaNAya. mA pratiSThA paNa zAstramA saMkSepathI traNa prakAranI darzAvI che. bhahIM graMthakartA " daza divasanI aMdara pratiSThA karavI." pATaluM vidhAna karIne pratiSThAnA prakAro tathA pratiSThAnuM svarUpa AdinuM bhAgaLa vistArathI varNana kare ke, paraMtu prathama pratiSThAvidhi prAcArye na kahI tenuM kAraNa paMcAzakanA pAThamA prakaraNamAM graMthakAe vistArathI pratiSThAvidhi darzAvI che. ataeva nahIM tenuM kathana karavU te graMya vadhAravA jevU gaNAya. ahIM pratiSThAvidhinA svarUpanuM darzana karAvaq Avazyaka hovAthI paMcAzakamAMheluM varNana ame atra avatArIe chIe. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (368) "pratiSThAvidhi" ___spaSTIkaraNa-upara jaNAnyA pramANe vidhi tathA mAzaya zuddha 'jinabiMba ' taiyAra thayA pachI teno mana, vacana ane kAyAnA zubha vyApAro sAthe caMdra, graha, nakSatra Adi zubha yogamA ucca sthAnamA vartatA hoya te samaye niSpanna maMdiramA praveza karavo arthAt yogya sthalamA praveza karAvavo, yogya sthAnamA birAjamAna karavU; paraMtu jyA biMba sthApana kara hoya evA maMdiranI AsapAsa anpamAM anpa (100) so hAthamAM asthi, mAMsa, azuci Adi padArthoM pahelAnA agara pachInA paDyA na hoya tenI yogya zuddhi karavI arthAt kSetrazuddhi karyA pachI ja tyAM biMba sthApana karavaM. temaja jyAM biMba padharAvaq hoya tyAM jamInanI aMdara paNa asthi, mAMsa ke apavitra padArthonI tapAsa karyA pachI ja baMdhAvaQ, anyathA te maMdira upaghAtaka ane alpa samayamAM vinAzI bane. prAthI maMdiranI AsapAsa pratiSThA karyA pachI paNa apavitra padArtho paDe nahIM, gaMdakI koi kare nahIM teno khAsa viveka rAkhavo joie. e pramANe kSetranI zuddhi karyA pachI te jinamaMdirane pratiSThA pahelA ane pachI sugandha, puSpa, dhUpa Adi padArthovaDe atyaMta suvAsita karavU, sugandhamaya karavaM, AsapAsanI jamIna paNa suvAsita karavI. zAstrakartA kahe che ke nizcayathI sugandhamaya karavU, jethI durgandhanA saMskAro uDI jAya, uttama devatAo prasanna thAya, hRdaya ane AtmA AnaMda pAme, dilanuM AkarSaNa thAya. lokomA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 369 ) prazaMsA thAya. tyArabAda daza digpAlo, cAra lokapAlonI sthApanA karI tenI pUjA-sanmAna Adi karavA, temaja bAkI anya devatAonI paNa pUjA-sanmAna Adi karavA eTale bali-bAkUla Adi arpaNa karavA. atra keTalAkonI evI dalIla cha ke-devatAo asaMyamI hovAthI teonI pUjA zA mATe karavI ? kemake teonI pUjA karavAthI asaMyamapaNAnuM poSaNa thAya che. jo ke A dalIla dekhAvamA ghaNI suMdara cha, to paNa bhramajanaka hovAthI AcAryazrI A bhramarnu nirasana A pramANe kare che. ahIM je 'biMba' nI pratiSThA kahI te 'biMba' nA mAlIka tIrthakaradeva che, ane tIrthakaradeva deva, asura, vidyAdhara, manuSya, jAnavara Adi sarva jIvone pUjyaabhyarcanIya che. AthI jema rAjA gAdInazIna thAya tyAre sarvano ucita satkAra karI sarvane khuza rAkhavAmAM Ave che, sarva prajAne harSanuM kAraNa thAya che tema tIrthaMkaradevanI mUrti paNa jyAre gAdInazIna thAya tyAre sarvano ucita satkAra karavo Avazyaka cha, jethI nirvighna kArya samApta thAya. ataH avirati evA devI-devatAonI te samaye pUjA karavI e kAi aghaTita nathI kintu sughaTita ja cha, tathA daza digpAlo, cAra lokapAlo samyagdRSTi ane maharddhika devatAo che, ataeva teo ApaNA samAnadharmI-sAdharmI bandhu hovAthI, vaLI mithyAdRSTi devatAo paNa dravyathI sAdharmika bandhu hovAthI pratiSThA 24 . . Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 370 ) samaye teonI pUjA karavI nyAyasaMgata ja che. ucita samaye sAdharmIno satkAra na karavo, enA samAna anya ajJAnatA athavA dharmatattvanuM anAdarapaNuM kyuM kahevAya ? e rIte devatAono satkAra karyA pachI caMdra, nakSatra, grahAdikanA zubhayogamA pratimA sthApana ucita sthala para maMgalamaya gAyanAdipUrvaka caMdanAdi padArtho saha mUrttine padharAvavI, ane pratiSThA - kalpamAM varNavela sugandhI dravyamizrita jalathI mUrttine pakhAlI zuddha karavI jethI mUrtti pratiSThA yogya thAya, temaja jinamUrttinI samipe cAra dizAomAM cAMdI, suvarNa, ratna, puSpa Adi padArthovaDe bharelA athavA yukta cAra maMgalakuMbho sthApana karavA. A kuMbho paNa hAthathI kAMtela ane cAra zaravAlA sutarathI mukha bAMdhIne sthApavA, eTale kanyAsutarathI mukha bAMdhIne sthApana karavA, tyArapachI ghI ane guDathI bharelA maMgaladIpako sthApanA, tathA khAjA vigere manohara khAdya padArtho dharavA, akhaMDa zeraDInAM sAMThA, keLa, jUvArAropaNa, caMdana ane svastika vigere karavA, Rddhi vRddhi nAmanI auSadhiyoe karIne sahita aneka maMgalakaMkaNo mUkavA. pachI prathama divase sugaMdhI gaMdhayukta evA caMdanathI mUrttine vilepana karavuM ane saubhAgyavaMtI tathA uttama prazasta veza alaMkAravatI cAra athavA adhika strIyoe mUrttine poMkhavI. ahIM je divase vilepana - pUjA Adi karavI te divase pradhAna pradhAnatara dravyo, auSadhiyo, phalo, vastro, suvarNa, maNi, mauktika vigere aneka padArthothI banI zake to Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 371) utkRSTa pUjA karavI tathA zakti pramANe anekavidha baliyo, amekaSidha sugaMdho, anekavidha kusumo, anekavidha suvAso-cUrNo, aneka prakAranI racanAo, nATyo-gAyanobaDe mahotsava karavo, eTale aTThAImahotsava,zAntisnAtra, vividharacanAozakti anusAra avazya karavI. tyArapachI mUrti agre caityavaMdana karI pravardhamAna stutirUpa stuti karavI, temaja vighnazAnti arthe zAsanadevatAno eka 'logassa'no kAyotsarga karavo, iSTa gurudevanuM smaraNa karavaM. ATalaM karyA pachI pratiSThApya jinabiMva ane pratiSThA karanAranI pUjA karI zubha lagna muhUrttamAM paMcaparameSThI namaskAramaMtranuM smaraNapUrvaka athavA maMgalAntarapUrvaka te jinabiMbanI pratiSThA karavI. A rIte pratiSThA karyA pachI pratiSThita biMbanI puSpa AdithI pUjA karI caityavaMdana karavU, ane upasarga nAza mATe pharI zAsanadevatAno kAyotsarga karavo. basa ATalI vidhi karyA pachI A pratiSThAvidhi pUrNa thAya che, mATe ahIM samApti karavI arthAt devatAone visarjana karavA, temaja hRdayanI sthiratA thAya tema ane pratiSThA sthira bane tevo AzirvAdarUpa pratimA agre nimna likhita maMgalamaya gAthAno pATha karavoHjaha siddhANa patiTThA tilogacUDAmaNimmi siddhipade / AdasUriyaM taha hou imA suSpati? ti // 1 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 372 ) jaha merussa paiTThA jaMbUdIvassa majjhayAraMmi | A02 jaMbUdIvapaTThA jaha se sayadIvamajjhayAraMmi / A0 3 jaha lavaNassa paiTThA savvasamuddANamajjhayAraMmi | A04 pratiSThAne aMte zakti pramANe viziSTa prakAre azana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, alaMkAra AdithI zrIsaMghanI pUjAbhakti avazya karavI, jethI utsAha ane AnaMdavRddhi sAthai pratiSThA samApta thavAthI dharma prazaMsAkAraka bane. A TraMkuM vidhAna paMcAzakamAMhelaM ame ahIM ApyuM che, e vAta ame prathama ja jaNAvI gayA chIe; bAkI A sivAyanuM vistRta varNana ane vizeSa vidhAna pratiSThAkalpa ane pratiSThAkArako pAsethI vAMcako jANI levuM. ame to ahIM zAstrIya je DraMka vidhAna che te ApI sthAna pUrNa karyuM che. graMthakartA prathama lokamAM traNa prakAranI pratiSThA jaNAvI hatI, te traNa prakAro zAstrakartA ahIM have jaNAve che. vyaktyAkhyA khalvekA, kSetrAkhyA cAparA mahAkhyA ca // yastIrthakRdyadA kila, tasya tadAdyeti samayavidaH // 8-2 // mUlArtha -- vyaktyAkhya, kSetrAkhya ane mahAkhya nAme traNa prakAranI pratiSThA kahI che. temAM je kAle je tIrthaMkara Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (373) vartamAnatIrthanA svAmI tarike hoya te kAle te tIrthaMkaranI mUrtti bIrAjamAna karavI tenuM nAma samayajJo vyaktyAkhya nAme prathama pratiSThA kahe che. " pratiSThAbhedo "5 spaSTIkaraNa - pahelA lokamAM " traNa prakAranI pratiSThA " ema jaNAvyuM hatuM, tenA sAthe saMbaMdha rAkhanAra A bIjo zloka che. ahIM traNa prakAranI pratiSThAnA nAmo jaNAvI graMthakartA uttarArdhathI pahelI pratiSThAnuM svarUpa darzAve che. vyakti, kSetra tathA mahA-ema traNa prakAranI pratiSThA zAstramAM siddhAntatatvavettAo kahe che. vyaktino artha amuka ja nAmaviziSTa padArtha arthAt jema aneka manuSyanA ToLAmAM " devadatta " evI saMjJAviziSTa eka manuSya, kSetra eTale amuka sthAna athavA bhAgamA rahenAra agara thayela evA aneka manuSyanuM ToluM ane mahAno artha saMpUrNa bhUbhAgamAM nivasanAra manuSyano samUha. ahIM eja bhAvane lagato bhAvArtha zAstrakarttA traNa prakAranI pratiSThAmAM darzAve che, temAM pahelI pratiSThAnuM svarUpa A pramANe:" vyaktipratiSThA " - je kAle je tIrthaMkaranuM zAsana vartatuM hoya te kAle te tIrthaMkaranI hayAtImAM athavA pachI jyAM sudhI anya tIrthaMkaranuM zAsana cAlu na thAya tyAM sudhI te zAsana - nAyakanI mUrtti bharAvavI tenuM nAma vyaktipratiSThA. jemake vartamAnamAM mahAvIra Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 374) bhagavaMtanuM zAsana varte cha eTale zAsanAdhIzvara mahAvIra devanI mUrti padharAvIe, temaja pArzvanAtha prabhunA zAsana vakhate temanI padharAvIe e rIte A bharatakSetramA caturviMzati jinezvaro paikI je tIrthakaranuM zAsana hoya ane te tIrthakaranI mUrti padharAvIye te sarva vyaktipratiSThA jANavI. A parathI je kAle anya jinezvaranuM zAsana cAlU hoya ane anya tIrthakaranI mUrti sthApana karavI. A pratiSThA madhyama arthAt kSetrapratiSThAntargata jANavI. vartamAnamA jema mahAvIradeva- zAsana vidyamAna chatAM pArzvanAtha, zAntinAtha vigere koi paNa prabhunI mUrti sthApana thAya che, ataeva A pratiSThA kSetrapratiSThA kahevAya; kintu Adya pratiSThA na gaNAya ema siddha thai cUkyu. have 'kSetrAkhya' nAme dvitIya pratiSThAna svarUpa jaNAve che. RSabhAdyAnAM tu tathA, sarveSAmeva madhyamA jJeyA // saptatyadhikazatasya tu, carameha mahApratiSTheti // 8-3 // mUlArtha-RSabhadeva Adi tathA caturviMzati jinezvaronI pratiSThA te madhyama pratiSThA jANavI, ane utkRSTathI eka so ne sittera (170) jinezvaronI pratiSThA tenuM nAma aMtima mahApratiSThA jANavI. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (375) "kSetrapratiSThA" ___ spaSTIkaraNa-kSetrapratiSThA-AdinAtha vigere covIza jinezvaronI mUrtio padharAvavI te. A pratiSThAne zAstrakartA madhyama pratiSThA kahe che. ahIM graMthakAra "RSabhAdyAnAM tu" e padathI ruSabhadeva vigere koi paNa jinezvaranI ane " tathA sarveSAmeva" covIzenI pratiSThA karavI tenuM nAma madhyama pratiSThA kahe che. TIkAkAra "RSabhAdyAnAM sarveSAM" e banne padono vizeSya vizeSaNa bhAva darzAvI ruSabhadeva Adi covIze tIrthaMkaronI pratiSThAne kSetrapratiSThA jaNAve che. TIkAkAranA AzayathI kevala je samaye anya prabhunuM zAsana vartatuM hoya te samaye anya koi jinezvaranI mUrti padharAvIe, A pratiSThAne kai pratiSThAmAM gaNavI e zaMkA upasthita thAya che, kAraNa ke je samaye jenuM zAsana hoya te samaye tenI mUrtinI sthApanA karavI tenuM nAma vyaktipratiSThA kahI gayA che. ataeva A zaMkAnA nirasana mATe "RSabhAdyAnAM" ane "sarveSAmeva" e padone svataMtra rAkhI artha karIe to barAbara sughaTita thAya. Aja Azayane hRdayamA dhArI mUlakartAe "tu ane tathA" pado ApyA hoya evaM anumAna ApaNe kema na karIe? Ama chatAM eka zaMkA to avazya vicArajJone upasthita thaze. A zaMkA eja ke-jyAre AdinAtha, pArzvanAtha, zAntinAtha vigere eka ja mUrttinI sthApanA karIe ane tene kSetrapratiSThA mAnIye, tathA je samaye je bhagavAna, zAsana hoya te bhagavAnanI mUrti padharAvIe tenuM nAma vyakti Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) pratiSThA mAnIe tyAre banne pratiSThAmAM bheda na hovAthI alaga zA mATe kahI ? Ano uttara eTalo ja ke vyaktipratiSThAmAM kevala vartamAna zAsananAyaka sivAyanI pratiSThA na thAya jyAre kSetrapratiSThAmAM zAsananAyaka sivAya koi paNa tIrthaMkara ane covIza jinezvaronI mUrti padharAvI zakAya. paramArtha e ke-amuka vyaktinI apekSAe vyaktipratiSThA ane bharata athavA airAvata kSetranI apekSAe kSetrapratiSThA jANavI. A be pratiSThAnuM svarUpa kahyA pachI graMthakartA ardhazlokathI "mahApratiSThA" nuM svarUpa kahe che. " mahApratiSThA" mahAvideha, bharata ane airAvata A sarva kSetronA malI eka so sittera 170 tIrthakaronI mUrtio padharAvavI, A pratiSThAne zAstrakartAo carama-mahApratiSThA evaM nAma arpe che, arthAt A traNe pratiSThAonI je je saMjJAo che tevo ja teno garbhitAzaya che. nidAna eke-mahApratiSThAmAM sarva kSetronA tIthakaronI mUrtio padharAvAya mATe mahApratiSThA. ____e rIte traNa prakAranI pratiSThA jaNAvI. A traNe prakAranI pratiSThA sAtamA SoDazakamAM darzAvela uttama pavitra Azaya tathA vartanavAn bhAvika grahasthe uttama kArIgara pAse vidhizuddha banAvela jinabiMbonI ja thAya. pAThakone A vAta pharI jaNAvavAnI ame jarura dekhatA nathI, ATalo nirdeza karyA pachI ahIM koI zaMkA upasthita kare ke Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (377 ) " pratiSThA konI ?" A pratiSThA konI ? aSTakarmano nAza karI mokSe gayela evA paramezvaranI A pratiSThA karAya cha arthAt banAvela jinabiMbamAM te paramAtmAne ame sthApIe chIe, ema jo kaho to A uttara kevala mATInI polI bhiMta jevo cha kAraNa ke je paramAtmA mokSamA birAje che, jeoe ATha karmano nAza karI saMsAra dUra karyo che teo game tevA viziSTa maMtronA aneka saMskAra karavA chatAM ahIM utarI zakatA nathI. yadi maMtronA saMskArathI teo AvatA hoya to teo muktasiddha thayA che e kathana bhramamUlaka gaNAya. siddha to e ja kahevAya ke jeo pharIne ahIM Ave nahIM. A hetuthI "siddhanI pratiSThA" A uttara bhramanAzaka na gaNAya. ataeva yadi ema kaho ke-saMsAravartI koi devajAtimA rahelanI pratiSThA karIe chIe, to A uttara paNa kevala yuktikhaMDita che. hetu e ke-saMsAravartI koi devajAti vizeSa sarvadA eka ja sthAna para sthita thai zakatI nathI. e to saMsArI hovAthI anyatra anyatra gamanAgamana avazya kare, eTale maMtrAdi saMskAravizeSadvArA A saMsAravartI devajAti vizeSanI sthApanA e to nitAnta aghaTita che, dhAro kekadAcit koi samaye A devajAti vizeSa ahIM Ave che arthAt mUrtimA potAno sadbhAva darzAve etAvan mAtrathI kAMDa pratiSThAnI siddhi na gaNAya, pratiSThAsiddhi to tyAre ja Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (378) kahevAya ke je devatattva sarvadA mUrtimA vidyamAna thAya. A zaMkAnA nirasana mATe AcArya bhagavaMta jaNAve che keviziSTa AtmabhAvanI ja pratiSThA thAya cha kintu mukta athavA saMsArastha devajAti vizeSanI mUrtimA sthApanA ame jaNAvatA nathI; paraMtu mUrtimA viziSTa AtmabhAvanoja Aropa karavo tene ame pratiSThA kahIe chIe. eTale uparokta zaMkA arthavagaranI ja siddha thAya che, e ja bhAvanuM darzana karAvavA AcAryazrI kathana kare che. bhavati ca khalu pratiSThA, nijabhAvasyaiva devatoddezAt // svAtmanyeva paraM yat, sthApanamiha vacananItyoccaiH // 8-4 // mUlArtha-pratiSThita mukhya devanA uddezathI devaviSayaka Atmika bhAvanI ja sva-AtmAmAM sthApanA karavI eTale ke-AtmAmAM paramAtmabhAvano pUrNa khyAla karavo tenuM ja nAma ahIM AgamavacanathI ucca-atizaya mukhya pratiSThA kahI che, ane jinabiMbamAM to devaviSayaka AtmIyabhAvano Aropa karavo tenuM nAma bATa aupacArika pratiSThA kahI che. " AtmapratiSThA" spaSTIkaraNa-zAstramA bAhya ane Abhyantara ve Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 379) prakAranI pratiSThA kahI che. temAM paNa bAhyane gauNa-apradhAna tathA AbhyantarapratiSThAne mukhya-pradhAna jaNAvI che. ataeva graMthakartA AdimAM AbhyantarapratiSThAnuM svarUpa darzAvI pachI bAhyatuM svarUpa kathana kare che, kAraNa ke-AbhyantarapratiSThA vinAnI bAhyapratiSThA phaladAtrI thAya nahIM. Agala ApaNe tapAsI gayA chIe ke-pratiSThA karanAra zAstrokta vidhizuddha ane guNavAn hovo joie, temaja je devanI pratiSThA kartavya hoya te devanA guNomAM teno AtmA pariNata thayo hoya, teja devanA dhyAnamAM lIna hoya eja AtmA pratiSThAkriyAno adhikArI gaNyo che. nidAna e ke-pratiSThA karanAra prathama to paramAtmAnA saMbaMdhI je je alaukika camatkArI guNo hoya tene dhyAnadvArA potAnA AtmA sAthe aikyatA kare, temA tanmaya thAya, sva-AtmA paramAtma tulya cha ema samAnatA vicAre, hRdaya ane Atma samIpe paramAtmAnuM alaukika rUpa khar3e kare, A samaye saMsAranI vividha upAdhiyo visarI jAya, viSayanI jvAlAo bujhAi jAya, kAmakrodhAdi bhUlI jAya, ahaMtva ane mamatvabhAvane dUra kare, kuTuMba, strI, putra, dhana e sarvane tuccha, kSaNika, svArthI, anantaduHkhakArI mAnI tenA para viraktabhAva dhAraNa kare, kevala paramAtmAnuM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta akhaMDa nirAbAdha sukha, anaMtavIrya, anaMtaizvarya, jyotisvarUpa vicAre, sva-AtmAmAM sthApana kare, AnuM nAma zAstrakAra Abhyantaramukhya pratiSThA kahe che. A ja tAcika Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 380) pratiSThA kahI che. paramArtha e ke-uparokta dhyAna vinA A pratiSThA aprApya kahI che. " AtmAmAM paramAtmapaNuM kema thAya ?" ahIM pAThakone zaMkA avazya thaze ke mukhya paramAtmA anaMtaguNaviziSTa parama jyotirUpa che, ane pratiSThAkartA eka saMsArI puruSa che, te yadi paramAtmaguNarnu dhyAna kare to ekAda guNanuM dhyAna karI zake. te paNa mAtra vicArapaNe, paraMtu anubhavarUpe to nahIM ja. paramAtmaguNano anubhava to tyAreja thAya ke jo paramAtmapaNuM prApta thAya. have paramAtmAnA ekAda guNanuM dhyAna karavAthI pUrNa paramAtmasvarUpa sAthe pratiSThAkartAnI tanmayatA ane kartAnA AtmAmAM paramAtmapaNAnI pratiSThA mAnavI e yuktithI agrAhya viSaya che, eTale svAtmAmAM paramAtmAnI pratiSThA karavI e nitAnta aghaTita ja siddha thAya che. A praznanuM samAdhAna upAdhyAyajIe svaTIkAmAM A pramANe kayu che. zAstrakartA sva-AtmAmAM paramAtmAnI pratiSThA karavAno upadeza "vacananItyoccaiH" e padathI kare che, eTale ke-vacanAnuSThAnavaDe pratiSThA karavAnuM darzAve che. zAstrakAranI AjJA lakSyamA rAkhI je kriyA thAya tene zAstrakartAe vacanAnuSThAna kayuM che. ahIM 1 jo puNa jiNaguNaceIsuttavihANeNa vaMdaNaM kunni| vayaNANuTThANamiNaM carittiNo hoi niyameNa // 1 // ceiyavaMdaNabhAsaM0 gA0 ||11||je koi caityavaMdanasUtranA vidhAnavaDe jinacaityonI vaMdanA kare tenuM nAma vacanAnuSThAna kahyu. A anuSThAna saMyamIne avazya hoya. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 381) vacanAnuSThAna e padanI pUrvokta vyAkhyA pramANe jeo zAstrAjJA pramANe vartana kare, pratyeka kriyAmAM zAstranuM ja jeo avalaMbana kare, paramAtmapaNuM prApta karavA vAraMvAra abhyAsa kare, paramAtmAnA pratyeka guNonuM smaraNa karI tenuM dhyAna kare, evA nirmala AtmAmAM ja A paramAtmabhAvanI sthApanA thai zake. vadhumAM e ja AtmA paramAtmasvarUpanI sAthe tanmayatA karI zake che, eTale ke-jema vidagdha kAmI yUvaka koi lAvaNyasaubhAgya rUpakalAsaMpanna lalanAmAM Asakta thayA pachI teno ja aharniza vicAra kare che, tene svahastagata karavA saMyogo khoLe che, temAM vividha guNo svadRSTie nihALe che ane tethI te vilAsI puruSanA hRdayamAM, cakSumAM, chAyAmAM, zabdamAM te ja lalanAnI mUrti ALekhAya che, nidrA ke taMdrA, svapna ke jAgRtAvasthAmAM tene ja dekhe che. ahIM A kAmI A sthitinA lIdhe kAMi puruSa maTI strIrUpa banato nathI, temaja strInA guNono yathAvat anubhava ke vedana te karato nathI; tathApi tenA rAgathI tanmayatAno to jarura te anubhava kare che ane A anubhavanA pariNAme kAmI svahRdayamAM te lalanAnI mUrttinuM apUrva svarUpa khar3e karI rAtadina tenI prAptinI lAlasAthI jhUryA kare che. A vAtano anubhava pAThakone samajAvavA mATe amAre vadhAre prayAsa karavAnI AvazyaktA nathI. e ja rIte vacanAnuSThAna pramANe vartanAra paramAtmabhAvanuM apUrva dhyAna, tenI tanmayatA ane paramAtmAnA ekAda Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 382 ) guNanA smaraNa mAtrathI sva-AtmAmAM paramAtmAno Aropa athavA to paramAtmAnuM citra kema na khaDaM karI zake ? avazya karI zake.AthI ja upAdhyAyajI uparokta zaMkAnA samAdhAnamA jaNAve che ke-pratiSThita devanA ekAda mukhya guNanuM dhyAna karavAthI vicakSaNa AtmA svAtmAmAM devanA sarva guNono Aropa karI "huM paNa A sarva guNavAn paramAtma svarUpa chu, paramAtmA ane madIya AtmAmAM kiMcit paNa viSamatA nathI, je guNo paramAtmAmA che te ja guNo mArA AtmAmAM tirobhAvarUpe rahyA che, yadi teja guNo AvirbhAvane pAme to huM ane paramAtmAmAM bheda rahe nahIM." A sthitino anubhava karI zake che. pariNAme paramAtmAnI sthApanA yathAvat svAtmAmAM vacanAnuSThAnakArI avazya karI zake che. atra maharSio dhyAtA antarAtmA, dhyeya paramAtmA ane antarAtmAnI paramAtmA sAthe aikyatA te dhyAna-A tripuTIno saMyoga thayA pachI aMtarAtmA potAnAmAM paramAtmabhAvanI prApti athavA pratiSThA karavA avazya bhAgyavAn thAya che, ema khullu jaNAve che. eTale nirmala sphATikamAM jema dRSTAnuM tadvat pratibimba pratibhAsamAna thAya che tema nirmala antarAtmarUpa sphATika ratnamAM paramAtmAnuM pratibiMba paNa AvirbhUta thAya che. A viSayano subodha karavA maharSio eka suMdara dRSTAMta paNa Ape che. " kITikA bhramarI dhyAyan bhramaritvamupajAyate " " bhramarItuM ekAgra dhyAna karavAthI kIDo jema bhramarIbhAvane prApta thAya che" upAdhyAyajI jJAnasAra Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 383 ) prakaraNamA paramAtmabhAvano anubhava kyo AtmA kevI sthitie karI zake teno ullekha A pramANe kare che jIteMdriya, dhIra, prazAnta, nizcalavRtti, dRDhAsanasthita, nAsikAnA agrabhAge svadRSTine TekAvanAra evo yogI tathA dhyAnanA dhArAvegathI paugalika bhAvamAMthI manano rodha karanAra, prasanna, apramAdI puruSa cidAnaMda saMbaMdhI amRtarasano apUrva svAda kare che. A sarva kathanana kathitArtha eTalo ja ke pratiSThA karanAra saMsArastha puruSa chatAM paramAtma saMbaMdhI eka athavA aneka guNonuM smaraNa, ciMtvana ane dhyAnadvArA tanmaya thavAthI nitAntatayA svAtmAmAM paramAtmAnA pratibiMbane avatArI zake e niHsaMzaya che, are ! yukti ane pramANathI akhaMDita che. A bhAvArtha " vacananItyoccaiH " e pada sAthe graMthakAre Apela "uccaiH pada parathI prApta thAya che, ema upAdhyAyajI kahe che. dd 1 dhyAtA dhyeyaM tathA dhyAnaM tryaM yasyaikatAM gatam / munerananyacittasya tasya duHkhaM na vidyate // 1 // dhyAtAntarAtmA dhyeyastu paramAtmA prakIrttitaH / dhyAnaM caikAgrasaMvittiH samApattistadekatA // 2 // maNau bimbapraticchAyA samApattiH parAtmanaH / kSINavRttau bhaved dhyAnAdantarAtmani nirmale || 3 || jiteMndriyasya dhIrasya prazAntasya sthirAtmanaH / sukhAsanasya nAsAgranyastanetrasya yoginaH / / 6 / / rUddhabAhyamanovRtterdhAraNA dhArayArayAt / prasanasyApramattasya cidAnandasudhAlihaH ||7|| jJAnasAra, aSTaka 30 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 384 ) A pramANe AbhyantarapratiSThA saMbaMdhIno vicAra ApaNe ahIM karyo, kAraNa ke pratiSThAkartAne AbhyantarapratiSThAnuM tattva pAmyA vagara bAhyapratiSThA karavAne anadhikArI gaNyo che, eTale prathama pratiSThAkartA svAtmAmAM paramAtmapratiSThA karyA pachI ja bAhyapratiSThA karI zake, ane te ja bAhyapratiSThA anyane pUjAphaladAtrI bane, ataeva ahIM have bAhyapratiSThAno vicAra karavo atyAvazyaka gaNAya. " bAhyapratiSThAnI upayogitA" bAhya pratiSThAno mukhya artha eTaloja ke-pUrvokta prakAre vidhizuddha ane uttama kArIgaranirmita jinabiMbamAM paramAtmabhAvano Aropa karavo arthAt paramAtmAnI temAM sthApanA karavI. atre pAThake pahelA zaMkA karela hatI ke-mUrti pASANanI ane paramAtmA kSINakarmA jyotisvarUpa siddhasthAnasthita eTale maMtrAdiviziSTa saMskAradvArA teno Aropa mUrtimAM koI prakAre thai zake nahIM, tathA thAya to siddhapaNuM na ghaTe. ahIM A zaMkAnuM nirasana A pramANe jANavU. prathama to zAstramA jevA avayavo, AkAra, pramANa tathA jinamUrttinuM varNana karyu che tevA ja AkAramaya jinamUrti nirmANa karavI, eTale jenA darzanamAtrathI dRSTAnA hRdayamAM ekAeka A jinamUrti cha ane jinezvaranA zarIratulya AkAravAn A pratimA che evo sacoTa bhAsa thAya. tyArabAda A Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 385) jinamUrtimA pUrve darzAvela guNavAn pratiSThA karatAM svAtmAmAM pratibhAsamAn paramAtmAno upacArathI Aropa kare, arthAt potAno paramAtma saMbaMdhI uMca Azaya temAM sthApe, hRdayastha paramAtma mUrti ane bAhya pASANastha jinaAkAranI tulyatA karI vicAra kare, bhAvanA kare ke-AvA Asana para virAjita paramAtmAe siddhasthAna prApta karyu, mUrtimAM je zAntirasa, nirvikAradRSTi, apUrva saumyatA, adbhuta vairAgya, apUrva tyAga, AzcaryakArI dhyAna, camatkArI teja, divya prasannatA, alaukika yoga Adi bhAvonI chAMyA dRSTigata thAya che, tenAthI anaMtaguNaviziSTa jyotisvarUpa paramAtmAmAM te te bhAvono yogIo sAkSAtkAra kare che A mUrti to mAtra te te guNonuM dhyAna karavAnuM pagathIyu, kevala eka bAhya sAdhana che. pratiSThAkartA jyAre maMtrAdi saMskArothI A bhAvano te mUrtimAM upacAra kare che, eTale anya dharmI manuSyane A mUrti dhyAnanuM sAdhana, guNabhAvanA karavAnuM sthAna, jinatvapaNAno khyAla karAvanAra ane vividha pUjAnuM phala ApanAra bane che, kAraNa ke prAmANika guNavAn ane viziSTa dharmIjana jyAre potAno apUrva sadbhAva temAM sthApana kare tyAre anya sAmAnya jano pUjA vigere kAryomA avazya pravRtti kare che. chevaTe pariNAme te te loko pUjAnuM adbhuta phala prApta kare che. A rIte pratiSThAkartA svAtmagata paramAtmabhAvano bAhya Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 386) jinamUrtimA Aropa karI, jinamUrti ane vItarAgadeva bannemAM abhedabhAvanA dhAraNa karI jinamUrti pAsethI hRdayastha paramAtmaguNa bhAvanAnI nitAnta dRDhatA kare che, eTale bAhyapratiSThA paNa pratiSThAkartA temaja anyane pUjana Adi kAryomAM preraka hovAthI te pratiSThA paNa AbhyantarapratiSThAnI mAphaka atyAvazyaka yogiyoe mAnI che. kintu AbhyantarapratiSThA karyA pachI ja bAhya jinamUrtimA paramAtmabhAvano upacArathI Aropa thAya che, ane te kalpita Aropa hovAthI tene zAstrakartA bAhyapratiSThA kahe che. A rIte bAhyapratiSThAmAM kartAno mukhya deva viSayaka Atmika bhAvano ja Aropa karavAthI A viSayamAM pAThake prathama je zaMkA upasthita karI hatI tenuM samAdhAna sayuktika thai jAya che eTale tatsaMbaMdhamAM vizeSa vaktavya rahetuM nathI. ahIM bAhyapratiSThA karavAnuM mukhya kAraNa e kebhakta AtmA tyAgabhAvanI puSTi mATe, saMsAra parano moha tyAgavA mATe, viSayo ane upAdhiyonI tucchatA-kSaNikatAne bhAvavA mATe, ane paramopakArI, akAraNabandhu, saMsArabhayatrAtA, jagajjanavatsala, tribhuvanopakArI, dInajanabandhu, karuNAsindhu evA paramAtmAnA caraNe sveSTa padArthoM dharI potAnI kRtajJatA darzAvavAne icchA kare to A icchA paramAtmA saMbaMdhI bAhya rUpa vinA tRpta thAya nahIM. vaLI kRtajJoe potAnI kRtajJatA jarura darzAvavI joie. yadi na darzAve to te bhakta upakArabhakSI ane adharmI ja gaNAya, Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 387 ) eTale jene je vastumA je vyakti para athAga prema ke bhakti hoya te mANasa koi paNa padArthamAM tenI sthApanA karI potAnI mana:kalpanA pUrNa kare che. e pramANenA jagatanA asAdhAraNa niyamAnusAra sAcA paramAtmabhakte paNa potAno paramAtma paratveno hRdayarAga TekAvavA-dRDha karavA ane tenuM pUrNa phala prApta karavA bAhyAkAramA avazya hRdayano bhAva Aropita karI A paramAtmarUpa che evI bhAvanA karI, te paramAtmAnA caraNe iSTa padArtho dharI potAnI kRtajJatA barAbara darzAvI zake. ataeva A bAhyapratiSThAnI AvazyaktA kahI che. ahIM pratiSThAkartAnA hRdayagata vItarAgabhAvano mUrtimAM Aropa karavo tenu nAma bAhyapratiSThA darzAvI che, tethI pratiSThAkartA svahRdayavartI paramAtma guNonA dhyAna mATe bAhya padArthoM mATI, retI, pASANa, sonu, ru', hIrA, mANeka, pannA vigere koi paNa padArthamAM bhagavAnanuM rUpa ALekhI A jinamUrti che evaM pavitra dhyAna jarUra karI zake; emAM virodha jeI kAi nathI. ataeva draupadI Adie araNyabhAM pavitra dhyAna mATe je retI vigeremAM jinamUrti ALekhI pUjana kayu hatuM ane tenAthI jaMgalamAM paNa svavratarnu pAlana kayu hatuM te zAstrAnusArI ane sayuktika ja kayu hatuM ema A parathI siddha thayu. ... devanA uddezathI svAtmagata paramAtma saMbaMdhI nijabhAvanI pratiSThA karavI tenuM ja nAma mukhya paramAtmapratiSThA Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 388) kahI, paNa anya pratiSThAno niSedha karyo tenuM zuM kAraNa ! A zaMkAnuM nirasana graMthakartA A pramANe jaNAve che. bIjamidaM paramaM yatparamAyA eva samarasApatteH // sthApyena tadapi mukhyA, hanteSaiveti vijJeyA // 8-5 // mUlArtha-mukhya devanA uddezathI svAtmAmAM nijabhAvanI pratiSThA karavI te ja pratiSThA parama-utkRSTa samarasamukhya devatulya bhAvaprAptinuM parama kAraNa eTale bIjabhUta mAnela che, ataeva bahirvartI mUrtidvArAe paNa te ja Atmika bhAvanuM poSaNa thAya che ane temAM upacArathI nijabhAvano ja Aropa karIe chIe mATe paramArthathI e ja pratiSThA mukhya jANavI. " spaSTIkaraNa" svAtmA ane paramAtmA AtmatvabhAvarUpeNa ane guNarUpeNa samAna ja che, kevala paramAtmA e zuddha-nidoSa kAMcana tulya zuddha svarUpa che jyAre AtmA malIna-mATImizrita kAMcana tulya azuddha svarUpa che. have svAtmA paramAtmapaNuM prApta karavAne paramAtmabhAvano vicAra, tenuM dhyAna, pUjana, smaraNa kare to ja paramAtmA thAya. A dhyAna, vicAra tathA pUjana Adi paramAtmAkAranuM avataraNa vinA na ja bane, Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 389) eTale mukhyataH svahRdayamA paramAtmAno AbhAsa karavo ane pachI te AbhAsane mUrtimA utAravo-Aropa karavo A Aropane maharSioe be vibhAgamA vibhakta karyo che. prathama to svAtmAmAM paramAtmAnuM barAbara dhyAna karavU te mukhya ane bIjo bAhyamUrtirUpe khaDo karavo te gauNa. Ane ja zAstraka e pratiSThA evI saMjJA arSI che. paramAtmAnuM dhyAna karI AtmAmAM pUrNa parama zAntirasa prApta karavo te ja paramAtmapUjana- alaukika phala mAnyuM che, eTale aMtaramA paramAtmaciMtvanadvArA nijabhAvanI vizuddhi thAya, nijAtmA paramAtma tulya che evo abAdhita bodha thAya ane tyArapachI ja AtmAmAM parama zAntirasa vistare. A parama zAntirasaprAptimA mukhya kAraNapradhAnabIja aMtaramA sthApita paramAtma saMbaMdhI vicAro ja thAya che, te sivAya anyathA prakAre zAntirasano lAbha thato nathI. temaja nijabhAvanI vizuddhi bAda svAtmAmAM paramAtmAno khyAla thayA pachI svAtmA ane paramAtmabhAvano abheda bodha thAya, ataH zAstrakartAe ahIM svAtmAmAM devaviSayaka nijabhAvano Aropa karavo tenuM ja nAma pradhAna pratiSThA jaNAvI. A sivAya anya pratiSThAne apradhAna kahI, temaja bAhya jinamUrtimAM paNa nijabhAvano Aropa karI te ja jinamUrtidvArAe paramAtma svarUpano vicAra karavAthI aMtaramAM nijabhAvanI vRddhi thAya ane zAntarasanI alaukika prApti thAya che. A hetuthI paNa devaviSayaka nijabhAvanI sthApanA karavI tenuM Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 390 ) nAma pradhAna - mukhya pratiSThA zAstrakartA kahe che. ahIM mUlamA " hanteSaiveti " hanta eTale nizvayathI A ja pratiSThA mukhya che, ema bhArapUrvaka jaNAvI dhvanita kare che ke mutagata AtmAnI athavA anya devajAtipraviSTa AtmAnI pratiSThA ahIM svIkRta nathI eTale pUrvokta " pratiSThA konI karo cho ? " e zaMkA nirasta thAya che. vastutaH ame anyanI pratiSThA svIkAratA ja nathI. e pramANe samAdhAna karyA pachI " apathyaM Ature " e nyAyI vAdI pharI zaMkA kare che ke deva saMbaMdhI nija bhAvanI pratiSThA mAnavI, e apekSAe muktigata AtmAnI pratiSThA zA mATe na mAnavI ? kAraNa ke nijabhAvanI apekSAe muktagata AtmA sAkSAt paramAtmA ane sAkSAt ArAdhyatattva che, ataeva tenI pratiSThA mAnavI e ja vastugatyA sughaTita kahevAya. e prakAranI vAdI - zaMkAnuM samAdhAna AcAryazrI A te ahIM darzAve che. mukyAdau tattvena, pratiSThitAyA na devatAyAstu // sthApye na ca mukhyeyaM, tadadhiSThAnAdyabhAvena // 8-6 // mUlArtha -- vastugatyA mokSamAM sthita siddha paramAtmA Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (391) dUra hovAthI ahIM rahela jinamUrttimAM tenI sthApanA thai zake ja nahIM, temaja A sthApanA paNa mukhya-pradhAna yogIoe mAnI nathI. nidAna e ke-mRtimAM te paramAtmA paramArthathI Azrita athavA sAMnidhya thatA nathI. " spaSTIkaraNa" pratiSThA eTale sthApanA e artha aneka vAra kahI gayA chIe, ataH sthApanA vastutaH tenI ja karAya ke je sthiti kare, svasthAna mAne. jeo sthAnane svasthAna mAnatA nathI, jeo sthAna aMgIkAra karI temAM sthiti kadApi karatA ja nathI tenI sthApanA e to "mAtA me vaMdhyA" jevaM vAkya gaNAya. aSTakarmakSayanA aMte paramAtmAo nirmalarUpe siddhimA birAje cha, ahIM AvavAnuM kAraNa prathamathI ja jeoe bhasmavat kayuM che, eTale teo ahIM kyAMthI AvI zake ? kadApi teo AvI zake nahIM. Ama vastusthiti hovAthI mokSagata siddhakharUpa paramAtmA atrastha pASANarUpa jinamUrti temAM maMtrAdi aneka asaMkhya saMskAro karabA chasAM kadApi nivAsa-sthiti kare e nitAnta aghaTita kahevAya, eTale siddha paramAtmAne mamatva, ahaMtva, A mAruM nivAsasthAna vigere bhAvo AvirbhUta thAya nahIM. ataeva mUrtimA teonI sthApanA karI tene pradhAna pratiSThA mAnapI e kevala hAsyaceSTA ja gaNAya. vaLI mUrtimAM paramAtmAnuM sAnidhyapaNuM na thavAthI te pratiSThAne zAstrakartAe mukhya pratiSThAnta Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (392) rgata mAnI paNa nathI. AthI ja zAstrakartA kahe che ke-nijabhAvanI sthApanA karavI te ja pAramArthika pratiSThA jANavI ane mokSastha AtmAnI pratiSThAno niSedha karyo che temaja saMsArastha avItarAga, asarvajJa devomAM ahaMtva-mamatvanA kAraNathI 'A mAjhaM sthAna ' e bhAvanA avazya hoya che ane teono vAsa paNa mUrtimA sarvadA thai zake che, paNa te saMsArI deva hovAthI tenI sthApanA mAtrathI kAi paramAtmapUjananuM phala athavA dhyAna prApta thAya nahIM, evaM A sthApanA paramAtmAnI sthApanA evo paNa nirdeza thai zake nahIM. vaLI ahIM paramAtmAnI sthApanA abhipreta che mATe A saMsArI devanI sthApanA paNa amukhya sthApanA mAnI che. have paramAtmadeva viSayaka nijabhAva sthApanAkAmAM avazya che tathA te sthApanAkartA ahIM ja vidyamAna che ane mUrti paNa ahIM ja dRzyamAna che, eTale paramAtma saMbaMdhI pavitrabhAva pratiSThAkartA svahRdayamAM AropI teja bhAva bahirvartI pASANamUrtimAM paNa upacArathI maMtrAdi saMskArodvArA nizcayena karI zake, ataeva e ja pratiSThA ahIM mukhya pratiSThA AcAryadeve kahI. ___ eja vAtanI adhika puSTi mATe AcAryazrI pharIne jaNAve che. ijyAdena ca tasyA, upakAraH kazcidatra mukhya iti // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 393) tadatattvakalpanaiSA, bAlakrIDAsamA bhavati // 8-7 // mUlArtha-mokSastha AtmAno mUrtimA Aropa karI pachI tenI pUjA, snAtra Adi dvArA tene prasanna karavA mATe prayatna karavo, to A prayatnathI te devane kAMi mukhya upakAra thayo ema ahIM mAnavU nahIM, kAraNa ke-A kalpanA ja apAramArthika hovAthI A pratiSThA bAlakrIDA tulya jANavI. " spaSTIkaraNa" mUrttimAM mokSastha AtmAno Aropa karavo tenuM nAma yathAsthita pratiSThA. A mAnyatA keTalA aMze virodhI che te saMbaMdhamAM ame upara yuktithI vicAra karI gayA. vaLI e ja mAnyatA viSayamAM graMthakartA vizeSa virodha darzAve che. prathama to mokSaskSa AtmAno Aropa karavo e ja vArtA pramANa ane yuktithI khaMDita che, chatAM mAno ke mokSastha AtmAno mUrtimA Aropa karavAno nitAnta Agraha ja hoya to te mokSastha AtmA Aropita mUrttine koi snAtra, pUjA, alaMkAra Adi caDAvI ema mAne ke meM paramAtmAne prasanna karyA, mArI A pUjA paramAtmAne pahoMcI to zAstrakartA kahe che ke A pUjAthI kAMi paNa mukhyataH paramAtmAne sukha ke upakAra thato nathI. paramArtha e ke-tethI paramAtmA leza paNa khuzI thatA nathI, kintu AvI pUjA, snAtra, alaMkAra Adi caDAvI Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 394) paramAtmAne khuzI karavAnI kalpanA karavI e ja atAttvikamithyA kalpanA che. zAstrakartA A saMbaMdhamAM Agala vadhIne jaNAve che ke-" bAlakrIDAsamA bhavati" jema bAlako vividha prakAranI bAlakrIDAo karI, ramato karI, eka kSaNanA mATe 'rAjA, pradhAna, rANI, sipAI, cora Adi banAvo banAvI, mATImAM baMgalAo bagIcAo banAvI, DhiMgalA DhiMgalI banAvI AnaMda mAne che, sukhano anubhava kareche tema mUrtimAM mokSastha AtmAno Aropa karI tenI pUjAthI paramAtmAne saMtoSavA udyama karavo ane potAne kRtakRtya thayA mAnavu e nitAnta mithyA che. te to bAlakrIDA jevU ja gaNAya.bAlakonI mAnyatA jema bhramika che tema A mAnyatA paNa bhramika ja che. bAlakonI ramatagamatamAM vAstavika sukha nathI kintu kevala kleza ja che, tema mokSastha AtmAno Aropa karI te mUrtine pUjI paramAtmAne saMtoSyA ema mAnavu e paNa mithyA jJAna nahIM to bIjuM zuM ? ataeva mUrtimA nijabhAvano Aropa karI mUrtinI pUjA svakalyANArthe jeo kare ane tevI kriyAthI svAtmAne kRtakRtya mAne e ja paramArtha pUjA, e ja satyajJAna, eja paramAtma saMtoSaka upAya kahevAya. bhAvArtha e kemUrtipUjA paramAtmAne saMtuSTa karavAne karavI nahIM, kintu AtmakalyANa mAnI, svakartavya mAnI, svadharma mAnI karavI eja zAstranirdiSTa vAstavika pUjA jANavI. vItarAga viSayika Atmika prazasta bhAvano Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 395 ) Aropa karavo te paramArtha pratiSThA e vArtA darzAvI, e ja. saMbaMdha vizeSa anusaMdhAna graMthakartA Agala jaNAve che. bhAvarasendrAttu tato, mahodayAjjIvatA svarUpasya // kAlena bhavati paramA' pratibaddhA siddhakAJcanatA // 8-8 // mUlArtha - mukhya paramAtmAnuM avalaMbanarUpa bhAva te ja rasendra eTale pAro tenAthI puNyAnubaMdhI puNyano lAbha thAya, ane te vaDe kAlakrame parama askhalita AtmAnuM siddha suvarNa jevuM rUpa bane che, eTale AtmA siddhasvarUpI thAya che. " spaSTIkaraNa " dhAtuvAdIyo ane suvarNa banAvanArAo tAmra Adi dhAtuthI suvarNa banAve che. A loko potAnA prayogamAM mukhyataH pArAno upayoga kare che, kAraNa ke A loko vanaspatinA balathI tAmradhAtune pArAthI mAryA pachI, pAro ane dhAtu eka rUpa thayA pachI ja tAmradhAtune suvarNarUpa siddha kare che. eTale pAro ja pariNAme dhAtunA rUpane palaTAvI nAkhe che, e ja rIte svAtmA paramAtmA banavA mATe Agala jaMNAvI gayA te rIte paramAtmAnuM suMdara dhyAna kare, svahRdayama paramAtma dhyAnanI sthApanA kare, AnuM nAma ahIM bhAva Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 396 ) "" 66 - mAnyo che. e bhAvane ja dhyAnavettAo rasendra kahe che. paramArtha eke - e bhAvarUpa raseMdra pAro AvyA pachI tenA prabhAvathI AtmA sarva siddhi pAmI zake che, eja vArtA A graMthakartA aSTaka prakaraNamAM kahe che " zubhAnubandhyataH puNyaM karttavyaM sarvathA naraiH / yatprabhAvAdapAtinyo, jAyante sarva saMpadaH // 1 // saMdAgamavizuddhena, kriyate tacca cetasA / etacca jJAnavRddhebhyo, jAyate nAnyataH kvacit // 2 // " ataH sarvathA manuSyoe zubha baMdha karanAra evaM puNyopArjana kara joie, kAraNa ke enA prabhAvathI ja avinazvara sarva saMpattio prApta thAya che. A puNyopArjana sadAgamathI vizuddha evA aMtaHkaraNathI ja karayuM, ane sadAgamajJAnano lAbha jJAnasthaviro pAthI thAya paNa anya pAsethI thAya nahIM. " nidAna e ke - uparokta bhAvadvArAe puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thAya temaja tenI paraMparA cAle jethI kAlakrame A puNyAnubaMdhIpuNyano pravAha anukrame AtmAnI vizuddhi karI AtmAnuM parama prakRSTa apratiskhalita nirAbAdha siddha kAMcana tulya rUpa pragaTa kare che, eTale ekAnta nirAvarNI niSkalaMkarUpane AvirbhUta kare che, jene paramAtmA evaM abhidhAna lAgu thAya evaM svarUpa prakaTa thAya che. ahIM aMtaranI vizuddhirUpa bhAva te pAro ane jIvAtmA te tAmra tathA puNyAnubaMdhIpuNya te vanaspatino rasa, eTale bhAvarUpa pAro jIvAtmArUpa tAmrane puNyapravAhathI viMdhI paramAtmAnA rUpamA pheravI nAMkhe Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 397 ) che. ataeva ahIM graMthakartAe bhAvane raseMdranI upamA ApI, temaja puNyAnubaMdhI puNyano pravAha paNa bhaviSyamAM kevala uccauccatara saMpattio arpe che ane AtmAne sadgati sivAya anya sthAnamAM sthApato nathI. kevala pAro paNa tAmra Adi dhAtune suvarNa banAvI zakato nathI paraMtu agninI tyAM khAsa jarUra paDe che, eTale ahIM jIvAtmArUpa tAmra dhAtu zodhanAra agni koNa ? e praznanuM samAdhAna AcAryazrI jaNAve che. vacanAnalakriyAtaH, karmendhanadAhato yatazcaiSA // itikarttavyatayA'taH, saphalaiSApyatra bhAvavidhau // 8-9 // mUlArtha --- zAstravacana - AjJArUpa agni tenI kriyA eTale prajvalanapaNuM ane tenAthI karmarUpa iMdhana - kASTho teno je dAha bhasmIbhAva thavo arthAt agnimAM lAkaMDA nAMkhavAnI kriyA karavI - A pramANe karavAthI A bimbapratiSThA saphala thAya che, kAraNa ke A vidhAna bhAvapuSTimAM hetubhUta thAya che. " spaSTIkaraNa " vacana eTale AgamajJAna tene ahIM agni ko che, jema agni sarva padArthono kSaNavAramAM nAza karI nAMkhe Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 398 ) che tema zAstrajJAna pAmyA pachI ane te pramANe anuzIlana karavAthI bhavya AtmA anAdinA durbhedya karmono kSaNavAramAM avazya nAza karI nAMkhe che. ataeva zAstramAM kahyuM che ke" annANi jaM kammaM khavei, bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto, khavei ussAsa mitteNaM " // 1 // " ajJAnI je karmone ghaNA kroDo varSe khapAve te ja karmone gupteMdriya ane guptayogI jJAnI eka zvAsozvAsa kAlamAM khapAve che. " zrI kRSNa gItAmAM arjuna prati kahe che ke - " jJAnAgnidagdhakarmANi bhasmasAtkurute'rjuna" tathA karmoM ahIM iMdhanarUpe mAnyA che eTale vacanarUpa agnimAM kamarUpI iMdhanano prakSepa karavAthI teno te nAza kare che, mATe ahIM " bhAvavidhau " mukhya devatA viSayaka bhAvavidhAnamAM A bAhya pratiSThita mUrtti khAsa puSTikartA hovAthI arthAt bhAvazuddhikAraka hovAthI ' saphalaiSApi' A mUrttinI pratiSThA paNa nitAnta saphala ja che. paramArtha e ke mukhya deva saMbaMdhI svAtmAmAM prazasta bhAvanI prApti thayA pachI temAM svAtmA lIna bane che, ane pachI zAstrAnusAre sarva ceSTA svIkArI jIvAtmA zuddha kAMcana tulya paramAtmabhAva prApta kare che. eTale atra sthale bhAvarUpa pAro, jIvAtmA rUpa tAmra dhAtu, vacanarUpa agni A sarvano melApa thayA pachI bhAvarUpa pAro vacanarUpa agnimAM jIvAtmAne tapAvI karmono dAha kare che, karmo bhasmIbhUta thAya che ane AtmA nirmala bane che, paraMtu prathamanA sarva saMyoga prApta thAya tadapi Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 399 ) vacana - AgamarUpa agni-saMyoga bhAvarUpa pAro jIvAtmAne zodhI zake nahIM mATe ahIM vacanarUpa agninI nitAnta AvazyaktA apekSita che, temaja bhAvanI puSTi bAhya mUrttidvArAe ja sAvalaMbana dhyAnakarttAone thAya che paraMtu te vinA thA nahIM, ataH bAhyapratiSThA zAstrakartAe saphala kahI. are ! bAhya mUrttigata nija bhAvarUpa pratiSThA kahI che evaM kartA zAthI jANavuM ? e ziSya hRdayagata praznano uttara AcAryazrI ahIM kare che. eSA ca lokasiddhA, ziSTajanApekSayA'khilaiveti // prAyo nAnAtvaM punariha, mantragataM budhAH prAhuH // 8-10 // mUlArtha - A pratiSThA puruSaparaMparAgata ane loka tathA lokottara sarvatra ziSTajanonI apekSAe svIkRta che, mAtra A pratiSThAmAM bahudhA vizeSa tattva to maMtropacAra saMbaMdhI AcAryo jaNAve che. " spaSTIkaraNa " zAstramAM A pratiSThA AcAryaparaMparAthI cAlI Ave che ane viziSTa bhavya AtmAonI apekSAe loka lokotara padArthomAM e ja nijabhAva sthApanarUpa pratiSThA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (400) svIkAryarUpe maharSiyoe darzAtrI che, arthAt Agala jenuM vistRta svarUpa jaNAvI gayA eja pratiSThA AcAryoe svIkArI che, kahI che ane hitArthI bhavyone AdeyarUpa che. temaja laukika lokottara bhAvomAM A pratiSThA mukhya mAnI che, mAtra AcAryo bhinnatA eTalI ja kahe che ke-nijabhAvano je mUrtimAM Aropa thAya te samaye A pratiSThA karI evo bhAva janasamUhanA hRdayamA vikasAvavA maMtroccAra karavo temAM vividha bhedo che, eTale bhinna bhinna maMtradvArA vividha kriyAo karI te bhAvano Aropa thAya che. A kAraNathI pratiSThA zAstrasiddha cha ema kartAnA hRdayamAM avazya zraddhA prakaTe ane temAM pravRtti kare. te pratiSThAdvArA svakAryasiddhi jarUra kare che. basa A samAdhAnathI uparokta zaMkA nirasta thAya che. maMtrAdi kriyAmAM bhinnatA cha ema upara kahI gayA have ahIM maMtrAdi kriyAmAM kyA prakAranI bhinnatA che te spaSTa kare che. AvAhanAdi sarvaM, vAyukumArAdigocaraM cAtra // sammArjanAdisiddhayai, karttavyaM maMtrapUrvaM tu // 8-11 // mUlArtha-pratiSThA kArya pUrve anya devone AmaMtraNa, Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (808) onI pUjA Adi sarva kArya, ane vAyukumAra, meghakumAra Adi devasaMbaMdhI saMmArjana jalavRSTi Adi dareka kAryoM maMtrocAra - maMtrasmaraNapUrvaka ja avazya karavA. " spaSTIkaraNa " jinapratimA zubha muhUrttamAM sthApavA pahelA vighnavinAzArthe, dharmakArya samApyarthe ane aucityatA pAlanArthe avazya maMtrAdi saMskAradvArA daza digpAlo, lokapAlo, navagraho Adi devatAonuM AhvAna karavuM, teone maMtroccAra sAthe balibAkUla arpavA, teonI pUjA karavI ane te te devasaMbaMdhI je je kAryo hoya te te kArya paratve saMkalpathI ono viniyoga karavo. temaja kalyANaka samaye jema vAyukumAra ane meghakumAra nAmaka devatAo AvI bhUmizodhana tathA sugaMdhI jalavRSTi kare che tema ahIM bhAvikoe maMdiranI AsapAsa bhUmizodhanarUpa kArya temaja sugaMdhamizrita jalavRSTi avazya maMtroccAra saha karavI. vaLI anya devatAonI sthApanA paNa maMtrAdi kriyAdvArA karavI. ahIM sarvatra maMtronuM smaraNa tathA vividha kriyAo pUrvAcAryanI paraMparAthI utarI Avela rItie kara, eTale A sarva vidhAna pratiSThAkalpa graMthamAM temaja pratiSThAvidhimAM vistRtarUpe darzAvela che te pramANe ane te vidhinA jJAtA samIpe tenuM samucita jJAna karyA pachI 26 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 402) ja karavU, jethI avidhi ke avajJAno saMbhava na rahe ane zAstrAjJAno lopa na thAya e khAsa lakSyamA rAkhaq. ATalo nirdeza karyA pachI have jinapratimA kevI rIte sthApavI e vAta darzAve che. nyAsasamaye tu samyak ___ siddhAnusmaraNapUrvakamasaMgam // siddhau tatsthApanamiva, karttavyaM sthApanaM manasA // 8-12 // mUlArtha--jinapratiSThA kALe maMtrasthApana samayamAM manaHsaMkalpathI samyaktayA siddhabhagavAnanA smaraNapUrvaka ane asaMgapaNe temAM ja lIna banI muktimA jema siddhonI sthiti che tema sat-cit-AnaMda rUpanI sthApanA mUrtimAM namaskAramaMtra sAthe karavI. " paSTIkaraNa" mUrtimAM jyAre maMtrasthApana karavo hoya te samaye eTale mUrtimAM A vItarAga deva che evI kalpanA sthApavI hoya tyAre, jyAM sudhI vidhividhAna saha aneka janasamUha samakSa mUrtimAM maMtrasthApana saha A mUrtimA sveSTa deva che evI kalpanA na thAya tyAM sudhI anya sAmAnya jana tenI pUjA Adi kAryomA pravRtta thAya nahIM, mATe pratiSThAkartAe jyAre Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (403 ) maMtrAropa karavo hoya te samaye prathama kahI gayA te pramANe zaruAtamAM zAstramA je svarUpa kayuM che te rIte samyakpaNe mokSastha siddha paramAtmAnuM smaraNa karavU, teonA pratyeka guNonuM ane jyotirUpanuM samucita dhyAna karavaM, siddhanA dhyAna sAthe svAtmA abhedabhAve pariName tema vartana karavU. eTale Agala jaNAvI gayA te rIte pratiSThAkartAnA hRdayapradezamA siddhamUrttinuM pratibimba pratibimbita thAya tema karavU ane pachI mokSamAM anaMtajJAna, anaMtadarzana,anaMtaavyAbAdhasukha jyotirUpe birAje che te ja sthitIe ahIM mUrtimA pratiSThAkartA " Namo arihaMtANaM, Namo siddhANaM." e maMtroccArapUrvaka svahRdayastha paramAtmadeva viSayaka svAtmabhAvano Aropa aneka sazuddha vidhi saha manaHkalpanAthI kare. A Aropa karatI vakhate pratiSThAkartA mana-vacana ane kAyA e traNe yogathI kevala siddha paramAtmAmAMja sopayogarUpe banI anya kAMi paNa khyAla na rAkhI ekAtmabhAve mUrtimAM huM kevalajJAna, kevaladarzana Adi zaktiviziSTa cidsvarUpanI sthApanA karUMchaM evaM dhyAna kare. AnuM nAma yogio ane pratiSThAtattvajJo bAhya mUrtipratiSThA nirdeze che. A pratiSThA zAmATe kahI ? arthAt A pratiSThAnuM zuM phala thAya ? e vAtano ullekha zAstrakartA jaNAve che. bIjanyAsaH so'yaM, muktau bhAvavinivezataH paramaH // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 404 ) sakalAvazcakayoga prAptiphalo'bhyudayasacivazca // 8-13 // mUlArtha-A pratiSThA vidhAnathI muktagata paramAtmAmAM svahRdayanI sthApanA thavAthI parama-utkRSTa A bIja-samyaktvano nyAsa thAya che ke jenAthI bhaviSyamA samagra avaMcakakayogonI prApti ane uttarottara Atmika Rddhiono saMyoga thAya che. " spaSTIkaraNa" pratiSThAkartA ane kArayitA bAhya jinamUrttimAM mukhya deva viSayaka nijabhAvanI sthApanA karI zuM lAbha prApta kare che ? te ahIM graMthakartA darzAve che. eTale A loko 'bIjanyAsaH' bIjano nyAsa arthAt bIjanI vAvaNI kare che, to jema kRSikAra comAsAnI AdimAM bhUmimAM bIjanuM vAvetara kare che tethI pariNAme e vAvetara anekadhA phaladAyI bane cha tema ahIM paNa bAhyapratiSThA karavAthI kartA ane kArayitA ubhaya svahRdayarUpI bhUmimAM temaja anya bhavyAtmAnA hRdayarUpa bhUmimAM puNyAnubaMdhIpuNyarUpa athavA samyaktvarUpa bIjanI sthApanA kare che. paramArtha e kepratiSThA karatI vakhate kartA tathA kArayitAnA hRdayo paramAtmAnA dhyAnamAM nimagna bane che. khAsa paramAtmAnuM dhyAna karavu e zubha puNyabaMdhanuM parama kAraNa che. ethI uttarottara puNya Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 405 ) pravAha cAlyA kare che, agara paramAtmAnuM dhyAna e samyaktvanuM aMga che, tathA anya jano A pratiSThA nihALI tenI prazaMsA kare che, aneka loko tenuM dhyAna, anumodana ane pUjana kare che, ataeva A loko paNa zubhapuNyano baMdha pAmI puNyakAryano pravAha hevaDAve che, svahRdayane nirmala karI samakitano lAbha kare che, eTale aneka AtmAone A pratiSThA zobhana phaladAtrI thavAthI khAsa 'bIjanyAsa' rUpa bane che. ATalAthI ja A pratiSThAnuM kArya pUrNa thatuM nathI, paraMtu bIja jema uttarakAlamA aneka phalo arpe che tema ahIM A ' bIjanyAsa ' paNa Atmika abhyudaya - unnatikramamAM sahAyaka thavA sAthai sadyogAvaMcaka, phalAvaMcaka ane kriyAvaMcaka e traNa yogarUpa phalaprApti karAve che. nidAna e ke - puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thayA pachI athavA samakita prApta thayA pachI vizuddha AtmA uttarottara caDatI Rddhiono anubhava kare che, uttama uttama sthAnamA ane viziSTa gatiyomAM ke jyAM saMpatti, AnaMda, nirbhayatA ane guNaprApti tathA dharmaprApti vAya tyAM janma dhAraNa kare che ne pariNAme Atmika unnatikramamAM Agala vadhe che; kAraNa ke-samakita lAbha thayA pachI zAstrakartA kahe che ke - " samaddihi jIvo vimANavajjaM na baMdhae AuM" samyagdRSTi AtmA vaimAnika deva sivAya anya AyuSyano baMdha na kare. AthI A ' bIjanyAsa ' abhyudaya - unnatisahAyaka kayuM temaja samagra yogonI avaMcakatA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 406) rUpa phaladAyI mAnyuM che. ahIM zAstromAM sadyogAvaMcaka, phalAvaMcaka, kriyAvaMba~ka ema traNa yogo kahyA che. AtraNe yogonuM svarUpa yogadRSTisamuccayamAM A pramANe darzAvyuM che. "sadabhiH kalyANasaMpanna-darzanAdapi pAvanaiH / tathAdarzanato. yoga, AdyAvaJcaka ucyate // 1 // teSAmeva praNAmAdi-kriyAniyama ityalaM / kriyA'vaJcakayogaH syA-nmahApApakSayodayaH // 2 // phalAvazcakayogastu, sadbhya eva niyogtH| sAnubandhaphalAvApti-dharmasiddhau satAM matA // 3 // " A traNe yogonuM vistRta svarUpa yogadRSTisamuccaya graMthamA graMthakartAe bahu sArI rIte darzAvyuM che, mATe pAThakoe tyAMthI joi levU. bIja vAvyA pachI karSako yadi tenuM rakSaNa-saMvarddhana na kare, AsapAsa ugelaM ghAsa dUra karI te bIjanI saMbhALa na kare to vAvelaM bIja jala, vAyu Adi anukUla sAdhano chatAM paNa viNasI jAya che tema atre paNa samyaktva tathA puNyAnubaMdhIpuNyarUpa bIja vAvyA pachI tenA rakSaNa ane saMvarddhananA abhAve viNazI jAya mATe AcAryazrI A vAvela bIja- saMvarddhana kema karavU teno upAya darzAve che. lavamAtramayaMniyamAdaucitocitabhAvavRddhikaraNena // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 407 ) kssaantyaadiyutaimetryaadi saMgataibRMhaNIya iti // 8-14 // mUlArtha-pratiSThAsamayagata A AtmikabhAva eka sAmAnya mAtra hoya che, to paNa te bhAvane ucita-samucita bhAvavRddhinA upAyothI tathA kSamA Adi guNa saMpAdana karIne temaja maitrI, karuNA Adi bhAvanAothI uttarottara jarura vadhAravo. " spaSTIkaraNa" _____ anAdithI aprApta ane durlabhatara paramAtma viSayaka bhAvanA agara dhyAna, pratiSThAnA prabhAvathI kartA-kArayitA tathA anya janone prApta thAya che. A bhAva paramAtmA sAthe ekatvapaNuM. AtmAnA sadvicAro vigere pratiSThA samaye to atyaMta alpa hoya che, eTale anya anya paudgalika saMbaMdhI vicAro-bhAvonI apekSAe bahu thoDo hoya che, paraMtu svAtmAne paramAtmapaNuM prApta karavA pUrvokta bhAvanuM yathocita rUpe prathama to rakSaNa karavu Avazyaka cha, ane pachI te bhAvane vadhAravA sAraM AsapAsanA te bhAvanuM khaMDana karanArA sAdhanokAraNo dUra karI divasAnudivasa te bhAva praphullita thAya tevA ucita-prazasta saMyogo-kAraNo ekatra karI te bhAvane vadhAravA dattacitta thavaM. arthAt-nitya paramAtma svarUpay dhyAna, pUjA, smaraNa ane paramAtma saMbaMdhI AjJAnuM pAlana Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (408) avazya karavU. kSaNika viSayasukhanA sAdhano dUra karI AtmA saMbaMdhI mukhya dharmano khAsa vicAra karavo, sAthe sAthe saMsAranI asAratA, viSayonI kaTutA, dhananI caMcalatA ane kuTuMbanI svArthalolupatA paNa bhAvavI. AthI pratiSThA samayamAM prApta eka sAmAnya bhAva paNa pAchalathI vistRtarUpe thai ati mhoTA pramANamAM thai jAya che. ahIM zAstrakartA A bhAvane vadhAravAnA sAdhano svayaM uttarArdhathI darzAve che. "kSAntyAdiyutaH" pratidina kSamA, mRdutA, Arjava, saMtoSa Adi AtmAnA paramadharmonI bhAvanA karI tenuM svarUpa vicArI uparokta bhAvane vadhAravo, eTale A rIte jalasiMcana karavAthI te bhAvanI vRddhi thAya che. paramArtha e ke-jema jalasiMcana vinA athavA dAha paDavAthI bIja vadhe nahIM paNa viNazI jAya tema ahIM paNa uttama paramAtma saMbaMdhI alpa prazastabhAva agara dhyAnarUpa bIja jalasiMcana vinA athavA to anAdithI AtmAnA khUNAmAM ghara karIne beThelA krodha, mAna, mAyA, lobha Adi zatruo-agnijvAlAo pradIpta thavAthI te bhAvarUpa bIjAMkura bhasmIbhUta thai jAya; mATe vivekIe te bhAvanI vRddhi karavA arthe, A agnijvAlAone bUjhAvavA AvirbhAva na pAme te nimitte zrImAn vinayavijayajI mahArAja kahe che tema-"krodhaM kSAntyA mAIvenAbhimAnam ,hanyA mAyA maarjvenojvlen| lobhaM vArAMrAziraudraM niraMdhyAH,saMtoSeNa prAMzunA setuneva" // " kSamAthI krodha, namratAthI abhimAna, ujvala Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 409 ) evI saralatAthI mAyA ane jema setubaMdhathI jala raMdhAya tema saMtoSarUpI mATIthI lobharUpa raudra jalasamUhano rodha karavo." ahIM krodhAdi jvAlAone bUjhAvanAra, udayane rokanAra kSamA Adi bhAvano aharniza vicAra karavo atyAvazyaka yogiyoe kahyo che, kAraNa ke ema karavAthIja paramAtma saMbaMdhI bhAvanI nitAnta vRddhi ane Atmika guNano vikAsa thAya che. ApaNA gharanI milkata anya koi dabAvI de to tenA sAme sakhta upAyo levAthI-jhajhUmavAthI ja te milkata ApaNA hAthamAM Ave, paraMtu tevA samaye sahanazIlatA rAkhavAthI agara kAyaratA karavAthI milkata pAchI Ave nahIM kintu thoDIghaNI hoya te paNa ApaNI nirbalatA dekhI anya zatruo paDAvI jAya. kSamA Adi vicAranuM svarUpa tattvArthabhASyamAM umAvAtivAcakajI A pramANe darzAve che. "krodhAdi zAMtino upAya" "krodhanimittasyAtmani bhAvAbhAvacintanAt" koi paNa manuSya ApaNA para jyAre krodhAviSTa thAya tyAre vicAra, ke-A manuSya mArA sAme krodha zA mATe kare che ? meM tenuM kAMi paNa nukazAna karI tenA sAthe kadApi virodha kayoM cha ? athavA pratikUla varttana meM Acaryu cha ? A rIte vicAra karI yadi jo meM aparAdha karyo che, viruddha vartana karyu che, nukazAna karyu che to teno je krodha che te vyAjabI ne yogya cha; ane mAre te avazya sahana karavU joie kAraNa ke-A gunhAnI zikSA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 410 ) - naa che. gunhAnI zikSA sAme roSa karavo e to bAlaceSTA gaNAya. yadi vicAra karatA evaM jaNAya ke svapne paNa aparAdha, nukazAna ke anyathA varttana kartuM nathI chatAM A mANasa krodha kare che to te ajJAnI che, ajJAnathI pralApa kare che, ajJAnI sAme pralApa karavAthI huM paNa ajJAnI ja TharuM, AthI paNa mAre krodha karavo aghaTita ja kahevAya. eja paramArthano anuvAda pUrvAcAryoM eka subhASitathI upadeze che. AkuSTena matimatA, tattvArthagaveSaNe matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopaH syAdanRtaM kiM nu kopena " // 1 // ATalo vicAra karavAthI paNa jo krodha niSphala thAya nahIM to " krodhadoSacintanAzca " krodhanuM phala vicAkhuM. krodha karavAthI prathama to potAnuM zarIra tapI jAya, kaMTha sukAya, becenI thAya, bhAna bhUlI javAya, anAja para aruci thAya, buddhi bhraSTa thAya, svakartavya ane viveka visarI javAya, premano nAza thAya, ijjata cAlI jAya, lokomAM krodhIpaNAnI khyAti thAya ane chevaTe puNyapha " 6 no paNa nAza thAya. A hetuthI paNa krodha karavo aghaTita ja che. Ama vicAra karavA chatAM krodha na rokAya to bAlasvabhAvacintanAcca " bAlasvabhAvano vicAra karavo. ajJAnInI ja e Teva hoya che ke parokSamAM tathA pratyakSamAM niSkAraNa kopa karavo, temaja tADana, maraNa ane dharmabhraSTa lokone karavA; paraMtu vivekI vicArakhaM joie ke te ajJAnI . Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 411 ) bicArA parokSamAM ja kopa kare che paNa pratyakSamAM AvatA nathI eja mahAn lAbha thayo . yadi pratyakSamAM kopa kare to te kopa karI saMtoSa mAne che paraMtu mane mAratA nathI e ja teono upakAra thayo. kadAcita mAre to teo kAMDa mArA prANano nAza karatA nathI kintu mArIne tRpta thAya che. kathaMcit prANano paNa teo viyoga kare to paNa mane dharmabhraSTa karatA nathI, mAro dharma kAyama rahevA de che eja teono mhoTo upakAra mArA para thayo. Ama vicArI udayagata kopa niSphala karavo, eja bhAva maharSio jaNAve che. " akkozahaNaNamAraNadhammabhaMsANabAlasulahANaM / lAbhaM mannai dhIro jahuttarANaM alAbhaMmi " // 1 // antamAM kopa niSphala karavA mATe A vicAra karavo " svakRtakarmaphalAbhyAgamAcca " jyAre krodhathI dhasI AvI koi ApaNA prANano paNa nAza kare tyAre vicArakhuM ke A sarva mArA kRtakarmanuMja phala che. pUrva janmamAM A loko sAthe tevA prakArano leNadeNano saMbaMdha karyo haze meM teone herAna karyA haze, mAryA haze, prANaviyukta karyA haze eTale teo atyAre mArA pAsethI teno badalo vALe che. koinuM paNa devaM karyA pachI e jyAre mAge tyAre vinAsaMkoce prasannahRdaye pAluM arpaM joie temAM kopa karavo e to vyavahArathI paNa viruddha jagaNAya. ahIM paNa devaM cUkAvAya che to pachI sAmo kopa zA mATe karavo ? Ama vicArI chevaTe kopane dabAvI devo, udaya na thAya tema kara. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 412) krodha ane mAnane ApasamAM ati nikaTa saMbaMdha che arthAt jyAM mAna hoya tyAM kopa jarura potAno prabhAva darzAve che, eTale kopa ane mAna sahacArI che, mATe ja te banene sarvajJe dveSanA ghara kahyA che. dveSamAMthI te udbhave che. A mAnane dUra karavA namRtA, mRdutAno abhyAsa vivekIe avazya karavo. paramArtha eke-sarvadA vinItabhAve-namrabhAvathI vartavU ane garva na karavo e mRdutAnuM cihna kayuM che. Ama vartavAthI mAnano AvirbhAva na thAya. janatAne jAti, kula, rUpa, auzvarya, buddhi, zruta, lAbha, parAkrama A ATha kAraNothI garvabhAva, akaDapaNuM, uddhatAi, ucchaMkhalapaNuM, kaDakAi Ave che. anya janonI apekSAe potAnI zreSTha jAti hoya, zreSTha kula hoya, uttama suMdara rUpa hoya, vizeSa auzvarya-prabhutAi-adhikAra hoya, viziSTa buddhi hoya, vizeSa zrutabodha hoya, vizeSa prApti thAya, atibala hoya, A sarva madanA kAraNo jANavA. A kAraNa saMyogathI paranI niMdA kare, svAtmAnI prazaMsA kare ane Ama karavAthI atihalakA karmano baMdha karI AtmA viveka visarI jAya, svakartavyathI bhraSTa thAya, mhoTAnhAnApaNAnuM bhAna na rAkhe tema ja je je padArtha saMbaMdhI mada karAya te te padArtho janmAMtaramAM adhamarUpe prApta thAya Ama vicArI mAnano tyAga karavo, udayaprApta hoya to dabAvI devo ane bhaviSyamAM udaya thavA devo nahIM. hRdayanI mAyAgraMthIne dUra karI saralatA-niSkapaTapaNuM dhAraNa Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 413 ) karavuM tenuM nAma mRdutA . leza paNa mAyA uttama padArtha mATe karIe to paNa mallinAthajInI mAphaka akalyANakartA thAya che, to pachI viziSTa ane viziSTatara sAMsArika anuttama padArthoM mATe je mAyA sevIe tenuM to kevuMe aniSTa phala prApta thAya ? mAyIjanano ko vizvAsa kare nahIM, kAraNa ke mAyIjana sarvadA sarva kAryoMmAM prapaMcane ja Agala kare che. AthI mAyIne budhajano sarpa tulya mAne che temaja jyAM sudhI hRdayamAM leza paNa paNa sArI ke khoTI mAyA hoya tyAM sudhI hitakArI pravRttinuM suMdara phala pAme nahIM mATe mAyA tyAga karI sarva kAryomAM saralatA dhAraNa karavI joie. " jagatmAM ' lobhamUlAni pApAni ' sarva pApanuM mUla ane anarthaparaMparAnuM khAsa kAraNa lobha ja che. hadayanA melonI jaDa ghAlanAra paNa lobha ko che, lobhAvaza AtmA kadApi zAnti anubhavato nathI, lobhI pratiSThA sanmAna ane Abarune gaNato nathI, lobhI premasukhano anubhava ane kuTuMbano premapAtrI banI zakato nathI, temaja A loka ane paralokanA sukha arthe lobhI dharma paNa sevI zakato nathI, vaLI lobhI upArjita lakSmInuM sukha bhogyapadArtha tathA zAntanidrAno paNa anubhava karI zakato nathI. AthI lobhano tyAga karI saMtoSa dhAraNa karavo joie. hetu e ke --' saMtoSAmRtatRptAnAM yatsukhaM zAntacetasAM / kutastaddhanalubdhAnA - mitazcetazca dhAvatAM " // 1 // " saMtoSarUpa amRtathI tRpta evA zAntahRdayI Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 414 ) janone jesukha hoya te sukha dhanamAM lubdha ane jyAMtyAM bhaTakanAra AtmAone kyAthI hoya ?" ekAnta Atmika sukha ane svakalyANanI siddhi lobhano parityAga karI saMtoSa dhAravAthI ja thAya che. lobha eTalo bUrAmAM bUro che ke caturdaza pUrvadharo paNa upazamazreNi para ArUDha thayA pachI tyAMthI lobhanA udayathI gothu khAi nigodamAM praveza kare che. Ama vicArI antamAM samajue lobhano avazya tyAga karavo ucita cha, arthAt lobhano nAza karavA saMtoSarUpa khaDga dhAraNa karavU. A rIte krodha, mAna, mAyA, lobhanA prativirodhI kSamA, mRdutA, ArjavatA ane saMtoSa saMbaMdhI uparokta bhAvanA hRdayamAM dhAraNa karI, prathama kahI gayela pratiSThAsamayamAM prApta thayela alpa zubha bhAvanI vRddhi karavI arthAt A pramANe jalanuM siMcana karI A bhAvarUpa bIjane vRddhiMgata karavaM. vaLI zAstrakartA pharI A bIjavRddhino upAya " maitryAdisaMgataiH " e padathI vizeSa jaNAve che. maitrI, karuNA, pramoda, mAdhyasthya e cAre bhAvanAo pratikSaNe vicAravI. A cAra bhAvanAo samyaktvane puSTa kare che. AnuM vistRta svarUpa ame Agala jaNAvI gayA chIe, te svarUpane dhyAnamAM utArI tenuM svarUpa vicArabu, A pramANe A cAra bhAvanA ane kSamA Adi cAra bhAvonuM svarUpa nitya vicAravAthI, tenuM dhyAna karavAthI avazya aMtarAtmA vizuddhatara thAya che, uparokta alabhya bhAvanI vRddhi paNa thAya; mATe ahIM graMthakartAe Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 415 ) jaNAyuM ke - kSamA AdithI ane maitryAdi bhAvanAthI A bhAvarUpa bIja " saMvarddhanIyaH " vRddhiMgata kara. A rIte bhAvarUpa bIjavRddhinoM upAya darzAvI pharI teja bIjavRddhino anya upAya graMthakartA jaNAve che nirapAyaH siddhArthaH, svAtmastho mantrarADasaMgazca // Anando brahmarasazcintyastattvajJamuSTiriyam // 8-15 // mUlArtha - apAya vagarano, jenAthI sarva arthanI siddhi thAya evo, svAtmAmA rahenAra, sarva maMtromAM mukhya maMtrabhUta, upAdhi rahita, AnandasvarUpa ane brahma, satya, tapa ane jJAna eno rasarUpa temaja sarvajJa zAsanamAM tattvajJAnanI khAsa muSTirUpa A pratiSThAsamayagata bhAvano vAraMvAra vicAra karavo. " spaSTIkaraNa " jevI rIte pratiSThAsamayamAM labhya uttama bhAvanuM saMrakSaNa- saMvardhana mATe ApaNe Agala vicAra karI gayA tema ahIM zAstrakartA pharI te ja bhAvanI vRddhi mATe A bhAvanI mahattA ane tenuM phala vicAravAnuM jaNAve che, arthAt padArtha parano moha, tenuM svarUpa, tenI mahatvatA ane tenA phalo Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416) vicAravAthI vadhe che. ahIM A zlokamAM pratyeka pado pratiSThAsamayalabhya bhAvanA vizeSatayA graMthakartAe dharyA che eTale e bhAva kevA prakArano che ema darzAvyuM che. zlokAntargata pratyeka vizeSaNo sArtha ane samanvita hovAthI atigaMbhIra buddhie vicAravA yogya che. prathama to zAstrakartA kahe che ke'nirapAya:' apAya eTale vino-pApo-doSo tenAthI atIta niranirALo A bhAva che. hetu e ke-A bhAvanI prApti thayA pachI AtmAne anarthakArI pratyavAyo naDatA nathI; kintu anarthaparaMparAno nAza ja thAya che. Ama chatAM 'siddhArthaH' A bhAvanI prApti bAda sarva arthonI AbAda siddhi-niSpatti thAya che. evaM A bhAva 'svAtmasthaH' svAtmavRtti ja che arthAt te bAhya padArthavRtti nathI; kAraNa ke-bAhyapadArthavRtti bhAva paudgalika kahevAya ane te pApakArI hovAthI ekAnta heyarUpa che jyAre svAtma saMbaMdhI bhAva vizuddhatara ane zubha phaladAyI hovAthI aMgIkAryarUpa kahyo che. tathA maMtrI jema viziSTa phalakArI ane ArAdhya hoya che tema A bhAva paNa khAsa Atmika zaktiono vikAsakArI ane anaMtazakti prakaTAvanAra hovAthI 'maMtrarAT ' maMtrarAja jANavo. pharIne e ja bhAva mAyAlepathI nirlepa hovAthI asaMgarUpa paNa che, ane AtmAno paramazuddha apratipAti ane zAzvata AnaMdadAtA hovAthI AnaMdarUpa paNa jANavo. antamAM zAstrakartA DhUMkamAM jaNAve che ke-'brahmarasaH' sat-cit-AnaMda e triguNarUpa Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 417 ) je brahma teno ja uparokta bhAva te rasabhUta padArtha che arthAt sAratatva che, eTale A bhAvano saMpUrNa vikAsa thayA pachI avazya brahmasvarUpano AvirbhAva thAya, ane sarvajJamatamAM A bhAva prApta karabo e ja tattvajJamuSTi che. paramArtha e ke - sarvajJanA zAsanano phalitArtha che. e rIte pratiSThAnI vidhi ane tatsaMbaMdhamAM khAsa vaktavya kA pachI antamAM A saMbaMdhamAM avazeSa vaktavya kahI graMthakartA A prakaraNanI samApti sUcave che. aSTau divasAn yAvat, pUjA'vicchedato'sya karttavyA // dAnaM ca yathAvibhavaM, dAtavyaM sarvasattvebhyaH // 8-16 // - mUlArtha -- A pratiSThita bimbanI ATha divasa sudhI niraMtara aneka prakAranI pUjA avazya karavI ane vibhavAsAre sarva prANIyone dAna paNa jarura ApavuM. " spaSTIkaraNa " Agala kA pramANe vidhisaha jinabimbanI pratiSThA karyA pachI avazyameva ATha divasa paryaMta aSTaprakArI, 27 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 418 ) sattaraprakArI athavA ekavIzaprakArI puSpa, dhUpa, dIpaka, naivedya Adi padArthovaDe pUjA karavI. ahIM mUlamAM ' aSTau divasAn ' e vAkya dharya hovAthI teno paramArtha ekeaSTAnhikA mahotsava rUpa pUjA karavI ane yAcakone potAnI zaktyanusAra dAna paNa Apa, athavA sarva jIvanuM saMrakSaNa thAya te abhayadAna Apa, eTale jIvonI hiMsA baMdha karAvavI. ******* SoDazakagraMthavivaraNasya pUrvArdhaH sampUrNaH >*****>** Page #430 -------------------------------------------------------------------------- _