Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAma ane abhiprAya paMDita abhayakumAra jaina
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 OM nama: siddhabhya: 6 kiyA, pariNAma ane abhiprAyaH eka anuzIlana lekhaka: paMDita abhayakumAra jainA (ema. kaoNma., jainadarzanAcArya) anuvAdaka: zrI dipakabhAI ema. jaina (bI. esasI. onarsa) prakAzaka : paMDita ToDaramala smAraka TrasTa e - 4, bApunagara, jayapura - 302015
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama saMskaraNa (23 jenyuArI 2004) dvitIya saMskaraNa (1 julAi 2004) yoga mUlya : - - 10.00 - 2 - maMgalAcaraNa adhyAya 1 bhUmikA adhyAya kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa 3 : 4 : adhyAya kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM jIvanamAM sthAna adhyAya kriyA, pariNAma ane abhiprAyamAM uttarottara sUkSmatA 3 hajAra Ga 8 hajAra 11 hajAra HH anukrarmANakA H adhyAya - 5 kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva adhyAya samyacAritra mATe karavAmAM AvelA viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kriyA, pariNAma ane abhiprAya 01 03 07 21 31 37 -- 53 zrI jinavANIno vinaya ane bahumAnapUrvaka svAghyAya karazo. tenI koi paNa prakAre azAtanA karazo nahIM. temAM DAgha pADazo nahIM, phADazo nahIM, bagADazo nahIM temaja sUvAnA palaMga para ke jamIna para, agara jyAM-tyAM ayogya sthAne rAkhazo nahIM.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya bAhya kriyA ane zubhAzubha pariNAmoMnA taLIye vahevAvALI abhiprAyanI dhArAnuM rahasyodghATana karavAvALI prastuta pustakanuM hindImAM tthA gujarAtImAM prakAzana karatAM amo atyaMta prasannatAno anubhava karIe chIe. A pustakanA lekhaka paMDita abhayakumArajI zAstrI ke jemane 16 varSanI uMmarathI pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmInuM tathA 18 varSanI uMmarathI DaoN. hukamacaMdajI bhArilla, jayapuranuM sAnnidhya prApta che. tathA temaNe A pahelAM pUjaya gurudevazrInA gujarAtI pravacanono hindI anuvAda, aneka bhakti gItonI racanA tathA AtmAnuzAsana, laghutattvasphoTa, niyamasAra kalaza, kramabaddhaparyAya: nirdezikA tathA samavasaraNa stutino padyAnuvAda karyo che. paraMtu koi viSaya para svataMtra pustaka lakhavAno temano A prathama prayAsa che. jemAM temaNe potAnA 32 varSonuM adhyayana-adhyApanathI prApta ciMtana ane lekhana pratibhAno upayoga karyo che. A pustakanI viSaya-vastuno AdhAra mokSamArga prakAzaka graMthano sAtamo adhikAra hovA chatAM paNa temanA maulika ciMtananI spaSTa jhalaka jovA maLe che. A varSe dasalakSaNa parva muMbai(dAdara) pravAsanA avasara para zrI kuMdakuMda kahAna digaMbara jaina tattva pracAra samitinA anurodha para upasthita sAdharmIsamAja dvArA A pustakane hindI tathA gujarAtImAM prakAzita karIne jana-jana sudhI pahoMcADavAnI bhAvanAthI eka lAkha rUpiyAthI paNa vadhAre rakamano sahayoga Apyo che. jenI vigata pAchaLa ApavAmAM AvI che. ame te badhAja dAtAonA hArdika AbhArI chIe. A pustaka hindI pustakanI sAthe sAthe chapAya tene khyAlamAM rAkhIne teno jhaDapathI gujarAtI anuvAda karanAra zrI dipakabhAi ema. jainanA AbhArI chIe. zrI ullAsabhAi jhobAlIyAe prUpha rIDiMganI sAthe tene ochA samayamAM prakAzana karavAmAM sahAya karI che temano AbhAra mAnIe chIe. lejara TAipa seTiMga karanAra zrI rAjendra gAMdhI tathA prakAzana vyavasthAnI javAbadArI nibhAvavA badala zrI akhila baMsala paNa dhanyavAdane pAtra che. amane AzA che ke A pustaka vAMcako mATe abhiprAyanI bhUla samajIne temAM chupAelA gaddAra mithyAtvane samULa naSTa karavAmAM upayogI siddha thaze. - bra. yazapAla jaina prakAzana maMtrI,paMkti Toramala smAraka TrasTa, jayapura-302015
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahobhAgya meM jJAyaka hU- yaha anubhUti zI jinakA nirmala abhiprAya | zivapura patha ke pathika munIzvara bhinna jAnate mana-vaca-kAya | tIna kaSAya cokaDI virahita AnaMda jinakA saMvedana | nigranthoM ke caraNa-kamala meM karatA hUM zata-zata vaMdana | kaI vicAryuM paNa na hatuM ke jinAgamano koI aMza ATalo gamI jaze. ane tenA upara ATaluM vistRta ciMtana thai jaze ke te svataMtra pustakarUpe ApanA kara kamalomAM vidyamAna thaze. jo koi pUche ke A pustakamAM navuM zuM che? to cokkasapaNe mArI pAse teno javAba nathI. to pachI A pustaka lakhavAnI zI jarUra paDI ? A praznano paNa saMtoSakAraka javAba kadAca huM na ApI zakuM. vAstavamAM AdhyAtmika saMpurUSa pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmInI amRtavANInA mAdhyamathI AcAryakalpa paMDita ToDaramalajI viracita amarakRti mokSamArga prakAzakano paricaya mArA jIvananI apUrva nidhi che. DaoN. hukamacaMdajI bhArillanA zrImukhethI enuM gahana vivecana sAMbhaLI eno apUrva mahimA ethI paNa vadhAre UMDANathI bhAsavA lAgyo. zrI ToDaramala digaMbara jaina siddhAMtA mahAvidyAlaya jayapuramAM ghaNAM varSo sudhI tenuM adhyApana karatA-karatA tenI raga raga thI paricita thai mArUM jIvana sArthaka ane saphaLa banI gayuM. teno sAtamo adhikAra to mAno ke jinAgamanuM pravezadvAra che. pUjaya gurudevazrI paNa mukata kaMThe enA mahimAnA vakhANa karatA hatA. temanI upasthitimAM sonagaDhamAM Ayojita moTe bhAge pratyeka zibiramAM tene uttama vargamAM zIkhavavAmAM AvatuM hatuM, je tenA mahatvanuM prabaLa pramANa che. evo koi svAdhyAya premI mumukSa nahI hoya jeNe eno svAdhyAya na karyo hoya. jo ke tene vartamAna AdhyAtmika krAMtino mULa AdhAra kahevAmAM Ave to atizayokita nahIM hoya. vartamAna AdhyAtmika krAMtinI A apUrva lahere mane paNa potAnAmAM DubADI lIdho. koI mahApuNyodayathI bAhya saMyoga paNa evA maLyA ke jinAgamanuM paThana-pAThana, adhyayana-adhyApana ja mArI jIvana caryA banI gai. zrI kunda kunda kahAna digaMbara
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina tIrtha surakSA TrasTe mane AjIvikAnI ciMtAthI paNa mukta karIne adhyAtma rasapAna karavAno mArga mokaLo karI dIdho. sana 1971 thI dazalakSaNa parva temaja anya avasaro para pravacanArthe bahAra javAno prAraMbha thayo. pUjaya gurudevazrInA saMdezane jana-jana sudhI pahoMcADavA mATe sAtamA adhikArathI uttama ane saraLa mAdhyama bIjuM zuM hoI zake? Agamano abhyAsa karavA uparAMta paNa abhiprAyanI bhUlonuM talasparzI paraMtu saraLa, spaSTa ane badhAthI judu vivecana jevuM AmAM karavAmAM AvyuM che, tevuM bIje durlabha che. na jANe kayAre mAruM dhyAna "samyapha cAritranuM anyathAsvarUpa' prakaraNanA prathama phakarAmAM batAvela kriyA, pariNAma ane abhiprAya zabdo para gayuM ane chellAM 15-20 varSothI e zabdo sAtamA adhikAra para pravacananA kendrabindu banI gayA. tyArathI Aja sudhI seMkaDo vAra e viSaya para samAjamAM carcA karavAno avasara maLyo ane temAM aneka navA-navA binduo sAmela thatA gayA. aneka vidyArthIo ane sAdharmI badhuono vAraMvAra prabaLa AgrahathavA. lAgyo ke A cintana ne pustakarUpa ApavAmAM Ave. te pahelAM pUjaya guradevanA pravacanono gujarAtImAMthI hindI anuvAda karavAno tathA bhakita gIta lakhavAno avasara to maLyo hato paraMtu koi viSaya para pustaka lakhavAnuM sAhasa karI zakayo. na hato. mArA mitra akhila baMsala kyAreka-kyAreka kahetA, 'abhayajI, Apa paNa koI pustaka lakhI nAkho" tyAre mane tatkAla vicAra Avato ke pUjya gurudevazrI e athAha jinAgamano pUro marma kholI eTalo mAla pIrasyo che ke AkhuM jIvana khAie to paNa kadI ocho na thAya. temanA ananya ziSya DaoN. bhAriphlajIe paNa adhyAtmanA lagabhaga pratyeka bhAga para badhI vidhAomAM hajAro pAnA lakhyA che je lAkho loko sudhI pahoMcyA che. have mArA mATe koi alikhita viSaya ja bacyo nathI ane na mArAmAM temanA jevI pratibhA che. mATe gurudevanA pravacano temaja choTe dAdAnI lekhaNIne pravacano ane kakSAonA mAdhyamathI jana-jana sudhI pahoMcADavAnA bahAne pote tenuM rasapAna karavuM zreyaskara che. evI anubhUti thayA bAda paNa A pustaka lakhAyuM eja tenI upAdAnanI yogyatA nuM prabaLa pramANa sana 2002mAM lekhanakArya prAraMbha thayuM ane me 2002 mAM devalAlI Ayojita prazikSaNa zibiranA prasaMge aneka vidvAno temaja anya sAdharmIjanone
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ane TAipa karAvI tenI pratio ApI, Avazyaka sUcana ApavAnI vinaMtI karavAmAM AvI. bAlabrahmacArI sumataprakAzajI, paMDita ratanacaMdajI bhArilla jayapura, paMDita dinezabhAi zahA muMbai, DaoN. ujajavalA zahA muMbai, paM. mannulAlajI sAgara, paMDita rAkezakumArajI zAstrI nAgapura, zrImAna pavanajI alIgaDha temaja zrImatI rAjakumArI jaina jayapura e potAnA bahumUlya sUcanothI anugrahIta karyA. sarvAdhika mahatvapUrNa sUcana zrI rajanIbhAi gosaliyA vaoNziMgTana pAsethI maLyuM. A badhA mahAnubhAvonA sUcano para vicAra karI badhAne AtmasAta karI pustakane aMtimarUpa ApavAmAM AvyuM ane pharIthI TAipa karavAmAM AvyuM. A badhA vidvAnono no huM hArdika AbhArI chuM. jaina adhyAtma ekeMDamI oNpha northa amerikA (JANA)nA saMyojaka zrI atulabhAi khArAe A pustaka amerikAnA sAdharmI bhAiomAM vitaraNa karavAnI bhAvanA vyakata karatA amane Disembara 2003 sudhI gujarAtI ane hindImAM prakAzita karavAnI preraNA ApI, jenA phaLa svarUpa anya badhA kAryone gauNa karI A ja kAryane saMpanna karavAno prayAsa karavAmAM Avyo. tethI A pustaka ApanA kara kamaLomAM prastuta che. vAstavamAM AmAM (pustakamAM) je kAMi paNa che te | paramapUjaya paMDitapravara AcAryakalpa ToDaramalajI temaja parama pUjaya gurudevazrI nuM che. mArUM kAMi ja nathI. mATe te banne mahApurUSonA caraNomAM vinamra praNAma samarpita karI temano upakAra smaraNa karUM chuM. A prakArano A mAro prathama prayAsa che. mATe AmAM ghaNI khAmIo hovI svAbhAvika che. vidvAno temaja sUjJa pAThakone vinamra anurodha che ke teo tenI tarapha dhyAnAkarSita karavAnI avazya kRpA kare jethI temane (khAmIone) dUra karavAno prayatna karI zakuM. A kRtinA mAdhyamathI jo ApaNe badhA abhiprAyane taLiye chupAyelI bhUlone oLakhI temane dharamULathI naSTa karI mokSamahalanI pahelI sIDI para pagaluM mAMDavAno purUSArtha pragaTa karIe...eja hArdika kAmanA che. - abhayakumAra jaina 23 jAnyuArI 2004 zrI neminAtha digambara jinabimba paMcakalyANaka pratiSThA divasa, chiMdavADA.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA, pariNAma ane abhiprAya eka anuzIlana maMgalAcaraNa (dohA) paMcaprabhu ko namana kara, kriyA aura pariNAma / aMtaraMga abhiprAya kA varNana kara niSkAma / / bAhya kriyA nirdoSa ho, nirmala ho nija bhAva / nija kI sadA pratIti kara, bhava kA karUM abhAva / / (vIrachaMda) karUM namana zrI vIra jinezvara kuMdAdika AcArya mahAna / marmodghATaka jinavANI ke ToDaramala adbhuta guNakhAna II mokSamArga ke mahAprakAzaka advitIya saptama adhyAya / gurU kahAna adbhuta vyAkhyAtA kriyA aura pariNati abhiprAya / / maiM hUM eka abheda trikAlI jJAyaka - yaha nirmala abhiprAya / pragaTa karUM, arU nija pariNati meM samatA rasa kA bahe pravAha // bAhyAntara nigraMtha dazA AcaraNa karUM Agama anusAra / ratnatraya kI naukA caDhakara zIghra lahUM bhava-sAgara pAra II maiM nara, nArI, sukhI, du:khI, arU para kA maiM kartA bhokatA / yaha mithyA abhiprAya vamana kara bhedajJAna ko bhajuM sadA II rAga-dveSa arU puNya-pApakI javAlA zAMta karUM jinarAja / vItarAga vijJAna pUra meM he prabhu! DUba rahA maiM Aja / /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta pustakanI AdhArabhUta mULa paMkitao samyapha-cAritra nuM anyathArUpa bAhyakriyA upara to tenI daSTi che paNa pariNAma sudharavA-bagaDavAno vicAra nathI; jo pariNAmono paNa vicAra thAya to jevA potAnA pariNAma thatA dekhe tenA ja upara daSTi rahe che; paraMtu te pariNAmonI paraMparA vicAratA abhiprAyamAM je vAsanA che tene vicArato nathI, ane phaLa to abhiprAyamAM vAsanA che tenuM lAge che. tenuM vizeSa vyAkhyAna AgaLa karIzuM tyAM tenuM svarUpa barAbara bhAsaze. - AcAryakalpa paMDita ToDaramalajI mokSamArga prakAzaka, pRSTha - 248
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Adhyatma Academy of North America (JAANA) Dedicated to Preserve, Propagate & Perpetuate Jain Adhyatma Dear Sadharmi Brother/Sister: Jai Jinendra! Jain Adhyatma Academy of North America (JAANA) is extremely delighted to present the set of three books "Satya Ki Shodh" by Dr. Hukamchand Bharill, "Kriya, Parinam Aur Abhipraya" by Pandit Abhaykumar Shashtri, & "Jain Praveshak" in your hands as a part of our ongoing Gyan Prabhavana to preserve, propagate and perpetuate Jain Adhyatma in North America. Dr. Hukumchandji Bharill, does not need any introduction to the readers on Jainism. He has written 49 books of which a total of 3.6 million copies have been published in 8 different languages. He is one of the most revered speakers on Jainism in and outside India. Under his direction, Pandit Todarmal Smarak Trust, Jaipur, has produced over 200 pandits fully devoted to propagate Jainism. Pandit Abhaykumar Shashtri has written his book in a very simplistic style. His use of easily understood day to day examples allow even a layperson to read with great interest and understand the basic principles of Jain Adhyatma. Finally, JAANA is very proud to present the Jain Praveshak in English for our next generation, so that they also can understand the basic principles of Jain Adhyatma. We are immensely indebted to the JAINA Executive Committee for allowing us to send a total of about 10,000 copies of this book to every Jain member family in North America and thereby tremendously encouraging us in our main activity of Gyan Prabhavana. If you need an additional copy of this book either in Hindi or in Gujarati, please feel free to contact us. We are very thankful for the donors (listed inside the book), and it is because of them that this project was made possible. For information about the JAANA shibir, Gyan Prabhavana project, or for getting additional books as mentioned above, please contact Atul Khara at 972-424-4902 or 972-867-6535 or email:jainadhyatma@hotmail.com. We are in constant need of funds to carry-out our Gyan Prabhavana project. If you would like to donate any amount, then please mail your tax-deductible donation to JAANA and mail at the address below. JAINAM JAYANTI SHASANAM! 601 W. Parker Rd, Suite 106 Plano, TX 75023 Tel: 972-424-4902/972-867-6535 Email: jainadhyatma@hotmail.com; Home Page: www.jainadhyatma.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Adhyatma Academy of North America appreciates the following donors for Gyan Prabhavana of the following four hooks Satya Ki Shodh' by Dr. H.C. Bharill, Kriya, Parinam Aur Abhipray. by Pandit Abhaykumar Shashtri & Jan Praveshak' being mailed to every Jain family in North America and Alma-Siddhi hy shrimad Rajchandra distributed to all YJA 6th Biennual Convention attendees. Alay & Sonal Mehta and Devang & Poonam Mehta $3001 Grish/Lina Mullani $2001 Bhinaibhai Shah: Mahendra & Ranjan: Mukand & S3000 Shila: Ramesh & Necla and family Atul & charu Khara $1001 Bipin & Bharati Bhayani $1000 in memory of Pujya Ben Shantaben Khara Mahavir & Padma Shah $1000 Satish & Geeta Shah $1000 Akshay & Bina Vakharia S1000 Anant & Kamal Jain S501 Mayur & Smita Maniar $501 Mahesh & Pushpa Vaidya & Family S501 Pradeep & Renu Vaidya & Family in loving memory $501 of their mother Late Sint. Rajkumari Vaidya Pravin & Daxa Shah $400 Anonymous $301 Himanshu & Usha Shah in the memory $301 of Late Smt. Jashvantiben Gamanlal Shah Parimal Kothari $300 Kamlesh/Avani Shah $251 Vijay & Rashmi Jain $251 Niranjan Shah $251 Sushil & Sandhya Jain $250 Chandresh & Maya Mehta $250 Darshana & Hemant Sanghvi $201 Manoj & Urvashi Sanghvi $201 Bhavana/Janak Shah $200 Deepak Jain $200 Nimish & Niti Sanghrajka $200 Talak & Ranjana Shah $200 Vijay & Minaxi Shah $200 Anonymous $131 Chandra & Koyal Jain $101 Kunal Khara $101 Rishabh Khara $101 Jagdish & Nalini Shah $101 Kushal Baid S101 Indira & Ratilal Dodhia $100 Laxmi & Pradhuman Zaveri $100 Parasmal & Pushpa Agrawal $31 Sandhya & Mahendra Shah S.50 dii
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA, pariNAma ane abhiprAya eka anuzIlana adhyAya 1 bhUmikA A eka sarvasAmAnya tathya che ke pratyeka prANI du:kha thI chUTI sukha prApta karavA icche che. tIrthaMkara bhagavantonI divya-dhvaninuM mULa prayojana paNa prANIone du:khathI muktino mArga batAvavAnuM che. paMDitapravara daulatarAmajIe e ja tathyano ullekha karatA cha:DhALAnI racanA karI che. prathama DhALanI zarUAtamAMja teo lakhe che : // je tribhuvana meM jIva ananta, sukha cAhe dukhate bhayavanta| tAteM du:khahArI sukhakAra, kahe sIkha gurU karUNAdhAra / / A jIva anAdikALathI paMca parAvartana karato thako ananta du:kho sahana karI rahyo che. bhava parAvartana karatA karatA te ananta bhava dhAraNa karI cukyo che. jo ke te anaMtavAra dravyaliMga dhAraNa karI navamI traiveyakamAM janma dhAraNa karI cukyo che, to paNa tene muktino mArga prApta thayo nathI. be hajAra sAgarathI kaMika vadhArenI utkRSTa sthiti prApta karI te anaMtavAra trasa thayo, jemAM 740 sAgara narakamAM ane 1260 sAgara svargamAM vItAvavAno ullekha paNa zAstromAM Avyo che. *mATe eTaluM to siddha thAya che ke anaMtavAra svargamAM janma levA mATe A jIvane te pramANe zubhabhAva ane bAhya dharmAcaraNa paNa avazya karyA haze, nahI to tene navamI traiveyaka mAM bhava kevI rIte maLe? dhavalA pustaka 9 pRSTha 298, trasa rAzi kI antara prarUpaNa, uddharaNa kramAMka 124-125
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA mithyAtva ane ajJAna dazAmAM paNa A jIva maMda kaSAyonA keTalA utkRSTabindu sudhI pahoMcI jAya che - e vAtano ullekha karI AcAryakalpa paDitapravara ToDaramalajI lakhe che : dravyaliMgI muni aMtima raiveyaka sudhI jAya che tathA paMca parAvartanomAM ekatrIsa sAgara sudhInI devAyunI prApti anaMtavAra thavIlakhI che; have evA uccapada to tyAre ja pAme ke jayAre aMtaraMga pariNAmapUrvaka mahAvrata pALe, mahAmaMda kaSAyI hoya, A loka-paralokanA bhogAdinI icchArahita hoya; tathA kevaLa dharmabuddhithI mokSAbhilASI banI sAdhana sAdhe. eTalA mATe dravyaliMgIne dhULa anyathApaNuM to che nahi, paNa sUkSma anyathApaNuM che te samyagdaSTine bhAse che." samyajJAnanA mahimAnA prakaraNamAM mAtra bAhyAcaraNa ane zubha pariNAmonI nirarthakatA darzAvatA kavivara paMDita dolatarAmajI chaDhALAnI cothI DhALanA pAMcamA chaMdamAM lakhe che : koTi janma tapa tapai', jJAna bina karma jhare che; jJAnI ke china mAMhi, trigupti teM sahaja Tare te munivrata dhAra anaMta bAra, grIvaka upajAyau; pai nija Atama jJAna binA, sukha leza na pAyo. | A ja AzayanA mArmika vicAra zrImAjacaMdrajIe nIce jaNAvela paMktiomAM vyakta karyA che :yama-niyama saMjama Apa kiyo, puni tyAga virAga athAga lahyo vanavAsa liyo mukha mauna rahyo, draDha Asana pA lagAya diyo III mana pIna nirodha svabodha kiyo, haThayoga prayoga su tAra bhayo, japa bheda japa tapa tyoMhi tape, uraseMhi udAsI lahi sabape 2aaaa saba zAstrI ke naya dhArI hiye, mata maMDana khaMDana bheda liye | vaha sAdhana bAra anaMta kiyo, tadapi kag hAtha haju na pa ||3|| "mokSamArga prakAzaka gujarAtI : pAnu - 254
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 1 : bhUmikA aba kayoM na vicAratI hai mana meM, kachu aura rahA una sAdhana seM bina sadgurU koya na bheda lahe, mukha Agala hai ki bAta kahe 4 uparokata vivecanathI nIce jaNAvela hakIkata phalita thAya che. (1) A jIve anaMtavAra mahAvratAdikarUpa zubhakriyAo karI che. (2) zubhakriyA karatA tenA pariNAma zubhabhAvarUpa thayA che. tathA tene 11 aMga 9 pUrvanuM kSayopazamajJAna paNa thayuM che. (3) zubhAcaraNa ane zubha pariNAma thayA bAda paNa tene Aja sudhI mokSamArganI prAptI thai nathI. mATe sahaja ja prazna udbhave che ke zubhAcaraNa ane zubhabhAva hovA chatAM tene Aja sudhI mokSamArga kema maLyo nathI? A praznano javAba zodhavAno prastuta anuzIlanano eka mAtra uddeza che. uparokta paMktiomAM paNa zrImadjIe vicAra karavAnI preraNA ApatAM kahyuM che ke:- "aba kayoM na vicAratA haiM mana meM, kachu aura rahA una sAina leM' ahIM ame mAtra A tathya tarapha ApanuM dhyAna AkarSita karavA icchie chIe ke upara jaNAvela viSayo anusAra zubhakriyA ane zubha pariNAma hovA chatAM mokSamArga maLyo nathI to have kyo trIjo upAya bAkI rahI gayo ke jenA abhAvathI mokSamArga maLI na zakyo? mATe sujJa pAThakone vinamra anurodha che ke A prakaraNane dravyaliMgInI nindA-prazaMsA ke zubhabhAvonA virodha ke samarthana nA saMdarbhamAM najotA mAtra kriyA, pariNAma ane abhiprAya nA anuzIlananA saMdarbhamAMja grahaNa karo; to ja Apa A viSayane hRdayaMgama banAvI jinAgamanA mArmikatemaja sarvAdhika prayojanabhUta rahasyathI paricita thai zakazo. ahIM amAro uddeza zubhAcaraNa ke zubhabhAva heya che ke nahIM - evA. tathyanI mImAMsA karavAno nathI ke na to koi vyakitanI mImAMsA karavAno che, ame to mAtra te tathyanI carcA karavA icchiye chIe, ke jemAM samajayA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA vinA mokSamArgano prAraMbha thato nathI. prazna :- jo Apano uddeza mAtra kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM vizleSaNa karavAno che, koinI niMdA-prazaMsA karavAno nathI, to pachI zarUAtathI ja zubhAcaraNa ane zubhabhAvo hovA chatAM paNa mokSamArga na hovAnI vAta kema karavAmAM AvI che? uttara :- upara kahela tathya spaSTa karyA vinA ame 'abhiprAya'nI zodha karavA prayatnazIla ja thai zakatA nathI. jo zubhakriyA ane zubhabhAva mAtra thI ja mokSamArga thaI jato hoya to abhiprAyanI carcA karavAnI jarUra ja na paDatI; paNa ema banatuM nathI, mATe A viSaya para gaMbhIra manana-ciMtanA jarUrI che. prazna - A jIva zuM icche che ane konAthI Dare che? A jIve sukhI thavA mATe kayA prayatno anaMtavAra karyA ane teonuM zuM phaLa maLyuM? A anuzIlanano uddeza zuM che? 3. mane bahAranuM kAMika joIe ema mAnanAra bhikhArI che. "mane mAro eka AtmA ja joie, bIjuM kAMi na joie" e mAnanAra bAdazAha che. AtmA acitya zakitaono dhaNI che. je kSaNe jAge te ja kSaNe AnaMdasvarUpa jAgatI jayota anubhavamAM AvI zake che. - pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ adayA, kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa jo ke mokSamArga prakAzakanA cothAthI sAtamA adhikAramAM karavAmAM AvelA mithyAdarzana -jJAna-cAritranA nirUpaNamAM abhiprAyanI viparitatAnuM ja varNana che. chatAM sAtamA adhikAramAM "samyaphacAritranuM anyathA svarUpa" nuM varNana prAraMbha karatAM paMDitajIe 'kriyA', 'pariNAma" ane "abhiprAya' zabdono spaSTaprayoga karIne abhiprAya para vizeSa vajana ApyuM che. temanA nIce jaNAvela vicAro ja ApaNane upara jaNAvela traNe zabdonuM gahana ciMtana karavA mATe prerita kare che : have tene samyaphacAritra arthe kevI pravRtti che te kahIe chIe - bAhyakriyA upara to tenI daSTi che paNa pariNAma sudharavAbagaDavAno vicAra nathI; jo pariNAmono paNa vicAra thAya to jevA potAnA pariNAma thatA dekhe tenA ja upara daSTi rahe che; paraMtu te pariNAmonI paraMparA vicAratA abhiprAyamAM je vAsanA che tene vicArato nathI, ane phaLa to abhiprAyamAM vAsanA che tenuM lAge che. tenuM vizeSa vyAkhyAna AgaLa karIzuM tyAM tenuM svarUpa barAbara bhAsaze.1 uparokata paMktiomAM jaNAvela traNe zabdonA ahIM koI viziSTa artha che je pracalita artha thI bhinna che. e traNe binduo para vistArathI 1 mokSamArga prakAzaka gujarAtI : pAnu - 248
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana carcA karatA pahelAM teonA prAsaMgika artha samajavA atyaMta Avazyaka che. (1) kriyA :- saiddhAMtika dRSTithI joie to pratyeka dravyamAM eka paryAyano vyaya thai bIjI paryAya utpanna thAya arthAt paryAyonA badalavAne 'kriyA' kahevAmAM Ave che. kavivara paMDita banArasIdAsajInA zabdomAM :kartA pariNAmI daraba, karmarUpa pariNAma / kiriyA parajaya kI phirani, vastu eka traya nAma II 8 'kriyA' zabdano uparokata artha hovA chatAM ahIM e artha suyogya nathI. paMDita ToDaramalajIe 'bAhya kriyA' zabdano prayoga karyo che, jene ApaNe saMkSepamAM 'kriyA' zabdathI saMbodhita karIzuM. ahIM kriyA zabdano Azaya laukika athavA dhArmika zArIrika kriyAothI che. khAvuM-pIvuM, uThavuMbesavuM, cAlavuM, ubhA rahevuM, nahAvuM athavA bolavuM tathA tethI viparIta kArya arthAt upavAsa karavo, mauna rahevuM, bhakti, pUjA, dayA, dAna, vrata, zIla, saMyama vagere badhA kAryo 'kriyA' zabdathI vAcya che ane pudgalanI paryAyo che. (2) pariNAma :- ahIM 'pariNAma' no artha AtmAmAM utpanna thavAvALA rAga-dveSa, puNya-pApa vagere cAritra guNanA vikArI bhAvo athavA nirmala vItarAgI bhAvothI che. mahadaMze A pariNAmo ja bAhya kriyAnA nimitta hoya che. jo ke loka mAM 'pariNAma' zabda 'phaLa'arthAta rijhalTa nA arthamAM paNa vaparAya che.2 tyAre ahiM to te zabdathI jIvanA bhAvo ja levo joie. zAstromAM SaTlezyAnA rUpamAM pariNAmonuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. jinavANImAM paNa 'pariNAma' zabdano prayoga mahadaMze uparokta arthamAM ja karavAmAM Avyo che. prAcIna jaina kavio dvArA nIcenI paMktiomAM karelA prayogothI te vAta vadhAre spaSTa thAya che. 'jIvani ke pariNAmani kI ati vicitratA dekho jJAnI' 1 nATaka samayasAra : kartA karma dvAra chanda - 7 2 'pariNAma nikalatA hai lekina mAno pAvaka meM ghI DAlA'- yugalajIkRta deva-zAstra-gurU pUjana
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 2 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa athavA - "nija pariNAmani kI saMbhAla meM tAteMgAphila mata ho prAnI' kayAMka kayAMka pariNAma" ne mATe pariNati zabdano prayoga paNa maLI Ave che. jema ke:- 'pariNati saba ivani kI tIna bhAMti varaNI - rAga-dveSa, sukha-du:kha, puya-pApa, krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, purUSaveda, napuMsakaveda vagere cAritra guNanI paryAyo to jIvanA pariNAma che ja, atindriyajJAna, AnaMda, vItarAgatA vagere nirmala paryAyo tathA jJAnano kSayopazama paNa pariNAma' zabdanA vAcya samajavA joie. ahIM "moha' zabdano prayoga jANI joine karyo nathI, kAraNa darzanamohanI vyAkhyA vistArathI 'abhiprAya" nA prakaraNamAM alagathI karavAmAM Avaze, cAritramohanI carcA tenA bhedarUpe A ja prakaraNamAM AvI gai che. (3) abhiprAya :- "abhiprAya" zabda no Azaya mAnyatA ke zraddhAnathI che. kriyA ane pariNAma pachI 'abhiprAya" zabda mUkavAmAM Avyo che. ethI eTaluM to spaSTa che ke "abhiprAya" bAhya kriyAothI bhinna to che ja, pariNAmothI paNa bhinna koi alaga vRtti che. paMDita ToDaramalajIe tene mATe abhiprAya zabdanI joDe pratIti' ane 'abhiniveza' zabdano prayoga paNa karyo che. kayAMka kayAMka "vizvAsa' ane 'daSTikoNa" zabdano prayoga paNa karavAmAM Ave che. lokamAM koi kArya karavAnA uddeza ke tenA prayojanane paNa abhiprAya kahe che. koi viSayamAM AvavAvALA maMtavyane paNa abhiprAya kahevAmAM Ave che. A maMtavya paNa mAnyatAnuM eka rUpa che. agRhita mithyAtva tathA gRhita mithyAtva "abhiprAya" arthAt zraddhA guNanI viparIta paryAyo che. abhiprAyanI viparItatAne kAraNe ja jJAna
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana ane cAritramAM viparItatA Ave che. abhiprAyano artha mithyAtva ja hoya ema nathI. te zabda zraddhAguNanI sAmAnya pariNatino paNa vAcaka che. mithyAtva ane samyaktva e banne abhiprAyanA ja vizeSa rUpa che. 'mithyAdarzana' arthAt mithyA abhiprAya tathA 'samyagdarzana' arthAt samyak abhiprAya samajavo joie. 10 'mithyA' ane 'samyak' abhiprAyavALA jIvone kramaza: mithyAdRSTi ane samyagdaSTi kahevAmAM Ave che. ahIM 'dRSTi' zabdano paNa 'abhiprAya' ne mATe prayoga thAya che. mithyAdaSTi arthAt viparIta che 'dRSTi' jenI, temaja samyagdaSTi arthAt yathArtha che dRSTi jenI, emAM jJAnanI viparItatA ke yathArthatA paNa sAmela che. AdhyAtmika satpurUSa pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmI to potAnA pravacanamAM samyagdarzana mATe mahadaMze 'dRSTi' zabdano ja prayoga kare che. temano A prayoga eTalo badho pracalita thayo che ke mumukSu samAja paNa paraspara carcA, pravacana, goSTI vageremAM samyagdarzana mATe 'dRSTi' zabdano prayoga karavA lAgyo che. 'dRSTino viSaya' prakaraNa Aje mumukSu samAjano sarvAdhika carcita ane priya viSaya che. DaoN. hukamacaMdajI bhArilla e 'dRSTi kA viSaya' pustaka lakhI samyagdarzanano viSaya ja spaSTa karyo che. A kathana 'dRSTi pradhAna' che tathA A kathana 'jJAna pradhAna' che -evI carcA paNa mumukSuomAM bahu cAle che. 'dRSTi' ane 'abhiprAya' zabdano prayoga apekSAnA arthamAM paNa karavAmAM Ave che. 'dravya dRSTi thI vastu nitya che ane paryAya dRSTithI vastu anitya che.' A kathanamAM dravyadRSTi arthAt 'dravyanI apekSAe' tathA paryAya dRSTi arthAt 'paryAyanI apekSAe' samajavuM joie. A kathana amuka nayanI dRSTi athavA apekSAthI che, tathA A kathana pramANadRSTi arthAt pramANanI apekSAthI che - evA prayoga pravacanomAM, carcAomAM tathA jinAgamamAM paNa ghaNA jovA maLe che. nayacakrakAra AcArya
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 2 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa 11 mAilDa dhavala lakhe che : je NayadikTriviNA tANa Na vadhU sahAya uvaladdhi A gAthAmAM naya arthAt vivakSA ke apekSAne mATe nayadRSTi zabdano prayoga karAyo che. A pramANe prameyakamalamArtaDamAM naya nI vyAkhyA samajAvatAM 'jJAtAno abhiprAya" kahevAmAM AvyuM che. temanuM mULa kathana nIce mujaba che: anirAkRta pratipakSo vavaMzagrAhI jJAturabhiprAyo naya.' A vyAkhyA parathI spaSTa che ke naya "abhiprAya' zabdano paryAyavAcI paNa che. naya zrutajJAnAtmaka che. mATe "abhiprAya' zabda paNa nayAtmaka zrutajJAna mATe vaparAya che. A vivecana parathI e niSkarSa nikaLe che ke jayAre nayo athavA apekSAnA saMdarbhamAM "abhiprAya' zabdano prayoga karavAmAM Ave to abhiprAya ne zrutajJAnanI nayAtmakaparyAya samajavI joIe ane jayAre kriyA ane pariNAma sAthe abhiprAya' zabdano prayoga karavAmAM Ave to tene zraddhA guNanI paryAya samajavI joIe. temAM mithyAjJAna paNa sAmela che. kriyA, pariNAma ane abhiprAyano krama muktimArga pragaTa karavA mATe sau prathama vastu svarUpano nirNaya karI abhiprAyanI bhUla sudhArI yathArtha abhiprAya pragaTa karavAmAM Ave che. samyapha abhiprAya thayA bAda pariNAmomAM vItarAgabhAvanI vRddhi thavA lAge che ane zeSa rahelA zubha rAgane nimitte yathAyogya dhArmika kriyAo paNa thAya che. mATe yathArthatAnI apekSA abhiprAya, pariNAma ane kriyA - evo krama hovo. joIe. paraMtu sthULatAthI sUkSmatAnA kramanI apekSAe kriyA, pariNAma ane abhiprAya evo krama rAkhavAmAM Avyo che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana prazna:- 'abhiprAya' zabdanA apekSA, dRSTikoNa, mAnyatA, uddeza, vizvAsa vagere aneka artha thavA chatAM Apa tene 'mAnyatA' nA arthamAM ja kema grahaNa karo cho ? 12 uttara :- upara jaNAvela aneka artho lakhI ame temano svIkAra to karIe ja chIe, paraMtu A vivecanano uddeza ja viparIta zraddhAna arthAt mAnyatAnuM spaSTIkaraNa karavAno che. A vivecanano mULa AdhAra mokSamArga prakAzaka graMthamAM paNa mAnyatAnA arthamAM abhiprAya zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. mATe ahIM mAnyatAnA arthamAM grahaNa karavo ja yogya che. prazna :- kriyA, pariNAma ane abhiprAyamAM yoganuM zuM sthAna che ? uttara :- mana-vacana-kAyA ne nimitte thanArA Atma pradezonA kaMpanane yoga kahe che. yoga paNa utpAda-vyayarUpa hovAthI kriyA ja che. paraMtu ahiM je saMdarbhamAM temanI carcA karavAmAM AvI rahI che te dRSTithI jovAmAM Ave to yoga jIvanA yogaguNanuM pariNamana hovAthI 'pariNAma' kahevAze. manane nimitte thanAra jIvanA bhAvo paNa pariNAma che, tathA vacana ane kAyanI kriyA 'kriyA' kahevAze. 'abhiprAya' mana-vacana-kAyanI kriyAthI bhinna che. kAraNa ahIM zraddhAguNanA pariNamanane abhiprAya kahevAmAM Avyo che. abhiprAyanI viparItatA jevuM ke pahelAM spaSTa karI cUkayA chIe ke A jIvane manuSyabhavanI prApti anaMtavAra thai che ane jJAnI gurU athavA sarvajJa bhagavAnanI sAkSAta divyadhvanino lAbha paNa anaMtavAra prApta thayo che. gurUnA upadezathI prerita thai A jIve samyagdarzana-jJAna-cAritrane muktinuM kAraNa jANI tenI prAptinA prayatno paNa aneka vAra karyA che. paNa teNe (jIve) samyagdarzanajJAna-cAritranuM vAstavika (nizcaya) svarUpa jANyA vagara temanA bAhya (vyavahAra) svarUpane ja paramArtha mAnI, tenI ja prAptino purUSArtha karyo che. ratnatrayanA aMtaraMga svarUpane na jANavAthI ja tenA purUSArthanI dizA viparIta
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 2 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa 13 rahI, mATe teNe dhArelo purUSArtha karavA chatAM paNa ene mokSamArganI prApti thai nathI. prazna:- pAchalA adhyAyamAM Ape zrImad rAjacaMdrajI nI paMkti binA sadgurU koya na bheda lahe' no ullekha karyo hato, jayAre ke ahiM kaho cho ke A jIvane jJAnI gurU ke sarvajJa bhagavAnanI divyadhvani anaMtavAra prApta thaI, chatAM tene sAco mokSamArga pragaTa thayo nathI. zuM A banne kathanomAM virodhAbhAsa nathI? uttara :- e vAta parama satya che ke jJAnI gurU ke sarvajJa bhagavAnanI divyadhvani prApta karyA vinA samyagdarzana thatuM nathI, paraMtu evo paNa koI niyama nathI ke teonI divyadhvani maLyA bAda samyagdarzana thaI ja jaze. jo evo niyama hota to samavasaraNamAM badhAja jIvo samyagdaSTi thai jAya. mATe te banne kathanomAM koi virodha nathI. - jinAgamanuM paThana-pAThana karavA chatAM A jIva aneka prakAranI viparIta mAnyatAone kAraNe ajJAnI rahI jAya che - A tathya ne spaSTa karavA mokSamArga prakAzaka graMthanA sAtamAM adhikAramAM paMDita ToDaramalajIe jenAbhAsI mithyASTionuM varNana karatA nizcayAbhAsI, vyavahArAbhAsI, ubhayAbhAsI ane samyaktva sammukha mithyAdaSTionI vistRta carcA karI che. uparokta cAre prakAranA mithyAtva, abhiprAyamAM jovA maLe che, kriyA ane pariNAmamAM nahIM. kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM vizeSa varNanA vyavahArAbhAsI mithyAdaSTinA prakaraNamAM AvyuM che. mATe A viSayane UMDANapUrvaka samajavA, uparokata cAre prakAranA mithyAtvanI saMkSepamAM mAhitI Avazyaka che. ahIM eka vAta vizeSa dhyAna ApavAyogya che ke uparokata cAre prakAramAM to prathama traNa prakAranA mithyASTionI to tattva-nirNayamAM ja bhUla che. samyaktva sammukha mithyAdRSTi jIva tatva-nirNayanI prakriyAmAM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA che. mATe tenA abhiprAyamAM agRhita mithyAtvarUpa pariNamana thavA chatAM paNa tenA tattva-nirNayamAM sthULa bhUla nathI hotI. mATe paMDitajIe temanuM svarUpa batAvatA tattva-nirNayanI prakriyAnuM varNana karyuM che. jo temanA tattvanirNayamAM koI sthULa viparItatA AvI jAya to te nizcayAbhAsI, vyavahArAbhAsI ke ubhayAbhAsI banI jaze ane jo te yathArtha tattva-nirNaya karI le to alpakALamAM ja samyagdaSTi banI jaze. upara jaNAvela traNe mithyAdaSTionuM saMkSipta svarUpa nizcayAbhAsI, vyavahArAbhAsI ane ubhayAbhAsInuM svarUpa saMkSepamAM mAla ane pekiMganA udAharaNathI samajI zakAya che. bajAramAM je paNa vastu maLe che te koine koi anya vastunA AvaraNamAM lapeTelI hoya che. laukika bhASAmAM mULa vastune "mAla" tathA tenI uparanA AvaraNane 'pekiMga' kahe che. vastu viSe pekiMga para jarUrI mAhitI paNa lakhelI hoya che, mATe te mULa vastuno paricaya paNa Ape che tathA tene surakSita paNa rAkhe che. mAla jeTalo vadhu kimatI hoya tenuM pekiMga paNa tenAja pramANamAM vadhu kiMmatI hoya che. khAMDa nI guNI mAtra 10-15 rUpiyAnI hoya che, tyAre hIrAno hAra jeDabbAmAM rAkhavAmAM Ave che te Dabbo ja100-200 rUpiyAno hoya che. manuSyo vaDe je kRtrima utpAdana karavAmAM Ave che temAM mAla alaga ThekANe bane che tathA pekiMga alagathI bane che ane pachI te pekiMgamAM mAla peka karavAmAM Ave che. sAbu kayAMka alaga ThekANe bane jayAre tenA upara lapeTelo kAgaLa alaga ThekANe bane che. te kAgaLa para mAlanuM nAma ane vajana vagere lakhAya che, pachI tene phekaTarImAM lai jai temAM sAbu peka karavAmAM Ave che. pachI te kAgaLamAM lapeTelA sAbune ja mAla kahevAmAM Ave che ane AvA ghaNA sAbuone lAkaDA ke kAgaLa AdinI peTImAM pharIthI peka karavAmAM Ave che. nisargamAM pedA thatA utpAdano pekiMga sahita ja utpanna thAya che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 2 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa 15 ghauM cokhA vagere anAja, kerI saMtarA vagere phaLa, chAla sahita ja utpanna thAya che. jevI rIte moTebhAge badho mAla koine koi pekiMga sahita ja hoya che, tevI rIte AtmA paNa anAdikALathI dravyakarma, bhAvakarma ane nokarmanA pekiMga sahita che. upayoga lakSaNa vALo caitanya svarUpa AtmA mAla che tathA A zarIra, ATha karma, tejasa zarIra ane moha-rAga dveSAdi bhAva tenuM pekiMga che. AdhyAtmika saMpurUSa pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmI, bhagavAna AtmAnuM svarUpa samajAvavA nAriyeLanuM udAharaNa Ape che. jevI rIte nAriyeLanA rUchaDAM, kocaluM(kAcalI) tathA koparAnA goLA uparanI lAla chAla e badhuM nAriyeLanuM pekiMga che, mAla nathI. lAla chAlanI aMdara je sapheda ane mITho goLo che te ja mAla che, te ja asalI nAriyeLa che. temaja A dArika zarIra, ATha karma ane moha-rAga dveSAdi vikArI bhAva AtmA nathI. te to AtmAnI pekiMga che. jJAna darzanamayI caitanyasvabhAvI trikALI jJAyaka bhAva ja mAla che te ja kharo AtmA che. mAla tathA pekiMga sAthe sAthe rahe che, mATe pekiMgane paNa mAla kahevAmAM Ave che; paraMtu pekiMga sAthe mAla hoya to te pekiMga paNa mAla kahevAze. jo mAla na hoya ane mAtra pekiMga hoya to tene kacaro kahevAmAM Ave che. kAgaLanA DabbAmAM miThAi hoya to bbAne miThAino Dabbo kahevAmAM Ave che. miThAI kADhI lIdhA bAdaDabbAne kacaro samajI pheMkavAmAM Ave che. jevI rIte nAriyeLa, miThAi, sAbu vagere sthULa padArtha tathA saMsArI jIva pekiMga sahita hoya che; tevI rIte sAdhaka dazAmAM utpanna thavA vALAM samyagdarzana-jJAna-cAritra paNa pekiMga sahita hoya che. asalI ratnatraya arthAt mAla ne zAstromAM nizcaya ratnatraya kahevAmAM Ave che ane temanI sAthe utpanna thatA zubhabhAva ane bAhya kriyArUpa pekiMgane nizcaya ratnatrayano upacAra karIne zAstromAM vyavahAra-ratnatraya kahevAmAM Ave che. A pramANe vyavahAra ratnatraya dharmanuM pekiMga che tathA nizcaya-ratnatraya
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana mAla che. ratnatrayanA traNe aMgonuM pekiMga ane mAlanuM svarUpa nIce mujaba samajI zakAya che : 16 samyagdarzana :- sAcA deva-zAstra-gurUnI zraddhA ane jIva Adi sAta tattvonI vikalpAtmaka zraddhA pekiMga che tathA paradravyothI bhinna AtmAnI rUci mAla che. samyajJAna :- jinAgamanuM paThana-pAThana vagere pekiMga che ane potAnA AtmAne jANavo mAla che. samyakcAritra :- aNuvrata mahAvratAdi bAhya-kriyAo ane tadanurUpa zubhabhAva pekiMga che ane AtmasvarUpamAM lInatA mAla che. jevI rIte mAla sahita pekiMga ne paNa mAla kahe che, tevI rIte nizcaya ratnatraya sahita vyavahAra ratnatrayarUpa zubhabhAva temaja kriyA (pekiMga) ne paNa ratnatraya kahevAno vyavahAra che. A pramANe badhe samajavuM joie. prazna :- zuM bhagavAna AtmAne mAla ane zuddha paryAyone pekiMga kahI zakAya ? uttara :- udAharaNane saMdarbha sahita tathA ekadeza grahaNa karavuM joie. ahiM mokSamArganuM prakaraNa che ane vItarAga bhAva ja vAstavika mokSamArga che, mATe tene 'mAla' arthAta mULa vastu samajavI joie. jayAre bhagavAna AtmAnuM varNana karavAnuM hoya tyAre tene mAla tathA paryAyone pekiMga kahevAmAM Ave che. Ama muktino mArga pekiMga sahita prAraMbha thAya che. tenI pUrNatA thai jatAM pekiMga chUTI jAya che ane mAla arthAt muktino mArga, mArganuM phaLa arthAt muktimAM parivartita thai jAya che. siddhajIva, pudgala paramANuM tathA dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kAla dravya pekiMga vinAnA hoya che. zuddha pudgala paramANune mAla tathA koi pudgala skaMdhone pekiMga-sAmagrI kahI zakAya che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 2 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa A pekiMga tathA mAla saMbaMdhI vyavasthA jIvananA pratyeka kSetramAM samAyela che. ApaNAM manobhAvo ane teone vyakta karanArA bAhyAcaraNamAM paNa A ja vyavasthA lAgu paDe che. lokamAM dareka vyakita A vyavasthAne jANe che ane mATe ja pekiMgane pekiMga tathA mAlane mAla samajI yathAyogya AcaraNa kare che. mAla ane pekiMga saMbaMdhI bhUla:- lokavyavahAramAM atyaMta catura hovA chatAM paNa ajJAnI jIva AtmAnuM svarUpa tathA ratnatraya dharmanA svarUpa viSe A vyavasthAne samajatA nathI, mATe te mukhya traNa prakAranI bhUlo kare che. A ja bhUlonI vistArathI carcA paMDita ToDaramalajIe mokSamArgaprakAzaka graMthanA sAtamAM adhikAramAM nizcayAbhAsa, vyavahArAbhAsa ane ubhayAbhAsanA rUpe karI che. e bhUlone pekiMga tathA mAlanI bhASAmAM nIce mujaba samajI zakAya che. 1) nizcayAbhAsa :- pekiMganI AvazyakatA bilakula na samajI tene vyartha jANI teno sarvathA niSedha karavo te nizcayAbhAsa che, arthAt AtmAne sarvathA rAgAdi rahita mAnavo ane vrata zIla saMyamAdine sarvathA heya mAnI teno niSedha karavo te nizcayAbhAsa che. (2) vyavahArAbhAsa :- mAlanuM svarUpa samajayA vinA, tene pekiMgathI bhinna na mAnI, pekiMga ne ja mAla samajavo te vyavahArAbhAsa che, arthAt AtmAne manuSya, deva, AdirUpe mAnavo ane vrata zIla saMyama vagerene ja mokSamArga mAnavo te vyavahArAbhAsa che. (3) ubhayAbhAsa :- pekiMga ane mAla bannemAM aMtara na samajI bannene eka samAna mAnavuM che ubhayAbhAsa che, arthAt AtmAnA dravya ane paryAya banne rUpone upAdeya mAnavA ane vItarAgabhAva tathA vrata zIla saMyama vagere zubhabhAva, bannene mokSamArga mAnavo te ubhayAbhAsa che. (4) mAla ane pekiMganA saMdarbhamAM jJAnInI mAnyatA:- jJAnI mAla ne mAla' ane pekiMgane "pekiMga' samaje che. teo pekiMgano sarvathA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana niSedha karI nizcayAbhAsI nathI banatA, ane na to tene mAla mAnIne vyavahArAbhAsI bane che. e bannene eka samAna mAnI ubhayAbhAsI paNa nathI banatA. teo pekiMganA mAdhyamathI mAlanI kharI oLakhANa karIne pekiMgane gauNa karIne mAlano upabhoga kare che. 18 (5) mAla ane pekiMganA saMbaMdhamAM vyavahAranayanA kathana :vyavahAranayathI pekiMgane ja mAla kahevAmAM Ave che athavA A bannene eka kahevAmAM Ave che. jema 'ghI no ghaDo' athavA miThAino Dabbo' vagere. jJAnI nizcayanA jANakAra che eTalA mATe temanA dvArA kahevAmAM AvelAM uparanAM kathana vyavahAranayanA kahevAmAM Avaze. paraMtu ajJAnI pekiMga ne ja mAla samaje che eTalA mATe temanA dvArA kahevAmAM AvelAM uparanAM kathana vyavahArAbhAsa che vyavahAranaya nathI. sAcA naya jJAnIne ja hoya che. ajJAnIne nayAbhAsa hoya che. A traNenuM vistArathI svarUpa samajavA sAtamA adhikArano uMDANapUrvaka abhyAsa avazya karavo joIe. A jIva bAhyakriyA ane zubhabhAvarUpa pekiMgane ja dharma samaje che. tene vItarAgabhAvarUpa mAlanI oLakhANa ja nathI. A bhUlano ullekha karatA 'dharmabuddhithI dharmadhAraka vyavahArAbhAsI' prakaraNanA prAraMbhamAM paMDita ToDaramalajI mokSamArga prakAzaka graMthamAM pRSTha 230(gujarAtI) para lakhe che: 'vaLI keTalAka dharmabuddhithI dharma sAdhe che paraMtu nizcayadharmane jANatA nathI, tethI teo abhUtArtharUpa dharmane sAdhe che, tyAM vyavahAra samyagdarzana-jJAna-cAritrane mokSamArga jANI tenuM sAdhana kare che.' uparokata kthanathI spaSTa che ke A jIva ratnatrayadharma mATe prayatna kare che, paNa teno prayatna pekiMga mATe hoya che mAla mATe nahIM. te pekiMgamAM mugdha che paNa mAlathI aparicita che. mATe tenA abhiprAyamAM vyavahArAbhAsa nAmaka mithyAtvarUpI mahApApa hoya che. tene na to asalI mAla maLe che ke na to sAcuM pekiMga. ukata vyavahArAbhAsI mithyAdraSTionI mAnyatAnI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 2: kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa 19 vistArathI carcA karatA sAtamA adhikAramAM samyagdarzana-jJAna-cAritranI prApti mATe temanA vaDe karelA prayatnomAM thavA vALI bhUlonuM vistArathI vivecana karavAmAM AvyuM che. DaoN. hukamacandajI bhArilla dvArA saMpAdita mokSamArga prakAzaka graMthamAM te bhUlone prastuta karatA nIce jaNAvela zIrSako banAvavAmAM AvyA che : a - samyagdarzananuM anyathA svarUpa - peja 230 thI 244 sudhI ba - samyajJAnanuM anyathA svarUpa - peja 24 thI 247 sudhI ka - samyaphacAritranuM anyathA svarUpa - peja 248 thI 259 sudhI (gujarAtI mokSamArga prakAzaka) upara jaNAvela zIrSako nI bhASAthI evo bhrama paNa thai zake che ke ahIM samyagdarzana-jJAna-cAritranI viparItatAonuM varNana karyuM che. paNa jo zraddhA-jJAna-cAritra samyapha hoya to temAM anyathApaNuM kevuM? ane jo temAM anyathApaNuM che to te samyapha kevI rIte? paraMtu Avo bhrama te lokone ja thai zake je bhASAnI prakRti arthAt kathana zailIthI aparicita hoya. je loko bhASAnI prakRtithI paricita che, teo sahaja ja jANI zake che ke A to bhASAnuM saMkSiptarUpa che. teno pUro artha evo ja thaze ke samyagdarzana-jJAna-cAritrane mATe karelA prayatnonuM anyathA svarUpa. lokamAM paNa bhASAnuM saMkSiptarUpa kaMika judu hoya tathA teno pUro bhAva kaMika judo hoya che. kAkAjI mATe banAvela cA ne 'kAkAjInI cA" kahevAvALA tathA mAthAno dukhAvo maTADanAra davAne 'mAthAnA dukhAvAnI davA" kahevAvALA ghare ghare maLI jaze. AvI saMkSipta bhASA bolavA ane sAMbhaLavAvALA loko teno pUro bhAva paNa samaje che, mATe AvA saMkSipta kathanothI koine kAMi Apatti ke bhrama hoto nathI. AvI rIte jo ApaNe jinavANInA kathanano prasaMga ane prayojanane anukULa pUro bhAva samajI laie to koi Apatti ke bhama nahIM rahe tathA yathArtha
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA tattva-nirNaya karavo ati sugama thai jaze. prazna - 1. kriyA, pariNAma ane abhiprAya zabdono prAsaMgika Azaya spaSTa karo. 2. nizcayAbhAsa, vyavahArAbhAsa ane ubhayAbhAsamAM thanAra bhUlone mAla ane pekiMganA udAharaNa para ghaTita karo. 3. jJAnInI mAnyatAne "mAla" ane "pekiMga'nI bhASAmAM samajAvo. 4. mAla ane pekiMganA udAharaNane AtmA ane mokSamArga para ghaTita karo. aho ! A to vItarAga zAsana che. rAgathI dharma thAya ne vyavahAra karatAM karatAM nizcaya pragaTe e badho vItarAgamArga nathI. bhagavAna AtmA vItarAgasvarUpa che, ne tenA Azraye je vItarAga dazA thAya e ja dharma che. zubharAga ho ke azubha-banne paranA Azraye thAya che, svayaM apavitra che ane du:kharUpa che; mATe te dharma nathI. rAgathI bhinna paDatAM to aMdara AtmAmAM javAya che, to pachI enAthI lAbha thAya e kema bane? bApu! mArga Akaro che. vyavahArathI nizcaya kadIya nA thAya ane nimittathI upAdAnamAM kadIya kArya na thAya. AvuM ja vastusvarUpa che. - pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya 3 kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM jIvanamAM sthAna ApaNA jIvanamAM A traNe vastuonuM mahatvapUrNa sthAna che. vAstavamAM e traNemAM ja samagra jIvana vyApta che. temanA sivAya jIvanamAM bIju che paNa zuM ? jema eka raMgamaMca arthAt nATakanA sTejapara aneka paDadAo hoya che, bahAra koi bIju dRzya dekhADavAmAM Ave che tathA paDadAnI aMdara koi bIjA dRzyanI taiyArI cAlatI hoya che; temaja ApaNuM jIvana paNa nATakanA sTeja jevuM che, jemAM A kriyA, pariNAma ane abhiprAyarUpI traNa dRzyo AvatAM-jatAM rahe che. ahiM e dRzyone DhAMkavAvALA paDadAone paNa eja nAmathI saMbodhita karavuM ucita che. arthAt kriyArUpI paDadA para kriyAnuM dRzya cAlatuM hoya che tathA pariNAma ane abhiprAyanA paDadA para pariNAma ane abhiprAyanA dRzyo rahe che. ahIM A traNe paDadAonuM vizeSa spaSTIkaraNa karavAmAM AvI rahyuM che. (1) kriyArUpI paDado : ApaNA jIvanano kriyAvALo paDado thoDoka khullo rahe che ane thoDoka baMdha rahe che. je kriyAothI lokamAM niMdA na thAya, evI khAvApivAnI, dhaMdhA-vyApArAdinI kriyAo badhA loko khullA manathI kare che. A to badhAnA jIvanamAM thanArI sAmAnya kriyAo che. jo ke viSayabhoga vagere keTalIka kriyAo vyaktigatarUpe badhA vaDe karAya che, paraMtu lajajAspada hovAthI e kriyAo ekAntamAM karavAmAM Ave che; sArvajanikarUpe nahIM.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana je kriyAo lokaniMdya hoya che, jene aparAdha mAnavAmAM Ave che ane jene karavAthI apayaza ane daMDane pAtra thavuM paDe che - evI sAta vyasanAdi kriyAo karavAvALA temane chupAvIne ja kare che, tathA e kriyAo koi bIjAne khabara na paDe, te mATe prayatnazIla paNa rahe che, arthAt AvI kriyAone DhAMkavAvALo paDado baMdha ja rAkhavAmAM Ave che. 22 samAjanuM eka durbhAgya che ke pAzcAtya saMskRtinA duSprabhAvathI sarvathA tyAgavAyogya kriyAo paNa Aje sArvajanikarUpe khullI rIte karavAmAM AvI rahI che. svachaMdatAnA nAme thanArI amaryAdita kriyAo tathA TI.vI. para batAvavAmAM AvatA vijJApano ane philmo tenuM pratyakSa pramANa che. chatAM te sAmAjika stare svIkArya nathI banI zakatI. samAjamAM temanI niMdA ja thAya che. keTalIka kriyAo evI paNa hoya che ke jenA karavAthI lokamAM yaza maLe che, puraskAra temaja abhinaMdana patro vagere paNa maLe che. dayA, dAna, zIla, bhakti, pUjA, vrata, upavAsAdi dhArmika kriyAo tathA sArvajanika hitanI aneka kriyAo evI hoya che. e kAryone karanArAo temane DhAMkanAro paDado khullo rAkhe che, temano vadhumAM vadhu pracAra kare che. pote pracAra karavAmAM saMkoca anubhave to bIjAone kahIne karAve che. A pramANe uparokata badhI kriyoone jo pApakriyA ane puNyakriyAomAM vaheMcavAmAM Ave, to emaja kahevAze ke ApaNe kriyAvALo A paDado ardho khullo rAkhavA mAgIye chIye ane ardho baMdha rAkhavA mAgIe chIe. (2) pariNAmarUpI paDado : jevI rIte nATakamAM pahelo.paDado kholIne koi dRzya batAvavAmAM AvI rahyuM hoya ane tenI pAchaLa bIjA dRzyanI taiyArI cAlI rahI hoya to te taiyArI janatAne nathI dekhAtI, paraMtu kAryakartA to tene dekhe ja che. evI rIte kriyAnA paDadAnI pAchaLa jIvanamAM pariNAmarUpI paDado hoya che. jo ke
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 3: kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM jIvanamAM sthAna pahelA kriyAno paDado hovAthI te kriyA badhAne dekhAya che, tathApi pariNAmono paDado pAchaLa hovAthI bIjAone dekhAto nathI. te potAne to avazya dekhAya che, kAraNa te potAnA aMtaraMgamAM hoya che ane ApaNe tenuM vedana karIe chIe, tene bhogavIe chIe. kriyA ane pariNAmamAM paraspara saMbaMdha : pariNAmo ane kriyAomAM sAmAnyata: nimitta-naimittika saMbaMdha hoya che. tethI jevA ApaNAM pariNAma (bhAva) hoya che, sAmAnya rIte tevI ja bAhya kriyA paNa hoya che. khAvuM-pIvuM, uThavuM-besavuM, bolavuM, dhaMdhovyApAra vagere laukika kriyAo tathA bhakti, pUjA, dAna vagere dhArmika kriyAo karatI vakhate sAmAnya rIte ApaNA pariNAma paNa tevA ja hoya che. uparokta nimitta-naimittika saMbaMdhane kAraNe kriyA joipariNAmono aMdAja sahaja ja AvI jAya che. mATe kriyAnA mAdhyamathI pariNAma jANI zakAya che. bhojana ke pUjA karatI vyakitane joiema kahevAze ke A samaye A vyaktinA bhAva bhojana karavAnA ke pUjA karavAnA che. kriyA ane pariNAmanI svataMtratA : upara jaNAvyA mujaba nimitta-naimittika saMbaMdha hovA chatAM ghaNAM pariNAma tathA ghaNI badhI kriyAo evI paNa hoya jemano ApasamAM koi saMbaMdha na hoya. jIvanamAM evA paNa ghaNA prasaMgo bane che ke jevA bhAva hoya tevI kriyA nathI hoI zakatI ane jevI kriyA hoya tevA bhAvo hotA nathI. prazna:- kriyA koi judI hoya ane pariNAma koi judA - evuM kyAre bane che? uttara:- jema ke kArano kuzaLa DrAivara kAra calAvatA calAvatA keseTa paNa sAMbhaLato hoya ane ApaNI sAthe vAto paNa karato hoya, tenA hAthapaga kAra calAvavAnI kriyA karatA rahe che ane A kriyA karatA tenA pariNAma ke upayoga (dhyAna) keseTa sAMbhaLavAmAM ke ApaNI sAthe vAto karavAmAM
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana lAgato hoya. paNa jayAre kAra calAvatA zIkhato hato tyAre te pUruM dhyAna (jJAnanI ekAgratA) te tarapha ja rAkhato hato ke "have klaca dabAvavAno che, have giyara badalavAno che? - vagere, paNa pUrUM zIkhI lIdhA pachI A kriyAo sahaja thatI rahe che ane tenA pariNAma keseTa sAMbhaLavAmAM ke ApaNI sAthe vAto karavAmAM rahe che. te pramANe ja koi kuzaLa TAIpIsTa paNa vAto karato rahe che, lakheluM vAMcato rahe che tathA tenI AMgaLIo barAbara TAipa paNa karatI rahe che. uparokata DrAivara ane TAipisTanI jema ApaNA jIvanamAM paNa evA ghaNA prasaMgo banatA hoya che. bhojana karatA TI. vI. jovAnI kriyA cAlatI rahe che. ane te ja samaye ApaNe koI sAthe vAto karatA rahIye ke kaMika vicAra karatA hoie. - khAvA-pIvA vagere laukika kriyAonI to vAta zI karavI ? ApaNI dhArmika kriyAomAM to sAmAnya rIte evuM ja banatuM hoya che. pUjana prAraMbha karatI vakhate thoDIka kSaNa sudhI to pUjana nA chaMdo bhAvapUrvaka vaMcAya che, paNa tarataja ApaNuM mana (pariNAma) dhaMdho-vepArAdi laukika viSayomAM jatuM rahe che. ApaNe divasabharanA kAryakramanI yojanA te ja samaye banAvI laIye chIe ke Aje amukane DrAphTa mokalavo che, tene mAla mokalavo che, pelI mITIMgamAM javAnuM che .....vagere. ApaNe kevaLa yojanA ja nathI banAvatA, paraMtu te viSayamAM eTalA tanmaya banI jaIe chIe ke vikalpomAM ja badhA kAryo pUrNa karI laIe chIe, ane mukhethI pUjananA chaMdo bolatA rahIye chIe ane hAthathI pUjana-sAmagrI caDhatI jAya che. jayAre pUjA purNa thai jAya che tyAre jANe ApaNe bhAnamAM AvIe chIe ke "are pUjAto pUrI thaI gaI'. aMgrejImAM eka kahevata che - 'Present body absent mind' arthAt "zarIra upasthita ane mana anupasthita" A kahevata paNa kriyA ane pariNAmanI bhinna dizAovALI sthiti siddha kare che. teomAM atyaMta abhAva hovAthI teonuM svarUpa to paraspara bhinna ja rahe che, bhale ne te eka
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 3: kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM jIvanamAM sthAnA 25 jevA lAge, paraMtu ahIM to kriyA koi judI ane pariNAma koi judA jevI sthiti spaSTa karavAnI che. AcAryakalpa paMDita ToDaramalajInA jIvananI eka ghaTanA suvikhyAtA che, temane cha mAsa sudhI e vAtanI khabara ja nahotI paDI ke bhojanamAM mIThuM nathI; kAraNake bhojananI kriyA vakhate paNa temanA pariNAma "samyajJAnA caMdrikA saMbaMdhI vicAromAM magna rahetA hatA. vAstavamAM kriyA to zarIrAzrita che atpudgala dravyanuM pariNamanA che ane pariNAma jIvanI paryAya che. mATe banne bhinna dravyonI paryAyo hovAthI te bannemAM atyaMta abhAva che. mATe kriyA ane pariNAma eka jevA hoya ke na hoya, teo paraspara nirapekSa ane svataMtra hoya che. jayAre teo eka jevA hoya tyAre temanAmAM nimitta-naimittika saMbaMdhano vyavahAra karI temane ekabIjAnuM kAraNa-kArya kahevAmAM Ave che. prazna:-pariNAma ane kriyAmAM nimitta-naimittika saMbaMdha hovA chatAM paNa pariNAma kaika judA ane kriyA kaika judI evuM kema bane che? uttara:- nimitta-naimittika saMbaMdha vastunuM pAramArthika svarUpanathI. je dravya pote kAryarUpa pariNamita thAya che tene upAdAna kahe che ane je kAryanI utpattimAM anukULa hoya, te bAhya-padArthane nimitta kahe che. tathA upAdAnamAM thanArA kAryane upAdeya ke naimittika kahe che. pAramArthika draSTie jovA jaie to pariNAma ane kriyAmAM paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha nathI. banne potapotAnI svataMtra yogyatAthI pariNamita thAya che, mATe kriyA koi hoya ane pariNAma koi judA ja prakAranA hoya - AvI sthiti sahaja saMbhava che ane temAM bannenI svataMtra yogyatA ja kAraNa che. bIjI vAta e paNa che ke bAhya-kriyA sthULa hoya che, mATe temAM bahu jaladI-jaladI parivartana nathI dekhAtuM, tyAre pariNAma to kriyAnI apekSAe vadhu sUkSma che ane teomAM parivartana paNa ghaNI ja jhaDapathI thAya che. mATe kriyA tenI te ja thatI rahe ane pariNAma tene choDI anya viSayamAM lAgI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana jAya evuM sahaja saMbhava che. bhojana ke pUjananI kriyA jeTalA samaya sudhI cAle che teTalA samayamAM hajAro lAkho prakAranA pariNAma thai zake che. | kriyAnI jema ja ApaNe potAnA prazaMsanIya zubha pariNAmono to pracAra karavA icchIye chIe ane lokaniMdya pariNAmone chupAvIne rAkhavA mAgIe chIe, tyAM sudhI ke ApaNe te anusAra kriyA karavAthI paNa bacavA mAgIe chIe ane te ja ApaNA hitamAM che. upadezamAM paNa zubha pariNAmanI preraNA ApavAmAM Ave che, azubha kriyA ke azubha pariNAmone choDavAnI preraNA ApavAmAM Ave che. joke uttama ArjavadharmanA prakaraNamAM pariNAmonI saralatA rAkhavAnI preraNA ApatA kahyuM che ke "mana meM hoya to vacana ucariye, vacana hoya to tanasoMkariye'; paraMtu AvI sthiti to vItarAgI munirAjonI hoya che, viSaya-kaSAyamAM racyA-pacyA gRhasthone mATe to e ja yogya che ke manameM hoya so maname dhariye, vacana hoya tanaso nahi kariye. A pramANe spaSTa thAya che ke pariNAma, jIvanA bhAva che, je kriyAthI nirapekSa rahI potAnI tatsamayanI yogyatAnusAra potAnA svakALamAM pote utpanna thAya che. (3) abhiprAyarUpI paDado: kriyA ane pariNAmanA svarUpanI vistArathI carcA karyA pachI abhiprAyanI carcA jarUrI che. e to pahelAM kahevAmAM AvyuM che ke ahIM abhiprAyano Azaya zraddhA guNanI paryAya sAthe che jene pratIti ke abhiniveza paNa kahe che. ahIM to kriyA ane pariNAmanA saMdarbhamAM abhiprAyanuM svarUpa vizeSa spaSTa karavuM Avazyaka che. prazna:- mokSamArga prakAzaka pRSTha90 upara jANelA padArthanI zraddhAne jJAnanuM kArya kahyuM che, to zuM zraddhA, jJAna guNanI paryAya che ? uttara :- zraddhA ane jJAnamAM mithyApaNuM ane samyakapaNuM eka sAthe hovAnI apekSAe aneka sthAne e bannenA abhedanuM kathana paNa karavAmAM Ave che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 3: kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM jIvanamAM sthAna 27 samayasAramAM AtmAne jJAnamAtra paNa kahevAmAM Avyo che. A apekSAthI paNa zraddhA, jJAna, cAritra - badhA jJAna arthAt AtmAnA ja pariNAma kahevAmAM Ave che. caturtha guNasthAnamAM zraddhA-jJAnanI nirmalatA, bAramA guNasthAnamAM cAritranI pUrNatA tathA teramAM guNasthAnamAM jJAna-darzana-sukha-vIryanI pUrNatA kahevAmAM AvI che. tethI zraddhA-jJAna-cAritra AdiguNomAM kathaciMt bhinnatA sahaja siddha thAya che. abhiprAya, pratIti, mAnyatA, zraddhAna, rUci Adi zabdo paryAyavAcI che. ApaNA jIvanamAM abhiprAyanI zI bhUmikA che tenuM pariNamana kyA rUpamAM thAya che? vagere aneka biMdugaMbhIratApUrvaka vicAraNIya che, kAraNake kriyA ane pariNAma to saralatAthI samajamAM AvI jAya che, paraMtu "abhiprAya" zabdano bhAva spaSTathato nathI. nIce jaNAvela udAharaNa parathI abhiprAya zabdanuM svarUpa saraLatAthI samajI zakAya che. koinATakamAM lagabhaga 12 varSano eka chokaro, chokarIno abhinayA kare che. e abhinayanI saphaLatA mATe te chokarI jevI vezabhUSA to pahere ja che. "huM jai rahyo chuM" evuM na bolI "huM jai rahI chuM' - ema bole che. A kizorAvasthAmAM avAja to mAdA arthAta chokarIo jevo ja che. abhinayanI saphaLatA mATe te eTalo tanmaya thai jaI chokarIo jevA hAva-bhAva kare che ke prekSaka tene chokarI ja samajI le che. jo durbhAgyathI te samaye gati-baMdhano kALa hoya to te pariNAmothI tene strI-paryAya prApta thavA yogya karma paNa baMdhAi zake che. ahIM ema kahI zakAya ke tenA bhAva strIpAtrano abhinaya karavAnA che, strI jevA banavAnA nathI; paraMtu bhAvapUrNa prastuti karavA mATe tevA abhinayamAM tanmayatA paNa thai jAya che - e apekSAe ahIM tenA strI jevA pariNAma kahevAmAM AvyA che. ahIM eka vAta vicAraNIya che ke kriyA ane pariNAmonA stara para
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana te bALaka strItvano anubhava karato karato potAne strI mAne che ke purUSa ? te potAne purUSa ja mAne che nahIM to tene rameza-sureza vagere nAme saMbodhatA te javAba kema Ape che ? 28 have e vicAravA jevuM che ke 'huM purUSa ja huM strI nathI' A mAnyatA ke anubhUti kyAM cAlI rahI che ? tenI kriyAo to strI jevI che, bhAva paNa strI jevA che. mATe samAdhAna e ja che ke tenI purUSa hovAnI anubhUti ke mAnyatA, abhiprAya arthAt zraddhAnA pariNamanamAM ja cAlI rahI che. e ja te abhiprAya che, jenI dizA kriyA ane pariNAmathI bhinna che. jo ke abhiprAya paNa zraddhA guNanI paryAya hovAthI tene pariNAma paNa kahevAya che, paraMtu ahIM jJAna ane cAritra guNanI pariNatithI bhinnatA batAvavA te pariNAmane 'abhiprAya' zabdathI saMbodhita karAyo che. prazna :- te bALaka abhiprAyamAM potAne purUSa mAnavAnI sAthe-sAthe jJAnamAM potAne purUSa jANe che; tyAre ahIM mAtra zraddhAnI vAta kema karAya che? uttara :- e vAta ThIka che ke jANavuM ane mAnavuM eka sAthe thAya che, paraMtu jANavAmAM anya viSayo paNa jJeya bane che; jayAre ke zraddhAnamAM koi eka viSayamAM ja ahampaNu hoya che. ahIM prakaraNa paNa abhiprAyanuM svarUpa spaSTa karavAnuM che, mATe zraddhAnI mukhyatAthI kathana karavAmAM AvyuM che. prazna :- jo zraddhAno viSaya eka ja che to 'tattvArtha zraddhAnam samyagdarzanam' mAM sAteya tattvonI pratIti kevI rIte kahevAmAM Ave che ? uttara :- A kathana jJAnanI mukhyatAthI karavAmAM Ave che. dRSTipradhAna kathanamAM zraddhAno viSaya eka akhaMDa-abheda-sAmAnya-nitya-trikALIjJAyakabhAva ja che. jJAnanI pradhAnatAthI zraddhAnA viSayamAM bheda karI tene anaMta guNono piMDa, upayoga lakSaNarUpa vagere paNa kahevAmAM Ave che. ahIM vadhAre vistAranI AvazyakatA nathI, saMkSepamAM eTaluM ja kahevuM puratuM che. ...
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 3: kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM jIvanamAM sthAna uparokta bALaka jevI ApaNA badhAnI paNa e ja sthiti che. ApaNA badhAno DaoNkaTara, paMDita, zeTha, kavi, lekhaka, purUSa, strI vagere avasthAomAM koine koi rUpamAM aham niraMtara rahe che. anya kAryomAM niraMtara tanmaya rahevA chatAM ApaNo ahama kAyama rahe che, te maTato nathI. pUjA karatI vakhate kepravacana sAMbhaLatI vakhate kriyA ane pariNAmomAM pUjana ane avAja bhAvo vidyamAna rahetA hovA chatAM zeThajI potAne zeTha tathA DaoNkTara potAne DaoNkTara mAne che. purUSa ke strIo paNa potAne purUSa ke strIo samajIne ja potAnA mATe nizcita karelA judAM judAM sthAne besI pravacana sAMbhaLe che. zrotAonI to vAta ja zI karavI? bhedavijJAna ane samyagdarzananuM svarUpa tathA tenI vidhinuM bhAvavibhora thai varNana karanArA adhikAMza pravaktA paNa te samaye zuM potAne purUSa, khaMDelavAla, agravAla, vagere rUpe nathI mAnatA? A badhI abhiprAyanI ja kamAla che. abhiprAya potAnI anubhUtimAM eTalo majabUta rahe che ke tenA para bAhya kriyA ane pariNAmono koi prabhAva paDato nathI. te temanAthI aprabhAvita rahIne ja potAnI dhArAmAM vaheto rahe che. abhiprAyanI A vizeSatAnuM vizeSa spaSTIkaraNa AgaLa paNa yathAsthAne karavAmAM Avaze. prazna:-pariNAma ane abhiprAyamAM zuM aMtara che? uttara:- A prasaMgamAM pariNAma zabdano artha, rAga-dveSa, puyapApAdicAritramohanA udayathI thanArA vikAra tathA kSayopazama jJAna abhISTa che. abhiprAya zabdano Azaya zraddhA jJAnanI viparItatA keyathArthatA arthAt rUci, pratIti, adhyavasAya vagere bhAvothI che. temAM darzanamohano udaya nimitta che. prazna :- kSayopazama jJAnane pariNAmomAM zA mATe sAmela karavAmAM AvyuM che? uttara :- zAstrAnusAra yathArtha dhAraNA hovA chatAM abhiprAyamAM viparItatA banI rahe che, mATe te abhiprAyathI bhinna hovAthI tene pariNAmomAM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 sAmela karavAmAM AvyuM che. A viparItatAmAM darzanamohanIya karma prakRtino udaya nimitta bane che. jJAnanI hInAdhikatAmAM jJAnAvaraNInI prakRtino kSayopazama nimitta hoya che. kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana prazna:- koi saraLa udAharaNa ApI pariNAma ane abhiprAyanuM aMtara spaSTa karo ? uttara :- eka mAtA potAnA tophAnI bALakane, bhUla karavA badala sudhAravAnA uddezathI tenApara krodha kare che ane tene mAre che. ahIM kriyA ane pariNAmomAM krodha Avyo chatAM abhiprAyamAM potApaNuM ane hitabuddhi che. te ja mAtA jyAre paDosaNanA nAnA bALakane khoLAmAM besADI vahAlathI ramADe che tyAre pariNAma ane kriyAmAM prema hovA chatAM abhiprAyamAM tenA pratye potApaNuM ke mamatva nathI. A uparathI pariNAma ane abhiprAyamAM spaSTa aMtara samajI zakAya che. prazna - cap 1. ApaNA jIvanamAM kriyA rUpI paDadA para ghaTita thanArI ghaTanAo tathA prabhAvonuM vizleSaNa karo. 2. kriyA ane pariNAmonI svataMtratA siddha karI temAM nimittanaimittika saMbaMdhanI vyAkhyA jaNAvo. 3. 'abhiprAya' thI Apa zuM samajo cho ? kriyA ane pariNAmonA saMdarbhamAM abhiprAyanI vyAkhyA udAharaNa sahita prastuta karo.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya kiyA, pariNAma ane abhiprAyamAM uttarottarasUmatA kriyA, pariNAma ane abhiprAyanI paribhASA temaja svarUpanI carcA bAda eka vAta vizeSa jaNAya che ke, bIjuM pahelAnI apekSAe vadhAre sUkSmA ahIM sthUlatA ke sUkSmatAno Azaya temanA AkAra-prakArathI nathI, paraMtu temanA prameyatva sAthe che arthAt je jeTalI zIvratA ane saraLatAthI jaNAya, te sthULa che ane jene jANavAmAM vizeSa prayatna karavo paDe, te sUkSma che. kriyAnI sthULatA:- uparanI paribhASAnA saMdarbhamAM jovA jaIe to kriyA sarvAdhika skULa che. potAnI kriyAone to ApaNe pote jANIe ja chIe, bIjAo paNa jANI le che. jagatamAM koi vyakitanI prazaMsA ke niMdA tenI bAhya-kriyAonA mAdhyamathI thAya che. A ja kAraNa che ke sAdhAraNa vyakti dharma karavA sau prathama te bAhya-kriyAone ja aMgIkAra kare che, jethI lokamAM prazaMsA maLe che athavA jene dharma kahevAmAM Ave che. kriyAnI gaMdha arthAta teno prabhAva bahu jhaDapathI phelAya che. AjanA sUcanA-krAntinA yugamAM to pratyeka ghaTanAnI sUcanA thoDIka miniTomAMja AkhI duniyAmAM phelAi jAya che. jo vaDApradhAnane zaradI paNa thai jAya, to AkhI duniyAne khabara paDI jAya che. duniyAnA koipaNa khUNe thatI hiMsA, lUMTaphATa, corI, baLAtkAra vagere ghaTanAothI vartamAnapatro bharelA hoya che
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA tathA TI.vI. para 24 kalAka ApavAmAM AvatA samAcAromAM e ja ghaTanAo guMjatI rahe che. pUjana vidhAna karAvatI vakhate jo vidhAnAcArya dIpanI jagyAe dhUpano chaMda bolI de, to janatA tarata Toke che. pravacanamAM jo eka zabdano paNa khoTo prayoga thai jAya to tatkALa tenI pratikriyA sAme AvI jAya che. kevaLa kharAba kAmono ja nahIM paNa sArA kAmono prabhAva paNa janasAmAnya para paDe che. pAMce pAponA tyAgI munirAjonA jIvanathI ApaNane paNa tapa, tyAga ane saMyamanI preraNA maLe che. jagata temanA caraNomAM nata-mastaka rahe che. jo koI rIkSAvALo koinI bhUlAelI parsa polIsa sTezanamAM jamA karAvI deketenA mAlika sudhI pahoMcADI deto vartamAna patromAM prAmANikatA haju bAkI che zIrSaka heThaLa tenI prazaMsA chapAya che. temaja jo sAMpradAyika hullaDamAM eka saMpradAyanI vyakti bIjA saMpradAyanI vyaktinI rakSA kare to tenI mAnavatAnA gIto paNa sUcanA mAdhyamomAM gavAyA che. A pramANe bAhya kriyA atyaMta sthULa hovAthI kriyAnA stara para thanArI bhUla paNa badhAne dekhAya che. jo ema kahIe ke jagata mAtra kriyAone ja dekhe che, to koi atizayokti nathI. ahIM kriyAnI carcA karatI vakhate zarIrAdi para-padArthonI kriyAone jIvanI kahI che; paNa A kathana asabhUta-vyavahAra nayanI apekSAe samajavuM joie. vAstavamAM AtmA A kriyAono kartA nathI. AtmAnA rAgAdibhAvonA nimitte te kriyAo thAya che. tethI AtmAne vyavahAranayathI temano kartA kahyo che. pariNAmonI sUkSmatA-sthULatA :- kriyAnI apekSAe pariNAma ghaNA sUkSma hoya che. te bIjAonI pakaDamAM to sIdhA AvatA nathI, paraMtu kriyAnA mAdhyamathI ja jaNAya che. kriyA vyakta hoya che ane pariNAma Avyakta hoya che. mATe pariNAmonI jANa jagatane tyAre ja thAya, jayAre te kriyAnA mAdhyamathI vyakta thAya arthAt temanA nimitte kriyA paNa tevI ja hoya jevA pariNAma thayA che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 4: kriyA, pariNAma ane abhiprAyamAM uttarottara sUkSmatA 33 jo ke ApaNA pariNAmone jagata sIdhI rIte jANatuM nathI, to paNa ApaNe pote to temane jANIe ja chIe temane mAtra ApaNe jANatAja nathI paNa temAMthI utpanna thatA sukha-du:kha paNa ApaNe bhogavIe chIe. dhAro ke, pravacanane samaye mAIka vagerenI vyavasthAmAM bhaMga thavAthI jo pravacanakArane krodha AvI jAya, paNa te ema vicArI teno krodha vyakata nA kare ke jo huM krodha vyakata karIza to mArI pratiSThAne dhakko lAgaze; to koNa jANaze ke tene krodha Avyo che ? badhA emaja samajaze ke paMDitajI ghaNAM zAMta svabhAvanA che. jo ke temanA pariNAmomAM krodha che ane teo AkuLatAnuM vedana karI rahyA che chatAM temane zAMta pariNAmI samajavAmAM Ave che, kAraNa temaNe kriyAnA mAdhyamathI krodha vyakta karyo nathI. A pramANe ja koi dukAnano selsamena athavA vimAnanI paricArikA sasmIta vadane ApanuM svAgata karatA te du:khI paNa hoi zake che. zakaya che ke potAnI mAtAnI bimArIne kAraNe teNe rajA mAgI hoya, paNa tenA uparIe tene rajA na ApI hoya; mATe te mAtAnI ciMtAthI du:khI hoya, paNa hasate moDhe ApanuM svAgata karavAnI tenI pharaja che; mATe tene hasavuM to paDaze ja, kAraNa tene hasate moDhe svAgata karavAno pagAra maLe che. jo ke Apa tenA du:khane jANI zakatA nathI, paraMtu te to jANI rahI che ane bhogavI paNa rahI che. te pramANe ja tamArI sAthe hasI hasIne vAto karatA potAno mAla batAvanAra selsamena tame mAla na kharIdo to aMdara ne aMdara khIjAto hoya, paNa potAnI khIja vyakta karI zakato nathI; mATe Apato tene zAMta svabhAvI ja samajazo. je pariNAmone ApaNe bIjAo sAme pragaTa thavA devA nathI mAgatA, ApaNe tene kriyAmAM vyakata na thavA devAno prayAsa karIe chIe. e vAta to judI che ke ApaNe temAM saphaLa thaI zakazuM ke nahIM? te to ApaNI abhinaya kuzalatA ke akuzalatA para nirbhara che, jo mAyA kaSAyanI tIvratA hoya to potAnA pariNAmone chupAvavAmAM saphaLa thaizuM. A pramANe kriyAnuM jJAna badhAne hovA chatAM pariNAmone anyA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana loko jANI zakatAM nathI. jayAre te kriyAnA mAdhyamathI vyakta thAya che, tyAre ja anya loko kriyAnA mAdhyamathI temanuM anumAna jJAna karI zake che. abhiprAyanI sUkSmatA :kriyA ane pariNAmothI paricita A jagata abhiprAyathI sAva aparicita ja che. kAraNa abhiprAyanI dhArA pariNAmonA taLiye vahetI hoya che. jagatanA prANIomAM mithyA mAnyatAono pravAha anAdikALathI cAlyo Ave che, to paNa temanI tarapha koinuM dhyAna jatuM nathI. ane kadAca te khyAlamAM AvI jAya to teo abhiprAya ane pariNAmamAM bheda samajI zakatA nathI. 34 jema kAra paiDAM vaDe saDaka para doDe che, paNa sTIyariMgathI tenI dizA nakkI karAya che; tevI rIte pariNAma abhiprAyathI bhinna hovA chatAM pariNAmonI dizA abhiprAya vaDe nakkI karAya che. jayAM sudhI abhiprAyamAM dehAdimAM ahambuddhi rahe che, tyAM sudhI pariNAmonI dhArA para padArtho tarapha vahe che, tathA jyAre abhiprAyamAM potAnA caitanya svabhAvamAM ahambuddhi thAya che, tyAre pariNAmono pravAha paNa sva sanmukha thai jAya che. abhiprAyamAM parivartana eka gupta krAMti che. jema bIja mAMthI aMkura phUTe che paNa te jamInanI nIce ja rahe che, mATe koine dekhAtuM nathI. jyAre te choDa banI upara Ave che tyAre ja te dekhAya che; te pramANe abhiprAya badalAtA tatkAla pariNAmo ane kriyAmAM moTuM parivartana dekhAtuM nathI; pariNAmomAM vizeSa parivartana kALAMtare thAya che. tyAre ja te kriyAnA mAdhyamathI jagatane dekhAi zake che. A pramANe abhiprAya, pariNAmothI paNa vadhAre sUkSma che, je jinAgamanA AlokamAM vizeSa prayatnapUrvaka nirikSaNa karavAthI ja ApaNA khyAlamAM AvI zake che. prazna :- abhiprAyane samajavA mATe ApaNe kevA prakArano prayatna karavo joie ? uttara :- dainika jIvanamAM ApaNA je paNa pariNAmo thAya che, ApaNe temAM praznArthacihna mUkIe chIe ke te zA mATe thAya che ? jevA ke
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 4 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyamAM uttarottara sUkSmatA ApaNe pUjA zA mATe karIe chIe ? Ama pariNAmo sAme 'kema - zA mATe ?' mUkI tenuM kAraNa zodhavAmAM Ave ane pachI je javAba Ave temAM paNa 'zA mATe ?' mUkavAmAM Ave. AvI rIte be cAra vAra praznArthacinho mUkI vicAra karavAthI je chello javAba Avaze te ApaNA abhiprAyane batAvaze. dAkhalA tarike nIce jaNAvela praznottara juo : prazna :- ApaNe vyApAra zA mATe karIe chIe ? uttara :- dhana kamAvavA mATe. prazna :- dhana zA mATe kamAvIe chIe ? uttara :- bhoga-sAmagrI bhegI karavA. prazna :- bhoga-sAmagrI zA mATe bhegI karIe chIe ? uttara :- sukhI thavA mATe. A badhA parathI siddha thAya che ke ApaNe bhogomAM sukha mAnIe chIe. A mAnyatA ja ApaNo abhiprAya che. A abhiprAya sAco che ke khoTo ? tenI mImAMsA eka alaga viSaya che, jenI carcA zAstromAM aneka sthaLe karavAmAM AvI che. 35 prazna :- Ama 'zA mATe' kyAM sudhI lagADazo ? A to aMtahIna prakriyA banI jaze ? uttara :- 'zA mATe' lagADatA-lagADatA jyAre prayojanabhUta sAta tattvo viSe ApaNI mAnyatA spaSTa thai jAya, to samajI lyo ke ApaNe abhiprAya jANI lIdho. tyAra bAda 'zA mATe ?' lagADavAnI jarUra nathI. A prakriyAnuM vizeSa spaSTIkaraNa AgaLa upara yathAsthAne vadhu karavAmAM Avaze. ahIMyA to mAtra abhiprAyanI sUkSmatA darzAvavA saMkSipta carcA karavAmAM AvI che. prazna :- abhiprAya spaSTa thayA bAda 'zA mATe?' praznArthacihna lagADI zakAya ke nahIM ? uttara :- jayAre abhiprAya samajavAnuM ja prayojana hoya to vadhAre
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA praznArtha cinha lagADavAnI zI jarUra che ? jo tenA kAraNonI ane ayathArthatAnI mImAMsA karavI hoya to "zA mATe?' lagADI teno nirNaya karavAmAM Ave. prazna :- zuM ApaNI vANI ke kriyAnA mAdhyamathI abhiprAya paNa vyakta thAya che? uttara :- hA! koivAra evuM paNa thai zake che. ekavAra rAmalIlAmAM hanumAnano abhinaya karavAvALA pAtrane azoka vATikAmAM AkAza mArge praveza karI sItAjIne rAmacaMdranI mudrikA ApavAno abhinaya karavAno hato. te mATe doraDAvaDe kUdavAnI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. abhinaya karatI vakhate tenA kUdavAnA thoDAka samaya pahelAM doraDuM tUTI gayuM ane te paDI gayo. sItAjInuM pAtra samajI nahI zakyuM ke doraDuM tUTI gayuM che, mATe teNe potAno saMvAda bolavAnuM zarU karyuM "he bhAI! Apa koNa cho ? ....paraMtu te vyakita gussAmAM bolyo "bhAi-bAikaMi nahI pahelAM batAvo ke doraDuM koNe kApyuM?" ahIM ApaNe vicAra karIe ke te vyakti ema zA mATe bolyo? te potAne hanumAna nahI, paNa rameza-sureza vagere vyaktinA rUpamAM mAne che. mATe tenI vANImAMtene utpanna thayela krodhanI sAthe tenI mAnyatA paNa jhaLakI rahI che. Ama aneka prasaMgomAM ApaNo abhiprAya paNa vANI ke kriyAnA mAdhyamathI vyakta thAya che. prazna - 1. kriyA ane pariNAmanI skUlatA ane sUkSmatA spaSTa karo. 2. siddha karo ke abhiprAya, pariNAmothI paNa vadhAre sUkSma che. 3. ApaNe potAnA abhiprAyane kayA prakAre samajI zakiye ? udAharaNa sahita spaSTa karo.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahevAya (pa) kriyA, pariNAmaao abhiprAyalojIvana para prabhAva kriyA, pariNAma ane abhiprAyanI paribhASA, svarUpa Adine saMbaMdhe Avazyaka carcA karavA uparAMta e jANavuM Avazyaka che ke ApaNA jIvanamAM teno zo prabhAva paDe che? jo laukika jIvananA saMdarbhamAM vicAra karavAmAM Ave to eTaluM to spaSTa ja che ke ApaNI kriyAo ja jagatane prabhAvita kare che tathA ApaNe bIjAonI kriyAothI prabhAvita thaie chIe. pariNAma paNa jayAM sudhI kriyAmAM na Utare arthAt kriyAvaMta na thAya, tyAM sudhI temano loka jIvana para koI prabhAva paDato nathI. jo koi vyaktine corI karavAno ke koinI hatyA karavAno bhAva Ave, paraMtu te corI ke hatyA na kare to tenAthI bIjAne koi pharaka paDaze nahIM. mATe lokika kAyado paNa mAtra pariNAmonA AdhAra para koIne aparAdhI nathI mAnato. te to tyAre ja aparAdhI mAne, jayAre kriyAmAM aparAdha thai jAya. A viSaya paraDaoN. hukamacaMdajI bhATille potAnI kRti "ahiMsA : eka vivecana' mAM vadhu prakAza pADyo che. pariNAmonI jema abhiprAya paNa lokajIvana para sIdho prabhAva nathI. pADato. te paNa pariNAmonA mAdhyamathI vANImAM ke kriyAmAM vyakta thAya, tyAre ja prabhAvita kare che. jo koi vyakti tamArA makAnane potAnuM makAna mAne, paraMtu koine kaMi kahe nahIM ane tamArA makAnamAM jAya paNa nahIM, to tethI tamane zo pharaka paDaze? kaMi ja nahIM.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana strI, putra, makAna zarIrAdine ApaNe anAdithI potAnA mAnI rahyA chIe, to zuM tethI te kharekhara ApaNAM thai gayAM? nA. pratyeka dravya potAnA kramabaddha pariNAmomAM svAdhIna ane sahaja pariNamana karI rahyuM che. ApaNo viparIta abhiprAya paNa A vizva vyavasthA anusAra svAdhInatAthI potAnuM pariNamana karI kahyo che, paraMtu tethI vizvanI vyavasthApara koiprabhAva paDato nathI. A prakAre spaSTa thAya che ke laukika vyavasthA para bAhya kriyAno sIdho prabhAva paDe che. pariNAma ane abhiprAya jayAre kriyAnA mAdhyamathI vyakta thAya che, tyAre duniyAnA jIvo temanAthI prabhAvita thai prasanna ke aprasanna thAya che. bIjAonI zreSThatAnuM mUlyAMkana kriyA vaDe ja karavuM joie, samAjamAM evuM ja bane che ane eja saMbhava che; paNa potAnuM mUlyAMkana mAtra kriyAthI nahI paraMtu pariNAmo ane abhiprAyathI karavuM joie. jo koi vyakti mAna-pratiSThA mATe ke koipadanI prApti mATe athavA Teksa bacAvavA koI saMsthAne dAna Ape che, to tenA AvA pariNAmonuM phaLa to te vyaktine ja maLaze. saMsthAne to dAna ja maLyuM ane tethI tenI pravRttiono pracAra-prasAra ja thaze. teNe kyA uddezanI prApti mATe dAna ApyuM che - teno saMsthA parakoI prabhAva nahIM paDe. saMsthA to tenA dAna pratye kRtajJatA ja vyakta karaze. jo ke pariNAma ane abhiprAya laukika vyavasthAne sIdhA prabhAvita nathI karatAM; to paNa sukha-du:kha, baMdha-mokSa vagere to tenA para ja nirbhara rahe che. pahelA adhyAyamAM to spaSTa karavAmAM AvyuM ja che ke ApaNe du:khothI mukta thavA mATe kriyA, pariNAma tathA abhiprAyanuM svarUpa samajavuM che. mATe baMdhamArga tathA mokSamArga para temano zo prabhAva paDe che - e hakIkatanI mImAMsA karavI Avazyaka che. (1) kriyAno prabhAva:-pAramArthikadRSTithI jovA jaie to bAhya
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5: kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva 39 kriyAthI baMdha-mokSa, sukha-du:kha vagare kadI hotA ja nathI, arthAt jIva mATe bAhya kriyAnuM phaLa zUnya che, akiMcitkara che. bAhya-kriyApradhAna jagatane A vAta asatya, aTapaTI ane ekAnta vagere na jANe kevI lAgaze? paraMtu Agama, yukti ane anubhavanI kasoTI para cakAsavAmAM Ave to jaNAze ke vastusvarUpa evuM ja che. eka zikArI jaMgalamAM doDatA haraNa para goLI choDe che, paNa lakSya cUkI javAthI te haraNa bacI jAya che. have tame ja kaho ke zikArIne hiMsAnuM pApa lAgaze ke nahIM? koI samaju vyakti kaheze ke tene hiMsAnuM pApa avazya lAgavuM joie. tyAre huM pUchuM chuM ke zA mATe lAgavuM joie ? haraNa to maryuM nathI. tyAre te ema ja kaheze ke haraNanuM maravuM ke bacavuM tenA AyukarmanA kSaya ke udayane Adhina che, paraMtu te zikArIe mAravAno bhAva to karyo ja hato. mATe baMdha to pariNAmathI thayo, kriyAthI nahIM. prazna :- teNe mAravAno prayatna to karyo che ne ?pachI tene hiMsAno baMdha thavAnA kAraNomAM prayatnane paNa kema na gaNAya? uttara :- prayatnarUpI kriyA para pariNAmono Aropa karI abhUta vyavahAranayathI prayatnane paNa baMdhanuM kAraNa kahI zakAya che. AgamamAM paNa kahevAmAM Ave che; paraMtu ahIM to evo vicAra karavo ke vAstavika sthiti zuM che? jo kriyA mAtrathI baMdha thato hoya to eka sarakhI kriyA karanArA jIvone eka sarakhI karma-prakRti ane eka sarakho sthitianubhAga baMdha thavo joIe. paNa evuM banatuM nathI. zAstromAM kathAnaka Ave che ke vanamAM AtmadhyAnamAM lIna eka digaMbara munirAjanuM bhakSaNa karavA eka siMha temanA para trATake che. te ja kSaNe eka jaMgalI bhUMDatene jue che ane te munirAjane bacAvavA siMha para AkramaNa kare che. ApasamAM laDatAM te bannenA prANono aMta thai jAya che ane siMha narakamAM jAya che paNa bhUMDa svargamAM jAya che. A kathAnakathI spaSTa thAya che ke bannenI eka sarakhI kriyA hovA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana chatAM ekane pApano baMdha thayo ane bIjAne puNyano baMdha thayo. prazna:- siMha munine mArI rahyo hato ane bhUMDa tene bacAvI rahyo hato, mATe ema kevI rIte kahevAya ke bannenI kriyA eka sarakhI hatI ? uttara :- are bhAimAravA ke bacAvavAnA bhAvo to teonA pariNAmomAM hatA, mATe teo ekabIjAne mAravAnI kriyA ja to karI rahyA hatA! kharuM jotAM jagata to potAnA bhAvono AropakarIne ja kriyAno paricaya Ape che. mATe siMhanA pariNAmono Aropa tenI kriyA para karI ema ja kahevAze ke te munirAjane mArI rahyo hato; mATe tenI kriyA pApa kriyA kahevAze, ane bhUMDanA pariNAmono Aropa tenI kriyA para karI ema kahevAze ke te temane bacAvI rahyo hato. mATe tenI kriyA zubha-kriyA kahevAze; kAraNa ke bhAvo vinAnI kriyA sArI ke narasI kAMIpaNa hotI nathI. AgamamAM paNa kriyA para bhAvono Aropa karI mana-vacana-kAyanI zubha-kriyAne zubha-yoga tathA azubha-kriyAne azubha-yoga paNa kahevAmAM Avyo che. prazna :- upara jaNAvela kriyA ane pariNAma sAthe te bannenAM abhiprAyamAM zuM hatuM? uttara:- siMha to ajJAnI ja hato, kAraNa jo te jJAnI hota to tene munirAja para upasarga karavAno bhAva ja na Avata, tenA abhiprAyamAM eja ajJAna mithyAtva hatuM ke "huM siMha chuM A vyakti mArUM bhojana che, huM mArA parAkramathI Ane mArIne khAiza to sukhI thaIza. AvI rIte tenA abhiprAyamAM sAte tattvo saMbaMdhI bhUla hatI. siMhane pUrvabhavanA vera ne kAraNe paNa munirAja para upasarga karavAno bhAva AvI zake ema che. AvI sthitimAM te temane (munirAjane) potAno zatru mAnIne paNa viparIta abhiprAyanuM poSaNa karI rahyo che. bhUMDajJAnI paNa hoi zake ane ajJAnI paNa; kAraNa munirAja parano upasarga dUra karavAno bhAva jJAnI ane bhadra pariNAmI ajJAnI bannene hoi zake che. jo tene jJAnI mAnavAmAM Ave to tenA abhiprAyamAM e ja vRtti
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5: kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva 41 haze ke "zuddha caitanya svarUpa bhagavAna AtmA chuM, munirAja parano upasarga dUra karavo mArI kriyA nathI tathA Avo zubhabhAva paNa mAruM svarUpa nathI' - A prakAranA abhiprAya sAthe tenA pariNAma evA prakAranA thayA ke - "dhanya che A munirAja, je potAnA svarUpanI sAdhanA karI rahyAM che ane dhikkAra che A siMhane, je AvA mahAna dharmAtmA para upasarga karI rahyo che, bhale mArA prANa paNa kema na cAlyo jAya, paraMtu huM munirAja para upasarga nahIM thavA dauM'. Ama bhUMDano abhiprAya tenA pariNAmo ane kriyAthI bhinna hato. A samyapha abhiprAyane kAraNe tene siMha sAthe laDatI vakhate paNa AMzika zuddhatA ane saMvara-nirjarA vartI rahyAM hatAM ane zubha pariNAmathI devAyuno baMdha thaI rahyo hato. zubha baMdhamAM tenAM pariNAma nimitta mAtra hatAM, paNa kriyA to jaDa zarIramAM thaI rahI hatI, mATe te zubha baMdhamAM tenuM koi yogadAna na hatuM. jo pelA bhUMDane ajJAnI mAnI laie to upara jaNAvela zubhabhAva sAthe te abhiprAyamAM potAne bhUMDa mAnI munirAjano upasarga dUra karavAnI kriyAno kartA mAnato hato. AvA viparIta abhiprAyane kAraNe tene mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyono baMdha thai rahyo hato, paraMtu zubha pariNAmomAM maraNa thavAthI te svargamAM gayo. A pramANe eka vAta atyaMta spaSTa thai jAya che ke kriyA na to pApa-baMdhanuM kAraNa che, na puNya-baMdhanuM ke na muktinuM kAraNa. kriyA to 'pekiMga che ane pariNAma "mAla" che. jevo mAla haze, tevuM japekiMga kahevAze. kriyA to pariNAmonI ja abhivyakti che arthAt ApaNe manane nimitte thavAvALA rAgAdi bhAvone vacana ane kAyanA mAdhyamathI vyakata karIe chIe. vacana ane kAyanI kriyAo paNa icchAonI pUrti mATe ja karavAmAM Ave che. - mananA vikalpAnusAra thanAra kriyAo ApaNA saMyoga-viyoga,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana yaza-apayaza vageremAM nimitta bane che. baMdha ane mokSa nI jema sukha-du:khanuM vedana paNa pariNAmo | anusAra thAya che, kriyA anusAra nahIM. enuM vizeSa spaSTIkaraNa AgaLa Avela prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che. (2) pariNAmono prabhAva :- jo ke pariNAmonAM phaLano saMketa kriyA nA phaLa sAthe karavAmAM Avyo che, chatAM ahIM pariNAmonAM phaLanuM vizeSa spaSTIkaraNa karavAnuM yogya lAge che. kriyAnuM phaLa zUnya che to pariNAmonuM phaLa zata-pratizata arthAta pUre pUrUM maLe che. ahIM pariNAmono Azaya mukhyata: zubhAzubha bhAvo tathA vItarAga bhAvothI che, kema ke A bhAvo ja baMdha-mokSa ke du:kha-sukhanA kAraNa hoya che. zata-pratizatano Azaya ema che ke jevA maMda ke tIvra zubhAzubha bhAva thaze tevA ja maMda ke tIvra laukika sukha-du:kha haze ane tevI ja karma prakRtio teTalAM ja sthiti-anubhAga sahita baMdhAze. jeTalAM aMze vItarAga pariNati haze, teTaluM ja atindriya sukha maLaze ane eTalA ja aMze saMvara-nirjarA thaze. A prakAre pariNAmonuM phaLa pUrUM maLe che ane mAtra kriyAnuM phaLa kAMi ja nathI. pratyeka jIvane potAnA pariNAmonuM phaLa bhogavavuM paDe che AzayanA pramANonI koi kamI nathI. - A pariNAmo anusAra baMdha-mokSa to thAya ja che. laukika sukha-du:kha paNa pariNAmAnusAra thAya che, kriyAnusAra nahIM. jo cAra jaNa eka sAthe bhojana karatA hoya ke TI. vI. jotA hoya, to badhAne eka jevo AnaMda nahI Ave; paNa jeno jevo rAga haze, tevuM (indriya) sukhanuM vedana tene thaze. anukULa saMyogo vacce rahIne paNa jIva saMkalezarUpa pariNAmomAM du:khanuM ane pratikULa saMyogo vacce rahIne paNa jIva maMdakaSAyarUpa bhAvothI sukhanuM vedana kare che. koi majUra kALI majUrI karI sUko roTalo khAi AnaMdano anubhava kare che, tathA paththaranI zilA para paNa cenathI UMghe che. tyAre eka zeTha
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva AlIzAna vAtAnukUla gharamAM rahIne paNa phekTarInI haDatALanI ciMtAne kAraNe vividha prakAranI mIThI vAnagIo ArogavA chatAM na to temano AnaMda mANI zake che ke na to DanalopanA gAdalA para ALoTatA cenathI UMghI zake che. 43 pariNAmonA anukULa kriyA hoya ke na hoya, paraMtu tIvra kaSAyamAM tIvra duHkha ane maMda kaSAyamAM maMda du:kha thAya che. tIvra du:kha karatA maMda du:kha thavAne kAraNe ApaNe potAne sukhI anubhavIe chIe. rAga-dveSa ja ApaNA sukhI-du:khI thavAmAM mULa kAraNa che. A pramANe ApaNe pariNAmothI sukhIdu:khI thaie chIe ane te anusAra laukika pravRtti paNa karIe chIe. Ama sukha-du:khano saMbaMdha paNa audayika pariNAmothI che, bAhya saMjogo ane kriyAothI nathI. prazna :- bAhya kriyAonuM phaLa zUnya ane pariNAmonuM phaLa zatapratizata kema che ? uttara :- vAstavamAM kriyAno kartA AtmA che ja nahI, kAraNa bAhya kriyAmAM AtmAnI ane AtmAmAM bAhya-kriyAonI nAsti che, arthAt teomAM paraspara atyaMta abhAva che. jayAre kriyAnI apekSAe AtmAnuM astitva ja nathI, to te kriyA no kartA zI rIte hoi zake che ? ane jayAre te kriyAno kartA nathI, to tene kriyAnuM phaLa na ja maLe - A vAta nyAya saMgata ja che. pariNAmono kartA AtmA ja che mATe te ja tenAM phaLa arthAt sukhadu:kha bhogave che A viSayane vistArathI samajavA mATe graMthAdhirAja samayasArajIno kartA-karma adhikAra ane tenI TIkAnuM UMDuM adhyayana-manana karavuM joie. - prazna :- AtmA zarIrAdinI kriyAno kartA nathI A vAta to nizcayanayanI che; paNa vyavahAranayathI to tene kartA kahe che, to tene kriyAnuM phaLa kema maLatuM nathI ?
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA uttara :- kahevAnuM ja nAma vyavahAra che, arthAt vastu-svarUpa to nizcayanayano viSaya che. je nayathI AtmAne zarIrAdinI kriyAno kartA kahevAmAM Ave te ja nayathI tene phaLano bhokatA paNa kahIzuM; paraMtu ahIM vastunA svarUpanuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che, kathana paddhatinuM nahIM. zarIrAdinI kriyAmAM jIvanA pariNAma nimitta hoya che tenuM jJAna karAvavA vyavahAra nayathI jIvane zarIrAdinI kriyAno kartA-bhoktA kahevAmAM Ave che. (3) abhiprAyano prabhAva :- abhiprAyo ApaNA jIvanamAM arthAt baMdha-mokSa, sukha-du:kha para zuM prabhAva paDe che - A vAta atyaMta gaMbhIratAthI vicAravA jevI che; kAraNa abhiprAya, pariNAmonI apekSAe atyaMta sUkSma che, tathA atyaMta vyApaka temaja dUragAmI che; arthAta abhiprAyanuM phaLa pariNAmothI anaMtagaNuM che. prazna:- abhiprAyanuM phaLa pariNAmonI apekSA e anaMtagaNuM kema che? uttara :- abhiprAyanuM phaLa anaMtagaNuM eTalA mATe che ke jo abhiprAyamAM viparItatA hoya to pariNAmomAM anaMtAnubaMdhI kaSAya rahe che ane abhiprAyanI viparItatA maTyA bAda anaMtAnubaMdhI kaSAya paNa maTI jAya che. abhiprAyanI vRttinuM vyApaka svarUpa jovA jaIe to te pariNAmo karatAM anaMtagaNI vadhAre hoya che. pariNAma sImita padArtho pratye jasamarpita hoya che, jayAre abhiprAya anaMta padArthone potAno viSaya banAve che. jo ApaNane bhUkha lAge to ApaNI icchA eka sImita pramANamAM ja bhojana karavAnI hoya che ane teTalAthI ja tRpta thaI jAya che, paraMtu jo ApaNAM abhiprAyamAM evI mAnyatA hoya ke bhojanathI sukha maLe che, to pachI have sImita pramANano prazna ja raheto nathI; kAraNa ApaNA abhiprAyamAM anaMta parapadArtho pratye sukhabuddhi che. temaja jo ApaNane koi vyakita para krodha Ave to ApaNo krodha te ja vyakita purato maryAdita rahe che, paraMtu jo ApaNe
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5: kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva 45 parapadArtho vaDe ApaNuM bUruM thAya ema mAnIe to ApaNI mAnyatA (abhiprAya)mAM anaMta padArtho mATe dveSa Ave; e ja kAraNa che ke jyAM sudhI. viparita abhiprAya che, tyAM sudhI jIva anaMta du:khI rahe che. jo ke abhiprAya pratyakSarUpe ApaNI kriyAone prabhAvita karato nathI, paraMtu te pariNAmanI dizAne avazya prabhAvita kare che. mATe te parokSarUpe kriyAone prabhAvita kare che. ApaNI soca ke mAnyatAnusAra ja ApaNA rAga-dveSa pariNAma tathA sukha-du:kha hoya che. eka japaristhitimAM koI potAne sukhI anubhave ane koI du:khI anubhave che. jo ApaNo abhiprAya vastu svarUpa anusAra che to ApaNe dareka paristhitimAM samAdhAna karI laizuM. viparIta abhiprAya thatAM ApaNe thoDIka pratikULatAmAM paNa tIvra AkuLatA karIzuM ane tIvra du:khI thaizuM. A prakAre abhiprAyanuM phaLa pariNAmothI anaMta gaNuM thavuM nyAya, saMgata che - e vAta saraLatAthI siddha thaI jAya che. prazna:- jo viparIta abhiprAyanuM phaLa anaMta du:kha hoya to viparIta abhiprAya maTyA bAda arthAt samyaktva thayA bAda anaMta sukha kema nathI maLatuM? uttara:- jo ke pariNAmomAM rAga-dveSa ane alpajJatA rahevAne kAraNe anaMta sukha nathI maLatuM; chatAM mithyAtvajanya anaMta du:khano to nAza thaI ja jAya che arthAta du:khamAM anaMtatA naSTa thai ja jAya che ane alpatA rahI jAya che. prazna:- jo kriyAnuM phaLa zUnya kahevAmAM Avaze to loko pApa-kriyAthI ja zA mATe Dare che ? zuM temAM svacchaMdatAno prasaMga nahIM Ave ? tathA jinavANImAM paNa pApa-kriyA choDavAno upadeza kema ApavAmAM Ave che? uttara:- kriyAnI bhASAmAM paNa pariNAmanI ja vAta kahevAmAM Ave che. kAraNa ke kathana to vyavavahAranI mukhyatAthI ja thAya che ane vyavahAra vaDe
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA paramArthane ja batAvavAmAM Ave che. jo ema kahevAmAM Ave ke rAtribhojana nA karo to teno Azaya evo ja thaze ke rAtribhojanano bhAva paNa na karo. temaja darzana, pUjana, vratAdi karavAno upadeza ApavAmAM Ave che to teno Azaya evo thAya ke AvA bhAva karo. mATe je loko kathana paddhatine samaje che, te svachaMdI nahIM bane. jinavANImAM pariNAmono upacAra kriyA para karI pApakriyA choDavAno upadeza ApavAmAM Ave che. mATe kriyAnuM phaLa zUnya kahevA mAtrathI svachaMdatAno prasaMga nahIM Ave, paNa pariNAmanuM phaLa maLe che evuM jANI pAtra jIva pariNAma sudhAravAno upAya karaze, jethI kaSAya maMda thaze, ane anucita kriyAno niSedha enI meLe thai jaze. prazna :- je kathana paddhati nahI samaje, te to svachaMdI banI jaze; tethI kriyAnI mukhyatAthI kathana ja karavuM na joIe ? uttara:- jeNe AtmahitanI sAcI bhAvanA hoya che te jinavANInI kathana paddhati samajIne ja teno artha kare che. jayAre ApaNe laukika jIvanamAM paNa kathana no bhAva grahaNa karavAnI caturAi rAkhIye chIe; to Atmahita mATe te caturAino prayoga kema nathI karI zakatA? jo nathI karatA to samajavuM joie ke ApaNane AtmahitanI sAcI bhAvanA nathI, ApaNe chala karI rahyAM chIe. potAnI jAtane chetarIe chIe. jene chetarAvuM che tene game tevI bhASA kaho te UMdho ja artha kADhaze. jo ema kahIe ke "pApa bhAva choDo' to paNa te pApakriyA karaze ja ane te kaheze ke "ame bhAva nathI karatA kriyA karavAno niSedha to che ja nahIM" mATe vyavahAranI bhASAmAM ja paramArthI samajAvAya che, arthAt kriyAnA mAdhyamathI ja pariNAmonI carcA karavAmAM Ave che. jIva potAnA abhiprAya ane pariNAmonuM phaLa bhogave che, mATe abhiprAya ane pariNAma samyapha thAya, evo prayatna karavo joie - e ja paramArtha che. tIrthaMkara bhagavaMtonI divya-dezanA, nircantha saMto dvArA racita
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5: kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva 47 vADamaya(jinavANI) temaja tenI ja paraMparAmAM thayelA seMkaDo jJAnI vidvAnoe mithyAtvane ja saMsAranuM mULa kAraNa pratipAdita karatA spaSTa ghoSaNA karI che ke abhiprAyanI viparItatAno nAza thayA vagara arthAt samyagdarzana pragaTa karyA vagara, dharmano arthAt mukitanA mArgano prAraMbha ja thato nathI. paMDita ToDaramalajIe mokSamArga prakAzakanA cothAthI sAtamA adhikAra sudhI mithyAdarzana-jJAna-cAritranuM nirUpaNa karI abhiprAyanI bhUlanuM vistArathI vivecana karyuM che. A cAreya adhikAramAM temaNe mithyAtva virUddhasazakata krAMtinuM bigula vagADyuM che. jenI jhalaka A cAre adhikAronA maMgalAcaraNamAM ja maLI jAya che. ahIM kramaza: te maMgalAcaraNa ApyuM che temAM mithyAdarzana-jJAna-cAritrane mATe mithyAbhAva zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. isa bhava ke saba duHkhani ke, kAraNa mithyAbhAvI tinakI sattA nAza kara, pragaTe mokSa apAva | adhyAya-4 bahuvidhi mithyAmatani kari, malina bhayo nija bhAvA tAko hota abhAva hai, sahajarUpa darasAva || adhyAya-5 miyA devAdi ka bhaje, ho hai miTayAbhAva | taja tinako sAMce bhajo, yaha hita-heta-upAva | adhyAya-6 isa bhavatarU kA mUla Ika, jAnahu mithyAbhAva ! tAko kari nirmula aba, karie mokSa upAva | adhyAya-7 sAtamA adhikAranA maMgalAcaraNamAM mithyAtva ne saMsAravRkSanA mULiyAM batAvavAmAM AvyA che. vRkSanA pAMdaDAM phaLa-phUla, DALIo vagere badhA aMgo dekhAya che; paraMtu tenA mULiyAM dekhAtAM nathI; kAraNa te jamInanI aMdara rahe che. mULiyAM dekhAtA nathI chatAM saMpUrNa vRkSano AdhAra to te ja che. mULiyAM dvArA ja vRkSa potAno khorAka lai jIvatuM rahe che. Ama ja bAhya anukULa pratikULa saMyoga saMsArarUpI vRkSanA pAMdaDA tathA phaLa-phUla jevA che, zubhAzubhabhAva tenI DALio che ane mithyAtva tenA mULiyAM che. bAhya saMyoga to duniyAne dekhAya che, kriyAnA mAdhyamathI zubhAzubha pariNAma paNa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana samajamAM Ave che, paraMtu mithyAtva dekhAtuM nathI. duniyA tenAthI sAva aparicita che. A to jainadarzananI sarvAdhika vizeSatA che ke te mithyAtvane saMsAranuM mULa kAraNa tathA samyakatvane mokSa temaja mokSamArganuM kAraNa kahe che. hiMsA, jUTha, corI, kuzIla ane parigraha - e pAMca pApothI tathA tenA aniSTaphaLathI duniyAnA adhikAMza loko paricita che ane temane kharAba jANI choDavA paNa Icche che. anya dharmomAM temane kharAba to kahyAM che, paraMtu jainadarzana sivAya anya koI darzanamAM mithyAtva viSe AvuM gahana ciMtanA jovA maLatuM nathI. hiMsAdi pAMcapApaDAku samAna che. jema koiDAkune joinAnuM bALaka paNa Dare che ane jAna bacAvavAno prayatna kare che, kAraNa te tenI vezabhUSA tathA avAjathI oLakhI le che ke A DAku che ane mAre tenAthI bacavuM joIe. temaja sAmAnya mANasa paNa hiMsAdi pAMcapApothI Dare che. tene kharAba jANI choDavAnA prayatna paNa kare che paNa mithyAtva to DAku nathI balake Thaga che. DAku khulle khullI cetavaNI ApI lUMTe che, tyAre Thaga mIThuM-mIThuM bolI ApaNo hitaciMtaka banI lUMTe che, pAchaLathI vAra kare che. sArA sArA buddhimAnA loko paNa ThagonI jALamAM phasAIne lUMTAI jAya che, kAraNa te chupo duzmana che. huM mArA vidyArthI jIvanamAM nizALamAM 15 oNgasTa ane 26 jAnyuArIne divase eka dezabhaktinuM gIta sAMbhaLato; jenI paMktio smRtipaTala para haMmezAM aMkita rahe che - je nIce mujaba che. bigula bana rahA AjhAdI kA gagana guMjatA nAroM se, milA rahI hai Aja dezakI miTTI najara sitAroM se, eka bAta kahanI hai lekina Aja deza ke pyAroM se, janatA se netAo se phaujo kI khaDI katAroM se | sahalake rahenA apane gharame chipe hue gaddAro se |
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5: kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva 49 kavie svataMtratA divasanA gauravazALI prasaMgamAM dezanI mATImAM paNa tArAo sAthe najara meLavavA yogya svAbhimAnanI vAta karI 'lekina" lagADI gharamAM chupAelA gaddArothI saMbhALIne rahevAnI cetavaNI paNa ApI che. AjhAdI pachInA bhAratIya itihAsamAM paNa kavinI A cetavaNI satyanI kasoTI para kharI utare che. AjhAdI bAda sana 1962mAM ApaNe jene mitra samajatAM hatAM teNe ja ApaNA para humalo karI potAnI gaddArIno paricaya Apyo hato. zatrune mitra samajavAnI mithyA mAnyatA ne kAraNe ja ApaNe parAjita thavuM paDyuM, paraMtu tyArabAda sana 1965 ane 1971 mAM ApaNA bIjA pADozIe AkramaNa karyuM, paNa te kharAba rIte parAjita thayo, mAtra parAjita na thayo balake tenA be TukaDA thaI gayA. Ama ApaNo deza bahAranA zatruothI to aparAjita che. chatAM dezanI aMdara chupAyelAM dezadrohI tene khokhalo karI rahyAM che. 31 okaTobara 1984 ApaNA dezanA bhUtapUrva vaDApradhAna iMdirA gAMdhIne temanA jarakSakoe temanAja gharamAM mazInaganathI 19 goLIothI vIMdhI nAkhyAM. temanA putra vaDApradhAna rAjIva gAMdhIne paNa mAnava boMba banelI A ja dezanI nAgarika eka strIe temanA caraNono sparza karavAno abhinaya karatA mArI nAkhyA hatA. rASTrapitA gAMdhIjIne paNa goDasee namaskAra karI saMtADI rAkhela pistolathI mArI nAkhyA hatA. dezamAM ja chupAyelA dezadrohInA kukRtyonA AthI vadhu dAkhalA bIjA zuM hoI zake? hatyA karanArA dezadrohI to che ja. dezanA rakSaka banI bhraSTAcArathI dezanuM bhakSaNa karanArA dezadrohI paNa ochA nathI. videzomAM saMtADI rAkhela paisA jo dezamAM lAvavAmAM Ave to te cUkavIne ApaNe videzI devAmAMthI pUrNata: mukata thai zakIe chIe. AvA dezadrohI rASTranA dareka vargamAM hAjara che. netA hoya ke adhikArI, senA hoya ke polIsa saMpUrNa taMtramAM chupAyelA gaddAro dezadrohIo mojUda che. kadAca e ja kAraNe kavie janatA, netAo ane phojane saMbodhita karI lakhyuM che ke - "sakhtala ke rahanA apane gharameM chipe hue gaddArose'.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana gata vIsamI zatAbdImAM sonagaDhanA saMta AdhyAtmika saMpurUSa pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmIe 45 varSo sudhI mithyAtvavirUddha abhUtapUrva krAntino zaMkhanAda karI digambara jaina dharmanA pracAra-prasAranA itihAsamAM eka suvarNa adhyAya racyo che. temanI maMgala vANInuM rasAsvAdana karavAthI mane jANa thai ke chupAyela gaddAro mAtra rASTra ane samAjamAM ja nathI balka ApaNAM astitva arthAt AtmAmAM paNa che. asaMkhyAta prakAranA mithyAtvabhAva ja ApaNI aMdara chupAyelA gaddAro che, jemanAthI A jagata ajANa che. AdhyAtmika saMdarbhamAM chupAyelA zatruonuM svarUpa samajavAthI laukika saMdarbhamAM kahela uparokta paMkitaono marma vadhu UMDANathI bhAsita thavA lAge che. Aje lAkho AtmArthI bhAI-baheno yathArtha tattva-nirNaya karI e mithyAtvarUpI gupta zatruone jaDamULathI ukheDI pheMkavAno saMgharSa karI rahyAM che. ema lAge che ke A AdhyAtmika krAnti paMcamakALanA aMta sudhI jIvatI raheze. prazna:- baMdha ane mokSa to pariNAmothI thAya che, chatAM abhiprAyano mokSamArga para zo prabhAva paDe che? mithyAdaSTi jIva naraka-nigoda ane svargAdi cAre gatiomAM bhramaNa kare che, to saMsAra bhramaNamAM abhiprAyanI zuM bhUmikA che? uttara :- e satya che ke mithyAdaSTine cAra gatiomAM bhramaNa karavA yogya pariNAma thAya che. Ano artha evo thayo ke abhiprAyanI viparItatA hovA chatAM pariNAma navamI greveyaka javA yogya paNa thai jAya che; paraMtu jayAM sudhI viparIta abhiprAya raheze, tyAM sudhI cAreya gationuM baMdhana che davA yogya saMvara-nirjarAnA vItarAgI pariNAma thai zakatAM nathI. viparIta abhiprAyanI dharI para ja zubhAzubha pariNAmonuM cakra cAle eka gAya 10 phUTa lAMbA doraDAthI baMdhAyelI che ane te doraDuM eka
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - 5: kriyA, pariNAma ane abhiprAyano jIvana para prabhAva pa1 majabUta khUTe baMdhAyuM che. 10 phUTanA gherAvAmAM te gAya svataMtratA pUrvaka harI pharI zake che. cAhe to bese, phare ke sUi jAya, khUTo temAM kAMi paNa hastakSepa karaze nahIM. 10 phUTanA gherAvAmAM pharavAmAM doraDAno phALo che, khUMTAno nahI; paNa te gherAvAnI bahAra nIkaLI zakatI nathI, temAM khUMTAnI ja kamAla che. jo khUMTo ukhaDI jAya to te gAya gaLAmAM doraDuM baMdhAyela hovA chatAM gherAvAnI bahAra nIkaLI jai bhAgI jaze. e pramANe A jIva zubhAzubha bhAvarUpI doraDAthI baMdhAI cAre gatiomAM ghUmI rahyo che, paNa doraDuM mithyAtvarUpI khUMTAthI baMdhAyeluM che, mATe jIva cAragatinA gherAvAmAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI. mithyAtvano khUMTo ukhaDI jAya tyAre te gherAvAmAMthI bahAra Ave che arthAt muktimArga prAraMbha thai jAya che, bhale haju thoDoka vakhata puNya-pApanuM doraDuM baMdhAyeluM rahe paraMtu tene gherAvAnI aMdara bAMdhI zakatuM nathI arthAt anaMtAnubaMdhI baMdha thato nathI. Ama saMsAra bhramaNano aMta na thavAmAM mULa kAraNa viparIta abhiprAya ja che. prazna - 1. ApaNA jIvanamAM bAhya kriyAonuM sthAna zuM che ? kriyAno prabhAva kevA prakAre jovAmAM Ave che? spaSTa karo. 2. pariNAmono prabhAva ApaNAM potAnA jIvanamAM ane bIjAonA jIvanamAM kevA prakAre paDe che ? udAharaNa sahitA spaSTa karo. 3. eka ja kriyA karatI vakhate be jIvonA paraspara virUddha pariNAma kevA hoi zake che? udAharaNa sahita spaSTa karo.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52. kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana 4. abhiprAyanuM ApaNA jIvanamAM zuM sthAna che? te bIjAone kevI rIte prabhAvita kare che ? 5. kriyA, pariNAma ane abhiprAyathI prApta thanArA phaLonuM tulanAtmaka vivecana karo. 6. viparIta abhiprAyanuM phaLa anaMta du:kha kai rIte che? 7. zuM kriyAnuM phaLa zUnya che? ane jo zUnya hoya to pApakriyA choDavAno upadeza zA mATe ApavAmAM Ave che? 8. siddha karo ke mithyAtva chupAyelo gaddAra che? 9. jIvanA caturgati bhramaNamAM pariNAma ane abhiprAyanI bhUmikA sunizcita karo. bharata cakravartI jevA dharmAtmA paNa bhojana-samaye rastA upara AvI koi munirAjanA AgamananI pratikSA karatA. ne munirAja padhAratAM parama bhakitathI AhAradAna detA. ahA ! jANe AMgaNe kalpavRkSa phaLyuM hoya, ethI paNa vizeSa AnaMdadharmAtmAne mokSamArga-sAdhaka munirAjane potAnA AMgaNe dekhIne thAya che. potAne rAga rahita cetanyasvabhAvanI dRSTi che ne sarvasaMgatyAganI bhAvanA che tyAM sAdhaka gRhasthane AvA zubhabhAva Ave che, te zubharAganI jeTalI maryAdA che teTalI te jANe che. aMtarano mokSamArga to rAgathI pAra caitanyasvabhAvanA Azraye pariName che. zrAvakanAM vratamAM ekalA zubharAganI vAta nathI. je zubharAga che tene to jainazAsanamAM puNayA kahyuM che ne te vakhate zrAvakane svabhAvanA Azraye jeTalI zuddhatA varte che teTalo dharma che; te paramArthavata che ne te mokSanuM sAdhana cheemajANavuM. - pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmI.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahayAya samyaphacAritramAMTe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kriyA, pariNAma ane abhiprAya kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM svarUpa tathA jIvanamAM temanA paDanArA prabhAvonI pUratA pramANamAM mImAMsA karyA bAda have e mULa prakaraNa para vistArathI carcA karavAno samaya AvI gayo che, jemAM AcAryakalpa paMDitapravara ToDaramalajIe traNe binduono bhinna-bhinna ane spaSTa ullekha karatA abhiprAyanI bhUlanuM vizeSa spaSTIkaraNa karyuM che. mokSamArga prakAzaka graMthanA sAtamA adhikAramAM cAra prakAranA jainAbhAsI mithyASTionuM varNana karavAmAM AvyuM che. vyavahArAbhAsI mithyASTionuM prakaraNa prAraMbha karatA pRSTha 222 para paMDitajI lakhe che - "have vyavahArAbhAsa pakSanA dhAraka jainAbhAsonA mithyAtvanuM nirUpaNa karIe chIe. - jinAgamamAM jayAM vyavahAranI mukhyatAthI upadeza che, tene mAnI je bAhyasAdhanAdikanuM ja zraddhAnAdika kare che, tene dharmanAM sarva aMga anyathArUpa thai mithyAbhAvane prApta thAya che te vistArathI kahe che." uparokata gadyAMzamAM kahela 'bAhya sAdhanAdikanuM ja zraddhAnAdika' vAkayAMza, abhiprAyanI viparItatA batAve che. dharmanA sarva aMga anyathArUpa thai mithyAbhAvane prApta thAya che... - ema kahI paMDitajIe
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA bAhya-dharmAcaraNapara viparIta abhiprAyano Aropa karI kriyAone ja mithyAbhAva rUpe prastuta karI che. prazna :- mithyAbhAva zabdanA arthamAM mithyAdarzana-jJAna-cAritra traNe sAmela che to Apa mithyAbhAvano artha mAtra abhiprAya zA mATe karo cho? uttara :- viparIta abhiprAya thayA bAda ja e traNe mithyAbhAvane prApta thAya che, mATe mukhyatAnI apekSAe mithyAbhAva zabdano artha viparIta abhiprAya karavAmAM kAMI doSa nathI. kriyAo para zubhAzubha pariNAmono Aropa karI temane zubhakriyA ke azubhakriyA kahevAnA prayogothI to Akho jinAgama bharelo che; paraMtu kriyAo para viparIta abhiprAyano Aropa karI temane mithyA kahevAnA prayogo bahu ochAM che. AvI rIte zubhabhAvo para viparIta abhiprAyano Aropa karI temane zubharUpa mithyA pravRtti kahetA te lakhe che : ahIM ema jANavuM ke - vyavahAradharmanI pravRttithI puyabaMdha thAya che mATe pApa-pravRttinI apekSAe to teno niSedha nathI, paNa je jIva vyavahAra pravRtti vaDe ja saMtuSTa thAya che ane sAcA mokSamArgamAM udyamI thato nathI, tene mokSamArgamAM sanmukha karavA mATe te zubharUpa mithyApravRttino paNa niSedha nirUpaNa karIe chIe." A gaghAMzamAM 'zubharUpa mithyApravRtti" zabdano prayoga zubhabhAvA temaja zubhakriyAmAM mithyA abhiprAyano Aropa karIne karavAmAM Avyo che. paMDitajIe vyavahArAbhAsI mithyASTinA cAra prakAra kahyAM che, je A pramANe che - (1) kuLa apekSA dharmadhAraka vyavahArAbhAsI -pRSTha 222 thI 224 (2) parIkSA rahita AjJAnusArI dharmadhAraka vyavahArAbhAsI - pRSTha 224 thI 227
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri., pa. ane a. (3) sAMsArika prayojanArtha dharmadhAraka vyavahArAbhAsI - pRSTha227 thI 230 (4) dharmabuddhithI dharmadhAraka vyavahArAbhAsI - pRSTha 230 thI 259 e to pahelAM ja kahyuM che ke nizcayAbhAsa, vyavahArAbhAsa ane ubhayAbhAsa mAnyatA arthAt abhiprAyanI viparItatA che, kriyA ane pariNAmanI nathI. te cAre prakAranA vyavahArAbhAsIomAM pahelA ane bIjA 'bhoLA ke bhadra mithyAdaSTi' kahevAya, kAraNa teomAM dharma karavAnI bhAvanA che. trIjA prakAranA jIvo dharma to karavA ja mAgatA nathI. paraMtu AjIvikA Adi laukika prayojananI pUrti mATe potAne dharmAtmA batAvavA dharmAcaraNa kare che, mATe te 'beimAna mithyAdaSTi' che. 55 prazna :- jo AjIvikA mATe dharmasAdhana karavuM mithyAtva hoya to Aje aneka saMsthAomAM je vidvAna ke anya karmacArI vaitanika (savetana) sevAo Ape che te mithyAtvapoSaka kahevAze ? uttara :- mokSamArga prakAzakanA sAtamA adhikAramAM trIjA prakAranA vyavahArAbhAsIonuM varNana karatA paMDita ToDaramalajIe munirAjonA saMdarbhamAM pote ja prazna karI samAdhAna pRSTha 228 para kahyuM che : 'teo pote kAMi AjIvikAdinuM prayojana vicArI dharma sAdhatA nathI, paraMtu temane dharmAtmA jANI keTalAka svayaM bhojana-upakArAdika kare che to temAM kAMi doSa nathI; paNa je pote ja bhojanAdikanuM prayojana vicArI dharma sAdhe che, te to pApI ja che.' vAstavamAM A vyavahArAbhAsa paNa abhiprAyamAM hoya che, kriyAmAM nahIM. keTalAka loko 'khAvA mATe jIve che' ane keTalAka loko 'jIvavA mATe khAya che', khAvAnI tathA jIvavAnI kriyA samAna hovA chatAM bannenA abhiprAyamAM aMtara che. AjIvikAne mATe dharma sAdhana karavuM judI vAta che ane dharma pracAranA saMkalpapUrvaka AkhuM jIvana temAM samarpita karI jIvana-vitAvavA vetana vagere levuM judI vAta che. banne paristhitiomAM abhiprAyamAM aMtara che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pas kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana A vAta paNa UMDANathI vicAravA jevI che ke deva-pUjA, svAdhyAya, saMyama vagere vyavahAra dharmanuM prayojana to Atmahita poSaka che jayAre ke saMsthAonI dhArmika pravRttionA saMcAlana mATe kArya karavuM vyavahAra dharmanuM aMga nathI. te to dharma pipAsujIvo mATe karavAmAM AvelI sevA che. vyavahAra dharma to pratyeka sAdhakanA jIvanamAM anivAryarUpe sahaja thAya che, jayAre ke saMsthAomAM sevA ApavI anivArya vyavahAradharma nathI. e vAta alaga che ke AtmArthI jIva e kAryothI paNa mAna-lobhAdinuM poSaNa na karatA adhyAtma rasanuM ja poSaNa kare. cothA prakAranA jIvo koIne batAvavA nahIM paNa mukti prApta karavA dharmAcaraNa kare che, paraMtu zubhabhAva ane bAhya-kriyAmAM dharma mAne che. A mAnyatA paNa vyavahArAbhAsa che. mATe teone imAnadAra mithyAdaSTi' kahI zakAya. dharma dhAraka zabda dhArmika kriyA ane zubha pariNAmano vAcaka che tathA 'dharmabuddhi' zabda te kriyA ane zubhabhAvamAM dharma mAnavArUpa mithyA abhiprAyano vAcaka che. bAhyakriyA ane zubhabhAvamAM dharma mAnavo ja pekiMga ne "mAla" mAnavA samAna viparIta abhiprAya che, jene vyavahArAbhAsa kahevAmAM Avyo che. uparanA vyavahArAbhAsI prakaraNanA saMdarbhamAM samyagdarzana ane samyajJAna mATe karavAmAM AvelA prayatnomAM thavAvALI viparItatAnuM varNana karyA pachI samyaphacAritra mATe karavAmAM AvelA prayatnomAM thavAvALI viparItatAnuM varNana karatA paMDitajIe kriyA, pariNAma ane abhiprAyanI sthiti spaSTa karI che. prakaraNanI zarUAta karatA sau prathama kriyA ane pariNAmanuM varNana nIce jaNAvela vAkayAMza vaDe karyuM che. 'bAhya kriyA para to temanI dRSTi che ane pariNAma sudharavAbagaDavAno vicAra nathI." uparanA vAkayAMzamAM spaSTa karyuM che ke samyaphacAritranI prApti mATe prayatnazIla vyavahArAbhAsI jIva bAhya kriyA para draSTi rAkhe che arthAt
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri., 5. ane a. 57 cAritravaMta zrAvaka ke sAdhuo samAna vrata, zIla, saMyamAdirUpa kriyAo tenI paNa hoya che, te tene ja dharma mAnI tenuM nirdoSa pAlana kare che. ahIM e vAta vizeSa dhyAna ApavA yogya che ke jemanI kriyA nirdoSa arthAt AgamAnukULa che, ahIM' temanA ja pariNAma ane abhiprAyanuM vizleSaNa karavAnuM che. jemanI kriyAnuM ja ThekANuM nathI arthAt je pApAcaraNathI raMgAyelA che - evA gRhasthonI tathA jemanuM dharmAcaraNa paNa AgamAnukULa nathI, evA kathita dharmAtmAonI ahIM vAta nathI. bAhya kriyAonuM nirdoSa AcaraNa karanArAonA pariNAmanI carcA karatAM ja ema kahyuM che ke 'pariNAma sudharavAno-bagaDavAno vicAra nathI'. prazna:- pariNAma sudharavA ke bagaDavAno zo artha che ? uttara :- ApaNuM prayojana du:kha dUra karavAnuM ane sukhI thavAnuM che, ane moha-rAga-dveSa vagere badhA vikArIbhAvo duHkharUpa ane du:khanuM kAraNa hovAthI bagaDelAM pariNAmo che, tathA samyagdarzana-jJAna-cAritra svAzrita vItarAgI pariNAma sukharUpa ane sukhanA kAraNo hovAthI sudharelA pariNAma che. sAdhAraNa rIte bagaDavA-sudharavAno A ja artha che. paraMtu ahIM kriyAnA saMdarbhamAM bagaDavA-sudharavAno artha karavo joie. mATe jevI dhArmika kriyA thai rahI hoya te samaye evA ja bhAva na hovA, tethI viparIta bhAva hovA, bagaDelA pariNAma che tathA tevA ja bhAva hovA sudharelA pariNAma che. prazna :- jo pUjana karatI vakhate pravacana sAMbhaLavAnA ke pravacana sAMbhaLatI vakhate pUjana karavAnA bhAva thAya to te pariNAma sudharelA gaNAze ke bagaDelA ? uttara :- banne kAryamAM azubhathI bacavAnA uddezanI pUrti mATe temane bagaDatA kahevAmAM saMkoca thAya che, paraMtu cittanI vRtti caMcala thai che - e apekSAe to bagaDelA ja kahevAze, kAraNa ke te pUjana kare che ane tyAMthI citta khasIne bIje ThekANe jAya che to te bhAvomAM zithilatA thai. jo koi vidyArthI gaNitanA vargamAM aMgrejInI copaDI vAMce to te daMDane pAtra Tharaze ke prazaMsAne pAtra vAstavamAM te daMDanIya ja haze. jo te gaNitamAM hoziyAra
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana hoya ane aMgrejImAM nabaLo, to teNe gaNitanA adhyApakanI rajA (anumati) lai pustakAlayamAM aMgrejInuM adhyayana karavuM joie; paraMtu gaNitanA vargamAM besI aMgrejI vAMcavAthI gaNitanA viSayanuM tathAgaNitanA adhyApakanuM apamAna thaze ane khoTI paraMparAne protsAhana maLaze. gAMdhIjIne paNa ekavAra bImAra pitAnI sevA karavA mATe vargamAM gerahAjara rahevAthI daMDa thayo hato. pariNAmonA asaMkhyAta bheda hoya che, mATe uparanuM vivecana sthULa daSTithI karavAmAM AvyuM che evuM samajavuM joIe. jo pUjanamAM koi tattvanI vAta Ave ane mana temAM ja rame to te pUjananI sArthakatA thaI. te pariNAma pUjananA prayojananA poSaka hovAthI sudharelAmAM ja gaNAze. prazna:- abhiprAya sudharyA vagara pariNAma sudharI zake che ke nahIM? uttara :- abhiprAya sudharyA vagara arthAt samyagdarzana thayA vinA vItarAga bhAva prAraMbha ja nathI thato arthAt pariNAma sudharI zakatA nathI. mATe to samyagdarzanane mokSamahelanI prathama sIDI kahevAmAM AvyuM che. vyavahArika dRSTithI samyaktva sammukha mithyASTine thanArI tasvarUci, AtmahitanI bhAvanA, tattva nirNaya, svarUpa sanmukhatAno prayatna vagere zubhabhAvone sudharelA pariNAma kahevAmAM Ave che. tIvra pApanI apekSAe maMda pApane paNa sudharelA pariNAma kahe che, paNa A badhuM dhULa /laukika / vyavahAra kathana che. prazna:- jo dhaMdho vyApAra karatI vakhate tattva-ciMtana karavA lAge to te pariNAma bagaDelA kahevAze ke sudharelA ? uttara :- jo vyApAramAM nukazAnInuM nimitta hovAthI te pariNAma bagaDelA hoya; to paNa AtmahitanI dRSTithI te pariNAma sudharelA ja kahI zakAya. dhaMdho-vyApAra, viSaya-kaSAya vagerenA pariNAmonuM bagaDavuM arthAt temAM maMdatA AvavI, utsAha hIna thavuM - emAM ja AtmahitanA avasaro mokSamArga prakAzakamAM dharmabuddhithI dharmadhAraka vyavahArAbhAsInuM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAtri mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAMki. 5. ane a. 19 prakaraNa prAraMbha karatAM pahelAM paMDita ToDaramalajIe vyavahArAbhAsI dharmadhArakonI sAmAnya pravRttinuM mArmika citraNa karatAM temanI bhakti, dAna, vrata, pUjA tathA zAstrAbhyAsa vagere dharmAcaraNanuM tathA te samaye thanArA pariNAmonA svarUpanuM varNana karyuM che. pRSTha 228 para kareluM nIce jaNAvela varNana vAraMvAra vAMcavAyogya che. vyavahArAbhAsI dharmadhArakonI sAmAnya pravRtti:"have temane dharmanuM sAdhana kevuM hoya che te ahIM darzAvIe chIe: keTalAka jIvo kuLapravRtti vaDe vA dekhAdekhI lobhAdikanA abhiprAyapUrvaka dharma sAdhana kare che, temane to dharmadaSTi ja nathI. jo bhakita kare che to citta to kayAMya che, daSTi pharyA kare che, tathA mukhethI pAThAdika vA namaskArAdika kare che, paraMtu te ThIka nathI. temane "huM koNa chuM, konI stuti karuM chuM, zuM prayojana arthe stuti karuM chuM, tathA A pAThano zo artha che?" e AdinuM kAMi bhAna nathI. kadAcita kudevAdikanI paNa sevA karavA lAgI jAya che, tyAM sudevagurU-zAstrAdimAM ane kudeva-gurU-zAstrAdinI vizeSa pichANa nathI. vaLI te dAna Ape che to pAtra-apAtranA vicArarahita jemAM potAnI prazaMsA thAya temAM dAna Ape che. tapa kare che to bhUkhyA rahevAthI jema potAnuM mahaMtapaNuM thAya te kArya kare che; paNa pariNAmonI pichANa nathI. vratAdika dhAre che to bAhmakriyA upara ja dRSTi che; temAM paNa koI sAcI kriyA kare che to koi jUThI kare che, paNa aMtaraMga rAgAdibhAva thAya che teno to vicAra ja nathI; athavA bAhya mAM paNa rAgAdika poSavAnuM sAdhana kare che. vaLI pUjA-prabhAvanAdi kArya kare che to tyAM lokamAM potAnI jema. moTAithAya vAviSayakaSAyapoSAya tema e kAryo kare che, tathA ghaNAM hiMsAdika
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA upajAve che. paNa e kAryo to potAnA ke anya jIvonA pariNAma sudhAravA mATe kahyAM che, vaLI tyAM kiMcit hiMsAdikapaNa thAya che, paraMtu tyAM thoDo aparAdha thAya ane ghaNo guNa thAya te kArya karavuM kahyuM che; have pariNAmonI to oLakhANa nathI ke - ahIM aparAdha keTalo thAya che, ane guNa keTalA thAya che, e pramANe naphA-toTAnuM ke vidhi-avidhinuM jJAna nathI. vaLI zAstrAbhyAsa kare che to tyAM paddhatirUpa pravarte che, jo vAMce che to bIjAone saMbhaLAvI de che, bhaNe che to pote bhaNI jAya che tathA sAMbhaLe che to kahe che te sAMbhaLI le che; paNa zAstrAbhyAsanuM prayojana che tene pote aMtaraMgamAM avadhArato nathI. ityAdika dharmakAryonA marmane pichANato nathI. koi to kuLamAM jema vaDIlo pravarte tema amAre paNa karavuM, athavA bIjAo kare che tema amAre paNa karavuM, vA A pramANe karavAthI amArA lobhAdikanI siddhi thaze. ityAdi vicArapUrvaka abhUtArtha dharmane sAdhe che. vaLI keTalAka jIvo evA hoya che ke jemane kaMIka to kuLAdirUpa buddhi che tathA kaMIka dharmabuddhi paNa che, tethI teo kaMika pUrvokta prakAre paNa dharmanuM sAdhana kare che, tathA kaMika AgamamAM kahyuM che te pramANe paNa potAnA pariNAmone sudhAre che; e pramANe temanAmAM mizrapaNuM hoya che.' uparokata gAMzathI spaSTa thAya che ke dharmano marma jANyA vinA arthAt abhiprAyanI viparItatA maTyA vinA karavAmAM Avela dharmAcaraNa kaIka judu ane aMtaraMga pariNAma kaika judA hoya che. mATe dharma karavA mATe sI prathama vastusvarUpane yathArtha samajI viparIta abhiprAya arthAt mithyAtvano nAza karavo joIe. pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmI dvArA 45 varSo sudhI vastu-svarUpa nuM UMDANapUrvaka vivecana karavAmAM AvyuM che. ApaNe badhAM temanA dvArA pratipAdita tattvajJAnanA rasIka chIe tathA yathAzakti teno abhyAsa paNa karIe chIe. to paNa ApaNe ApaNI kriyA ane pariNAmomAM samatulana
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki,pa. ane 61 sthApita karI zakayA nathI, kAraNake ApaNe abhiprAyanI viparItatAne UMDANapUrvaka samajI zakyA nathI. ApaNA bhakti, pUjA, svAdhyAya vagere kAryakramo jayAre sArvajanika stara para thAya che, tyAre to kriyA ane pariNAmonuM asamatulana ghaNA ja vadhu pramANamAM jovA maLe che. ApaNe eTalo paNa vivekarAkhatA nathI ke bhagavAna sAme kaI bhakita bolavI joIe ane kaI na bolavI. vAstavamAM jinapratimA sAme temano guNAnuvAda ja thavo joIe. prasaMgAnusAra potAnI laghutA ane doSonuM varNana paNa AvI jAya che tathA jinendra bhagavAnathI potAnA moha-rAga-dveSano abhAva thai vItarAgabhAva pragaTa thavAnI kAmanA paNa karavAmAM Ave che; paraMtu evuM jovAmAM Ave che ke koi loko bhagavAnanI sAme ubhA thaistavana Adi rUpe "ahamilko khalu zuddho ...' jevI gAthAo bolavA lAgI jAya che. AvI adhyAtmika gAthAo to moDhe karavA mATe hoya che, bhagavAnane saMbhaLAvavA mATe nahIM. jarA vicAra karo ke "je dina tuma viveka bina khoe..." athavA hamato kabahuM na nija ghara Aye ..." jevA upadezAtmaka bhajano athavA zuddhAtma tattvanA mahimAno ullekha karanArI racanAo zuM jina pratimA sAme bolavA yogya che? AvI badhI racanAo judAM-alaga besI kaMThastha karavAnI tathA zAstra sabhAomAM pravacanoparAMta bolavA jevI che. kadAca ApaNe jinendra devanA guNAnuvAda karatI racanAo gAie ke bolIe tyAre paNa ApaNe svara, tAla, vAdyayaMtra, nRtya vagerene eTaluM badhuM mahatva ApIye chIe ke mULabhAvano te racanAo sAthe koi tAlameLa ja besato nathI. bhakitanA eka kAryakramamAM ghaNA ja bhAva vibhora banI tALIo vagADI vagADI nIcenA pado gavAi rahyAM hatAM: hamane to ghUmI cAra gatiyAM, na mAnI jinavANI kI batiyAM - narakome bahu du:kha upajAye, pazu banakara bahu ThaMDe khAye ...
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlana A gIta sAthe tIvra-gati thI tabalA, Dholaka, vagere vAdyayaMtro vAgI rahyAM hatAM ane eka yuvaka tenI layapara kamara halAvI halAvI nAcI rahyo hato. jarA vicAra karo... uparanA gItanA bhAvo sAthe tALIono ane utsAha pUrvaka jhUmI jhUmI nAcavAmAM koI tAlameLa che? A gIta gavAtI vakhate to cAreya gatinA du:khonuM smaraNa karI kheda vyakata thavo joIe. Ane 'pariNAma sudharavAno-bagaDavAno vicAra nathI' ema na kahIe to zuM kahIe ? tattvathI ajANa bhoLA-bhalA lokone nAca-gAnamAM ja vadhAre AnaMda Ave che tathA temane evuM lAge che ke dAnamAM ApeluM dhana vasUla thayuM che. Ayojako paNa vidvAno pAsethI evI ja apekSA rAkhe che ke paMDitajI evo kAryakrama karAve ke lokone majA paDI jAya ane gaMbhIratAthI vicAra karyA vagara paMDitajIe paNa evo kAryakrama karAvavo paDe che ke lokone temAM majA AvI jAya ane Ayojakone vadhAremAM vadhAre paisA maLe. madhura kaMThanA dhaNI ane svara, tAlanA rasika lokonA pariNAma bahu jhaDapathI mULabhAvathI vicalita thai jAya che. jo pUjana-pAThanI dhUna, svara laya vagere temanI icchAnukULa na thAya to temano mUDa kharAba thaI jAya che ane pUjana-pATha sAMbhaLatI vakhate paNa pariNAma saMkalezarUpa thai jAya che. jo badhuM ja temanI pasaMdagI anusAra thAya to te badhAM temAM tanmaya thai bhAva-vibhora banI pUjana-pATha kare che. prazna:- jo Ama hoya to laya tAla, svara, dhuna vagere badhuM sArAmAM sArUM hovuM joie, nahIM to pUjana-pAThamAM bhAvo ja nahIM Ave? uttara :- are bhAi ! jarA gaMbhIratAthI to vicAro ke bhAva zemAM Ave? pUjanamAM bolAtA chaMdonA arthamAM ke madhUra kaMTha ane saMgItamAM, ahIM jato ApaNane vivekanI AvazyakatA che. ApaNe tanmaya thaie chIe gItasaMgItamAM, kandriyonA viSayamAM ane ema mAnI saMtuSTa thaie kepUjanamAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM di, 5. ane a. 63 ghaNo AnaMda Avyo. zuM A viSayAnaMdI raudra dhyAna nathI ? ghaNAMkharAM avivekI loko AvA prasaMge ema paNa kahe che ke bolo AjanA AnaMgbo jaya" teo eno paNa vicAra nathI karatA ke A AnaMda thayo che. te jaya karavA. lAyaka che ke parAjaya karavA lAyaka? prazna:- jo Ama hoya to pUjanamAM gIta-saMgItano upayoga jarAya thavo na joie? uttara:- jayAre ApaNe vyaktigata stare nitya pUjana karIe chIe, tyAre to svara tAla, gIta saMgItanI AvazyakatA ja nathI hotI. te samaye to ApaNo avAja paNa eTalo maMda hovo joie ke darzana-pUjana karanArA anya sAdharmIone khalela na paDe. jo pUjana-vidhAnano kAryakrama sAmUhikarUpe thai rahyo hoya, to temanuM vAMcana chaMdAnurUpa tathA svara tAla sahita hovuM joie, kema ke jo besura ane betAla arthAt avyavasthita vAMcana thAya to zobhaze nahI ane lokonuM mana paNa lAgaze nahIM to teo vikathAo karavA mAMDaze. paraMtu tene mATe gAyanavidyAmAM gaMdharvo jevI kuzalatAnI AvazyakatAM nathI tathA vAdya-yaMtronA prayoganI paNa AvazyakatA nathI. gAvA mATe ApaNI sAmAnya buddhi ane vagADavA mATe hAthanI tALio japUratI che. jo kudarate ApaNane sAro avAja Apyo nathI to ApaNe maMda avAjamAM bIjAo sAthe maLI gAvuM joie. mAika para gAvAno lobha jarAya rAkhavo na joie. ghaNAM moTA kAryakramomAM paNa vAdya-yaMtrono prayoga loTamAM mIThAnA pramANamAM arthAt bahu maMda avAjamAM thavo joIe. AjakAla ghaNe ThekANe evI paristhitI ubhI thAya che ke utsAhI yuvako moTA avAjamAM tabalA, Dholaka vagADe che, jethI 40-45 varSathI vadhAre uMmaranA lokonA kAnomAM takalIpha thavAthI teo teno virodha kare che. sthiti tyAM sudhI pahoMcI jAya che ke yuvAno temanI vAta sAMbhaLatA nathI ane vaDIlone sAmuhika pUjanamAM AvavAnuM TALavuM paDe che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana AjakAlapUjanano pratyeka chaMda alaga-alaga dhUnomAM gAvAnI phezana banI gaI che. te dhUna besADavA te ja dhUnamAM pracalita bhakti bolavAmAM Ave che ane te bhakitanA bola prasaMganukULa paNa hotA nathI. te bhakita paNa sInemAnA zRMgAra poSakagAyanonI DhALa para hoya che, jemAM zAlInatAno abhAva hoya che. pUjanamAM tapa kalyANakanA chaMdanI dhUna besADavA janmakalyANakanI bhakti paNa cAle che. eka paMcakalyANaka mahotsavamAM pAMDuka zilApara janmAbhiSekanA samaye utsAhI yuvA maMDaLI gAvA mAMDI - "holI khele munirAja akele vanameM?' jarA vicAra to karo ke janmAbhiSekane samaye A gItanuM zuM aucitya che. vAstavamAM vAraMvAra, dhUna badalavAnI jarUra nathI, te paNa kandriya-viSayanA lobhanuM pratIka che. ahIM kriyA ane pariNAmonI visaMgationuM vistArathI vivecana e ja udezathI karavAmAM AvyuM che ke ApaNe pUjA-pAThanA bhAvo para ja lakSya rAkhIe tathA gIta-saMgItane atyaMta gauNa rAkhI upara kahelA visaMgatiothI bacIe. AvI paristhitiomAM kriyA ane pariNAma banne vikRta che, jayAre ke A prakaraNamAM paMDitajI evI paristhitIo batAvavA mAge che ke jemAM kriyA yathArtha hovA chatAM pariNAma ane abhiprAya vikRta bane che. mokSamArga prakAzaka sAtamA adhikAranA pRSTha 248 para upavAsa karatI vakhate kevAkevA pariNAma thai jAya che - tenuM mArmika citraNa karavAmAM AvyuM che : "koI jIva pahelAM to moTI pratijJA dhAraNa karI bese che paNa aMtaraMgamAM viSayakaSAyavAsanA maTI nathI tethI jema tema karI pratijJA pUrNa karavA icche che; tyAM te pratijJAthI pariNAma du:khI thAya che. jema koI ghaNA upavAsa AdarI beThA pachI pIDAthI du:khI thatA rogInI mAphaka kALa gumAve che paNa dharmasAdhana karato nathI; to prathama ja sAdhI zakAya teTalI ja pratijJA kema na laIe? du:khI thavAmAM to ArtadhyAna thAya ane tenuM phaLa bhaluM kyAMthI Avaze? athavA e pratijJAnuM du:kha nA sahana thAya tyAre tenI avejImAM(badalAmAM) viSaya poSavA arthe te anya upAya kare che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAtrimATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki,5. ane a. 65 jema ke - tarasa lAge tyAre pANI to na pIe paNa anya aneka prakAranA zItala upacAra kare, vA ghI to choDe paNa anya snigdha vastu upAya karIne paNa bhakSaNa kare, e pramANe anya paNa jANavuM.' kriyA ane pariNAmono sumeLa kevo hoya che. tenuM digdarzana karAvatA paMDitajI pAnA 250 para lakhe che - sAcA dharmanI to A AmnAya che ke jeTalA potAnA rAgAdika dUra thayA hoya te anusAra je padamAM je dharmakriyA saMbhave te badhI aMgIkAra kare, jo thoDA rAgAdika maTyA hoya to nIcA ja padamAM pravarte, paraMtu uccapada dhAraNa karI nIcI kriyA na kare." pariNAmonI sudharavA-bagaDavAnI carcA uparAMta paMDitajI lakhe che .....ane pariNAmono paNa vicAra hoya to jevApotAnA pariNAma thatA dekhAya tenA para ja daSTi rahe che, paraMtu te pariNAmonI paraMparAno vicAra karavA para abhiprAyamAM je vAsanA che, teno vicAra karatA nathI." upara kathana karela gayAMzamAM 'pariNAmonI paraMparA' ane abhiprAyanI vAsanA" e be zabdo vicAraNIya che. pariNAmonI paraMparA :- pariNAmonI paraMparAno Azaya te mULa niyaMtraNa binduno che je pariNAmone pote saMcAlita kare che. paraMparAnuM svarUpa samajavA ApaNe evo vicAra karavo joie ke ApaNAM A zubhAzubha pariNAmo zA mATe thai rahyAM che? teno je javAba Avaze te pariNAmonI paraMparA arthAt abhiprAyanI vAsanA batAvanAro haze. jo kadAca te javAbathI abhiprAyanuM svarUpa spaSTa na thAya, to pharI pharIne praznacinha lagAvo ke Ama zA mATe thai rahyuM che? A prakriyAne be cAra vAra apanAvavAthI pariNAmonI ghaDio nIce chupAyelo abhiprAya spaSTa thato jaze. kriyA, pariNAma ane abhiprAyamAM uttarottara sUkSmatA batAvatI vakhate te prakriyAne dhana kamAvAnA udAharaNathI samajAvyuM che. ahIM pAchuM eka vadhu udAharaNa ApI tene vadhAre spaSTa karavAmAM Ave che :
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana mAno ke koi vyakti dararoja jinendra-pUjana kare che. te saMbaMdhe tene pUchavAmAM AvelA praznottaronuM svarUpa kaMika AvuM haze : prazna :- Apa pratidina pUjana kema karo cho? uttara :- mAro dararoja pUjana karavAno niyama che mATe karUM chuM. prazna:- Ape niyama zA mATe lIdho? uttara :- mArA pitAzrI aMtima samaye kahI gayAM hatAM ke A maMdira / vedI pUrvajoe banAvaDAvI che, mATe ahIM roja pUjana karavuM ! mATe ame A niyama lIdho che. prazna:- zuM Apa pUjaya ane pUjAnA svarUpa viSe kaMi jANo cho? uttara :- amane te jANavAnI phUrasada ja kyAM maLI che, A badhuM jANavuM to Apa jevA paMDitonuM kAma che. ame to amArA niyamanuM prAmANikatAthI pAlana karIe chIe. uparokata praznottarathI spaSTa thAya che ke te vyakitta mAtra niyamapAlanamAM jasaMtuSTache. tattva samajavAthI tene koI prayojana nathI. A saMtoSa ane anadyavasAya bhAva ja teno viparIta abhiprAya che. uparanA praznottaranuM bIjuM rUpa A pramANe paNa hoi zake che:prazna :- Apa pratidina pUjana zA mATe karo cho? uttara :-pApathI bacavA tathA puNya kamAvA mATe karIe chIe. prazna :- Apa pApathI kema bacavA mAgo cho ane puNya zA mATe kamAvA iccho cho ? uttara:-pApanA phaLathI narakAdi gatiomAM du:kha bhogavavuM paDe che, mATe ame tenAthI bacavA icchIe chIe; tathA puyathI svarga ane mokSanI prApti thAya che, mATe ame puNya kamAvA icchIe chIe. uparanA praznottarathI spaSTa thAya che ke te jIva pratikULa saMyogomAM
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa, cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAMki, 5. ane a. 17 du:kha tathA anukULa saMyogomAM sukha ane puNyabhAvamAM dharma mAne che. A mAnyatA ja abhiprAyanI viparItatA che. jo samyagdaSTine A prazna puchavAmAM Ave to temano uttara haze - arahaMta bhagavAna pUrNa vItarAgI ane sarvajJa che, temanA guNagAnanA mAdhyamathI temano samAgama karyA vinA mArAthI rahevAtuM nathI, kAraNa ke temanA samAgamathI mane potAnA svarUpanI rUci puSTa thAya che. mATe mane temanAM darzana-pUjanano bhAva sahaja ja Ave che; AvyA vagara raheto nathI. jJAnInA uttaramAM paNa temanA svarUpanI rUci tathA zubhabhAvanuM sahaja jJAtRtva (akartutva) jhaLake che, e ja samyapha abhiprAya che. A pramANe jo ApaNe samasta zubhAzubha pariNAmonI paraMparAno vicAra karIe to temanA taLiye rahela prayojanabhUta jIvAdi tattvo saMbaMdhe ApaNI mAnyatA spaSTa thai jaze ane te ja ApaNo yathArtha ke ayathArtha abhiprAya haze. prazna:- ApaNo abhiprAya yathArtha che ke ayathArtha ? teno nirNaya kevI rIte thai zakaze ? uttara:- jinAgamamAM varNavAyelI vastu-svarUpanI kasoTI para kasI jotAM ApaNane jANa thai jaze ke ApaNo abhiprAya yathArtha che ke mithyA che. jo ApaNo abhiprAya jinAgama praNIta vastu-svarUpAnusAra hoya to te yathArtha haze ane jo vastu-svarUpathI viparIta hoya to te mithyA haze. potAne zarIra ane rAgAdithI bhinna, temano akartA, tathA sahaja jJAtA mAnavAvALo abhiprAya samyapha che, yathArtha che tathA tethI viparIta potAne zarIrAdimaya mAnavAvALo abhiprAya ayathArtha arthAta mithyA che. abhiprAyanI vAsanA:- jo ke abhiprAyanA svarUpanuM spaSTIkaraNa karatA tene viSe ghaNuM badhuM kahevAmAM AvI gayuM che; abhiprAyane jANavA oLakhavAnI prakriyA paNa batAvAi gai che; to paNa paMDitajIe
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA pariNAmonI paraMparA' no vicAra karavA para "abhiprAyanI vAsanA' ne na jANavAnI vAta karI che, mATe A zabdanA bhAvane vadhAre UMDANapUrvaka spaSTa karavo apekSita che. abhiprAyanI vAsanA" no Azaya ApaNI viparIta mAnyatAno ja che. jo ke lokamAM "vAsanA" zabdano prayoga mananI UMDAimAM paDelI bhogonI abhilASA darzAvavA mATe karavAmAM Ave che chatAM ahIM 'vAsanA" zabdano prayoga sAte tattvo saMbaMdhInI viparIta mAnyatAnA arthamAM karI paMDitajIe tene ghaNuM ja vyApaka svarUpa ApyuM che. . prazna:- e kema siddha karAya ke paMDita ToDaramalajIe "abhiprAyanI vAsanA" zabdano prayoga sAte tattvo saMbaMdhInI bhUlanA arthamAM karyo che? uttara :- mokSamArga prakAzakanA sAtamA adhikAramAM pAnA 251 - 259 sudhI dravyaliMgI muninA abhiprAyanuM svarUpa spaSTa karavA paMDitajIe temanA mithyAtvanuM ja varNana karyuM che, mATe A vAta enI meLe ja siddha thai jAya che. prasaMgAnusAra AgaLa paNa tenuM vizeSa spaSTIkaraNa karavAmAM Avaze. abhiprAyanI vAsanA' samajavA mATe nIce jaNAvela udAharaNa vadhAre upayogI siddha thaze. eka vyaktine madhuprameha (DAyAbITIsa) no roga thayo hato. DaoNkaTara vaDe sakhata cetavaNI apAtA teNe mIThAi, gaLyAM phaLo vagere badhuM ja khAvAnuM baMdha karI dIdhuM. jo ke tenI mIThAi khAvAnI kriyA to baMdha thai gai to paNa pahelAnI Teva hatI, mATe tene mIThAi khAvAnI icchA to jarUra thatI hatI; arthAt mIThAi khAvAnI kriyA thatI na hatI, paraMtu pariNAma (IcchA) avazya thatA hatA. gharavALAono vAraMvAra Thapako maLatA tathA mRtyunA bhayathI mIThAi na khAvAthI thoDA ja divasomAM jANe te mIThAino svAda ja bhUlI gayo. have mIThAinI yAda paNa AvatI na hatI, khAvAnI icchA ane kriyAnI to vAtA ja zuM karavI ? arthAt have mIThAi khAvAnI kriyA ane pariNAma banne baMdha
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa.cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki, 5.ane a. 19 thai gayAM hatAM. ekavakhata te koiprIti-bhojanamAM gayo. jayAre tene mIThAi khAvAno Agraha karavAmAM Avyo tyAre teNe draDhatApUrvaka nA kahetAM tene pUchavAmAM AvyuM ke zuM vAta che, mIThAi pasaMda nathI ke zuM? tyAre te bolyA "zuM kahyuM bhAI! kayAreka mArA paNa evA divaso hatA jayAre ochAmAM ochI pA kIlo mIThAi vagara jamavAnuM bhAvatuM na hatuM, paNa have jIva bacAvavAnI majabUrI che, mATe mIThAi khAvAno vicAra paNa Avato nathI.' jarA vicAra karo ! mIThAi khAvAnI jarAya IcchA na hovA chatAM paNa te vyakitane mIThAipasaMda che ke nahIM? to mIThAI khAvAmAM AnaMdamAne che ke nahIM?mIThAi khAvAmAM tenI sukha buddhi ja abhiprAyanI vAsanA che. jo ke te mIThAi khAto nathI, mIThAi khAvAno rAga paNa nathI, paraMtu mIThAI khAvAmAM sukha che - evI mAnyatA maTI nathI, arthAt abhiprAyamAM vAsanA vidyamAna che. AvI paristhiti mAtra DAyAbITIza vALAonI ke bImAra lokonI ja hoya che - evuM nathI. aneka prasaMgomAM ApaNI badhAnI AvI ja sthiti hoya che. jayAre ApaNe bharapeTa bhojana karyuM hoya tyAre ApaNI bhojanA karavAnI icchA jarAya hotI nathI. jo koi bahu AgrahapUrvaka jabaradastIthI ekAda rasagulluM khavaDAve to ApaNane bahu kaSTa thAya che, mATe ApaNe vinamratApUrvakanA pADIe chIe. AvI sthitimAM zuM ApaNane bhojana pratye dveSa thai gayo che? zuM ApaNe te samaye bhojana karavAmAM sukha nathI mAnatA? cokkasa mAnIe chIe. ApaNI bhojana karavAnI icchA hoya ke nahIM ? ApaNe bhojana karIe ke nahIM? paraMtu bhojanamAM sukha che - ApaNI e mAnyatA niraMtara kAyama rahe che. A ja che abhiprAyanI vAsanA. bhojananI jema ja paMcendriyonA samasta viSayomAM sukhabuddhi tathA vrata, zIla, saMyama vagere dharmAcaraNamAM dharmabuddhi hovAthI ApaNI evI ja sthiti che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA samyaphacAritranA saMdarbhamAM pariNAma ane abhiprAya ahIM viSaya-bhogonI kriyA ane pariNAmanA saMdarbhamAM abhiprAyanI carcA karavAnuM prakaraNa nathI. ahIM to jene samyaphacAritra kahevAmAM Ave che, evI kriyA ane tadAnukULa maMda kaSAyarUpa pariNAmo pAchaLa abhiprAyanI vAsanAnuM vizleSaNa karavAnuM prakaraNa che; kAraNake tene ja laine A jIvA mahAvratonuM nirdoSa AcaraNa temaja te anusAra mahAmaMdakaSAyarUpa pariNAma thayA bAda paNa mithyAdRSTi ja rahe che, mokSamArgI nathI banI zakato. jo ApaNane saMsAranA du:khothI chUTavAnI UMDI khevanA hoya, zAzvata atikriya AnaMda prApta karavAnI atyaMta laganI hoya to ApaNe abhiprAyanI vAsanA arthAt mithyA mAnyatAonuM svarUpa samajI yathArtha tattvazraddhAna vaDe teno samULago kSaya avazya karavo joie. yathArtha tattvazraddhAnarUpa samyagdarzana ane samyajJAna hovAthI ja samyaphacAritra thAya che ane tenI pUrNatA thayA bAda ja mukti maLe che. paMDita ToDaramalajIe samyaphacAritra mATe vyavahArAbhAsIoM dvArA karavAmAM AvelA prayatnomAM viparItatAnuM varNana karatA nIce kahela be prakAranI paristhitionuM citraNa karyuM che : (a) jayAre kriyA to samyaphacAritra jevI che, paraMtu pariNAmomAM viSayakaSAyano sadbhAva hoya arthAt zubhabhAva paNa na hoya, tathA abhiprAyamAM viparItatA hoya. (ba) jayAre kriyA to zAstrokta hoya arthAt aNuvrata-mahAvratAdika nuM nirdoSa pAlana hoya ane pariNAma paNa te kriyAne anurUpa mahAmaMdakaSAyarUpa hoya; paraMtu abhiprAyamAM paradravyomAM ekatvabuddhi, mamatvabuddhi, kartutvabuddhi, bhokatRtvabuddhi tathA viSayomAM sukhabuddhi hoya. ahIM upara jaNAvelA banne paristhitionuM vizleSaNa sAtamA adhikAranA vyavahArAbhAsI prakaraNamAM karavAmAM Avela "samyaphacAritranuM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-:. cAritra mATekaravAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAMki, 5. ane a. 71 anyathA svarUpa" nA vivecanane AdhAre karavAmAM AvI rahyuM che. pariNAmo ane abhiprAyanI viparItatA. ahIM pariNAmonI viparItatAno Azaya kriyAmAM thanArA zubhAcaraNathI viparIta ajJAna ane kaSAyarUpa pariNAmono che. AvI paristhitinuM citraNa karatAM paMDitajI mokSamArga prakAzakanA pRSTha 248 para lakhe che : "koI jIva to kuLakramathI vA dekhAdekhIthI ke krodha-mAna-mAyAlobhAdikathI AcaraNa kare che temane to dharmabuddhi ja nathI to samyaphacAritra to kayAMthI hoya ? e jIvomAM koi to bhoLA che tathA koI kaSAyI che. have jayAM ajJAnabhAva ane kaSAya hoya tyAM samyaphacAritra hotuM ja nathI" uparokata gadyAMzamAM 'kuLakramathI athavA dekhAdekhI' zabda vaDe abhiprAya tarapha tathA "AcaraNa kare che evuM kahI dharma kriyA tarapha saMketa karavAmAM Avyo che. AvA jIvo dharmAcaraNa to kare che arthAt cAritra kahI zakAya tevI kriyA to kare che paraMtu temane ajJAna ane kaSAya vidyamAna che. ajJAna arthAt viparIta abhiprAya ane kaSAya arthAt viparIta pariNAma hovAthI kriyA hovA chatAM paNa temane cAritra hotuM nathI. AvA loko mAtra kriyAnA AgrahI hovAthI jema-tema kriyAnI pratijJA pUrI karavA mAge che ane temanA pariNAma du:khI thai jAya che. jema koI jIva upavAsanI pratijJA kare che. pratijJAno nirvAha karatA tene kevA pariNAma thAya che - tenuM citraNa karatA paMDitajI lakhe che : 'koI jIva pahelAM to moTI pratijJA dhAraNa karI bese che paNa aMtaraMgamAM viSaya-kaSAyavAsanA maTI nathI tethI jema tema karI pratijJA pUrNa karavA icche che; tyAM te pratijJAthI pariNAma duHkhI thAya che. jema koi ghaNAM upavAsa AdarI beThA pachI pIDAthI du:khI thato rogInI mAphaka kALa gumAve che paNa dharmasAdhana karato nathI; to prathamathI ja
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlana sAdhI zakAya teTalI ja pratijJA kema na laIe ? du:khI thavAmAM to ArtadhyAna thAya ane tenuM phaLa bhaluM kayAMthI Avaze? AvA loko potAnI pIDA dUra karavA viSaya-poSaNanA aneka upAya kare che. jema tarasa lAgavA para pANI na pIe, paraMtu baraphanI paTTI rAkhaze bhojanamAM ghI nahIMkhAya to bIjA cikaNAM snigdha padArthonuM sevana karaze. te lokonI dazA evI thaI jAya che ke eka dharma-kriyAnI pUrti mATe te bIjI pApa-kriyAo paNa kare che. paMDitajIe nIcenI paMkitaomAM tenuM mArmika citraNa karatA lakhyuM che: athavA pratijJAmAM du:kha thAya tyAre pariNAma lagAvavA mATe koI AlaMbana vicAre che; jema koi upavAsa karI pachI krIDA karavA lAge che, koI pApI jugArAdi kuvyasanamAM lAge che, tathA koI sUI rahevA icche che, e ema jANe che ke koIpaNa prakArathI vakhata pUro karavo. e ja pramANe anya pratijJAmAM paNa samajavuM." - "athavA koIpApI evA paNa che ke pahelAM to pratijJA kare paNa pachI tenAthI du:khI thAya tyAre tene choDI de, pratijJA levI-mUkavI e tene khela mAtra che. paNa pratijJA bhaMga karavAnuM to mahApApa che, e karatAM to pratijJA na levI ja bhalI che." A prakAre ajJAnI jIvo vaDe koi eka dharma-kriyAnA pAlana mATe pariNAmomAM ArtadhyAna, viSaya-kaSAyanI tIvratA tathA anya anekapApakriyAo paNa karavAmAM Ave che. Akhare Ama zA mATe thAya che?pariNAmomAM ATalI vikRtio zA mATe thai jAya che? enuM kAraNa e che ke teo samyaphacAritranuM kharUM svarUpa to jANatA nathI ane mAtra kriyAmAM dharma mAne che. teo samaje che ke jANavAmAM zuM che? kaMika karIzuM to phaLa maLaze. mATe te tattvajJAnano upAya nathI karatA ane vratAdi kriyAno ja prayatna kare che. temanA abhiprAyanI A viparItatAne kAraNe ja teonA pariNAmonI AvI dazA thAya che. teonA AvA ja
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri., 5. ane a. pariNAmonuM citraNa paMDitajIe mokSamArga prakAzaka pRSTha 249-251 para karyuM che; jeno sAra nIce mujaba che : - 93 (1) aMtaraMgamAM virakti na hovAthI te pratijJAnI pahelAM ane pachI te viSayane ati-AsakatI pUrvaka sevana kare che, jema upavAsanI pahelA ane pachI ati-lobhI thaine gariSTha bhojanAdi kare che. jema koi sthAna para rokavAmAM AvelA jaLane pharIthI choDavAmAM Ave tyAre te atyaMta teja dhArAthI vahevA lAge che -evI dazA teonA pariNAmonI thai jAya che. (2) teo koi veLA to moTo dharma Acare che ane koi veLA adhika svacchaMdI thai pravarte che. jema koi dharmaparvamAM to ghaNA upavAsAdika kare che tyAre koi dharmaparvamAM vAraMvAra bhojanAdi kare che; bhAdaravA mAsanA dazalakSaNa parvamAM bhakti, pUjana vagere ghaNA kare che paraMtu mahA tathA caitranA dazalakSaNa temaja aSTAkiA vagere parvomAM anargala (aMkuza vinAnI) pravRtti kare che. (3) teo koi kriyA ati UMcI aMgIkAra kare che ane koi kriyA ati nIcI kare che. jema ke - dhanAdikano tyAga kare che, paraMtu svAdiSTa bhojana kare che; tathA AkarSaka vastrAdi pahere che athavA strIsevanAdino tyAga karIne paNa khoTA vyApArAdika loka-nidha kArya kare che. AvA lokone avivekI ghoSita karatAM paMDitajI kahe che ke temane samyacAritrano AbhAsa paNa hoto nathI. kriyA ane pariNAmonuM samatulana rAgAdi dUra thavAthI ja thai zake che. paMDitajIe AvI samatulita sthitinuM citraNa mokSamArga prakAzaka pRSTha 250 para karyuM che. jeno ullekha A pahelAM paNa karI cUkyA chIe : 'sAcA dharmanI to A AmnAya che ke - jeTalA potAnA rAgAdika dUra thayA ho te anusAra je padamAM je dharmakriyA saMbhave te badhI aMgIkAra
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlana kare, jo thoDA rAgAdika maTyA hoya to nIcA ja padamAM pravarte, paraMtu uccapada dharAvI nIcI kriyA na kare." prazna :- kriyA ane pariNAmanuM AvuM saMtulana kevI rIte thAya che? uttara :- vAstavamAM abhiprAyanI viparItatA maTyA pachI arthAt samyagdarzana thayA bAda bhUmikA anusAra pariNAma ane kriyA sahaja thAya che, maMda kaSAyI mithyAdaSTijIvane paNa kaSAyonI maMdatA hovAthI taddAnukULa bAhya kriyA paNa sahaja ja thAya che. A pramANe yathArtha abhiprAyane nimitte pariNAmomAM AMzika zuddhi tathA maMdakaSAyarUpa pariNAmone nimitte kriyA paNa dharmAcaraNarUpa thai jAya che. jo ke A traNe svataMtra ane paraspara nirapekSa che; to paNa temAM evo nimitta-naimittika saMbaMdha paNa sahaja thAya che. maMda kaSAyane nimitte vratAdirUpa kriyA thayA bAda paNa abhiprAyanI sUkSma bhUlanuM nirUpaNa karavA paMDitajI mokSamArga prakAzaka pRSTha 251 para lakhe che : "vaLI ghaNAM jIva aNuvrata-mahAvratAdirUpa yathArtha AcaraNa kare che tathA AcaraNAnusAra ja pariNAma che, koi mAyA-lobhAdikano abhiprAya nathI; ene dharma jANI mokSa arthe tenuM sAdhana kare che, koI svargAdikanA bhogonI icchA rAkhato nathI, paraMtu prathama tattvajJAna na thayeluM hovAthI pote to jANe che ke "huM mokSanuM sAdhana karuM chuM" paNa mokSanuM sAdhana je che tene jANato paNa nathI, kevaLa svargAdikanuM ja sAdhanA kare che. sAkarane amRta jANI bhakSaNa kare che paNa tethI amRtano guNa to na thAya; potAnI pratIti anusAra phaLa thatuM nathI paNa jevuM sAdhana kare che tevuM phaLa lAge che." upara Apela gadyAzamAM kriyA, pariNAma ane abhiprAyanI sthiti nIce mujaba vyakta karI che.. kriyA :- aNuvrata-mahAvratAdirUpa yathArtha AcaraNa kare che. pariNAma :- AcaraNAnusAra pariNAma che; mAyA lobhAdikano
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM di, 5. ane a. 75 abhiprAya (bhAva) nathI. svargAdikanA bhogonI icchA paNa nathI. abhiprAya :- temane dharma jANI mokSa mATe temanuM sAdhana kare che, pote to jANe che ke huM mokSanuM sAdhana karUM chuM paraMtu je mokSanuM sAdhana che tene jANatAM paNa nathI. ahIM eka vizeSa che ke ahIM vyavahArAbhAsI mithyAdRSTidravyaliMgI muninI vAta che. caturtha ane paMcama guNasthAnavartI dravyaliMgIonI vAta nathI. dravyaliMgI ane mithyAdaSTi paryAyavAcI nathI. temAM ghaNo pharaka che. dravyaliMga to jIvanI aNuvrata-mahAvratAdirUpa bAhya-kriyA che, je vyavahAra cAritra hovAthI vyavahArathI pUjaya che ane mithyAtva to jIvanI viparItA mAnyatA hovAthI niMdya che, tyAjaya che. mATe dravyaliMgI arthAt mithyAdaSTi' - e bhrAMtI rAkhavI na joie. ahIM dravyaliMga dhAraNa karyA pachI paNa je prathama guNasthAnavartI che, temanA viparIta abhiprAyanI samIkSA karavAmAM AvI rahI che. maMda-kaSAya thayA bAda aNuvrata-mahAvratAdinA pariNAma ane tAnukULa AcaraNa paNa thAya che. vAstavamAM jovA jaie to uparanI sthiti banavAne kAraNe ja A. viSayane UMDANamAM samajavAnI AvazyakatA che. jo Ama na hota arthAt viparIta abhiprAyanI sAthe pAparUpa pariNAma ane pApa-kriyA ja hota tathA samyapha abhiprAyanI sAthe vItarAgabhAva ane vItarAgI kriyA (dhyAnastha mudrA) ja hota to abhiprAyanI bhUla paNa kriyA ane pariNAmonA mAdhyamathI ja samajamAM AvI jAta; tene samajavuM eTaluM durlabha na thAta. vratAdirUpa kriyA ane tadAnusAra pariNAmonI utkRSTa sthiti thayA. bAda A jIva ekatrIsa sAgaranuM AyuSya bAMdhI aMtima greveya sudhI cAlyo jAya che. te aMtaraMga pariNAma pUrvaka mahAvratAdi pALe che, mahAmaMda kaSAyI thAya che; tene Aloka-paraloka nA bhogonI icchA hotI nathI, te mAtrA mokSAbhilASI hoya che ane kevaMLa dharmabuddhithI dharma sAdhana kare che. evA jIvone zAstromAM dravyaliMgI mithyASTi muni kahyAM che. temanA abhiprAya
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlana tarapha saMketa karatA paMDita ToDaramalajIe pAnA 254 para lakhyuM che : "..... eTalA mATe dravyaliMgIne dhULa anyathApaNuM to che nahIM, paNa sUkSma anyathApaNuM che te samyagdaSTine bhAse che.' prazna :- jayAre dravyaliMgInA abhiprAyanuM sUkSma anyathApaNuM samyagdaSTine bhAsita thAya che to Apa tenA abhiprAyanI bhUlonuM vizleSaNa zI rIte karI zako cho? uttara:- bhAIame koi vyaktine viSe kahIe ke A dravyaliMgI che, ane tenA abhiprAyamAM A bhUla che to ApanuM kahevuM sAva sAcuM che; paraMtu ame to paMDita ToDaramalajInA kathanAnusAra sAmAnya dravyaliMgInuM vivecana karIe chIe. teoe paNa jinavANInA AdhAra para lakhyuM che. jo Apane tenA para praznacihna mukavAnuM yogya lAge to te ApanA viveka para nirbhara che. abhiprAyanI bhUla nIkaLI gayA bAda arthAt samyagdarzana thayA bAda pratyAkhyAna kaSAyanA udayathI paNa maMdakaSAyane nimitte aNuvrata ke mahAvratarUpa AcaraNa paNa thAya che. AvA jIvo caturtha guNasthAnavartI dravyaliMgI zrAvaka ke muni athavA paMcama guNasthAnavartI dravyaliMgI muni kahevAya che. jemanA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna ane pratyAkhyAna kaSAyo. naSTa thaI jAya che, temanAmAM bhAvaliMga ane dravyaliMga banne hoya che. prazna - caturtha guNasthAnavartI samyagdaSTine potAnA pariNAmonI zuddhi ane rAgAMzano khyAla to rahe che, chatAM te chaThThA-sAtamA guNasthAnA yogya pariNAma na hovA chatAM paNa evI kriyA kai rIte karI zake che? uttara:- kadAca maMdakaSAyamAM evuM saMbhavI zake che. pUjaya gurudevazrInA pravacanomAM anekavAra caturtha ane paMcama guNasthAnavartIdravyaliMgInI carcA Ave che. jo koi jIva agIyAramA AdiguNasthAnethI utarI pAMcamA ke cothA guNasthAnamAM AvI jAya to te paMcama ke caturtha guNasthAnavartI dravyaliMgI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki., 5. ane a. 77 ja kahevAze. mATe uparanA guNasthAnathI nIce AvyA bAda AvI sthiti thavI sahaja saMbhava che.1 ahIM ApaNe abhiprAyanI bhUla samajavI che, mATe prathama guNasthAnavartI arthAt dravyaliMgI mithyASTi muninI carcA karavAmAM Avaze. vartamAna vAtAvaraNa kAMi evuM vicitra che ke dravyaliMgInuM nAma letA. ja lokone evo bhrama thai jAya che ke muni-niMdA karAya che; jayAre ke amAro uddeza AgamanA AdhAra para abhiprAyanI bhUlanuM tAttvika vizleSaNa karavAno ja che. muninI niMdA karavAno to prazna ja uThato nathI; kAraNa caraNAnuyogamAM bAhyakriyAnI mukhyatA hovAthI bhAvaliMga rahita dravyaliMga paNa vaMdanIya kahevAmAM AvyuM che. te mokSamArgI che ke nahIM te dravyAnuyoganuM prakaraNa che, caraNAnuyoganuM nathI. ApaNI manovRtti paNa kaMika evI thai gai che ke zAstromAM jayAM paNa dravyaliMgInI carcA Ave che, ApaNuM dhyAna bIjAo tarapha ja jAya che. jayAre ApaNe cha:DhALAmAM nIcenI paMkitao vAMcIe chIe : munivrata dhAra anaMta bAra grIvaka upAyo pai nija AtamajJAna binA sukha leza na pAyo | tyAre ApaNane evuM lAge che ke A to bIjAonI vAta che, ApaNe to bahuM samaju chIe, mATe ApaNe muni na banyA, jayAre ke ApaNI A dhAraNA cokhI Agama-virUddha ane AtmahitamAM bAdhaka che. jarA vicAra to karo ke uparanI paMktiomAM muni-niMdA ke muni hovAno niSedha che ke AtmajJAna na thavAnI AlocanA karavAmAM AvI che. kharU jotAM ApaNe te paMkitaomAM bIjAono vartamAna jovAne badale ApaNo bhUtakALa jovo joIe. pAchalA anaMta bhavomAM anaMtavAra AtmajJAna vagara munivrata dhAraNa karIne paNa ApaNane lezamAtra paNa sukha 1 "Agama darzana ghariyAbAda thI 1996 mAM prakAzita tthA nIraja jaina satanA dvArA sampAdita mokSamArga prakAzaka pRSTha 179-180 para trilokasAra dhavalA vagerenA AdhAre pahelAthI pAMcamAM guNasthAnavALA dravyaliMgInuM varNana karavAmAM AvyuM che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana maLyuM nathI. A paMktiomAM ajJAnanI niMdA karavAmAM AvI che ane ajJAna sahita munipada ne vyartha batAvAyuM che. jaina-zAsanamAM to zAzvata vastuvyavasthA batAvAi che ke muni thayA vinA muktinI sAdhanA pUrNa thatI nathI. 78 jo ApaNe sAcA AtmArthI chIe to ApaNe jinAgamamAM batAvavAmAM AvelA pratyeka doSane ApaNA upara ghaTita karavo joie. bIjAonA doSa jovA na joie. bIjAonA doSa jovAnI dUSita vRttine kAraNe ja ApaNe anaMtavAra samavasaraNamAM jaine paNa korAne korA pAchA AvyA chIe. mATe 'merI bhAvanA' mAM kavie eja bhAvanA bhAi che. na 'guNa grahaNa kA bhAva rahe nita, dRSTi na doSo para jAve' prazna :- jo dravyaliMgInI carcA karavAthI lokone muni-niMdAno bhrama thAya chai, to Apa dravyaliMgInI carcA kema karo cho, koi bIjo dAkhalo (udAharaNa) ApIne paNa potAnI vAta karI zako cho ? uttara :- bhAi ! e vAta to pahelAM ja spaSTa karI che ke dravyaliMgI mithyAdRSTi muninA saMdarbhamAM ja abhiprAyanI bhUla spaSTa thai zake che, kAraNa tenI kriyA ane pariNAma mahAvratAdirUpa che, to paNa tene mokSamArga nathI prApta thato. mATe abhiprAyanI bhUlanuM vizleSaNa Avazyaka banI jAya che. je loko viSaya-bhoganI kriyAo ane pariNAmomAM ja guMthAelA che, temanI to sthULa bhUlo ja dekhAi rahI che. temanI kriyA ane pariNAmanA paDadA ja melA che. jemanI kriyA ane pariNAmanA paDadA pAradarzI che temano ja abhiprAyavALo paDado dekhAze. A ja kAraNa che ke abhiprAyanI bhUla samajavA dravyaliMgI muninI carcA karavAmAM Ave che. uparokta dravyaliMgInA abhiprAyanI sUkSma viparItatAno saMketa karavA paMDita ToDaramalajI pAnA 254 para lakhe che : 'prathama to saMsAramAM narakAdinA du:kha jANI tathA svargAdimAM paNa janma-maraNAdinA du:kha jANI saMsArathI udAsa thai te mokSane icche che. have e du:khone to badhAya du:kha jANe che. indra-ahamindrAdika
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM di,5.ane a. 79 viSayAnurAgathI indriyajanita sukha bhogave che tene paNa du:kha jANI nirAkuLa sukha avasthAne oLakhIne je mokSane cAhe che te ja samyagdaSTi jANavo. vaLI viSayasukhAdinA phaLa narakAdika che, zarIra azucimaya ane nAzavAna che, poSaNa karavA yogya nathI tathA kuTuMbAdika svArthanAM sagAM che, ityAdi paradravyono doSa vicArI teno to tyAga kare che; tathA vratAdikanuM phaLa svarga-mokSa che, tapazcaraNAdi pavitra avinAzI phaLanA ApanAra che, e vaDe zarIra zoSavA yogya che tathA deva-gurU-zAstrAdi hitakArI che. ityAdi paradravyono guNa vicArI teneja aMgIkAra kare che. ityAdi prakArathI koi paradravyone bUrAM jANI aniSTarUpe zraddhAna kare che tathA koi paradravyone bhalAM jANI ISTarUpe zraddhAna kare che; have paradravyomAM iSTa-aniSTarUpa zraddhAna karavuM e mithyA che. vaLI e ja zraddhAnathI tene udAsInatA paNa dveSabuddhirUpa hoya che kAraNa ke koine bUrAM jANavAM tenuM nAma ja dveSa che" ukta gaddAMzamAM mithyAdaSTi dravyaliMgI muni tathA samyagdaSTi indra ahamindranI kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM tulanAtmakavivecana karavAmAM AvyuM che, jemAM e bannenAM abhiprAyano pharaka spaSTa dekhAI Ave che. te bannemAM eka kriyA ane pariNAmothI mahAvratI hovA chatAM paNa viparIta abhiprAya sahita che ane bIjo kriyA ane pariNAmothI avatI hovA chatAM paNa yathArtha abhiprAyavALo che. - indra athavA cakravartI vagere jJAnI jIvone avratanI bhUmikAmAM pracura bhogonI kriyA ane pariNAma hovA chatAM abhiprAyamAM sukha buddhi nathI, mATe teo mokSamArgI che. A abhiprAyanI mukhyatAthI ja jJAnInA bhogone paNa nirkarAnuM kAraNa kahevAmAM Ave che. 'bharatajI gharameM verAgI' jevI kahevato paNa prasiddha che. kavivara daulatarAmajI viracita bhajana 'cimUrata dagadhArinA kI mohe rIti lagata hai aTApaTI" - paNa jJAnIonA nirmaLa abhiprAyanuM citraNa kare che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA mithyASTimahAvratI ane samyagdaSTi aviratInI kriyA, pariNAma ane abhiprAyano pharaka nice Apela koThA parathI sarakhI rIte samajI zakAya prakaraNa | mithyAdaSTi dravyaliMgI muni avrata samyagdaSTi ahamindra | kriyA |mahAvratAdirUpa AcaraNa | indriya janita sukha bhogave che. kare che. pariNAma | saMsArathI udAsa che. viSayAnurAgI che. abhiprAya (1) narakAdinA pratikULa-saMyogo paradravyone du:khanuM kAraNa ne du:khanuM kAraNa jANe che. mAnatA nathI. viSaya-sukhone narakAdinuM viSayasukhane paNa du:kha jANI kAraNa jANI choDe che. nirAkuLa sukha ne icche che. zarIra tathA kuTuMba vagerene paradravyone bUrA nathI jANatA, bUrA jANI temano tyAga potAnA rAgabhAvane bUrA kare che. jANe che. vratAdine svarga-mokSanuM vratAdi kriyAne mokSanuM kAraNa kAraNa mAne che. nathI mAnatA. rAgabhAva chUTavAthI temanA kAraNono tyAga sahaja thai jAya che. | deva-gurU-zAstrAdi koi paradravyane bhaluM nathI. paradravyone bhalA jANI jANatA. sva ne sva ane parane temane aMgIkAra kare che. para jANe che. parathI jarA paNa prayojana na jANI tenA sAkSI rahe che.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATekaravAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri., 5. ane a. A rIte mithyAdRSTi ane samyagdaSTinA abhiprAyano pharaka barAbara spaSTa thai jAya che. ajJAnInA abhiprAyamAM mULamAM bhUla e ja che ke tenA pariNAma saMsArathI udAsInarUpa hoya to paNa abhiprAyamAM dveSa hovAthI tenI udAsInatA paNa dveSarUpe thai jAya che. 81 dravyaliMgI mithyAdRSTi muninA abhiprAyanI bhUlanuM vistRta spaSTIkaraNa mokSamArga prakAzaka pAnA 251 thI 259 sudhI karavAmAM AvyuM che, jeno sAra ahIM ApIe chIe : (1) pahelAM potAne zarIrAzrita pApa-kAryono kartA mAnato hato jema ke- 'huM jIvone mAruM chuM, 'huM parigrahadhArI chuM', - evuM mAnato hato ane have potAne zarIrAzrita puNya kAryono kartA mAnavA lAgyo che arthAt 'huM jIvonI rakSA karuM chuM', 'huM nagna chuM', - evuM mAne che. vAstavamAM potAne zarIrAzrita pApa-puNya kriyAono kartA mAnavo te mithyAtva che. (2) munidharmanI kriyAomAM pravRttinA bhAvo rAgarUpa che ane te A zubharAgane mokSamArga mAne che; jayAre ke mokSamArga to vItarAga bhAvarUpa che. rAgabhAvane mokSamArga mAnavo mithyAtva che. zubharAga cAritranuM svarUpa nathI, paNa cAritrano doSa che, tathA tene dharma mAnavo zraddhAno doSa che. (3) nigrantha dazA aMgIkAra karyA bAda, ugra tapa karavA chatAM ane bAvIsa pariSaha sahana karavA chatAM zAstromAM tene mithyAdaSTi ane asaMyamI kahevAmAM AvyA che; kAraNa tene tattvonuM sAcuM zraddhAna nathI thayuM. mokSamArga prakAzaka pAnA 234 thI 244 sudhI samyagdarzananuM anyathArUpa prakaraNamAM sAta tattva saMbaMdhI bhUlonuM jevuM varNana karavAmAM AvyuM che, tevI ja viparItatA tenA zraddhAna-jJAnamAM jovA maLe che. e ja viparIta abhiprAyapUrvaka te dharmasAdhana kare che, te sAdhanonA abhiprAyanI paraMparAno vicAra karavAthI kaSAyono abhiprAya Ave che. dharma-sAdhanonI paraMparAmAM kaSAyano abhiprAya :- ajJAnIne dharma-sAdhanonI paraMparAmAM kaSAyono abhiprAya kevI rIte Ave che tenuM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlanA spaSTIkaraNa nIce mujaba che : (a) zubharAgamAM upAdeya buddhi:- te azubharAgane heya jANI choDe che ane zubharAgane upAdeya mAnI tenI vRddhino upAya kare che. zubharAga paNa kaSAya che, tethI teNe kaSAyane upAdeya mAnI, mATe tene kaSAya karavAnuM ja zraddhAna rahyuM. azubha nimitta para dveSa karavAno tathA zubha nimitto para rAga karavAno abhiprAya rahyo; paradravyomAM sAmyabhAvarUpa abhiprAya na rahyo. . (ba) upasarga-parISaha sahana karavAmAM bhaya ane lobha - upasarga ane parISaha sahana karavAmAM tathA tapa karavAmAM du:khanuM vedana kare che; paraMtu du:khanuM vedana karavuM paNa kaSAya che. te kaSAyanA abhiprAyarUpa vicArathI du:kha sahana kare che. te vicAra nIce mujaba hoya che : '.. he jIva! teM narakAdi gatimAM parAdhInatAthI bahu du:kho sahana karyA, A parISahAdikanA du:kho to ghaNA thoDA che. temane svAdhIna thai sahana karavAthI svarga mokSa sukhanI prApti thAya che. jo A du:kha nahIM sahana kare ane viSaya sukhanuM sevana karIza to tane narakAdikanI prApti thaze, tyAM ghaNuM du:khA thaze.' uparanA vicArothI spaSTa che ke te parISaho ne du:khadAyaka mAne che. mAtra narakAdikanA bhaya tathA svarga-sukhanA lobhathI temane sahana kare che. A bhaya ane lobha paNa kaSAyo ja che. upara jaNAvela vicAronI sAthe sAthe nIcenA vicAro paNa hoya che : ...... meMpUrve je karmo bAMdhyA hatA, te bhogavyA vinA nahIM chuTI zake; mATe mAre temanuM ja phaLa bhogavavuM paDe che. juo! karmo e to AdinAtha ane pArzvanAtha jevA tIrthaMkarone paNa choDaDyA nathI. teone paNa karmonA phaLa bhogavavA ja paDyA. mATe mAre paNa samatApUrvaka karmonA phaLo bhogavI levA joie.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri, 5. ane a. 83 uparokata vicAronA rUpe te karmaphaLacetanArUpa pravartana kare che. prazna :- uparokata vicAro karavAmAM kaI bhUla che? zuM jJAnI AvA vicAro nathI karatA? uttara :- ahIM mAtra vicAronI vAta nathI cAlI rahI, paraMtu vicAronI gaDIone taLiye beselA abhiprAyanI vAta cAlI rahI che. pariNAmone svarUpamAM sthira karavA kadAca jJAnIone paNa AvA vicAro AvI zake che, paNa teo A vicAronI apekSAne paNa jANe che. - uparokata vicAronI pAchaLa rahelA ajJAnI ane jJAnInA abhiprAyane nIce ApelA koThA dvArA spaSTa samajI zakAya che :vicAra ajJAnIno abhiprAya | jJAnIno abhiprAya vrata-zIla-saMyama |te muktino mArga che. jo ke muktinA kAraNo nathI, vagere dhAraNa karavuM chatAM pApathI bacavA mATenA joie. bhAvo AvyA vinA rahetA nathI. upasarga ane | jo temane sahana nahIM | A bAhya-saMyoga du:khanuM kAraNa pariSaha sahana karavA | karIe to narakamAM javuM | nathI. rAga du:khanuM kAraNa che, yogya che. paDaze, tathA temane sahana | mATe AtmAmAM sthira thairAgano karavAthI svarga / mokSanI abhAva karavo joIe. prApti thaze. pahelAM bAMdhelA karmo huM karmonA phaLane | huM paradravyono kartA-bhoktA zAntipUrvaka | bhogavavAvALo chuM. | nathI, mAtra jJAtA chuM. bhogavavA joie. viSaya-bhogAdi | viSayonA sevanamAM viSayonA sevanamAM | | viSayasevanamAM sukha nathI, du:khA tyAga karavA yogya AnaMda to che, paraMtu | ja che. AtmAnA avalaMbanathI temanA sevanathI narakamAM ! sAcuM sukha pragaTa thAya che. mATe javuM paDaze, mATe temano | AtmAnI ruci hovAthI tyAga karavA yogya che. | viSayanI ruci ja nathI.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna :- upara jaNAvela koThA parathI jJAnI ane ajJAnIno pharaka to samajAyo. kRpA karI mithyAdaSTithI mAMDI siddha bhagavAna sudhInI vibhinna bhUmikAone kriyA pariNAma ane abhiprAyanA saMdarbhamAM spaSTa karo? uttara:- nIce ApelA koThAmAM anAdi mithyASTithI mAMDI siddha dazA sudhInI vibhinna avasthAone kriyA, pariNAma ane abhiprAyanA saMdarbhamAM spaSTa karavAmAM AvI che. bhUmikA | kriyA pariNAma abhiprAya 1. anAdi mithyASTi | paMcendriyonA bhoga temaja mithyAtvanI bhUmikAmAM vavA za temaja mithyAtvanI bhUmikAmAM thavA- | jIvAdi prayojanabhUta tattvo bhakita, dayA, dAna, vratAdi badhA yogya badhA prakAranA zubhAzubha | viSe viparIta zraddhAnA prakAranI azubha temaja zubha kriyAbhAvI. | 2. mithyASTi dravyaliMgI paMca mahAvratarUpa AcaraNa | kriyAne anurUpa mahAmaMda | bAhya kriyA ane zubharAga muni kaSAyarUpa pariNAma rUpa kriyAomAM kartutvabuddhi temaja dharmabuddhi 3. samyaphattva sammukha dhaMdho-vyApAra, viSayabhoga Adi viSaya-kaSAyonA pariNAmonI | darzanamoha nI maMdatA ne nimitte mithyASTi kviAo sAthe jinendradarzana, pUjana, sAthe sAthe tattvanirNaya, | svarUpanI rUci, mahimA temaja svAdhyAya saghacaraNAdi kriyAonI bhAva-bhAsana AdinA | svasammukhatAno prayatna, mukhyatA (manuSyagatinI apekSAe) | pariNAma svasammukha DhaLato abhiprAya tathA ogaLatuM mithyAtva kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. avratI zrAvaka viSaya bhogAdi tathA bhakitA viSayAsakita Adi azubhA raMga rAga ane bhedathI bhinna dayA-dAna AdirUpa kriyA temaja bhakita-dayA-dAnAdi jJAyaka svabhAvamAM ahaM tathA zubha pariNAma temaja sAtatattvonI yathArtha pratIti anaMtAnubaMdhInA abhAvarUpa vItarAgatA 5. vratI zrAvaka aNuvratAdirUpa kriyA aNuvratAdirUpa zubhabhAva aNuvratAdinI kriyA tathA (bhUmikAnusAra azubha kriyA) | temaja be kaSAya cokaDInA zubhabhAvamAM paNa akartutva abhAvarUpa vItarAgatA (bhUmikAnusAra azubhabhAva) 6. bhAvaliMgI munirAja | paMca mahAvratarUpa AcaraNa mahAvratAdirUpa zubhabhAva temaja | mahAvratAdirUpa kriyA temaja traNa kaSAyanA abhAvarUpa | zubhabhAvamAM paNa akartutva vItarAgatA 7. ahaMta bhagavAna Asana, vihAra, dharmopadeza | anaMta jJAna, darzana, sukha ane paramAvagADha samyaktvarUpa | Adi kriyA. viryAdi pUrNa nirmala pariNAma draDha pratIti 8. siddha bhagavAnA ayogI dazA hovAthI kriyA rahita | upara pramANe upara pramANe adhyAya-:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki, 5. ane a. ? h
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA (sa) viSayasevanamAM ISTabuddhi :- jevI rIte dAhajavara vALo vAyuroga thavAnA bhayathI ThaMDI vastuonuM sevana to nathI karato, paraMtu tene ThaMDI vastuonuM sevana karavuM game che. ThaMDI vastuo pratyenI tenI ruci ja tenA dAhajavarane siddha kare che. tevI rIte rAgI-jIvanarakAdinA bhayathI viSayasevana karatA nathI, paraMtu tene viSaya sevana karavuM game che, mATe e siddha thAya che ke tenA abhiprAyamAM viSaya sevanano rAga vidyamAna che. prazna:- to viSaya-sevana pratye jJAnIno abhiprAya kevo hoya che? uttara :- je pramANe amRtano svAda lenArA devone bIjuM bhojana karavAnI ruci svayameva nathI hotI, te ja pramANe nija-caitanyarasano svAda lenArA jJAnIne viSayonI ruci aMtaramAMthI ja nathI hotI. ajJAnIne viSayo pratye evI aruci nathI hotI. (da) pariSahAdimAM aniSTa buddhi :- ajJAnI jIva viSayasevananA kALamAM sukha ane tenA phaLa svarUpamAM bhaviSyamAM narakAdinuM du:khA mAne che tathA pariSaha vagere sahana karavAnA samaye du:kha ane bhaviSyamAM tenA phaLasvarUpe svargAdikanA sukha mAne che. Ama tene paradravyamAM sukha-du:khA mAnavAne kAraNe temAM ISTa-aniSTa buddhithI rAga-dveSarUpa abhiprAya banI rahe che. tethI viparIta jJAnI jIva viSaya sevananA bhAvane ja du:kharUpa jANI tene choDavA mAge che, mATe tene viSaya-sAmagrImAM ISTabuddhi nathI; tathA teo pariSaha vagerene mAtra bAhya-saMyoga jANe che, temane du:khadAyaka mAnatA nathI, mATe temAM aniSTabuddhi nathI. teo upasarga-pariSadanA kALamAM paNa potAne paradravyathI bhinna AnaMda svabhAvI zuddhAtmAnA rUpe anubhava kare che. A prakAre dravyaliMgI muninI kriyA ane pariNAmanA saMdarbhamAM temanA abhiprAyanI viparItatAne spaSTa karavAmAM AvI che. abhiprAyamAM viparItatA sahita mahAvratAdirUpa AcaraNa thavAthI paNa tene aNuvratI tathA aviratasamyagdaSTithI paNa hIna kahevAmAM AvyA che. kAraNa emanuM pAMcamuM ane
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa.cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki, 5. ane a. 87 cothuM guNasthAna che ane AnuM paheluM guNasthAna che. ahIM jo pariNAmonI apekSAe vicAra karavAmAM Ave to dravyaliMgI munine kaSAyonI pravRtti thoDI che, tathA aviratI ane dezavratIne kaSAyonI. pravRtti vadhAre che. A ja kAraNathI dravyaliMgI muni navamI greveyaka sudhI jAya che, jyAre ke aviratI ane dezavratI soLamA svarga sudhI ja jAya che. dravyaliMgIne mahAmaMda-kaSAya tathA avirata samyagdaSTi ane dezavratIne temanI apekSAe tIvra kaSAya hovAthI paNa tene A bannethI hInA batAvavAmAM AvyA che; kAraNake kaSAyonI pravRtti thavAthI paNa samyagdaSTinA zraddhAnamAM koi paNa kaSAya karavAno abhiprAya nathI; jyAre ke dravyaliMgIne zubhakaSAya karavAno abhiprAya jovAmAM Ave che. ane zraddhAnamAM te tene bhalo jANe che. mATe zraddhAnanI apekSAe tene (dravyaliMgIne) asaMyata samyagdaSTithI paNa vadhu kaSAya che. prazna:- jodravyaliMgIne kaSAya karavAno abhiprAya hoyato te navamI raiveyaka sudhI kevI rIte jAya che? uttara :- puya ane pApano bheda aghAti karmomAM hoya che, tathA zubha ke azubha yoga anusAra puNya ke pApano baMdha thAya che. dravyaliMgIne zubharUpa yogonI pravRtti bahu hoya che, mATe te aMtima greveyaka sudhI paNa jAya che; paraMtu tethI tene koi lAbha thato nathI; kAraNa ke aghAtikarma AtmaguNanA ghAtaka hotA nathI. gotrakarmanA udayathI uccapada ke nIcapada prApta thAya to zuM thayuM? te to mAtra bAhya-saMyoga che, saMsAra dazAnA svAMga che; mATe AtmAne temAM koi lAbha ke hAni nathI. prazna:- ghAti karmano AtmaguNonA ghAtamAM nimitta che, dravyaliMgI munine temano baMdha kayA prakAre thAya che? uttara :- ghAtiyA karmono baMdha bAhya-pravRttinusAra thato nathI,
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana aMtaraMga kaSAya zakti anusAra thAya che. mATe dravyaliMgIne badhAya ghAti karmono baMdha ghaNA sthiti-anubhAga sahita thAya che; tathA avirata samyagdaSTine tathA dezavratIne mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI karmono baMdha to nathI, ane apratyAkhyAna Adino baMdha alpa sthiti anubhAga sahita thAya che. mATe te mokSamArgI che, paraMtu mithyAdRSTi dravyaliMgI muni mokSamArgI nathI. 88 uparanuM vivecana mokSamArga prakAzakanA sAtamA adhikAramAM karavAmAM AveluM che. A prakaraNamAM paMDita ToDaramalajI spaSTa karavA mAge che ke abhiprAyamAM viparItatA hovAne kAraNe dravyaliMgI muni mokSamArgI nathI, mATe temane mahAvratAdirUpa AcaraNa tathA mahAmaMdakaSAya hovA chatAM paNa temane tIvra kaSAyavALA avrata-samyagdaSTithI paNa hIna batAvavAmAM AvyAM che. temanI hInatAne Agama-pramANothI puSTa karI te pAnA 259 para lakhe che : 'zrI samayasAra zAstramAM dravyaliMgI muninuM hInapaNuM gAthA, TIkA ane kaLazamAM pragaTa karyuM che. zrI paMcAstikAyanI TIkAmAM paNa jayAM kevaLa vyavahArAvalaMbInuM kathana karyuM che, tyAM vyavahAra paMcAcAra hovA chatAM paNa tenuM hInapaNuM ja pragaTa karyuM che. zrI pravacanasAramAM dravyaliMgIne saMsAratattva kahyuM che, tathA paramAtmaprakAzAdi anya zAstromAM paNa e vyAkhyAnane spaSTa karyuM che. dravyaliMgIne je japa, tapa, zIla, saMyamAdi kriyAo hoya che tene paNa e zAstramAM jayAM tyAM akAryakArI batAvI che tyAM joi levuM; ahIM graMtha vadhI javAnA bhayathI lakhatAM nathI. e pramANe kevaLa vyavahArAbhAsanA avalaMbI mithyAdRSTionuM nirUpaNa karyuM.' paMDitajInA uparokata vivecanathI spaSTa che ke temanA ciMtanamAM abhiprAyanI bhUlanuM sthAna keTaluM mahatvapUrNa che, anyathA dravyaliMgI muninI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa.cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAMki, 5. ane a. 89 hInatAnA pratipAdaka Agama pramANa na Apata. dravyaliMgInA abhiprAyamAM viparItatA saMbaMdhe A vivecanathI eTaluM spaSTa thAya che ke abhiprAya arthAt zraddhAnI pariNati, kriyA ane zubhabhAvothI nirapekSa ane svataMtra hoya che. viSaya kaSAyarUpa kriyA ane pariNAmavALAM samyagdaSTino abhiprAya sAco hoya che tathA mahAvratAdirUpa kriyA ane pariNAmavALA mithyAdaSTi dravyaliMgI munino abhiprAya viparIta hoya che. viparIta abhiprAyavALA jIvane nigodathI mAMDI navamI greveyaka sudhI javA yogya pariNAma thai zake che, tathA yathArtha abhiprAyavALA jIvo paNa devagatimAM asaMkhyAta varSo sudhI rahI zake che. prazna :- "abhiprAyanI bhUla' prakaraNa prAraMbha karatAM zarUAtamAM ja Ape lakhyuM che ke amAro uddeza koinI niMdA-prazaMsA karavAno nathI, to paNa Apa ahIM dravyaliMgI muninI hInatA zA mATe batAvI rahyAM cho? uttara :- are bhAI! ahIM to teo prathama guNasthAnavartI hovAthI teo mokSamArgI na hovAnI yathArtha sthitinuM jJAna karAvyuM che. temAM niMdAno Azaya nathI. ApaNe paNa anaMta vAra evI dazA dhAraNa karI che, mATe A ApaNI potAnI vAta che, bIjAnI nathI. paMDitajIe pote AThamAM adhikAranA caraNAnuyoga prakaraNamAM dravyaliMgIne samyagdaSTi dvArA vaMdanIyA kahyA che. temanuM mULa kathana nIce mujaba che : "ahIM koI prazna kare - samyakatvI to dravyaliMgIne potAthI hInaguNayukta mAne che, tenI bhakti kema karIe? samAdhAna :- vyavahAra dharmanuM sAdhana dravyaliMgIne ghaNuM che ane bhakti karavI paNa vyavahAra ja che. mATe jema-koidhanavAna hoya, paraMtukuLamAM moTo hoya tene kuLa apekSAe moTo jANI teno satkAra kare che; temaja pote samyakatva guNa sahita che, paraMtu je vyavahAradharmamAM mukhya hoya tene vyavahAra dharmanI apekSAe guNAdhika mAnI tenI bhakita kare che - ema jANavuM."
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana uparanA kathana parathI spaSTa thAya che ke samyagdarzana-jJAna vinA samyacAritra nathI thatuM, mATe samyagdarzana-jJAna pragaTa karavA abhiprAyanI bhUla maTADavI jarUrI che. ane abhiprAyanI bhUla spaSTa karavA mATe dravyaliMgI mithyAdRSTi muninA svarUpanuM varNana karyuM che. mATeahIM temanI niMdAno Azaya na levo joie. prazna :- Apa bhale niMdA na kaho, paraMtu ame to tene niMdA ja samajazuM? 90 uttara :- bhAi ! niMdA ja samajavI hoya to ApaNI potAnI niMdA ja samajo, bIjAonI nahI. kAraNa ke ApaNuM bhaluM bUruM to ApaNAM pariNAmothI ja thAya che. ApaNe paNa pahelAM anaMtavAra dravyaliMga dhAraNa karIne paNa viparIta abhiprAyano nAza karyo nathI, tethI Aja sudhI saMsAramAM bhramaNa karI rahyAM chIe. mATe potAnA viparIta abhiprAyanI na kevaLa niMdA ja karavI paNa vastunuM yathArtha svarUpa samajI tene vahelI take choDI devI joie. bIjI vAta e paNa che ke ahIMyA dravyaliMgI muni koi vyakti vizeSano paricaya nathI ApatA. A bhUla to ame-tame badhAya karI rahyA chIe. mATe te saiddhAntika nirUpaNa che. vyaktigata nathI. e vAta to pahelAM ja AvI gai che ke bIjAonuM mUlyAMkana temanI bAhya kriyAthI karavuM joie, paraMtu ApaNuM potAnuM mUlyAMkana potAnA pariNAma ane abhiprAyathI karavuM joie; mAtra bAhya kriyAthI nahIM. bIjAonI mAtra kriyA ja dekhAya che ane pariNAma to kSaNe kSaNe badalAtA rahe che, tathA abhiprAya tenAthI vadhAre UMDI gupta guphAmAM chupAyelo rahe che. mATe bIjAonuM mUlyAMkana kriyAthI ja saMbhava che ane e vAta yogya paNa che. lokamAM paNa e ja vyavasthA che. potAnA pariNAma to ApaNe pote jANIe chIe ja ane pariNAmonI paraMparAnuM sUkSma nirIkSaNa karI potAnA abhiprAyane paNa yathA saMbhava jANI zakIe chIe. ApaNA sukha-du:khano saMbaMdha paNa abhiprAya ane pariNAmothI che; mATe potAnA abhiprAyanI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa, cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri., 5. ane a. 91 bhUla tarataja dUra karavI joie. prazna :- bIjAonuM mUlyAMkana temanI bAhya kriyAthI karavuM joie - A kathanano zo Azaya che ? zuM kriyA mAtrathI tene pApI ke dharmAtmA mAnI levAya ? uttara :- bAhya kriyAmAM pApa puNya ke dharma nathI, mATe kriyA mAtrathI koine pApI ke dharmAtmA mAnavAno prazna ja nathI, paraMtu mAnavuM na mAnavuM eka judI vAta che ane tenI sAthe prema vinaya sanmAna Adino vyavahAra judI vAta che. te to tenI sat kriyAonA AdhAra para ja saMbhava che. e ja prakAre loka niMdya pApa kriyAo ne AdhAre ja koinI upekSA ke tene sadupadeza ApavAno vyavahAra thAya che. zubha kriyAonI prazaMsA, anumodanA, protsAhana vagere karavA tathA azubha kriyAonI niMdA karavI - e ja kriyAnA AdhAra para bIjAonuM mulyAMkana che. prazna :- kriyA, pariNAma ane abhiprAyamAM pahelAM koNa sudhare che ? uttara :- A to bIjA adhyAyamAM ja kahevAmAM AvyuM che ke kriyA, pariNAma ane abhiprAyano A krama to sthUlatA ane sUkSmatAnI apekSAe rAkhavAmAM Avyo che. sudharavAnI apekSAe vicAra karavAmAM Ave to abhiprAya sudharyA vinA pariNAma ane kriyA nathI sudharatA, kAraNake samyagdarzana vagara samyajJAna ane samyakcAritra nathI thatuM. mATe pahelAM abhiprAya sudhare che pachI pariNAma ane kriyA sudhare che. mATe sudharavAnI apekSAe abhiprAya, pariNAma ane kriyA - A krama samajavo joie. prazna :- abhiprAyanI bhUla samajAvatI vakhate to evuM ja kahevAmAM AvyuM che ke dravyaliMgI muninI kriyA ane pariNAma to sudharI gayAM che, paNa abhiprAya nathI sudharyo; mATe tene mokSamArga nathI maLato; tyAre pahelAM abhiprAya sudhare che - A niyama kyAM rahyo ? uttara :- dravyaliMgInI kriyA ane pariNAmone sudharelAM ke bagaDelAM kahevAmAM AvyA nathI. mAtra eTaluM ja kahevAyuM che ke mahAvratAdirUpe AcaraNa
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA tathA mahAmaMdakaSAya thayA bAda paNa tenA abhiprAyamAM bhUla rahe che. dravyaliMgInI kriyA AgamAnukULa hoya che tathA tenA pariNAma paNa kriyAne anukULa zubharUpa thAya che; tene vyavahAra dRSTi e sudharelA paNa kahevAya che. vAstavamAM kriyA para pariNAmono upacAra karI tene sudharelA ke bagaDelA kahevAmAM Ave che. pariNAma jo rAga-dveSarUpa hoya to bagaDelA che tathA kaSAyono abhAva hoya to sudharelA kahevAze. prazna:- pariNAmone sudharelA ke bagaDelA kyA AdhAre kahevAya che? uttara:-prayojana ke uddezane AdhAre ja pariNAma sudharelA kebagaDelA kahevAmAM Avaze. jo koIne brahmacarya vrata levAnAM pariNAma thatA hoyato AtmahitanI apekSAe te pariNAma sudharelA kahevAze tathA gRhastha jIvanamAM praveza ane kuLavRddhi karavA mATe e ja pariNAma bagaDelA kahevAze. ahIM to muktinuM prayojana che, mATe je pariNAma muktinA kAraNa che, te badhA sudharelA ja che, tathA je pariNAma baMdhanA kAraNo che, te badhAM bagaDelA che. mithyA abhiprAya sAthe thavAvALA zubha pariNAma ane zubhakriyA paNa mithyApaNAne prApta thAya che. prazna:- jo abhiprAya, pariNAmo ane kriyAthI nirapekSa ane svataMtra che to abhiprAyanuM svarUpa samajavA tathA abhiprAyanI viparItatA dUra karavA mATe zA mATe kahevAmAM AvI rahyuM che? A pustaka lakhavAnI jarUrIyAta paNa zuM che ? uttara :- jo ke abhiprAya pariNAmothI nirapekSa che, to paNa pariNAmonI yogyatA evI che ke jayAM sudhI viparIta abhiprAya rahe tyAM sudhI kaSAyano abhAva arthAt vItarAgatAno aMza paNa prAraMbha thato nathI. nirapekSatAnI maryAdA mAtra eTalI che ke viparIta abhiprAyanA hovA chatAM paNa tIvratama thI laI maMdatama kaSAya arthAt kRSNa, nIla, kApota, pIta, paddha ane zukala - A badhI vezyAo hoI zake che; paraMtu kaSAyano abhAva thai zakato nathI.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki, 5. ane a. 93 pariNAmonI paNa evI svataMtra yogyatA che ke samyapha abhiprAya arthAt samyagdarzana thayA pachI anaMtAnubaMdhI kaSAya to hotI nathI, paraMtu apratyAkhyAna kaSAyanA udayamAM avrata-samyagdaSTine paNa chae lezyAo. hoi zake che. jayAre mAtra pratyAkhyAna ane saMjavalana kaSAyano udaya hoya che tyAre pIta, padma ane zukala A traNa lezyAo ja hoya che. viparIta abhiprAya sahita cAre Ayuno baMdha thaI zake che, paraMtu samyapha abhiprAya thayA pachI manuSyane devAyuno ane devane manuSyAyuno ja baMdha thAya che. samyagdarzana thayA bAda bhale asaMkhyAta varSo vItI jAya, paraMtu bhava to ghaNAM ochA rahI jAya che. samyagdarzana thavAthI thoDA kALamAM mukti avazya thAya che, arthAt saMpUrNa kaSAyono kSaya avazya thAya che. ardhapudgala parAvartanathI kaMika ochAM samaya sudhI tenI saMsAramAM rahevAnI adhikatama sthiti che. anAdi anaMta kAla pravAhamAM to A samaya samudramAM eka TIpA samAna ja che. A pramANe abhiprAya ane pariNAma svataMtra hovA chatAM temAM eTalo saMbaMdha avazya che ke viparIta abhiprAyanA rahevAthI saMsAra-bhramaNano aMta nathI thai zakato ane samyapha abhiprAyanA rahevAthI vadhAre samaya sudhI saMsAramAM paNa nathI rahI zakato. A apekSAe paraspara sApekSa paNa kahevAmAM Ave che. prazna:- abhiprAyanuM bagaDavuM ke sudharavuM zuM che? uttara :- mokSamArganA prayojanabhUta sAta tattvonI bhUla arthAt mithyA-darzana-jJAna ja bagaDelo abhiprAya che; jenI carcA jinAgamamAM mithyAtvanA rUpamAM karavAmAM AvI che. prayojanabhUta tattvonuM yathArtha zraddhAna ja sudharelo arthAt samyapha abhiprAya che; jenI carcA samyakatvane rUpe jinAgamamAM upalabdha che. prazna :- Ape mokSamArga prakAzakanA sAtamA adhikArane AdhAre ja abhiprAyanI vyAkhyA karI che, tenA sivAya A viSayanuM varNana bIje kyAM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana upalabdha che ? uttara :- cAre anuyogamAM vItarAgatAnuM poSaNa karatA vastusvarUpanuM varNana che, arthAt badhAja anuyogo pratyakSa ke parokSarUpe abhiprAyane samyak banAvavAnuM kathana kare che. jinAgamanA pratyeka prakaraNanI yathArtha samaja samyak-abhiprAyanI poSaka che. vizeSarUpe dravyAnuyogamAM ajJAnInI mAnyatA athavA mithyAtvanA rUpamAM mithyA-abhiprAyanuM tathA jJAnInI mAnyatA athavA tattvonA pratipAdanane rUpe samyak-abhiprAyanuM ja varNana che. samayasArAdi paMca paramAgamamAM samyagdarzana ane tenA viSayanuM ja vibhinna apekSAothI varNana karavAmAM AvyuM che. niyamasAramAM varNita pUjita, paMcama, paramapAriNAmikabhAva tathA samayasAranI pratipAdya vastu navatattvomAM chupAyelI Atmajyoti...ityAdi badhAM prakaraNa samyagdarzana arthAt abhiprAya mATe ja che. mokSamArga prakAzakanA cothAthI sAtamA adhikAramAM mithyA-abhiprAyanuM vistArathI varNana karI tenA para sazakta prahAra karavAmAM Avyo che. AThamA tathA navamA adhikAramAM abhiprAyane samyak banAvavAnA upAya kahevAmAM AvyA che. yogasAra, paramAtmaprakAza, ratnakAMDa zrAvakAcAra, purUSArthasiddhiyupAya vagere badhA graMtho vastu-svarUpanuM pratipAdana karI mithyAtvano nAza karavAne mATe ja lakhavAmAM AvyA che. tattavArthasUtrAdi AgamagraMtho paNa vyavahAranaya dvArA vastunuM pAramArthika svarUpa batAve che. nyAya zailImAM lakhAyelA badhA graMtho paNa ekAntamatanuM khaMDana karI sarvajJapraNita anekAMta zAsananI vijaya patAkA laherAve che. A yugamAM AdhyAtmika satpurUSa pUjya gurudevazrI kAnajIsvAmIe 45 varSo sudhI mithyAtva virUddhakrAMtino zaMkhanAda karI abhiprAyamAM parivartana arthAt samyagdarzanano ja saMdeza Apyo che. temanA pravacanone gaMbhIratApUrvaka sAMbhaLI ane vAMcIne ApaNe paNa abhiprAyanI viparItatA dUra karavAno sAco purUSArtha karI zakIe chIe. prazna:- abhiprAyanI yathArthatA mATe AtmAno nirNaya kevA prakArano hovo joie ?
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM ki, 5.ane a. 95 uttara:- sau prathama potAnI vartamAna jJAnaparyAyamAM jIvAditattvono yathArtha nirNaya thavo joie. jinAgamamAM varNavela dravyArthika temaja paryAyArthika nayo athavA nizcaya ane vyavahAra nayo dvArA sAmAnya vizeSAtmaka padArthano yathArtha nirNaya karyA bAda daSTi arthAt zraddhA to viSayabhUta eka, akhaMDa, sAmAnyarUpa jJAyakabhAva ja huM chuM - evI daSTi thavI joie. A prakAre zraddhA ane jJAna svarUpa-sanmukha thayAbAda nirvikalpa AtmadhyAna pragaTa thAya che, jenA phaLasvarUpe samyagdarzana-jJAna pragaTa thAya che ane kramazaH cAritramAM vRddhi thatAM mokSaphaLa pragaTa thAya che. prazna:- zuM zAstrAbhyAsa karavAthI AvI dRSTi thai zake che? uttara:- bhAi! yathArtha daSTi kedravyadRSTi to vastu svarUpane yathArtha samajavAthI thAya che. zAstrAbhyAsa paNa tattvanirNayanuM bAhya sAdhana che. jo naya vivakSA samajayA vinA viparIta daSTithI zAstrAbhyAsa karIe to viparIta nirNaya thavAthI viparIta abhiprAya ja puSTa thAya che. dravyaliMgI mithyAdaSTi munine paNa agiyAra aMga nava pUrva sudhInuM jJAna thai jAya che, paraMtu tenI dRSTi viparIta ja rahe che, mATe potAnA mULa prayojanAnI mukhyatAthI yathArtha dRSTinI pradhAnatA / mukhyatA rAkhI zAstrAbhyAsa karavo joie. prazna:- yathArtha dRSTinI mukhyatAno zo Azaya che? uttara :- yathArtha dRSTinI mukhyatA/pradhAnatA arthAt jJAyaka svabhAvanuM ja prAdhAnya, kAraNa ke jJAyaka svabhAva ja daSTino viSaya che. mATe zAstronA pratyeka prakaraNanuM jJAna, mAtra jANavAnAM prayojanathI nahIM, paNa svabhAvanI rucinA poSaNanA prayojanathI karavuM joie. haMmezAM huM jJAyaka chuM" evI ja ruci puSTa thavI joIe. ApaNI cintanadhArA ja daSTi pradhAna thavI joie. are....paranA kartRtva ane bhAtRtvanI vAta to dUra, paryAyonA kartutvano rasa paNa DhIlo paDI naSTa thai javo joie. huM ajJAnI chuM, mAre samyagdarzana pragaTa karavuM che, rAgano abhAva karavo che' - evA vikalpo paNa paryAyanI mukhyatAthI che, mATe jJAnamAM
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ES kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlana temane gauNa karI dRSTimAM temano niSedha vartAvo joIe. prazna :- "mAre samyagdarzana pragaTa karavuM che" AvA vikalpo to AtmArthI ne ja Ave che. paMDita dAnatarAyajIe paNa lakhyuM che - "dhika-dhika jIvana samakita binA" mATe AvA vikalpono niSedha kema karI zakAya? zuM temAM svacchaMdatA nahIM Ave? uttara :- bhAi ! AvA vikalpo pariNAma (paryAya)nI apekSAe che, jayAre ahIM abhiprAya arthAt zraddhA ke dRSTinA viSayanI vAta thaI rahI che. mATe to kahyuM hatuM ke naya-vivakSA samajIne zAstrAbhyAsa karavo joIe. je vAta ke vicAra pariNAmonI apekSAe yathArtha che, prazaMsanIya che, te ja vAta ke vicAra abhiprAyanI apekSAe niSiddha che; kAraNa ke jo temane abhiprAyanI apekSAe paNa yathArtha mAnavAmAM Ave to jJAyaka svabhAvanI mukhyatA chUTI javAthI mithyAtvanuM ja poSaNa thaze. jJAyakanI mukhyatAmAM pariNAmono niSedha hovAthI svacchaMdatA nahI, samyagdarzana thAya che. prazna :- "mAre samyagdarzana pragaTa karavuM che, muni banIne kevaLajJAna pragaTa karavuM che" ityAdi vikalparUpa abhiprAyamAM jJAyakanI mukhyatA kevI rIte chUTI jaze ? zrImad rAjacaMdrajIe paNa "apUrva avasara evo kayAre Avaze'? lakhI muni banavAnI tathA sarvajJa thavAnI bhAvanA vyakta karI che? uttara :- jJAyakabhAva to pramata-apramatanA bhedathI rahita sahaja, jJAyaka ja che, temAM to bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnA bheda nathI; to huM mithyAdaSTi chuM, mAre samyagdarzana pragaTa karavuM che evA vikalpo jJAyakanI mukhyatAvALI dRSTimAM kevI rIte AvI zake che ? AvA vikalpo to pariNAmonI mukhyatAmAM ja saMbhave che. jo abhiprAyamAM pariNAmonI mukhyatA hoya to jJAyakanI mukhyatA chUTI jaze ane mithyAtvanuM ja poSaNa thaze. jJAyakanI mukhyatAvALI dRSTino svarato evo hoya che ke "pariNAma pariNamI gayA ane huM emano ema ja rahI gayo?" pUjaya gurudevazrI nuM e vAkaya prasiddha che 'dravya dRSTi te ja samyagdaSTi' arthAt dravyadRSTivaMta jIva ja
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-s:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAM kri, 5. ane a. 17 samyagdaSTi che. ApramANe daSTipradhAna vicAronA nimitte jJAyakasaMbaMdhInA vicAra vikalpo paNa chUTI jAya che ane dRSTi svabhAvamAM jAmI jAya che. sahaja nirvilpa dazA thai jAya che, mithyA-abhiprAya palaTAine samyapha thai jAya che, pariNAmomAM vItarAgatAno aMza pragaTa thai jAya che ane kriyA paNa bhUmikAnusAra pariNAmone anukULa sahaja thaI jAya che. prazna :- jo dRSTimAM pariNAmonI mukhyatAthI mithyAtva hoya to jinAgamamAM adhikAMza kathano pariNAmonI mukhyatAthI kema karavAmAM AvyA che ? uttara:- are bhAi! pariNAma paNa vastunuM ja svarUpa che. tattvArtha sUtramAM audayikAdi pAMca bhAvone jIvanuM svatattva kahevAmAM AvyAM che. mATe pariNAmone jANavAno niSedha kevI rIte thai zake che ? jo jANavAnI. apekSAe temano niSedha karIzuM to heya-upAdeyanuM jJAna kema thaze? mATe pariNAmono sarvathA niSedha karavo to mithyA ekAnta che. zuM karavuM che? teno javAba pariNAmone yathArtha jANavAthI maLe che ane kevI rIte karavuM ? teno javAba dravya-svabhAvane jANI tenA para dRSTi karavAthI maLe che. mATe pariNAmono niSedha, sarvathA nahIMpaNa kathaMcit arthAt daSTinI apekSAe karavAmAM Avyo che. ane A apekSAe ja karavAmAM Avavo joIe, kAraNa ke jayAM sudhI pariNAmo para dRSTi raheze; arthAt teomAM ahamapaNuM raheze, tyAM sudhI trikALI svabhAva upara dRSTi nahI jAya ane samya-jJAna-cAritra nahIM thAya. daSTimAM pariNAmono niSedha karavo samyapha ekAnta che tathA jJAnamAM paNa pariNAmono niSedha thavo te mithyA ekAnta che. trikALI svabhAva temaja pariNAmonuM yathArtha jJAna samyapha anekAMta che tathA e bannene samAnarUpathI upAdeya mAnavuM mithyA anekAMta che. jinAgamamAM AtmahitanA prayojanathI puNya-pAparUpa bhAvonuM tathA temanA phaLanuM ghaNuM varNana che. eTaluM ja nahI paNa pariNAmono upacAra kriyA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana para karI kriyAnI bhASAmAM paNa bahu upadeza ApavAmAM Avyo che. Akho caraNAnuyoga ane prathamAnuyoga e ja zailImAM lakhAyA che tathA dravyAnuyogamAM pariNAmomAM ekatva ane kartRtvabuddhi choDAvI dravyadRSTi karAvavAnA prayojanathI paryAyothI bhinna trikALI jJAyakabhAvanuM varNana karavAmAM AvyuM che. 98 prazna :- karaNAnuyogamAM varNavelI karmaprakRtio tathA bhUgoLAdinA varNanathI AtmahitanA prayojananI siddhi zI rIte thAya che ? uttara :- jo ApaNane svarga-naraka traNa lokAdinuM sAmAnya jJAna paNa na hoya to puNya-pApanuM yathArtha jJAna paNa nahI thai zake, kAraNa ke puNya-pApanuM phaLa bhogavavAnA sthAno te ja che. jo puNya-pApanuM phaLa siddha na thAya to jIvanuM saMsAra-bhramaNa, janma-maraNa vagere paNa siddha nahI thAya. pachI paryAyo parathI dRSTi khaseDI dravyadRSTi karavAnI zI AvazyakatA rahe ? temaja karmaprakRtionI bhASAmAM jIvanA vikArIbhAvo tathA bAhya saMyogaviyoganI vyavasthAnuM varNana karavAmAM Ave che. mATe karaNAnuyoga paNa AtmahitanA prayojanamAM sahAyaka che. A viSayo UMDANapUrvaka ane sUkSmatAthI samajavAthI sarvajJatA ane sarvajJa svabhAvI bhagavAna AtmAno mahimA Ave che. mATe dRSTine svabhAva sanmukha thavA mATe baLa maLe che. A pramANe vibhinna biMduothI kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM vivecana karavAmAM AvyuM. prazna :- A viSayane samajavAthI zo lAbha che ? uttara :- Atmahita mATe A prakaraNane samajavuM atyaMta Avazyaka che. tene samajavAthI vastu-svarUpano nIce jaNAvyAnusAra nirNaya thAya che. (1) AtmA bAhya kriyAono kartA-bhokatA nathI. (2) mAtra bAhyAcaraNathI dharma arthAt muktimArga nathI maLato. (3) mAtra zubha pariNAmothI dharma arthAt muktimArga nathI maLato.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya-6:sa. cAritra mATe karavAmAM Avela viparIta prayatnonA saMdarbhamAMki, 5. ane a. 99 (4) abhiprAyamAM viparItatA rahevAthI pariNAmomAM vItarAgatAno aMza paNa pragaTa nathI thaI zakato. (5) paryAyo parathI dRSTi haTAvI dravya-svabhAva para daSTi karavAthI ja abhiprAya samyapha thAya che ane mokSamArga pragaTa thAya che. " A prakAre yathArtha tattvanirNaya karavAthI daSTi-svabhAva-sanmukha thavAthI tatkALa muktimArga pragaTa thAya che. ApaNe badhA A viSayane UMDANapUrvaka samajI jinAgamanA AlokamAM vastu-svarUpano yathArtha nirNaya karI eka, abheda, sAmAnya, nitya, jJAyaka svabhAvanI anubhUtithI abhiprAya ane pariNAmone svasammukha karIne apunarbhavarUpa zAzvata siddhapada prApta karIe - evI bhAvanA sAthe A prakaraNa pUrNa karu chuM. prazna - 1. vyavahArAbhAsI mithyAdRSTikone kahevAya? te keTalA prakAranA hoya che? teonuM saMkSipta svarUpa jaNAvo. 2. paMDita ToDaramalajIe kriyA, pariNAma ane abhiprAyanI carcA kyA prakaraNamAM ane kevA prakAre karI che? 3. 'bAhya kriyA para to temanI dRSTi che, pariNAma sudharavA bagaDavAno vicAra nathI' A kathananI vyAkhyA karo. 4. pariNAmonuM sudharavuM ke bagaDavuM zuM che? spaSTa karo. 5. vyavahArAbhAsInA dharmAcaraNamAM thanArI vikRtionuM vizleSaNa karo. 6. ApaNI bhakti pUjA vageremAM jovA maLatI vikRtionI carcA karo.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 kriyA. pariNAma ane abhiprAya : eka anuzIlana 7. upavAsanI kriyAmAM ajJAnInA pariNAmonI vikRtinuM varNana karo. te saMdarbhamAM kriyA ane pariNAmono sumeLa kevI rIte thAya che ? 8. 'pariNAmonI paraMparA' no Azaya spaSTa karo. 9. 'abhiprAyanI vAsanA' nuM svarUpa udAharaNa sahita spaSTa karo. 10. mahAvrata dhAraNa karyA bAda paNa ajJAnInA abhiprAyamAM kai bhUla rahI jAya che? vistArathI vivecana karo. 11.mithyAdRSTi muni ane samyagdaSTi avratInI kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM tulanAtmaka vivecana karo. 12.viSaya sevana ane pariSahAdi sahana karavAmAM ajJAnI ane jJAnInA pariNAmonuM tulanAtmaka vivecana karo. 13.abhiprAya, pariNAma ane kriyAne sudhAravAnA kyA kyA upAya che ? zuM zAstrAbhyAsa karavAthI abhiprAya ane pariNAma sudharI zake? 14. kriyA, pariNAma ane abhiprAyanI kasoTI para potAnuM ane bIjAonuM mUlyAMkana kyA prakAre karavuM joie ? 15. samyak abhiprAya kevo hoya che ? bhAi ! eka vAra harakha to lAva ke aho ! mAro AtmA Avo paramAtmasvarUpa che, jJAnAnaMdanI zaktithI bharelo che; mArA AtmAnI tAkAta haNAi gai nathI. 'arere ! huM hINo thai gayo, vikArI thai gayo, have mAruM zuM thaze ?' ema Dara nahi, muMjhAiza nahi, hatAza thA nahi. eka vAra svabhAvano utsAha lAva. svabhAvano mahimA lAvIne tArI tAkAtane uchALa. pUjaya gurudevazrI kAnajIsvAmI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA, pariNAma ane abhiprAyanA vastuniSTha prazna kriyA, pariNAma ane abhiprAya nA vastuniSTha prazna (noMdha - jo ke cAra javAbomAMthI eka thI vadhAre javAba paNa sAcA hoi zake che, topaNa ahIMyAM adhyAyanI viSaya vastu nA AdhAre javAba zodhIne khAlI jagyA bharo.) prazna 3: adhyAya prazna 1 : jIva be hajAra thI kaMika vadhAre sAgaramAMthI ........svarga mAM vitAve che. (1) 740 sAgara (3) 66 sAgara prazna 2 : mithyAtvI jIva ne vadhAremAM vadhAre hoya che. (1) 11 aMganuM (3) 11 aMga 9 pUrvanuM prazna 6 : pariNAma - 1 (1) sukha (3) darzanamoha (2) 1320 sAgara (4) 1260 sAgara rahe che. (1) loka (3) zAstra prazna 4 : kriyA, pariNAma ane abhiprAyanuM varNana Ave che. (1)vyavahArAbhAsI (3) ubhayAbhAsI prazna 5: pekiMga (AvaraNa) vagara nA (1) siddha jIva (3) dharmAstikAya (2) 11 aMga 14 pUrvanuM (4) 12 aMganuM adhyAya - 2 .nuM aMtaraMga svarUpa nahIM jANavAthI purUSArthanI viparItatA (2) ratnatraya (4) arahaMta 101 kSayopazamajJAna (2) pudgala paramANu (4) uparanA badhA nI paryAya che (2)nizcayAbhAsI (4) samyakatvasanmukha mithyAdRSTI che. (2) cAritra (4) kSayopazama jJAna prakaraNamAM
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 kriyA. pariNAma ane abhiprAya: eka anuzIlanA adhyAya - 3 prazna 7: kriyA-pariNAma mAM ....................saMbaMdha che. (1) pariNAma-pariNAmI (2) kartA-karma (3) nimitta-naimittika (4) niSedhya-niSedhaka prazna 2: cothA guNasthAnamAM mukhyataH................mAM nirmalatA Ave che. (1) zraddhA (2) jJAna (3) zraddhA-jJAna-cAritra (4) jJAna-darzana-sukha-vIrya prazna :: abhiprAyanI viparItatAmAM...................nimitta che. (1) cAritramoha (2) darzanamoha (3) kriyA (4) parapadArtha adhyAya - 4 prazna 10 : sUkSmatAthI sthUlatAnA kramamAM kriyA-pariNAma-abhiprAyano kramAM .......... che. (1) kriyA-pariNAma-abhiprAya (2) pariNAma-kriyA-abhiprAya (3) kriyA-abhiprAya-pariNAma (4) abhiprAya-pariNAma-kriyA prazna 11:pariNAmanI dazA.................nirdhArita hoya che. (1) gurUjI dvArA (2) kriyA dvArA (3) abhiprAya dvArA (4) phaLa dvArA adhyAya - 5 prazna 12 : jIvana para sIdho prabhAva ............... no paDe che. (1) kriyA (2) pariNAma (3) abhiprAya (4) uparanA badhA prazna 13: vAstavika sukha duHkhano saMbaMdha ...............che. (1) kSayopazama (2) rAga-dveSa (3) abhiprAya (4) kriyA prazna 14: jIva .................nuM phaLa bhogave che. (1) pariNAmo. (2) kriyA-pariNAmo (3) abhiprAya-pariNAmoM (4) karmo
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA, pariNAma ane abhiprAyanA vastunaSTha prazna 103 adhyAya - 6 prazna 15 : vyavahArAbhAsIomAM .................. beimAna mithyAdaSTi che. (1) kula apekSA dharmadhAraka (2) parIkSA rahita AjJAnusArI (3) dharmabuddhi thI dharmadhAraka (4) sAMsArika prayojanArtha dharmadhAraka prazna 16: ...............bagaDelA pariNAma kahevAya che. (1) nimnota koi nahIM (2) kriyAthI viparItA (3) abhiprAyathI viparIta (4) kriyA-abhiprAyathI viparIta prazna 17: abhiprAya nI yathArthatA ayathArthatA...................AdhArita che. (1) vastasvarUpAnusAra (2) kriyAnusAra (3) pariNAmonusAra (4) laukika mAnyatAnusAra prazna 18: paMDita ToDaramalajIe vAsanAno artha ...............karyo che. (1) mananI viparItatA (2) sAta tattvanuM ayathArtha zraddhAnA (3) viSaya bhoganI lAlasA (4) parastrInA prati khoTo bhAvA prazna 19: ...............thI kriyA-pariNAmamAM saMtulana thai zake che. (1) dhyAna lagAvA (2) zAstra vAMcavA (3) rAgAdi dUra thavA (4) uparanA badhA prazna 20 : mAtra dravyaliMgI nuM guNasthAna ................. che. (1) paheluM (2) trIjuM (3) cothuM (4) pahelA thI pAMcamA sudhI prazna 21: koi jIvane ................... phaLa maLe che. (1) potAnI pratIti anusAra (2) zAstrAnusAra (3) kRta-sAdhanAnusAra (4) jJAnAnusAra prazna 22 : ghAti karma no baMdha ............... thAya che. (1) kaSAya zaktinA anusAra (2) bAhya pravRtinA anusAra (3) kriyA anusAra ' (4) uparokta koi nahIM prazna 23: samyakatvI dravyaliMgI nI bhakti ............... nA kAraNe kare che. (1) samyakatva (2) vyavahAra dharma (3) loka mAnyatA (4) namratA prazna 24: sudharavAnI apekSA e kriyA-pariNAma-abhiprAyano krama ......... che. (1) abhiprAya-pariNAma-kriyA (2) abhiprAya-kriyA-pariNAma (3) pariNAma-kriyA-abhiprAya (4) kriyA-pariNAma-abhiprAya
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ cimUrati dagadhArI...! cimUrati dagadhArI kI mohe rIti lagata hai aTApaTI TekA bAhara nAraka-kRta du:kha bhoge, aMtara sukharasa gaTagaTI | ramata aneka surani saMga pe tisa, parAti seMnita haTAhaTI II jJAna-virAga zakitaavidhiphala, bhogata pai vidhi ghaTAghaTI! sadana-nivAsI tadapi udAsI, tAteM Asrava chaTAiTI zA je bhavahetu abudha ke, te tasa karata baMdha kI jhaTAjhaTI | nAraka-pazu-tiryaMca vikalatraya, prakRtina kI hai kaTAkaTI in3mA saMyama dhara na sake 5, saMyama dhAraNa kI ura caTAcaTI ! tAsu suyaza-guNa ko 'dolata' ke, lagI rahe nita raTAraTI jA. = = eka rAga-haranI paranati saba jIvana kI, tIna bhA~ti varanI ! eka puNya, eka pApa, eka rAga-haranI TekA tAmuM zubha-azubha aMdha, doya kare karmabaMdha | vItarAga pariNati hI, bhavasamudra-taranI ||1|| jAvata zuddhopayoga, pAvata nAhIM manoga | tAvata hI karana joga, kahI puNya karanI cA tyAga zubhakriyA-kalApa, karo mata kadAca pApa | zubha meM hoya magana nA, zuddhatA visaranI 13mA UMca-UMca dazA dhAri, cita-pramAda ko viDAri | UMcalI dazA hai mati, giro adho-dharanI 4o. 'bhAgacaMda' yA prakAra, jIva lahe sukha apAra | yAte niradhAra syAd-vAda kI ucaranI //4tA.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdhara ko nikase... aba mere samakita sAvana Ayo TekA vIti kurIti mithyAmati grISma, pAvana sahaja sahAyo 1. anubhava dAmini damakana lAgI, surati ghaTAghana chAyo ! bole. vimala viveka papIhA, sumati suhAgina bhAyo zA guru dhunigaraja sunata sukha upaje, mora sumana vi-hasAyo ! sAdhaka-bhAva aMkUra uThe bahu, jita-tita haraSa savAyo 13. bhUla-dhUla kahi mUla na sUjhata, samarasa jala jhara lAyo ! bhUdhara ko nikase aba bAhira, nija niracuM ghara pAyo jA. yaha sIkha sayAnI jIvana ke parinAmani kI yaha, ati-vicitratA dekhahu jJAnI TekA. nityanigoda mAhi teM kaDhakara, nara-parajAya pAya sukhadAnI ! samakita lahi aMtarmuhUrta meM, kevala pAya vere zivarAnI nA muni ekAdaza guNathAnaka caDhi, girata tahAM seMcitabhrama ThAnI bhamata ardhapudgala parivartana, kiMcit una kAla paramAnI zA nija parinAmani kI saMbhAla meM, tAreMgAphila mata ho prAnI | baMdha-mokSa parinAmani hI soM, kahata sadA zrI jinavara vAnI II sakala upAdhi nimitta bhAvani soM, bhinna sunijaparanati ko chAnI! tAhi jAni ruci ThAni hohu thira, 'bhAgacaMda' yaha sIkha sayAnI jA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka noTsa
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
_