Book Title: Davvnimittam
Author(s): Rushiputra  Maharaj, Suvidhisagar Maharaj
Publisher: Bharatkumar Indarchand Papdiwal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090300/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstramA TH - nimitazAprama (M huvANimitta (nimittazAstram) mUla granyakartA parama pUjya AcArya zrI RSiputra jI mahArAja anuvAdaka evaM sampAdaka / parama pUjya yuvAmuni zrI suvidhisAgara jI mahArAja prAptisthAna bharatakumAra indaracanda pApar3IvAla ena-9 , e-115 - 41/4, zivanerI kaoNlanI, siDako, auraMgAbAda. (mahArASTra) phona saMparka :- (0240) 2381061 AvRtti-1 prati- 5000 punarprakAzana hetu sahayoga rAzi 25 ru. mAtra prakAzanakAla 5-112003 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : samarSaNa vizvavandha zramaNaparamparA ke mukuTamaNi, aneka guNoM ke samAdhAra,udAramanasvI, mAtramAtraparigrahI.sva-parahitaiSI, caturvidhArAdhanArAdhaka, viziSTa cintaka. ___ parizuddhamatidhAraka,mahAguNadhanI, jitamadanavilAsI. vyAvRtyavittaspRha, mAnavatA ke mAnada pratIka, mahAprAjJa, zAlIna vyavahAra ke vyavahartA, lokahA, bhaktoM ke hRdayAbharaNa, avicala saMkalpa ke svAmI, bhakti-karma, jJAna-pratibhA-premaparizramAdi anekAneka guNaratnoM ke ratnAgAra, pratibhApara, prazamAkara, gurudaya arthAt paramapUjya AcArya ziromaNi zrI sanmatisAgara jI mahArAja aura parama pUjya AcAryakalpa zrI hemasAgara jI mahArAja ke pAvana karakamaloM meM prastuta kRti sabhakti samarpita Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lipittazAstramA III || manogata zrutasamudra atyanta vizAla hai / kevalajJAna aura zrutajJAna meM viSayavastu kI apekSA koI bhinnatva nahIM hai| kevalajJAna jitanI aura 1. jina vastuoM ko pratyakSa jAnatA hai, unhIM aura utanI vastuoM ko zrutajJAna / parokSarUpa se jAnatA hai / pratyakSa aura parokSakRta antara hI kevalahAna aura zrutajJAna meM pAyA jAtA hai| zrutajJAna aMgabAhya aura aMgapraviSTha ke bheda se do prakAra kA hai / aMgapraviSTha zrutajJAna AdhArAMga Adi bAraha aMgoM meM vibhAjita hai| bArahaveM aMga kA nAma dRSTivAda hai / usake parikarma, sUtra, prathamAmuyoga, pUrvagata aura cUlikA ye pA~ca bheda haiN| pUrvagata caudaha bhedoM vAlA hai| vidyAnuvAda / pUrvamata kA dasavA~ pUrva hai / yaha pUrva samasta jainamantroM va jyotiSa kA udgAtA hai / usameM aSTAMga nimittoM kA varNana kiyA gayA hai| isake / / atirikta parikarma nAmaka dRSTivAdAMga meM jyotiSa se sambandhita sampUrNa rahasya aMkita haiN| unhIM aMgoM aura pUrvo kA aMza prastuta grantha meM prApta hotA hai| isa grantha kA nAma davvaNimittaM arthAt nimittazAstrama hai| grantha ke prArambha meM grandhakartA ne bhagavAna AdinAtha ko namaskAra kiyA hai / tatpazcAt bhagavAna mahAvIra ko namana karake granthakartA ne ndha ko racane kI pratijJA kI hai| cauthI gAthA meM nimitta ke tIna bheda kiye gaye haiN| yazA . NamiUNa vaDDamANaM NavakevalaladdhimaMDiyaM vimala / vocchaMdavvaNimittaM risiputtayaNAmado tattha // 2 // artha :- nau kevalalabdhiyoM se maNDita, atyanta vimala zrI vardhamAna svAmI ko namaskAra karake maiM (phrASiputra) davaNimittaM arthAt nimittazAstra nAmaka grantha hai kA kathana karatA huuN| tatpazcAt granthakartA likhateM haiM ki maiM cAraNamuniyoM ke vdArA dRSTa, unhIM ke vdArA varNita tathA nimittabAniyoM ke vdArA kathita nimittoM, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram kA varNana ksNgaa| - apanI pratijJA kA nirvahaNa karate hue granthakartA ne caudaha prakAra ke nimittoM kA kathana karate hue grantha kA vistAra kiyA hai| 11:- yaha prakaraNa gAthA 7 se 21 paryanta arthAt 15 gAthAoM meM vistRta hai| isa prakaraNa meM granthakartA ne sUryasambandhita nimittoM kA vistArapUrvaka kathana kiyA hai| 2:- yaha prakaraNa gAthA 22 se 32 paryanta arthAt 11 gAthAoM meM vistRta hai| isa prakaraNa meM granthakartA ne meghasambandhita nimittoM kA vistArapUrvaka ra kathana kiyA hai| 3:- yaha prakaraNa mAthA 33 se 43 paryanta arthAt 11 gAthAoM meM vistRta hai| isa prakaraNa meM ganyAta je kAjalarAjanita nimittoM kA vistArapUrvaka kathana kiyA hai| 4:- yaha prakaraNa gAthA 44 se 64 paryanta arthAt 21 gAthAoM meM vistRta / hai| isa prakaraNa meM granthakartA ne sAmAnya utpAtalakSaNoM ko dekhakara usase zubhAzubha ko jAnane kI vidhi darzAyI hai| 15:- yaha prakaraNa gAthA 65 se 61 paryanta arthAt 5 gAthAoM meM vistRta hai| isa prakaraNa meM granthakartA ne varSA se sambandhita aneka utpAtoM kA varNana kiyA hai| 6:- yaha prakaraNa gAthA 70 se 12 paryanta arthAt 23 gAthAoM meM vistRta hai| isa prakaraNa meM pratimAoM ke vikRtarUpa se ho jAne para prApta hone * vAle phaloM kA kathana kiyA gayA hai| 17:- yaha prakaraNa gAthA 13 se 100 paryanta arthAt 8 gAthAoM meM vistRta hai| rAjA ke chatra kA bhaMga Adi hone para kyA phala hote haiM ? inakA varNana karane ke lie isa prakaraNa kI racanA huI hai| :- yaha prakaraNa gAthA 101 se 115 paryanta arthAt 15 gAthAoM meM vistRta hai| indradhanuSa ke mAdhyama se AgAmI kAla meM hone vAle zubhAzubha phala ko jAnane kI vidhi isa prakaraNa meM pradarzita kI gayI hai| ra 9 :- yaha prakaraNa gAthA 116 se 133 paryanta arthAt 18 gAthAoM meM vistRta hai / ulkAoM kA patana hone para kauna-kaunase zubhAzubha phaloM 1 kI prApti hotI hai ? isa viSaya ko prastuta prakaraNa meM vizadarUpa se spaSTa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstramA kiyA gayA hai| 10:- yaha prakaraNa mAthA 134 se 147 paryanta arthAt 14 gAthAoM meM vistRta hai / isa prakaraNa meM gandharvanagara ke kAraNa se jJAta hone vAle zubhAzubha phala kA bodha karAyA gayA hai| 11 :- yaha prakaraNa gAthA 148 se 153 paryanta arthAt 6 gAthAoM meM , vistRta hai / utpalapatana kI ghaTanA ko dekhakara usake dvArA zubhAzubha phala ko jAnane ke upAya isa prakaraNa meM varNita hai| 12 :- yaha prakaraNa gAthA 174 se 162 paryanta arthAt 1 gAthAoM meM se vistRta hai| vidyullatA ko dekhakara samasta iSTAniSTa phaloM ko jAnane ke upAya isa adhyAya meM batAye gaye haiN| R:- sadAkA 12 se . paryanta arthAt 13 gAthAoM meM vistRta hai| isa prakaraNa meM meghaviSayaka yoga prakaTa kiye gaye haiN| 14:- yaha prakaraNa mAthA 176 se 185 paryanta arthAt 10 gAthAoM meM se vistRta hai| dhUmaketu ko dekhakara usase bhaviSyakAlIna phaloM ko jAnane / ke upAyoM kA varNana isa prakaraNa meM kiyA gayA hai| isake pazcAt do gAthAoM meM grantha kA upasaMhAra kiyA gayA hai| isaprakAra isa grantha meM kula 187 gAthAyeM haiN| isa grantha ke racayitA kauna haiM ? isa prazna kA uttara khojanA * atizaya sarala hai kyoMki granthakA ne isa grantha meM apane nAma kA prayoga tIma bAra kiyA hai| ThidatIya gAthA meM grantha kI racanA karane kI pratijJA karate hue jyakAra ne apanA aura grantha kA nAma likhA hai| usake atirikta do sthAnoM para unake nAma kA ullekha spaSTasapa se huA hai| yathA :11:- aha khalumArisiputtiya NANaNimuttupAya / passayaNaM pakkhaissAmi vaggamuNi siddhakarma // joisaNANo vihapaNavikaNacyAvvasavvaNituppAyaM / taM khalu tiviheNa vocchAmi // 3 // arthaH- yaha nizcaya hai ki nimittazAstra tIna prakAra kA hai| jJAnI puruSoM ne, nimittazAstra kA jaisA nirUpaNa kiyA hai, maiM praSiputra bhI vaisA hI nirUpaNa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama kruuNgaa| 2:- evaM bahuppayAraM guppAyaparaMparAya NAUNaM / harisiputteNa muNiNA savvappiyaM appagaMtheNa / / 187|| artha :- isataraha aneka prakAra se utpAtoM kA svarUpa mujhA aSiputra muni ne sva-buddhi ke anusAra isa choTe se grantha meM batAye hai| granthakartA isa grantha kA nAma davvaNimittaM mAnate haiN| yaha tathya dvitIya gAthA ke vocchaM davvaNimittaM isa caraNa se jJAta hotA hai| granthaprApti kA itihAsa: byAvara cAturmAsa kAke disambara 1301 meM maiM ajamera pahu~nA ! * ajayameru nAma se prasiddha yaha zahara sAMskRtika virAsatoM kA mukhya kendra hai| yahA~ bhaddAraka paramparA kI gaddI bhI thI / vizAla jainamandiro se sampanna isa zahara meM aneka prAcIna granthabhaNDAroM kA darzana karake mana atizaya santuSTha huaa| ajamera gayA huA koI bhI vyakti sonI jI kI nasiyA se aparicita nahIM raha sakatA / cAhe jaina ho yA ajjaina, sonI jI kI nasiyA meM sthita ayodhyA nagarI kI racanA ko dekhane ke lie avazya AtA hai| usI vizAla nasiyA meM eka vizAla granthabhaNDAra (zrI siddhakUTa caityAlaya sarasvatI bhaNDAra) hai| usameM Adhunika yuga meM prakAzita kiye| gaye kRtiyoM kA saMkalana to hai hI, sAtha meM hastalikhita pANDulipiyoM kA bhI saMkalana hai| granthabhaNDAra itanA vyavasthitarUpa meM susajjita thaa| ki use dekhakara mana vyavasthApakoM kI prazaMsA karane kA lobha saMvaraNa hI na kara paayaa| usasamaya indaracanda jI pATanI usa granthabhaNDAra kI dekhabhAla karate the| unhoMne hamArI icchA kA Adara karate hue hameM eka-eka karake : * bhaNDAra meM sthita sArI hastalikhita pANDulipiyoM kA darzana karAyA / una granthoM meM hameM nimittazAstram nAmaka grantha upalabdha huA / use dekhakara hameM bahuta Azcarya huA, kyoMki tabataka hamAre lie AcArya zrI 5 aSiputra jI mahArAja kA nAma azrutapUrva thA / hamane grantha ko AdhopAnta Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..................-. - ----- nimittazAstrama [VIE par3hA / maMgalAcaraNa meM bhagavAna AdinAtha aura jina bhagavAna kI stuti ko pAyA to isa kRti kA jainatva svayameva siddha ho gayA / isa nizcaya ke uparAnta hamane isa grantha kA anekoM bAra svAdhyAya kiyaa| devalagA~va rAjA ke cAturmAsa meM aneka bAra jainajyotiSa viSayaka varyA meM isa rAjya kA AdhA / saM. ve kurA sAdhuoM meM bhI isa grantha ke marma ko samajhane kI icchA jAgRta huii| unheM samajhAne ke uddezya se hI isa kRti kA praNayana huaa| isa bAta ko prAmANikatA se svIkAra karane meM mujhe koI jhijhaka nahIM hai ki yaha anuvAda merA svatantra anuvAda nahIM hai| hastalikhita pANDulipi meM DhUMDhArI bhASA meM ajJAtakartRka eka anuvAda hai. jisakA prakAzana isI kRti ke pariziSTa meM kiyA jA rahA hai, usakA sahayoga lekara maiMne isa anuvAda ko 1917 meM kizanagar3ha ke varSAyoga meM kiyA thA * / devalagA~va rAjA meM pratyeka prakaraNa ke anta meM prakaraNavarNita viSaya kA vizadIkaraNa kiyA gayA hai| isa kArya ke lie bhadrabAhu saMhitA aura anya meM jyotiSIya granthoM kA sahayoga liyA hai| ma saubhAgya se mujhe zrI kalyANa pAvara priNTiMga presa (solApura) se prakAzita vaImAna pArzvanAtha zAstrI ke vdArA sampAdita aura paNDita zrI lAlArAma jI zAstrI ke vdArA anuvAdita grantha prApta huaa| gurudaya kI anukampA se hI yaha anuvAda pUrNa huA hai| maiM jyotiSa kA jAtA nahIM huuN| phira bhI maiMne gurubhakti se prerita hokara isa kRti kA anuvAda kiyA hai| isa anuvAda meM yadi kahIM tRTI raha gayI ho to sudhIjana , sudhArane kA kaSTa kreN| jyotiSa aura karmasiddhAnta donoM kA gambhIratApUrvaka vicAra karane para donoM meM kisIprakAra kA virodhAbhAsa parilakSita nahIM hotaa| ina donoM kI viSayavivecanA ko samajhAnA anivArya hai| use jJAta kiye| binA isa grantha kA svAdhyAya karane vAle bhavya ke mana meM aneka prazna / jAgRta ho sakate haiN| OM saMsAra meM jIva ke sAtha ghaTane vAlI pratyeka ghaTanA ke pIche kisI na kisI karma kI gati kAraNIbhUta hotI hai / manuSya ne pUrvabhava meM jo kucha hai zubha athavA azubha karma upArjita kiyA thA. isa bhava meM vaha una karmoM kA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 nitizAstram [VIII udaya hone para tadrUpa phala prApta karatA hai, yaha sarvamAnya siddhAnta hai / karmasiddhAnta ke anusAra karmoM kI sthiti aura anubhAga meM antara lAyA jA sakatA hai, kyoMki karma dravya, kSetra, kAla aura bhAva kA nimitta pAkara apanA phala dene meM samartha hote haiM / tIrthaMkara bhagavAna ko jina karmoM kA udaya hotA hai, unameM eka asAtAvedanIya bhI hai| isI kAraNa tattvArthasUtrakAra ne upacAra se unake; gyAraha parISaha svIkAra kiye haiN| unakA asAtA vedanIya karma bhI sAtA meM saMkramita hokara phala detA hai| manuSyagati meM nAnA jIvoM kI apekSA se udaya meM Ane vAle karmoM kI saMkhyA 102 hai / pratisamaya karma udaya meM A rahe haiN| yadi unakA phala bhoganA anivArya ho jAyegA, to avipAka nirjarA ke aura mokSamArga ke kAraNoM kA sevana karanA vyartha ho tthhregaa| nahIM, kamI meM hama apane puruSArtha ke prabhAva se parivartana lA sakate haiM / bAhyanimittoM ko dekhakara viziSTa zrutajJAna ke prabhAva se unakA phala karmoM ke udaya se pUrva bhI jAnA jA sakatA hai| Agama meM zrutajJAna ke liMgaja aura zabdaja ye do bheda kiye haiN| liMgaja zrutajJAna artha se arthAntara kA bodha karAtA hai| AgAmI kAla meM hone vAlI ghaTanAoM kA Aja hI saMketa karane vAlA hone se jyotiSazAstra mAtra saMketazAstra hai / vyavahAranipuNa aura puruSArthakuzala bhavya jyotiSazAstra ke bala para karmoM kI gati ko jAnakara sajaga ho jAveM, yahI isa grantharacanA kA vAstavika uddezya hai / isa grantha ke saMzodhana kArya meM mujhe saMgha ke sAdhuoM ne mahatvapUrNa sahayoga pradAna kiyA hai, unake hI parizrama ke phala se isa grantha kA prakAzana sambhava huA hai| isa grantha ke prakAzana meM mujhe pratyakSa aura parokSarUpa se aneka zrutabhakta bhavya zrAvaka-zrAvikAoM ne sahayoga pradAna : kiyA haiN| una samasta sahayogiyoM ko viziSTa zrutajJAna aura nirdoSa cAritraratna kI prApti ho, yahI merA AzIrvAda hai / | Aiye isa apUrva grantha kA svAdhyAya karake jJAna kA arjana kareM, jisase ki dharmasAdhanA nirvighna sampanna ho sakeM / muni suvidhisAgara 100-1 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---nimitazAstrama | LXT anuvAdaka kA paricaya ...... . .".:.:..:".'.... auraMgAbAda zahara dhArmika aura sAmAjikadRSTi se aneka santo, vicArakoM tathA sudhArakoM kA janma yA kAryakSetra rahA hai| isI zahara meM hai| 111-3-1971 ko rAtrikAlIna andha:kAra meM tamasa se baMda karane vAle haiM jayakumAra nAmaka pUrNacandra kA janma huaa| zrImAn indaracanda jI / pApar3IvAla aura mAtA kaMcanabAI kI A~khoM kA tArA yaha sapUta ekadina / vizvavandha zramaNezvara ke pada para AsIna ho jAyegA - yaha zAyada kisI ne socA taka nahIM hogaa| 1 jayakumAra bacapana se hI vidyAvyAsaMgI, parizramI, parAkramI. suhAsyavadanI, prajJApuMja, vinayI aura pratijJa the / kisI bhI kArya ko / prAraMbha karake pUrNatva taka le jAnA unake svabhAva meM hI thaa| dayA aura sahayoga unake guNAlaMkAra the / baDoM kI vinaya karanA parantu apanI bAta se spaSTa zabdoM meM vyakta karanA to unakI vizeSatA thii| bhaya bhI unake nAma se bhaya khAtA thA / vinodapriyatA aura ajAtazatrutA unako prApta huA hai sRSTipradatta upahAra hI thaa| ka jo paristhitiyoM se do hAtha karanA nahIM jAnatA ho, vaha kabhI mahAna haiM nahIM bana sktaa| saMgharSa hI utkarSa kA bIja hai| janma ke uparAnta tIsare hI dina ApakI A~khoM meM nAsura nAmaka roga huA / abataka usakI chaha meM bAra zalyacikitsA ho cukI hai| bacapana se ApakI kamara kharAba hai, phalata: pA~ca varSaparyanta Apa baiTha nahIM pAte the / yadyapi anekoM upacAra kiye gye| parantu Aja bhI uparyukta ye do aMga kamajora avasthA meM haiN| jarAkumAra ne pA~cavIM kakSA taka kA adhyayana auraMgAbAda meM hI kiyaa| tatpazcAt tIna varSoM taka kA adhyayana unhoMne bAlabrahmAcaryAzramabAhubalI (kumbhIja) meM kiyaa| zikSA ke antima do varSa punaH auraMgAbAda / meM hI vyatIta huye / Apane laukikadRSTi se mAtra dasavIM kakSA taka hI adhyayana kiyA hai, parantu ApakI adhyayanazIlatA. ne samasta upamAnoM ko pIche chor3a diyA hai / Apa nijI adhyayana ke sAtha-sAtha apanI bahana ke - vijayA va bhAI bharatakumAra ko bhI paDhAyA karate the| Apa ghara meM advitIya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama (prathama) the to buddhida meM bhI advitIya the| ra ati-bAlapana se hI Apako dhArmika saMskAroM se vibhUSita kiyA gayA thaa| Apane Ayu ke dasaveM varSa meM hI parama pUjya AcArya zrI samantabhadra jI mahArAja se zuddhajalatyAga, rAtribhojanatyAga, kandamUlatyAga aura paccIsa varSa kA hone taka brahmacArI rahane kA niyama liyA / jaba Apa dUsarI kakSA meM par3hate the, tabhI se Apane cAya kA tyAga kara diyA thA / * ApakA tyAga itanA sahaja thA ki dUsaroM ko kabhI kaSTa nahIM huA / Apa kisI vastu kA tyAga karate the to usake badale meM anya vastu kI ka cAhanA nahIM karate the| ___Apa guru kA anveSaNa kara rahe the / mahArASTra prAnta ke zelU nAmaka hai gA~va meM Apane parama pUjya AcAryakalpa zrI hemasAgara jI mahArAja ke 1 darzana kiye / unakI caryA evaM jJAna ro abhibhUta hokara Apane unake / caraNoM meM zrIphala bheMTa kiyA evaM apane vicAroM se unhe avagata kraayaa| unakI anuhA se hI jayakumAra ne dasavIM taka kI zikSA prApta kii| 28-1 *4-86 ko ghara kA AjIvana tyAga karake caritranAyaka ne gurucaraNoM kI zaraNa ko varaNa kiyaa| jalagA~va jile ke nerI nAmaka gA~va meM Apane AjIvana brahmacarya vrata dhAraNa kiyA / rAgiyoM ke raMga-biraMdo vastroM ko tyAga kara Apane meM * zvetavastra paridhAna kiye| vaha akSayatRtIyA kA pAvana divasa thaa| gurudeva ne Apako jainendrakumAra yaha navIna nAma pradAna kiyA / guru kA anugamana karate hue Apa atizaya kSetra kacanera jI pahu~ce / ASAr3ha zuklA aSTamI ke dina Apane cintAmaNi pArzvanAtha prabhu ke samakSa guru ke dvArA saptama pratimAvrata dhAraNa kiyA / tadanantara Apa gurudeva ke caraNoM nA meM adhyayanarata ho gye| 13-3 - 817 ko Apane zullaka dIkSA dhAraNa kI / janmabhUmi se kevala 55 ki.mI. dUrI para sthita ziUra nAmaka gA~va meM yaha samAroha sampana huaa| pUjya gurudeva ne ApakA nAma ravIndrasAgara rakhA / san OM 1187 kA varSAyoga nyAyaDoMgarI (ji. nAzika) meM haa| varSAyoga ke tatkAla bAda 23-10-1987 ko Apane ailaka dIkSA svIkAra kii| guradeva ne Apako rUpendrasAgara isa nAma se alaMkRta kiyA / Apane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama E guru ke sAtha siddhakSetra mAMgItuMgI ke darzana kiye tathA sonaja (mAlegA~va) se Apane alaga vicaraNa karanA prAraMbha kiyaa| vihAra karate-karate Apa apane dAdAguru paramapUjya AcArya zrI sanmatisAgara jI mahArAja ke caramoM meM pahu~ce / atizamana yA ji. DUMgarapura) meM Apane dAdAguru ke karakamaloM se 11-4-1981 ko munidIkSA / grahaNa kii| munidIkSA kA prathama cAturmAsa gurudeva ke sAtha sampanna karake meM Apane alaga vihAra kara diyA / AtmasAdhanA ApakA dhyeya thA to sArA samAja prabodhita ho yaha ApakI pavitra icchA thI / ina donoM hI lakSyoM ne ko siddha karate hue Apane aneka gA~voM aura zaharoM ko apanI caraNaraja se pavitra kiyaa| aApakI pravacanazailI be-jor3a hai| Apake pravacana meM kevala oja hI nahIM, apitu sAtha meM Agama kI dhArApravAhikatA bhI hai | viSaya kI sarvAMginatA, dRSTAnta kI sahajatA aura zailI meM nayavivakSA kA honA Apake pravacanoM kA vaiziSTya hai / pravacanazailI kI taraha hI ApakI adhyApanazailI anupama hai / pratyeka cAturmAsa meM Apa navayuvakoM ko dhArmika zikSaNa karAte haiM / phijulakharcIpanA Apako rucikara nahIM hai tathA samaya * kI pAbandI meM Apa sabake lie eka Adarza udAharaNa haiN| : Apa aneka vizeSatAoM se sampanna haiM aura aneka sadaguNoM ke samAdhAra bhii| ApakI samasta vizeSatAoM ko viloka kara dUradRSTivAna gurudeva ne 1955 meM Apako AcAryapada pradAna karane kI ghoSaNA kI / padoM ke prati nirAsakta rahate hue Apane gurudeva se nivedana kiyA ki he gurudeva ! Apa muina para prasanna haiM to AcAryapada nahIM , apitu apane do pada (caraNayugala) pradAna kIjiye tAki cAritrapatha kA anugamana karate hue maiM kabhI thakAvaTa kA anubhava ma kasaM / bAlayogI, zabdazilpI jaise kitane hI par3hoM ko hai Apane grahaNa nahIM kiyaa| S ApakI ruci prAcIna zAstroM kI surakSA meM hai| Apa jahA~ bhI jAte haiM, vahA~ ke hastalikhita pANDulipiyoM ke granthAgAra kA avalokana avazya karate haiN| aprakAzita granthoM kA prakAzana karAnA ApakA dhyeya hai| abataka saMgha se verakhanasAra, davvasaMggaha Adi granthoM kA prakAzana ho cukA hai jo ki mAtra pANDulipi meM hI upalabdha the / mithyAtvaniSedha, zrIpurANa, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram OXIC bAphalA sAmAyika pAta svatantranAmRtam Adi grantha bhI prakAzanAdhIna haiM / 1 paricaya ke lekhana taka Apa 3 muni, 9 AryikA eka kSullaka evaM eka kSullikA dIkSA de cuke haiN| abataka Apake sAnidhya meM 1 muni va 5 AryikAoM kI sallekhanA ho cukI hai| itane apAra vaibhava ke dhanI hokara bhI Apako ahaMkAra sparza taka na kara paayaa| ApakI caryA sahaja hai aura ApakI carcA atimArmika hai| ApakI spaSTavAditA aura saralatA hI aisA adbhuta vazIkaraNa mantra haiM ki zrAvakavarga Apake pAsa khiMcA calA AtA hai / kA Apake kAraNa jainoM kA dharmadhvaja garvayukta hokara laharA rahA hai vaha aisA hI laga rahe ApakI dharma jilA dUguNI aura rAta cauguNI bar3hatI raheM. ApakA ziSya parivAra dinoM-dina vikasita hotA raheM, Apako svAsthya aizvarya kI prApti hoM, Apake dvArA nita - navIna granthoM kA anuvAda hokara prakAzana hotA raheM, ApakA nAma sAdhakaziSyoM ke lie Adarza baneM, ApakA yaza digdiganta meM phailatA raheM tathA Apa dIrghAyuSI banakara nirantara AdhyAtmika pragati karate raheM yahI hama sabakI maMgala kAmanA hai / Y Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ limittazAstram anukramaNikA) kramAMka viSaya bhagavAna AdinAtha kI stuti bhagavAna mahAvIra kI stuti nijJA nimitta ke bheda nimittoM kA kathana karane kI pratijJA sUrya prakaraNa meghayoga prakaraNa candra prakaraNa utpAtayoga prakaraNa varSAviSayaka utpAta devotpAta prakaraNa rAjotpAta prakaraNa indradhanuSa prakaraNa ulkApatana prakaraNa . . gandharvanagara prakaraNa utpalapatana prakaraNa vidyullatA prakaraNa meghayoga prakaraNa dhUmaketu prakaraNa andhasamApana antima nivedana ajJAtakartRka anuvAda zlokAnukramaNikA hamAre upalabdha prakAzana Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M nimittazAstrama nimitazAstrAmA so jayau jayau usaho annNtsNsaarsaaynnuttinnnno| jhANeNaleNa jeyaNalIlA ivini jiyayamaNo // 1 // artha : ___ ananta saMsAra ko indriyoM ke damana kA upadeza dekara jo dhyAna * meM lIna hue, ve bhagavAna AdinAtha jayavanta ho-jayavanta ho| bhAvArtha: grantha ke Arambha meM granthakAra zrI RSiputrAcArya AdinAtha bhagavAna kA jayaghoSa kara rahe haiN| kaise haiM ve AdinAtha ? saMsAra meM saMsaraNa karane vAle ajantAnanta bhavyajIvoM ko saMsAra ke kAraNabhUta indriyoM ke vyApAra kA damana karane kI zikSA dene vAle haiM tathA dhyAna meM manna haiN| Rs NamiUNa vaDDamANaM NavakevalaladdhimaMDiyaM vimlN| vocchaM davvaNimittaMrisiputtayaNAmado tattha ||saa artha : nau kevalalabdhiyoM se maNDita, atyanta vimala zrI vardhamAna svAmI / ko namaskAra karake maiM (RSiputra) davvaNimittaM arthAt nimittazAstra nAmaka grantha kA kathana karatA hU~ / bhAvArtha: kSAyika bhAva ke nau bheda haiM / yathA - kevaladarzana, kevalajJAna, kSAyika samyagdarzana, kSAyika samyakcAritra tathA pA~ca kSAyika labdhiyA~ (dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya) / inhIM nau bhAvoM ko Agama meM * kevalalabdhi isa saMjhA se alaMkRta kiyA gayA hai| zrI dardamAna svAmI huna labdhiyoM se maNDita haiN| granthakAra carama tIrthakara zrI varddhamAna bhagavAna ko namaskAra karake pratikSA karate haiM ki Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstrama - maiM nimitta zAstra nAmaka grantha kA kathana kruuNgaa| aha khlumaarisiputtiynnaannnnimuttupaay| passayaNapakkhaissAmivamgamuNisiddhakammaM // joisnnaannovihpnnviuunnvvaavvsvvnnituppaayN| taMkhalutiviheNa vocchAmi // 3 // artha : yaha nizcaya hai ki nimittazAstra tIna prakAra kA hai| jJAnI puruSoM je nimittazAstra kA jaisA nirUpaNa kiyA hai, maiM RSiputra bhI vaisA hI nirUpaNa kruuNgaa| bhAvArtha:. nimittazAstroM meM tIna prakAra ke nimittoM kA kathana pAyA jAtA hai| granthakAra kahate haiM ki maiM pUrvAcAryoM ke mata kA anusaraNa karate hue una / tInoM kA varNana kruuNgaa| isa gAthA ke vdArA vranthakAra ne apanI AtmakartRtA kA niSedha kiyA hai tathA svecchAcAritA ko nirasta karate hue pUrvAcAryo ke mata kI puSTi kI hai| isase isa anya kI prAmANikatA bhI suspaSTa ho jAtI hai| je diThTha bhuvirasaNNa je diTThA kuhameNa kttaannN| sadasaMkalaNa dinAvausadiya aiNaNANadhiyA // 4|| artha : jo bhUmi para dikhAI par3eM. jo AkAza meM prakaTa hote hI lathA jisakAi zabda sunAI de. isataraha nimitta tIna bhedoM vAlA hai aisA jJAna se jAnA jAtA hai| bhAvArtha : nimitta tIna prakAra ke hote haiM - 1. jo bhUmi para dikhAI pdd'eN| jaise - caMcala padArthoM kA acala ho jaanaa| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstram - 2. jo AkAza meM prakaTa hote ho| jaise- sUryodaya ke samaya dizAyeM lahU ke samAja lAla honA azatA sUryAsta ke samaya sau se dhuA~ nikala rahA hai / aisA dikhAI denaa| 10. jisakA zabda sunAI de / jaise- kAkazabda, ulUkazabda aadi| / je cAraNeNa diThThA aNaM do saayshmmnnaannenn| / jo pAhuNeNa bhaNiyA taM khalu tiviheNa vocchAmi ||5|| artha : dhAraNamuniyoM ne jisataraha dekhA tathA unhoMne apane jJAna ke dvArA jisaprakAra se usake zubhAzubha kA kathana kiyA - anya paNDitoM I ne bhI jaisA varNana kiyA hai, maiM usa tIna prakAra ke nimittajJAna kA vaisA hI varNana karatA huuN| bhAvArtha : jainAgama kI paripATI pUrvAcAryoM kA anusaraNa karane vAlI hai| andhakartA kahate haiM ki maiM apane mana se kucha bhI nahIM kahU~gA / pUrva meM cAraNaRddhi ke dhAraka muniyoM ne yA anya vidvAna AcAryoM ne jaisA varNana kiyA hai, maiM bhI vaisA hI varNana kruuNgaa| sUrodaya acchamaNe caMdamasarikkhamamgahacariyaM / taM picchiyaM NimittaM savvaM AesihaM kuNahaM // 6 // artha: sUryodaya se pUrva aura sUryAsta ke pazcAt candra yA nakSatra Adi ke mArga kA avalokana karake nimittoM ko jAnanA cAhiye / bhAvArtha : isa grantha meM sarvaprathama AkAzIya nimittoM kA kathana kiyA jA rahA hai| AkAzamaNDala sUryodaya va sUryAsta ke samaya AkAzamaNDala kaisA hai ? candragati va nakSatrAdikoM kI gati kaisI hai ? ina saba kA jJAna karake nimittahAnI usakA phala jAna letA hai| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu nirmitazAstram) sUrya prakaraNa sUroya uthavvamaNo stuppalavaNNahovva dIsijja / so kuNai rAyamaraNaM maMttIputtaM viNAseI // 7 // artha : 4 sUryodaya ke samaya yadi sabhI dizAyeM mUMge ke samAna lAla varNa kI ho jAveM to usa deza kA rAjA athavA mantrIputra maraNa ko prApta hogA aisA jAnanA cAhiye / sasalohivaNNahovari saMkuNa itti hoi NAyavvo / saMgAmaM puNa ghoraM khaggaM sUro givedeI |cli artha : sUryodaya ke samaya dizAyeM yadi mANikamaNi ke samAna varNa vAlI athavA rakta ke samAna varNa vAlI ho jAya to vahA~ ghora yuddha hogA tathA 'khUba talavAreM calegI aisA jAnanA cAhiye / hemaMtammiya uNNaM gimhe sIyaM pamuccae sUro / loyassa vAhi maraNaM kAle kAlaM Na saMdeho // 9 // artha : yadi hemanta Rtu meM sUrya se garmI aura grISmakAla meM sUrya se sardI nikale to manuSya bAra-bAra bImAriyoM se mreNge| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM karanA cAhiye / udayacchamaNo sUro aggiphuliMgeva NAya muccNto| dIsijja jamhi dese tamhi viNAso Nivededi // 10 // artha : yadi sUryodaya athavA sUryAsta ke samaya jisa deza meM aisA jJAta Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitta zAstram hove ki sUrya se agni kI cinagAriyA~ nikala rahI haiM to usa deza meM hara prakAra se vinAza hogA aisA nivedana karanA cAhiye / aha Nippahova dIsaha ucchaMto dhUlidhUsaro chAyo / so kuNai rAimaraNaM varisadiNabhaMtare sUro // 11 // artha :~ yadi sUryAsta ke samaya aisA lage ki sUrya se dhuA~ nikala rahA ho yA dhUli nikala rahI ho to eka varSa ke andara usa deza ke rAjA kI mRtyu hogI aisA jAnanA cAhiye / udayacchamaNe sUro vakko iva dIsae Nahayalammi | so aireNa ya sAhadi maMttivaha rAyamaraNaM ca // 12 // artha : yadi sUryodaya va sUryAsta ke samaya sUrya kI AkRti TeDhI bAluma ho to rAjA yA mantrI kA maraNa avazya hogA aisA samajho / jai macchAsarimeNaM majjhe NayamayaraNuvi aDhabheNa / ThAyajjai uTTaMto loyassa bhaya Niveei // 13 // artha : sUryAsta ke samaya yadi sUrya ke bhItara se jAjvalyamAna machalI ke AkAra kA uThatA huA cihna dikhAI par3e to vaha manuSyoM ke lie bhaya kA kAraNa hotA hai| raNUveNa bheNaM gIDho jai dIsae samuThTheto / jaM desamma je dIsai chammAsa viNAsaeNaM ca // 14 // artha : sUrya se lambI jvAlA uThatI huI dikhAI par3atI ho to chaha mAsa ke bhItara-bhItara deza kA vinAza ho jAyegA / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CH -nimittazAstram -- aha sUrapAsauivo dIsai paDisUra ujjAyA vivij| mAse kuNai pIDA rAyANaM vAhi loyaM c||15|| artha :ra sUryAsta ke samaya yadi sUrya ke samIpa udyotavAna dvitIya sUrya dikhAI de to jAna lenA cAhiye ki eka mAha meM rAjA aura prajA donoM ko vyAdhi ke kAraNa kaSTa hogaa| aha dIsai jai khaMDo udhUlo dhUlidhUsaro suuro| hai so kuNai vAhi maraNaM desaviNAsaM ca dubhikkhN||16|| artha : sUrya meM se dhUli aura dhuA~ uThatA huA dikhAI de to aisA jAnanA cAhiye ki usa deza meM vyAdhi se pIr3A hogI athavA maraNa hogaa| deza kA * nAza hogA aura akAla pdd'egaa| ra aha maMDaleNa NuddhaM pIyaya maMjila sarisa kinnhenn| 3 so kuNai NavarasabhayA paMcamadivase Na sNdeho||17|| artha : sUryAsta ke samaya yadi sUrya ke cAroM ora pIlA, maMjIThI raMga kA athavA zyAmavarNa kA maNDala dikhAI de to pA~caveM dina nau rasoM meM vikAra hogA / isameM koI sandeha nahIM hai| hai aha hatyisarisa meho sUraM pAeNathintu mkkmii| so kuNai rAimaraNaM chaThe divahe Na sNdeho||18|| artha : yadi sUrya sA~pa aura hAthI ke samAna dikhAI deve to chaThe dina 1. rAjA kA maraNa hogaa| isameM koI sandeha nahIM hai / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstram ---- / 7 / ___ aha NaccaMtA dIsai purusehi bahuvidehi bhuuvehi| ___ so paMcamammi mAsaM royaM raNe nnivedehi||19|| artha : yadi asta hote hue sUrya meM se puruSoM ke AkAra kI bahuta sI zAkhAyeM jAjvalyamAna hokara nikala rahI haiM aisA dikhAI de to pA~caveM mAha meM bahuta se manuSya rudana ko prApta hoNge| udayacchamaNo sUro sUrihi bahuehi dIsae viddho| mAse vidie juddhaM taddeso hoI NAyavvaM // 20|| artha : yadi sUryodaya aura sUryAsta hone ke samaya meM sUrya meM cheda dikhAI de to vahA~ para do mAha ke andara yuddha hogA aura usa yuddha meM bahuta se loga / mreNge| aha dhUmo acchayaNe gimhamhi ya dIsae jaya suuro| desammi idaM ghoraM terasa diya hamma jujhaM c||21|| 1 | | artha: / yadi sUryAsta ke samaya meM sUrya ke bhItara se dhuoM ke gole nikala meM rahe haiM aisA jJAta ho to terahaveM dina vahA~ yuddha hogA aisA jaano| prakaraNa kA vizeSArtha sUrya prakaraNa meM sUrya ke nimitta se hone vAle zubhAzubha phaloM kA Tra kathana kiyA gayA hai| isa prakaraNa meM sUryodaya aura sUryAsta ke samaya sUrya ke AkAra aura raMga ke AdhAra para zubhAzubhatva prakaTa kiyA gayA hai| bhu yadi sUryodaya ke samaya sArI dizAyeM mUMge ke samAna lAla dikhaaii| detI ho to usa deza ke rAjA athavA mantrI ke putra kI mRtyu ho sakatI hai| yadi sUryodaya ke samaya meM dasoM dizAyeM rakta ke samAna lAla ho to usa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nimittazAstram) [ C/ deza meM ghora yuddha hogA aura zastrAstroM kI dhUma macegI / hemantaRtu ke vAtAvaraNa meM sardI hotI hai aura grISmaRtu ke vAtAvaraNa meM uSmA hotI hai| isa svAbhAvika dazA se viparIta vAtAvaraNa hone para usa deza meM manuSyoM kI bImAriyoM ke kAraNa mRtyu hogI / jisa deza meM aisA jJAta ho ki sUryodaya aura sUryAsta ke samaya sUrya ke bhItara se agni kI cinagAriyA~ nikala rahI hai, usa deza kA vinAza avazyambhAvI hai / rAdi sUrya se dhUliyA dhUA~ nikalatA huA hotA ho to eka varSa ke andara usa deza ke rAjA kI mRtyu hogI / sUryAsta ke samaya meM usake bhItara se machalI ke AkAra kA jAjvalyamAna cihna dikhAI par3ane para usa kSetra ke manuSyoM ko bhaya utpanna hogA aisA jAnanA caahiye| usa samaya sUrya se lambI jvAlA uThatI huyI dikhAI denA usa deza kA chaha mAha ke andara vinAza ho jAyegA isa bAta ko sUcita karatA hai| sUryAsta ke samaya sUrya ke pAsa udyotita dUsarA sUrya dikhAI deM to rAjA aura prajA donoM ko bhI nikaTa bhaviSya meM kaSTa hone vAlA hai, aisA prakaTa karatA hai / sUrya ke Tukar3e-Tukar3e dikheM, usameM dhUA~ yA dhUli dikhAI deveM, sUrya ke cAroM ora pIle raMga kA athavA kAle raMga kA maNDala dikhAI deveM to usa deza meM durbhikSa hogA va nau rasa meM vikAra ho jAyegA / sUryodaya aura sUryAsta ke samaya sUrya meM cheda dikhAI dene para usa kSetra meM do mAha meM yaha ho sakatA hai| sUryAsta ke samaya sUrya ke bhItara se dhUoM ke gole nikalate hue dikhane para usa dina se terahaveM dina ke andara yuddha ho sakatA hai| sUryodaya ke samaya meM dasoM dizAyeM pIta, harita yA aneka varNa vAlI dikhAI par3eM to prajA sAta dinoM meM roga ko prApta hogii| sUryodaya 'ke samaya meM dasoM dizAyeM nIla varNa vAlI ho to samaya para varSA hogii| sUryodaya ke samaya meM dasoM dizAyeM kAle varNa vAlI ho to bAlakoM meM roga, phailate haiN| - sUryodaya ke udayakAla meM zuklavarNa kI paridhi dikhalAI dene para rAjA ko vipadA prApta hotI hai| sUryodaya ke udayakAla meM lAlavarNa kI paridhi dikhalAI dene para senA ke bala kI vRddhi hotI hai| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nimittazAstram - pratidina sUrya ke ardhAsta ho jAne ke samaya ko lekara jaba taka AkAza meM nakSatra acchItaraha dikhAI na par3e taba taka saMdhyA kAla rahatA hai, usI prakAra ardhodita sUryodaya se pUrva tArAdarzana taka saMdhyA kAla mAnA jAtA hai| TUTI-phUTI. kSINa vidhvasta, vikarAla, kuTila, bAI ora ko jhukI huI choTI-choTI tathA malina sUryakiraNeM sAyaMkAla meM ho to upadrava hai yA yuddha hone kI sUcanA samajhanI cAhiye / aisI sandhyA varSA kA rodhana bhI kiyA karatI hai| yadi kAlA, pIlA, kapiza, lAla, harA Adi vibhinna vargoM kI kiraNeM AkAza meM phaila jAye to acchI varSA hotI hai tathA sAta dina taka bhaya bhI banA rahatA hai| yadi saMdhyA ke samaya meM sUrya kI kiraNeM zveta varNa kI ho to mAnava kA abhyudaya hogA aura use zAnti prApta hogii| sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNe tAmaraMga kI ho to senApati kii| mRtyu hotI hai / sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNeM pIle yA lAla raMga kI ho / to senApati ko duHkha pahu~catA hai| sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNeM harita varNa kI ho to pazu aura dhAnya kA nAza hotA hai| sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNeM dhUma varNa kI ho to gAyoM kA vinAza hotA hai| sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNeM maMjITha ke samAna AbhA aura raMga vAlI ho to zastra aura agnikRta bhaya hotA hai| sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNe bharama ke samAna raMga vAlI ho to anAvRSTi kA yoga samajhAnA caahiye| sandhyA ke samaya meM sUrya kiraNeM mizrita evaM kalmASa raMga kI ho to vRSTi kA kSINabhAva hotA hai / sandhyAkAlIna sUryakiraNoM kA svaccha aura zubha honA maMgalakAraka mAnA gayA hai| sUrya kI kiraNeM sandhyAkAla meM jala aura dAyu se milakara daNDa ke AkAra ko dhAraNa kareM to use daNDa kahate haiN| taba yaha daNDa vidizAAoM meM sthira hotA hai taba vaha rAjAoM ke lie aniSTakArI hotA hai aura jaba vaha daNDa dizAoM meM sthita hotA hai, taba vaha chijAtiyoM ke lie aniSTakArI hotA hai| dina nikalane se pahale aura madhyasandhi meM daNDa dikhane para zastra aura rogAse se bhaya utpanna hotA hai AkAza meM sUrya ke Dhakane vAle dahI ke samAna kinAredAra nIle Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lipitazAstrama [10 megha ko satara kahate haiN| yaha nIle varNa kA megha yadi nIce kI ora mukha kiye hue patA cale to bahuta adhika varSA hotI hai| abhataru zatru ke uupr| AkramaNa karane vAle rAjA ke pIche-pIche calakara acAnaka zAnta ho jAya to yuvarAja aura mantrI kA nAza hotA hai| yadi zAma ke samaya gandharvanagara, kuhAsA aura dhUma chAye hue dikhAI par3a jAye to varSA kama hotI hai| zAma ke samaya meM zastra ko dhAraNa kie hue manuSya rUpadhArI medha sUrya ke sAmane chinna-bhila ho to zatrubhaya hotA hai| zvetavarNa aura zveta kinAre vAle megha zAma ke samaya meM sUrya ko AcchAdita kareM to varSA hone kA yoga samajhanA caahiye| yadi sUryodaya ke kAla meM dizAyeM pIta. harita aura citra-vicitra raMga kI ho to sAta dina meM prajA meM. bhayaMkara roga phaileNge| yadi sUryodaya ke kAla meM dizAyeM nIle raMga kI ho to samaya para varSA hogI aura yadi sUryodaya ke kAla meM dizAyeM kAle raMga kI; ho to bAlakoM meM roga phailatA hai| prAtaHkAlIna aura sAyaMkAlIna sandhyAoM ke raMga eka samAna hone para eka mAha taka masAlA aura tilahana kA bhAva sastA, sonA aura cA~dI kA bhAva maha~gA hogaa| prAtaHkAlIna aura sAyaMkAlIna sandhyAoM ke raMgoM meM parivartana ho to sabhI prakAra kI vastuoM ke bhAvoM meM atyadhika meM girAvaTa kI sambhAvanA hotI hai| yadi udita hotA huA sUrya pUrva dizA meM sAmane kI ora vikRta utyAta se sahita dikhalAI de to nivAsI rAjA ke aura pIche kI ora. vikRta dikhAI deve to AkrAmaka rAjA ke vinAza kA sUcaka hotA hai| yadi udayakAlIna sUrya sunahare raMga kA ho to varSA kA pramANa acchA hotA hai| yadi udayakAlIna sUrya madhu ke samAna raMga kA ho to lAbhaprada mAnA gayA hai aura udayakAlIna sUrya sapheda raMga kA ho to subhikSa aura kalyANa kI sUcanA detA hai| hemanta aura zizira Rtu meM lAla raMga, grISma aura vasanta Rtu meM pIlA evaM varSA aura zarada Rtu meM sapheda raMga kA sUrya zubhadAyaka hai, ina 6 vargoM se viparIta varNa kA ho to usa sUrya ko ayadAyaka jAnanA caahiye| sUrya kI vividha AkRtiyoM ke kAraNa bhI phalAdeza meM bhinnatA AtI hai / ataH sUryaprakaraNa kA adhyayana sUkSmatA se karanA caahiye| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PANDHAMALLAHAB -... --- adhinamA .. -.-. meghayogaprakaraNa aha mehoNahayalaye paumiNi surisughadIsae jcchN| ra so paMcammiya divahe vAyaM varisaM ca ko veii||22|| artha : yadi sUrya ke caturdika meM kamala ke AkAra kA maNDala dikhAI de / to pA~caveM dina havA calakara pAnI barasegA / musalasariccho meho dIsai va jAta pavvayAbhoyA / so sattamamhi divahe vArya varisaM ca ko veii||23|| artha : sUrya ke caturdika meM yadi mUsalAkAra maNDala dikhAI par3e to sAtaveM / dina avazya hI havA calakara pAnI barasegA / hai aha dIsai paradhIo udayacchavaNamhi uchito ghoro| hai to tiyarA puNi divahe vAyaM varisaMca ko veii||24|| artha : sUryodaya va sUryAsta ke samaya yadi sUrya ke cAroM ora valayAkAra maNDala dikhAI deve to tIsare dina havA calakara avazya pAnI giregaa| ra hemaMtakatuNakagiNhe sukha dakkhiNoya jaya vaauu| aNNuNNa disA vAyai varisA muttaccha nnaayvvo||25|| artha : yadi hemantaRtu meM sahI milI huI dakSiNI havA cale to zIghra hI varSA hogI aisA jaano| vavarUva sUrassudayacchamaNe paDaMti jlbiNduunnhylaauu| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstrama [12 taihe divahe varasai taise Natthi sNdeho||26|| artha : yadi sUryodaya athavA sUryAsta ke samaya osa ke samAna pAnI par3a jAve to usa deza meM usa dina se tIsare dina pAnI brsegaa| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| jadi caMDavAyu vAyadi ahapuNa maddami vAyave vaauu| tahiM hohI jalavarase paMcama divahe Na sNdeho||27|| artha : yadi teja havA cale aura bIca-bIca meM manda havA cale to usa deza ma pA~caveM dina avazya pAnI barasegI, isameM koI sandeha nahIM hai| chitteNa koI pucchai gharamhi chAyaMta hadda vasaNo vaa| * udakuMbhammiyahaccho varasai ajjaMta nnaayvvo||28|| artha : yadi koI ekAeka Akara pUche ki kyA Apane makAna chA liyaa| hai ? kapaDe pahane hue bhI sahI mAluma hone lage aura ghar3oM kA pAnI garama ho, to Aja yA kala meM hI varSA hogI aisA jaano| sUhA pIyayavaNNA maMjiThArAya sarisa vaNNA vaa| cArattA NIlayavaNNA vArya varisaM nnivedehi||29|| artha :va sUryodaya athavA sUryAsta ke samaya yadi AkAza pItavarNa yA maMjITha, ke samAja varNa vAlA jAta hove to havA calakara pAnI barasegA- aisA, * nivedana karanA caahiye| ra guppayavaNNa saricchA dvikattijja snnnnivedeti| Niyaha dhUsaravaNNA pAhImaraNaM nnivedehi||30|| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstram artha : sandhyA ke samaya meM bAdala tambAkU ke raMga kA ho yA khAkI raMga kA ho athavA bAdala meM cheda dikhAI par3e to pAnI kA anta ho gayA aisA jaano| ra aha khaMDa bhiNNabhiNNA gomuttasariccha kpddvnnnnaabhaa| sa kuNai rAimaraNaM maMdaM varisaM nnivedehi||31|| artha : yadi sUryodaya athavA sUryAsta ke samaya meM bAdala khaNDa-khaNDa aura gomUtra ke jaisI AkRti vAle kAle raMga ke dikhAI deve to rAjamaraNa tathA alpavarSA kI sUcanA dete haiN| kA icchaMtI dIsai abhehi bahuvihehi ruuvehi| __ akkhai bAlaviNAsaM hemNtrnnigaayaasssaa||32|| artha : sUryodaya athavA sUryAsta ke samaya yadi bAdala ke Tukar3e-Tukar3e / kaI raMga ke parihAta hove to bAlakoM kI mRtyu va pAnI kA abhAva jJAta hotA hai| prakaraNa kA vizeSArtha varSARtu ke samaya meM jisa dina sUrya adhika dussaha aura ghI ke samAna varNa vAlA ho usa dina avazya varSA hogii| jisa dina udayakAlIna sUrya atyanta prakAza ke kAraNa dekhA na jA sake, pighale hue svarNa ke samAna varNa vAlA ho aura tIvra hokara tapa rahA ho athavA AkAza meM bahuta U~cA caDha gayA ho to usa dina bahuta acchI varSA hotI hai| jisa dina dizAye nirmala hoM, AkAza kauo ke aNDe kI kAnti ko dhAraNa karane vAlA ho athatA gAya ke netra ke samAna kAnti ko Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka SOCCE (nimina zAstram) 14 dhAraNa karane vAlA ho, vAyu kA gamana ruka-ruka kara ho rahA ho to usa 'dina varSA nizcita hogI / KAMIC udaya athavA asta ke samaya meM candramA athavA sUrya zahada ke samAna raMga vAlA dikhAI par3e to pracaNDa vAyu ke sAtha ativRSTi hogI / sUryapiNDa se nikalane vAlI sAMdhI rekhA ko amogha kiraNa kahate, haiN| ye amogha kiraNeM kabhI-kabhI nikalatI haiN| jisa dina amogha kiraNeM; sandhyA ke samaya nikale usa dina mahAvRSTi hogI ! prAtaH kAla udita hotA huA sUrya lAla varNa kA ho, binA varSA. ke indradhanuSa udita ho jAya to atizIghra vRSTi hogii| nIla raMga vAle bAdaloM meM sUrya ke cAroM ora kuNDalatA ho, dina ke samaya meM IzAna koNa meM bijalI camaka rahI ho to varSA atizIghra hI hogI / sAyaMkAla meM aneka taha vAle bAdala yadi mayUra, dhanuSa, lAla raMga ke puSpa aura tote ke samAna hoM athavA jalIya jantuoM, lahara yA pahAr3oM' ke samAna AkAra vAle hoM to varSA avazya hogI / 1 ghar3oM meM rakhA huA jala apane Apa garama ho jAya, sabhI latAoM kA mukha U~cA ho jAya, sAta dina taka AkAza megha se AcchAdita raheM. * rAtri meM jugunU jalAzaya ke samIpa meM jAte hoM to zIghra varSA kI sUcanA jAnanI cAhiye / gobara meM kIToM kA honA atyanta kaThina paritApa kA honA, chAcha kA ekAeka khaTTA ho jAnA, machaliyoM kA bhUmi kI ora kUdanA, billI kA pRthvI ko khodanA, loha kI jaMga se durgandha nikalanA, parvata 'kA kAjala ke samAna varNa vAlA ho jAnA kandarAoM se bhApa kA nikalanA, giragiTa Adi ke dvArA vRkSa kI coTI para caDhakara AsamAna ko dekhanA, gAyoM kA sUrya ko dekhanA, baguloM kA paMkha phailAkara sthiratA se baiTha jAnA, ghara kI chata para caDhakara kuttoM kA AsamAna kI ora dekhanA, meMDhakoM kI jora se AvAja AnA, cir3iyoM kA miTTI meM snAna karanA, 'TiTiharI kA jala meM snAna karanA, cAtaka kA jora jora se zabda karanA, - choTe per3oM kI kaliyoM kA jala jAnA, bar3e per3oM meM kaliyoM kA nikala, jAnA, bar3a kI zAkhAoM kA khokhalA ho jAnA, makkhiyoM kA adhika ghUmanA, kA~se ke bartana meM jaMga laga jAnA, kAgaja para likhane ke bAda syAhI kA na sUkhanA ityAdika nimitta tatkAla meM hone vAlI varSA kI sUcanA dete haiN| - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstram [ 15 (candra prakaraNa caMdo sarUvasariso ye yArisaNU viUNa hylmmi| jai dIsai tassa phalaM bhaNNammi itto nnisaamehaa||33|| artha : aba candra kA rUpa dekhakara zubhAzubha phala ko kahane kA jJAna batalAte haiN| bhAvArtha : abataka kI gAthAoM meM sUrya ke darzana se hone vAle nimittoM kA kadhana kiyA jA rahA thaa| aba AcArya bhagavanta candradarzana se jJAta hone vAle nimittoM kA kathana kara rahe haiN| NAyAmaMgalasariso dakkigajara sama gaU cNdo| 3 jugadaMDadhaNusarisA samasarita maNDalo NodU // 34 // artha : udita hotA huA pratipadA yA dvitIyA kA bAlacandramA / dhanuSAkAra dakSiNa-uttara meM samAja ho to sarvatra subhikSa hogA / abalaM viyasI sadharo rUve yasachalakSaNo cNdo| *NAvAi kuNai varisaM subhikkha dei halasariso|35|| artha : zubha, svaccha aura samAna candramA bahuta pAnI barasAtA hai tathA hala ke samAna dikhane vAlA candramA subhikSa kI sUcanA detA hai| * ArogaM dakkhiNavo jugasaMpatti jugassayANo y| daMDammi daMDasariso dhaNusariso sasaharo jussa // 36|| artha : Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---nimitazAstrama--- yadi candramA kI kinArI dakSiNadizA kI ora U~cI ho, to vaha Arogya, samAja kinArI hone para saMpatti, sapATa kinArI hone para (daNDa ra ke samAna dikhAI dene para) daNDa aura dhanuSAkAra dikhane para sama ko saMsUcita karatA hai| samacalaNo samavaNNaM bhayaM ca pIDaM tahA nnivedehi| lakkhArasapAyAso kuNai bhayaM savvadesesu // 37 / / artha : samavarNa vAlA samAna candramA bhaya aura hAnikAraka hai tathA lAna / ke samAna varNa vAlA candramA sampUrNa deza meM bhaya kI sUcanA detA hai| vippANaM dei bhayaM vAhiraNNo tahA nnivedeii| pIlo khattiyaNAsaM dhUsaravaNNo ya vysaannN||38|| artha : candramA yadi raktavarNa vAlA ho to brAhmaNoM ko bhaya utpanna / OM karegA / candramA pItavarNa kA hone para kSatriyoM ko bhaya utpanna kregaa| aura candramA dhUsara varNa kA hone para vaizyavarNa vAloM ko bhaya utpanna kregaa| kiNNo sudda viNAso cittalavaNNo ya haNai pyiiuu| dahikhIrasaMkhavaNNo savvamhi ya pAhido cNdo||39|| artha : candramA kRSNa najara Ave to vaha zudroM kA vinAza karatA hai| citralavarNa vAlA, dahI, rakhIra yA zarava varNa vAlA candramA samasta dUdhAra pazuoM kA nAza karatA hai| rikkhammi pAsa vachaharo rohiNimajje payadaye cNdo| ___ so kuNai payaviNAsaM paMcamamAse Na sNdeho||40|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jimittazAstrama [17 artha :* khaNDita AkAra kA koI maNDala yadi candramA ke cahu~ ora dikhAI par3e to pA~caveM mAha meM dUdha kA nAza hotA hai / isameM koI sandeha hai nahIM hai| : je maMDalAya pachiyA sUro sasiNo ya tittiycivaa| vara suppAi NimittaM te savve hu~ti nnaayvvaa||41|| artha : pUrva meM jo kucha sUrya yA candrabimba ke cihnoM kA kathana kiyaa| 1 gayA hai, ve nimitta avazya hI hote haiN| bhAvArtha :hai pUrva gAthAoM meM sUrya aura candra ke cihnoM kA kathana vistArapUrvaka kiyA gayA hai| AcArya bhagavanta kahate haiM ki nimitta kA adhyetA dhyAnapUrvaka prakAzabimboM ko dekhakara phala jJAta karatA hai| ve nimitta avazya hI hote haiN| pavvaNi rahio caMdo rAhUNaya gaaddhinnuupyaasijjuu| so kuNai desapIDaM bhayaM ca raNA nnivedehi||42|| artha : jo candramA parvarahita ho parantu grahaNa lagA huA ho arthAt rAhu ke dvArA grasita kiyA gayA ho to vaha candramA deza meM pIr3A aura bhaya ko batAtA hai| mehANaya jeNUvA je bhaNiyA paDhamasUra joyss| 8 te viya sasiNo savve NAyavvA vnnnntuuvenn||43|| artha : jo cihna varSA ke lie pUrva meM sUrya prakaraNa meM kaha Aye haiM, ve hI cihna candramA ke bhI haiM aisA jAnanA caahiye| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama prakaraNa kA vizeSArtha isa prakaraNa meM candra ke nimitta se jJAta hone vAle zubhAzubha phala kA varNana kiyA gayA hai| candra kA AkAra, raMga aura grahayuti ke nimitta se phala meM antara AtA hai / K 18 yadi candramA lAla dikhAI deveM to brAhmaNoM ke lie bhayaprada hai / yadi candramA pIlA dikhAI deveM to kSatriyoM ke lie bhayaprada hai / yadi candramA khAkhI dikhAI deveM to vaizya ke lie bhayaprada hai / yadi candramA kAlA dikhAI deveM to zuddha ke lie bhayapaDha hai| yadi candramA paMcaraMgA athavA dUdha ke raMga kA dikhAI deveM to dUdhArU pazuoM kA vinAza avazya hotA hai| yadi candramA lAkha ke raMga kA dikhAI deveM to sampUrNa deza ke lie bhayaprada hai / - AcArya zrI bhadrabAhu kA mata hai ki - zastraM rakte bhayaM pIte, dhUme durbhikSavidrave / candre tadodite jJeyaM, bhadrabAhuvaco yathA // ( bhadrabAhu saMhitA :- 14 / 136) arthAt :- udita hote hue candramA kA varNa lAla hone para manuSyoM ko zastra kA bhaya - hotA hai / udita hote hue candramA kA varNa pIlA hone para manuSyoM ko durbhikSa kA bhaya hotA hai aura udita hote hue candramA kA varNa dhUma ke samAna hone para vaha manuSyoM ke * lie AtaMka kA sUcaka hotA hai, aisA bhadrabAhu svAmI kA vacana hai / ASAr3ha mAsIya zuklapakSa kI pratipadA ko candramA ke donoM zrRMga (kinArI) samAna dikhalAI par3e tathA maNDala bhI samAna ho to vaha 'nissandeha rAjA ke lie bhaya karane vAlA hotA hai| yadi isI dina donoM . zrRMga samAna dikhalAI par3e to anAja kI utpatti kama hotI hai tathA varSA bhI kama hotI hai| candramA kA bAyA~ zrRMga unnata honepara loka meM dAruNa * bhaya kA saMcAra hotA hai, isameM saMzaya nahIM hai / yadi candramA ke udayakAla meM candramA ke dakSiNa zrRMga para zukra ho to rAjA kA sasainya vinAza hotA hai| vikRta maMgala yadi candra ke zrRMga para sthita ho to purohita aura rAjA ke caMcala ho jAne se prajA ko atyanta kaSTa hotA hai| candrazrRMga para zani ke hone para varSA kA bhaya hotA haiM aura Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstrama (19) ayaMkara durbhikSa kA sAmanA karanA par3a sakatA hai| kisI bhI graha ke vdArA bhaya ke kAraNa se candramA kA bhedana hotA hai to rAjabhaya hotA hai aura prajA ko dAruNa duHkha hotA hai / kruragraha se yukta candramA yadi rAhu ke vdArA grahaNa kiyA gayA ho yA dekhA gayA ho to rAjA aura sAmanta kSubdha hote haiM aura prajA ko pIr3A hotI hai : .. Upara meM sthita candramA manuSyoM ke pApoM kA vinAza karatA hai| tiryastha candramA rAjA aura mantrI ke pApa kA vinAza karatA hai| adhogata candramA samasta pRthvI ke pApoM kA vinAza karatA hai| ma candramA ke cAroM ora khaNDita maNDala dikhAI par3anA sampUrNa / deza ke lie bhayaprada hai| usase pA~caveM mAha meM dUdha kA vinAza bhI jaannaa| cAhiye / parvarahita grahaNayukta candramA bhaya aura pIr3A kA kAraNa hai| yadi candramA svaccha aura sama ho to acchA pAnI barasatA hai|* candramA halasadRSa ho to subhikSa ko prakaTa karatA hai / bAla dhanuSAkAra 1. candramA bhI subhikSa ko prakaTa karatA hai| yadi candramA kI kinArI dakSiNadizA kI ora U~cI ho to vaha Arogya ke vardhana kI sUcanA detI hai / candramA kI kinArI samAna ho to vaha sampatti kI sUcanA detI hai| * yadi candramA sapATa AkAra vAlA ho to manuSyoM ko daNDa kI OM sUcanA detA hai| __ AcArya zrI bhadrabAhu ke matAnusAra jisa vyakti ke janmanakSatra para meM rAhu candramA kA grahaNa kare arthAt candragrahaNa ho to usa manuSya ke lie roga aura mRtyu kA bhaya avazya hotA hai / AcArya zrI ke zabdoM meM - rAhuNA gRhyate candro, yasya nksstrjnmni| rogaM mRtyubhayaM vApi, tasya kuryAnna sNshyH|| (bhadrabAhu saMhitA:-14/94) pUrva prakaraNa meM sUrya ke AkAra-prakAroM ko dekhakara meghaviSayaka yoga batAyA gayA hai| vahIM varSA viSayaka yoga candra se sambandhita bhI jAnanA cAhiye / kevala sUryaprakaraNa meM jahA~ sUrya likhA hai, vahA~ candra samajhanA caahiye| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ limitazAstrama [20 ---- ---limitazAraprama----- utpAtayogaprakaraNa aha aMtariksa rAyo suvvai bahuzANale yurisANaM! paMcamamAse mArI hoI dese Na sNdeho||44|| artha: jisa deza meM aneka manuSyoM kI AvAja sunAI deve parantu bolane ke dAle dikhAI na dete ho to aisA nizcit samajhAnA cAhiye ki usa deza meM 2 * pA~caveM mAha meM mArI kI bImArI hogii| aha bahu sati dhAvaMti savado jujjhnnupvdNti| rovArAva kuNaMtA bhUyA loyarasa nnaasaay||45|| artha : jisa deza meM aneka manuSyoM ke daur3ane aura lar3ane kI AvAjeM jJAta hoM athavA rudana kA zabda sunAI de to yahA~ hajAroM manuSyoM kA nAza hogA aisA jAnanA caahiye| I saMjhAvelAsamaye ravayaM sivA caudasa gaampaasesu| kahadiggAmupAda rsthivinnaasNnnsNdeho||46|| artha : yadi saMdhyA kI belA meM gIdaDa yA lomar3I gA~va ke cAroM ora rove to aisA jAnanA cAhiye ki rAjA kA maraNa hogaa| majjhaNNeparacakkaMsaMjhAe kunnirogvaahibhyN| sesesusivAkAlerovaMtI sohanA rttii||47|| artha : yadi arddharAtri ke samaya meM gIdar3a rove to paracakra ke bhaya kI sUcanA mAnanI cAhiye / yadi zAma ke samaya gIdar3a rove to roga aura Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sa nimittazAstrama ra vyAdhi ke bhaya ko sUcita karate haiN| ina donoM samayoM ko chor3akara zeSa samaya meM gIdaDa rove to usase koI hAni nahIM hotii| * ahtuurvosuvviannaahvojmmikmmidesmmi| FOR taddese juddhabhayaMhohI ghoraMNa sNdeho||48|| artha : jisa deza meM sadaiva kolAhala kA zabda sunAI deve. usa deza meM 14 avazya mahAyuddha hogA / aha jatthadhuvo caladIcAlijjaMtovi nnicclohoii| hohaitassa vinnaasogaammssytiihimaasehi||49|| artha : jisa nagara meM dhruva vastuyeM calAyamAna ho jAye aura caMcala vastuyeM / acala ho jAye to tRtIya mAha meM usa gA~va kA nAza hogaa| NANA vaittamaNA vajjatiatADiyA cudii| nnaasNtddesgmokrpurisNnnaannsNdeho||50|| artha : jisa gA~va ke cAroM ora binA bajAye hI vAdya kI AvAja sunaaii| deve to usa gA~va kA niHsandeha nAza ho jAyegA / ahijuttAviya sapaDA vaccaMtiNamuThThiyA civccNti| vittaMtigAmaghAdebhayaMca rnnonnivedehi||51|| artha : sAMpa jute hue haiM jisameM, aisI gAr3I gA~va kI ora AtI huI dikhAI deve to samajho ki gA~va kA kubhAgya AyA hai| jUvohalo vidiisinnccNtokhittmjjhyaarmmi| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nimina zAstrama) hoINayaraviNAso paracakkAUNa saMdeho // 52 // artha : yadi binA bailoM kA hala apane Apa khar3A hokara nAcane lage to aisA jAnanA cAhiye ki paracakra ke dvArA isa gA~va kA nAza hogA | NANA dumauyaNayidi NAyaMto jai paDedi bhUmIe / to avayava prAribhayaMtA saMdeho // 53 // artha : yadi koI vRkSa binA havA hI cale athavA binA kisI kAraNa gira , par3e to usa gA~va meM bhArI roga avazya phailegaa| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| Nayarassa racchamajjhe sANA rovaMti NuddhatuDANaM / hoi NayaraviNAso paracakkAUNa saMdeho // 54 // 22 artha : zahara ke madhya meM kutte U~cA mu~ha karake rove to paracakra se nagara kA nAza hogaa| isameM koI sandeha nahIM hai / Nammi yadi taM kaMkAlajjai vidIsae jattha / rAiviNAso hohI paracakkAU Na saMdeho // 55 // artha : jisa nagara meM puruSa kaMkAla ke samAna (haDDiyoM ke DhAMce ke samAna) jJAta hone lage to paracakra se vahA~ ke rAjA kA nAza hogaa| isameM koI . sandeha nahIM hai| AmigapakkhI gAme Nayareya jattha dIsaMti / hohI NayaraviNAso paracakkAU Na saMdeho // 56 // artha : Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ / -jimitazAstram jisa nagara meM bahuta se mAMsabhakSI pakSI binA kisI kAraNa ke hI ur3ate hue dikhAI deveM to vaha nagara paracakra se avazya hI naSTa hogaa| ahabAlA kIlatA miliyAjai svvdesidhaavNti| jujjhtissnnosvvetyhvijujjhtinnaayvvo||57|| artha : jahA~ para bacce khelate-khelate Apasa meM lar3ate hue adhika krodha meM / lar3AI karane lage to vahA~ yuddha avazya hogaa| gehoNite kuNaMtaM aggI lAyaMti bhurmNti| tammiya gaameamgiipNcmdivhennsNdeho||58|| artha : yadi khelate-khelate bacce Aga lekara Ave aura usase khele to pA~caveM dina usa gA~va meM Aga avazya lgegii| ahkiilmaanncorNtvaalyaasvvdoydhaavNti| taiyammitacca divhecorssbhyNmunneyv||59|| artha : jahA~ para bacDhe khelate hue yaha cora AyA, ise pakar3o Adi zabda bole to usa gA~va meM tIsare dina cora kA bhaya hogaa| aha mANusIya gAeya hathiNI ghoDiyAya sunnhiinnaa| pasarvatiabhadAI desaviNAsaMNivedaMti // 60 // artha : jahA~ para gAte hue manuSya kA gIta sunane ke lie ghor3I, hathimI athavA kutiyA Ave to usa deza kA nAza hogA aisA jaano| aha mANasIemAsa gAvI ehaaypkkhekkenn| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimina zAstrama--- [24 / chammAseNaya ghoDI variseNayahatthiNI kunnii||61|| / artha : __ jahA~ para pandraha dina taka ghor3I yA hathinI gAnA sune to chaha mAha meM ghor3I aura eka varSa meM hathinI usa deza kA nAza kregii| na sunnhiipnnmaasehijipsvitoviyaannuppaadN| gAmaviNAsaMeechaThe mAse pkuvvNti||62|| artha :hai yadi ghor3I aura hathinI pA~ca mAha taka gIta sune to chaha mAha meM usa gA~va kA nAza avazya hogA / jaichelaehigIDho kukkuuromuusehimjjaaro| pikkhiya eya nnimittNgaavvinnaasNnninnaayvvo||63|| artha : jahA~ para gIdar3a kutte ko tathA cUhA billI ko mAre to usa deza kA jAza avazya hogaa| jaisukkho viyarukkhoullahamANoya diisiijtth| gAmevANayarevAtattha vinnaasNtinnaayvvo||64|| artha : jisa grAma meM athavA nagara meM sUkhA peDa ukhaDatA huA dikhAI par3e to usa nAma athavA nagara kA nAza avazya hogA / prakaraNa kA vizeSArtha utpAtazabda ko paribhASita karate hue AcArya zrI bhadrabAhu jI likhate haiM - prakRteryo viparyAsaH sa dhotpAtaH prkiirtitH| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --nimitazAstram -- - (25) (bhadrabAhu saMhitA :- 14/2) 'arthAt :- prakRti ke viparyAsa (viparIta kArya ke hone) ko utpAta kahate haiN| bhaTTAraka zrI kundakunda jI likhate haiM - prakRtasyAnyAbhAya, utpAtaH satvanakadhA sa yatra tatra durbhikSaM, desh-raassttr-prjaakssyH|| (kundakunda zrAvakAcAra :-8/6) arthAt :- vastu yA deza Adi ke svAbhAvika svarUpa kA anyathA honA utpAta / - kahalAtA hai| vaha utpAta aneka prakAra hotA hai / vaha utpAta jahA~ para hotA hai, vahA~ / para durbhikSa, deza kA vinAza, rASTra aura prajA kA kSaya hotA hai| mahAraka zrI kundakunda jI ke matAnusAra jahA~ para devoM kA AkAra vikRta ho jAya, citroM meM aura dharmasthAnoM meM deva-mUrtiyA~ bhaMga ko prApta hove aura jahA~ para phaharatI huI dhvajA UrdhvamukhI hokara ur3ane lage, vahA~ para rASTra Adi kA viplava hotA hai / jalabhAga, sthalabhAga, nagara aur| / vana meM anya sthAna ke jIvoM kA darzana ho tathA zrRgAlinI, kAkAdi hai meM Akrandana nagara ke madhya meM ho to ve nagaraviccheda ke sUcaka utyAta haiN| jisa deza meM rAjachatra, nagara-prAkAra (parakoTA) aura senA aadi| kA dAha ho tathA zastroM kA jalanA aura myAna se khaDga kA svayaM nirgamana ho, anyAya aura durAcAra kA pracAra ho, logoM meM pAkhaNDa kI adhikatA ho aura sabhI vastuyeM akasmAt vikRta ho jAveM, usa deza kA nAza avazya hotA hai| indradhanuSa doSayukta dikhe, agni sUrya ke sammukha ho, rAtri meM 9 aura pradoSa kAla meM sadA DhuSTa jIvoM kA saMcAra ho to varNavyavasthA ke hai kAraNa se upadrava hotA hai| yadi vRkSa akAla meM phUleM aura phaleM to anya rAjA ke sAtha mahAn yuddha hotA hai / pIpala, udumbara, vaTa aura plakSa (pilakhana) vRkSa yadi / akAla meM phUleM aura phaleM to krama se brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra varNa / ke logoM ko bhaya hotA hai| yadi vRkSa meM, patra meM, phala meM, aura puSpa meM, krama se anya vRkSa , anya patra, anya phala aura anya puSpa utpanna ho to loka meM durbhikSa Adi kA mahAbhaya hotA hai| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstrama [26 __yadi rAtri meM gAya-bailoM kA raMbhAnA va cillAnA ho, athavA paraspara kalaha ho tathA pracuratA se meMDhaka, mayUra, zvetakAka, aura gIdha Adi pakSiyoM, kA paribhramaNa ho to usa deza kA vinAza hotA hai| ra yadi apUjya logoM kI pUjA hoje lage aura pUjya puruSoM kI pUjA / na ho, hathinI ke gaNDasthaloM se mada jharane lage, dina meM zrRgAla roveM-. cillAveM aura tItaroM kA vinAza hoM to jagat meM bhaya utpanna hotA hai| gardabha ke reMkane ke samakAla meM hI anya gardabha rekane lage athavA anya nAkhUnI paMje vAle jIva cillAne lage, taba durbhikSa Adi hotA hai / anya jAti ke pazu-pakSI kA anya jAti ke pazu-pakSI ke sAtha bolanA, anya jAti se prasava meM zizu honA, anya jAti ke pazu-pakSI ke sAtha anya jAti ke pazu-pakSI kA maithuna karanA aura gardabha kI prasUti kA, dekhanA bhI bhayapaddha hotA hai| (uparyukta varNana kundakunda zrAvakAcAra se yathAvat liyA gayA hai|) utpAta ke kAraNa hone vAle aniSTo kA kSetra bahuta vistRta hai.. kyoki utpAtoM ke kAraNa se sabhI kSetroM meM manuSya athavA prakRti ko hAni hotI hai| phira bhI suvidhA kI dRSTi se kucha kSetroM kA cayana karake unase sambandhita utpAtoM kA varNana karanA sAmayika hI hogaa| 11:- vaiyaktika hAni aura lAbhasUcaka utpAta - yadi kisI vyakti ko kahIM bAjA na bajate hue bhI bAjoM ke bajane kI AvAja lagAtAra sAta dinoM taka AtI rahe to cAra mAha meM usakI mRtyu ho sakatI hai| sAdhAraNatayA kisI jIva ko apane nAka ke agrabhAga para baiThI huI makkhI dikhAI nahIM detI hai| phira nahIM hone para dikhAI dene kI bAta * to hAsyAspada hI hai| jise yaha Ezya dikhatA hai, use cAra mAha taka vyApAra meM hAni hotI hai| ka jo vyakti sthira vastuoM ko calAyamAna aura calAyamAna vastu ko sthirarUpa meM dekhatA ho use vyAdhi, dhanakSaya kA bhaya aura maraNaya satAtA hai| meM yadi prAtaHkAla jAgane para kisI kI dRSTi apane hAthoM kI hatheliyoM para par3a jAya tathA hAtha meM kalaza, dhvajA aura chatra sahaja hI dikhalAI par3e to use sAta mahIne taka nirantara dhana kA lAbha hotA hai tathA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram 27 bhAvI unnati bhI hotI hai| gandhadravya ke AsapAsa meM na honepara bhI yadi sugandhi kA anubhava ho to mitramilana, dhanalAbha aura zAnti kI prApti hotI hai| 2:- dhana-dhAnya nAzasUcaka utpAta rAta yA dina ke samaya meM ullU kisI ke ghara meM praviSTa hokara bolane lage to usa vyakti kI sampatti chaha mahIne meM naSTa ho jAtI hai| ghara ke daravAje para lagA huA vRkSa rone lageM to usa ghara kI sampatti vilIna hotI hai, ghara meM aneka prakAra ke roga phailane se kaSToM kI vRddhi hotI hai| ghara kI chata ke Upara baiThakara sapheda kauA pA~ca bAra jora-jora se kaoNva-kA~va kareM, punaH cupa hokara tIna bAra dhIre-dhIre kA~va-kA~va kare to usa ghara kI sampatti eka varSa meM naSTa ho jAtI haiN| yadi yahI ghaTanA nagara ke bAhara pazcimI dvAra para ghaTita ho to usa nagara kI sampatti kA vinAza ho jAtA hai / = jaMgala meM gayI huI gAyeM madhyAhna meM hI raMbhAtI huI lauTakara A jAyeM aura ve apane bachar3oM ko dUdha na pilAyeM to sampatti kA vinAza samajhanA cAhiye | lagAtAra tIna dinoM taka prAtakAlIna sandhyA kAlI, madhyAhnakAlIna sandhyA nIlI aura sAyaMkAlIna sandhyA mizrita varNa kI dikhalAI par3e to use bhaya, AtaMka ke sAtha dravya vinAza kI sUcanA samajhanI cAhiye / rAta ko nirabha AkAza meM tArAoM kA abhAva dikhalAI par3e yA. tArAyeM TUTatI huI dikha par3e to roga aura dhananAza ye donoM hI phala prApta hote haiM / pazuoM kI vANI manuSya ke samAna pratIta hone lage to dhanadhAnya ke vinAza ke sAtha saMgrAma kI sUcanA bhI milatI hai| jisa ghara para kabUtara apane paMkhoM ko paTakate hue ulTA gira par3atA hai aura mRta jaisA dikhane lagatA hai usa ghara kA dhanakSaya ho jAyegA / nagara kI dakSiNadizA kI ora se zrRMgAla rote hue nagarapraveza kare to usa nagara kA akUta dhana bhI atizIghra hI naSTa ho jAtA hai| 3:- rogasUcaka utpAta = jisa nagara meM candramA kRSNavarNa kA dikhAI par3e, vibhinna varNa kI tArAyeM TUTatI huI bAta ho tathA sUrya udayakAla meM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28 -nipittazAstrama -- kaI dinoM taka lagAtAra kAlA aura rotA huA dikhalAI par3e to usa nagara / meM do mahIne uparAnta mahAmArI kA prakopa hotA hai| billI tIna bAra rokara ekAeka cupa ho jAya tathA nagara ke bhItara Akara zrRgAla tIna bAra rokara cupa ho jAya to usa nagara meM bhayaMkara haijA phailane vAlA hai aisA jAnanA caahiye| OM ulkApAta hare varNa kA ho, candramA hare varNa kA dikhAI par3e to sAmUhika rUpa meM jvara kA prakopa hotA hai| yadi sUkhne hue vRkSa acAnaka binA kisI kAraNa ke hare ho jaaye| to usa nagara meM sAta mahIne ke bhItara mahAmArI phailatI hai| cUhoM kA samUha apanI senA banAkara kisI nagara ke bAhara jaataa| huA dikhalAI par3e to usa nagara meM plega kA prakopa hone vAlA hai aisA samajhanA caahiye| jisa nagara meM pIpala ke vRkSa aura vaTavRkSa meM asamaya meM puSpa aura *phala Ave to usa nagara meM pA~ca mahInoM ke bhItara saMkrAmaka roga phelane se, nAgarikoM ko kaSTa hogA / godhA, meMDhaka aura mora rAtri ke samaya meM vicaraNa kareM tathA zveta kAka evaM gRddha gharoM meM ghusa AyeM to usa nagara meM tIna mahIne ke bhItara bImArI phailatI hai| kauo kA maithuna dekhane vAlA puruSa chaha mAsa ke bhItara mRtyu ko prApta hotA hai| 14:- rAjanItika upadravasUcaka = jisa sthAna para manuSya gAnA gA, rahe ho, vahA~ gAnA sunane ke lie yadi ghor3I, hathinI, kutiyA~ Adi pazu ekatra hote ho to vahA~ rAjanItika mahAna upadrava hone vAlA hai aisA jAna lenA caahiye| jisa nagara meM bacce khelate-khelate akAraNa hI Apasa meM lar3AI karane laga jAya aura krodhapUrvaka lar3ane laga jAyeM to vahA~ yuddha avazya , hotA hai tathA rAjanIti ke saradAroM meM Apasa meM phUTa par3a jAne se deza kI hAni bhI hotI hai| * jisa nagara meM bailoM ke binA hI hala apane Apa khar3A hokara nAcane laga jAya to vahA~ jisa pakSa kA zAsana hai, usase viparIta pakSa kA zAsana / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstram sthApita ho jAtA hai / usa nagara meM zAsaka kA parAjaya aura apamAna / donoM hI hone lagate haiN| zahara ke madhya meM kutte U~ce mu~ha karake lagAtAra ATha dinoM taka bhUkate dikhalAI par3e to usakA phala bhI pUrvavat hI jAnanA cAhiye / jisa jagara meM gIhar3a kute ko aura cUhA billI ko mArate hue| dikha par3e, usa nagara meM rAjanItika upadrava avazya hote haiN| una upadravI / ke kAraNa se janasAmAnya meM azAnti aura bhaya samAyA huA rahatA hai| yaha sthiti ghaTanA ke bAda bhI dasa mahInoM taka rahatI hai| jisa nagara meM sUkhA vRkSa svayaM hI ukhar3atA huA dikhalAI par3e, usa nagara meM rAjanItika pakSapAta prAraMbha ho jAtA hai| netAoM aura mukhiyA / meM paraspara vaimanasya hA jAtA hai, jisase usa jagara ko atyadhika hAni / hotI hai| janatA meM bhI paraspara phUTa par3a jAtI hai / isa phUTa ke kAraNa se sthiti kI gaMbhIratA aura adhika bar3ha jAtI hai| jisa jagara meM bahuta se manuSyoM kI AvAja sunAI par3e, para bolane vAlA koI bhI dikhalAI nahIM par3e, usa nagara meM Ane vAle pA~ca mahInoM ke kAryakAla meM azAnti kA vistAra rhegaa| yaha utpAta rogoM ke prakopa kA bhI saMketa detA hai| yadi sAyaMkAla ke samaya meM gIdaDa athavA lomar3I kisI nagara yA grAma ke cAroM ora rudana kareM to bhI rAjanItika jhaMjhaTa bar3hane kI saMbhAvanA hotI hai| isaprakAra ke azubhasUcaka utpAtoM ko dekhane para unakI zAnti ke lie kyA karanA cAhiye ? isa prazna kA uttara dete samaya AcArya zrI bhadrabAhu likhate haiM - devAn pravrajitAn vipraaNstsmaadraajaabhipuuyet| tadA zAmyati tatpApaM yathA saadhubhiriiritm|| (bhadrabAhu saMhitA :- 14/180) arthAt :- utpAta se utpanna hue doSoM kI zAnti ke lie deva, dIkSita, muni aura * viproM kI pUjA karanI cAhiye / isase jisa pApa se utpAta utpanna hote haiM, vaha pApa * muniyoM ke vdArA upadiSTa hokara zAnta ho jAtA hai| Agama kI vyavasthA ko samajhakara jo bhavya apanI dinacaryA kA paripAlana karatA hai, usakA jIvana sukhI rahatA hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---nimittazAstrama ---- nimittazAstramA varSA viSayaka utpAta prakaraNa gAmevANayarevA jairisai bahuvihAya vrisaai| vasamaMsapUyavarisaMtillaM sappe cnnuhirNvaa||65|| artha : kisI grAma athavA nagara meM varSA sambandhI utpAta hote haiM, jaise| ki - rakta kI varSA, mAMsa kI varSA athavA tela kI varSA / Age inake phaloM ko kahate haiN| bhAvArtha : isa gAthA se Age varSA ke utpAtoM ko batAne kI pratijJA kI hai| varSA aneka prakAra kI hotI haiM- raktavarSA, mAMsavarSA, dhauvarSA / athavA telavarSA / inakA phala AgAmI gAthAoM meM batAyeMge / mArI hATThI ghorA jatthehe ehAti varisa uppaayaa| tsevjjijhaakaalpmaannNviyaannittaa||66|| VERNashirtlethari artha : uparyukta varSAyeM jahA~ para hotI haiM, vahA~ para ghora mArI kI bimArI, hotI hai| usa deza kA tyAga kro| Age usakI avadhi batalAte haiN| bhAvArtha : kuvarSA jahA~ para hotI hai vahA~ avazyameva bhArI roga phailatA hai| usake deza kA tyAga kalyANecchu bhavya ko karanA cAhiye / kuvarSA kA phala kitane samaya meM milatA hai ? isa prazna kA uttara AcArya bhagavanta svayaM hI agalI gAthAoM meM deNge| maaseuumaasennNdomaasesonniyssnnaayvyo| viTThAechammAsaM viya tille sttrttenn||67|| artha : Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram [31 yadi mAMsa kI varSA ho, to vaha eka mAha meM apanA phala detI hai| ra raktavarSA do mAha meM apanA phala detI hai| viSThA kI varSA chaha mAha meM se apanA phala detI hai tathA ghI athavA tela kI varSA hone para vaha varSA sAta * dinoM meM hI apanA phala detI hai| paracakkabhavoghoromArI vAtastha hoi desmmi| S Nayarassa viNAsokA desvinnaasoynniymenn||68|| artha :ma yaha sampUrNa utpAta paracakra kA bhaya, ghora mArI, rAjamRtyu, nagara kA nAza athavA deza kA nAza avazya karate haiN| bhAvArtha: gAthA 66 meM batAyA gayA thA ki jahA~ para varSA hotI hai, vahA~ para bhArI roga phailatA hai| isa gAthA meM varSA ke anya duSpariNAma batAte hue kahate haiM ki ma usase paracakra kA bhaya, bhayaMkara mArI roga, rAjA kI mRtyu, nagara vinAza athavA deza kA vinAza hogaa| aNNaha kAle vallI phulaMtI mahaNuvva suroyaannN| seThavvA asdiisidesvinnaasonnsNdeho||69|| artha : yadi akAla meM lataoM, phUla aura vRkSoM se khUna kI dhArA nikalatI huI dikhAI par3e, to usa deza kA avazya nAza hogaa| prakaraNa kA vizeSArtha yadyapi meghayoga Adi meM varSAviSayaka carcA kI jA cukI hai, parantu yadA-kadA kuvarSAyeM bhI huA karatI haiM / raktavarSA, mAMsavarSA, ghI kI varSA, telavarSA Adi varSAoM ko kuvarSA kahA jAtA hai| jisa jagara meM uparyukta varSAyeM hotI haiM, usa nagara meM mahAmArI phailatI hai / paracakrabhaya, rAjamRtyu, jagara yA deza kA vinAza aura arAjakatA kA vistAra ye saja Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimitazArabhA---- unhIM kuvarSAoM ke phala haiN| pa mAMsa kI varSA apanA phala eka mAha meM prakaTa karatI hai| rakta kI varSA apanA phala do mAha meM prakaTa karatI hai / viSThA kI varSA apanA phala chaha mAha meM prakaTa karatI hai| ghI kI varSA apanA phala sAta dinoM meM prakaTa haikaratI hai / tela kI varSA apanA phala gata dinoM meM prasTa karatI hai| kuvarSAoM ke viSaya meM AcArya zrI bhadrabAhu likhate haiM - madyAni rUdhirAsthIni, dhaanynggaarvsaastthaa| maghAvAn varSate yatra, tatra vinddyaatmhdbhym|| sarIsRpA jalacarAH, pakSiNo vdipdaastthaa| varSamANA jaladharAt, tadAkhyAnti mahAbhayam / / (bhadrabAhu saMhitA :- 14/13-14) arthAt :- jahA~ megha madya, rudhira, asthi, agni kI cinagAriyA~ aura carbI kI varSA : e karate haiM, vahA~ cAra prakAra kA magya hotA hai| * jahA~ maMghoM se sarIsRpa jantu, jalacara jIva evaM bdipada pakSiyoM kI varSA / hotI ho, vahIM ghora bhaya kI sUcanA samajhanI caahiye| isake atirikta akAla meM latAyeM phUleM yA vRkSoM se khUna kI dhArA se nikalatI huI dikhAI par3e to jAna lenA cAhiye ki atizIghra usa nagara / kA vinAza honA hai| bhaTTAraka zrI kundakundadeva kA mata hai - akAle puSpitA vRkSAH, phalitAzcAnyabhUbhujaH / anyonyaM mahatI prAjyaM, durnimittaphalaM vdet|| (kundakunda zrAvakAcAra :- 8/13) arthAt :- yadi vRkSa akAla meM phUleM aura phaleM no anya rAjA ke sAtha mahAna yuddha / hogA aisA ukta durnimitta kA phala kahanA cAhiye / 1 akAla meM pIpala, udumbara, vaTavRkSa aura plakSa ke vRkSa kA phalanA aura phUlanA krama se brAhmaNavarNa, kSatriya, vaizya aura zudravaMza vAle manuSyoM / kI apAra hAni ko prakaTa karatA hai| - eka vRkSa meM anya vRkSAdikoM kA phalanA aura phUlanA bhI hAnikAraka hai / aisA utpAta bhayaMkara akAla kI sUcanA detA hai| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nimittazAstrama -- --- (devotpAtaprakaraNa titthyrchttbhNgerthbhNgepaayhtthsirbhNge| bhaamnnddlssbhNgesriirbhNgethccev||70|| artha : yadi tIrthaMkara ke chatra kA bhaMga ho, ratha kA bhaMga ho athavA hAtha,pA~va, mastaka, bhAmaNDala yA zarIra kA bhaMga ho| bhAvArtha : aba tIrthakara kI pratimA se jo utpAta hote haiM, unako AcArya bhagavanta batAte haiN| tIrthaMkara kI pratimA kA chatrabhaMga, rathabhaMga, hAtha meM pA~va, mastaka yA zarIra ke kisI bhI aMga kA bhaMga ho jAve yA bhAmaNDala kA bhaMga ho jAve, to usakA kyA phala hogA ? isakA varNana Age Ane vAlI gAthAoM meM batAyeMge / ee desassa puNocalaNetahaNaccaNeya nniggmnne|| jettiyatadosA tesvvekttissaami||71| artha : jisa deza athavA nagara meM pratimA jI sthira yA calate hue bhaMga ho| se jAye, unake zubhAzubha phaloM ko kahatA huuN| bhAvArtha : jisa deza meM athavA jisa nagara meM cala pratimA bhaMga ho jAye athavA acala pratimA bhaMga ho jAye, to usakA kyA phala hotA hai ? pratimA ke bhaMga ho jAne para prApta hone vAle zubha aura azubha phala kA varNana maiM kruNgaa| aisI pratijJA granthakartA ne kI hai| chattassa puNobhaMgoNaravaibhaMgorahassabhaMgeNa / hohaiNaravaimaraNaMchaThe mAse purvinnaaso||72|| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : (nimittazAstrama) artha : chatra kA bhaMga hone ke kAraNa rAjA ko hAni hotI hai / jinendradeva kI pratimA kA rathabhaMga hone se rAjA kA maraNa hotA hai tathA chaha mAha meM usa nagara kA bhI nAza hotA hai / bhAmaMDalassa bhaMge jaradarIDA ya bharaNAMlAyA hohai taie mAse ahavA puNa paMcame mAse // 73 // bhAmaNDala ke bhaMga ho jAne para tIsare yA pA~caveM mAha meM rAjA ko yAvajjIvana ke lie kaSTa hotA hai| hatthatta puNo bhaMge kumAramaraNaM ca taie mAseNa / pAyassa puNo bhaMge jaNapIDA sattame mAse // 74 // 34 artha : pratimA kA hAtha TUTane se tIsare mAha meM rAjakumAra kI mRtyu hogI aura pA~va TUTane se sAtaveM mAha meM manuSyoM ko kaSTa hogA / ekadese calie yavvayayANaM viyANa pIdvei / Nayarassa havai pIDA NaccaMto taiyamAseNa // 75 // artha : yadi pratimA svayaM hI calAyamAna ho jAve to tIsare mAha meM nagara ke manuSyoM ko aura rAjA ko acAnaka kaSTa hogA / NaravaipahANamaraNaM sattamamAseNa havai sirbhNge| vauvaNNassa puNo jaNavaipIDA havai ghorA // 76 // artha : yadi pratimA kA mastaka bhaMga ho jAve to sAtaveM mAha meM rAjA ke Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Si i nimittazAstram [ 35 pradhAna kI mRtyu hogI aura pratimA jI kI bhujA TUTane se manuSyoM ko ghora pIr3A hogI / paDimA viNigAmeNa ya rAyAmaraNaMca cora agnibhayaM / jAyai taie mAse paDie puNa lakkhai paDaNaM // 77 // artha : yadi pratimA se Aga nikalate hue dikhAI par3e athavA mUrti siMhAsana se gira par3e to jAna lo ki tRtIya mAha meM rAjA kI mRtyu hogI tathA nagara meM cora va agni kA bhaya hogA / jai puNa ee savve pakkhabbhaMtareNa uppAyA / jAyaMti tayA khippaM dubbhikkhabhayaM NivedaMti // 78 // artha : yadi uparyukta utpAta barAbara pandraha dina hotA rahe to bahuta zIghra duSkAla kA bhaya avazya hogA / devA NacvaMti jihaM parisajjaMtIya tahaya rovaMti / jaya ghUmaMti calaMtiya hasaMti vA vidhiharUvehi // 79 // artha : yadi deva kI pratimA nAcane lage, jIbha nikAle, rone lage, ghUmane lage, calane lage, ha~sane lage yA kaI prakAra ke bhAva dikhAtI ho tobhAvArtha: hotI hai / pratimA vikRtarUpa se dikhAI par3e to avazya hI kuphala kI prApti pratimA vikRtarUpa meM kaise hogI ? deva kI pratimA nAcane lage, jIbha nikAle, rone lage, ghUmane lage, calane lage, ha~sane lage yA isa taraha koI bhAva prakaTa karane vAlI hogI, to kyA phala hogA ? isakA varNana Age ticyA jAyegA / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -mitazAstram ---- loyassa dittimArI dubhikkhNthyraaypiiddNc| __ cittNtiihaapaavNpurssthnnyrraayss|80|| artha : ___jAnI ki manuSyoM ko mArI kI bImArI. deza meM akAla athavA azahara ke logoM ko va rAjA ko nAnA prakAra kA kaSTa hogA / ruiyennraaimrnnNhsiyenpdesvibbhmohoii| caliyeNa kaMpieNaya sNgaamottthnnaayvvo||81|| artha :1 pratimA jI ke rone se rAjA kI mRtyu hogii| pratimA jI ke ha~sane / se deza meM viveSa phailegaa| pratimA jI ke calita ho jAne se athavA kA~pane cha se usa nagara meM saMgrAma hogA aisA jaano| passiNetaha vAhI dhUmeNaya bahuvihANi eyaanni| baMbhANa viyaannaasNruddemupnnaasnnNkunni||82|| artha :ke pratimA se dhuA~ yukta pasInA nikalanA aneka taraha ke phaloM ko| batAtA hai| yadi yaha kArya zivapratimA se dikhAI par3e to brAhmaNoM kA nAza hogaa| vaNiyANacca kuberakhaMdopuNabhoiye vinnaaseii| kaaycchaannNvishoiNdoraaivinnaaseii||83|| artha : yadi kubera kI pratimA se dhurve se sahita pasInA nikalatA ho to vaizyoM kA nAza hogaa| yadi kubera kI pratimA ke kandhoM se dhuveM se sahita pasInA nikale Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - --nimitazAratrama - to bhoiyoM kA vinAza hogaa| kubera kI pratimA ke hAthoM se dhuveM se sahita pasInA nikale to kAyasthoM kA nAza hogA / ___ yadi indra kI pratimA se dhuveM se sahita pasInA nikale to rAjA kA nAza hogaa| bhogavaiNa kAmo kiNNopuNa saGkalopaNA nnyre| arahaMta siddhbuddhaajiinnnnaasNpkuvNti||84|| artha : kAmadeva kI pratimA se dhuA~ nikale to Agama ke bAtoM kI hAjira hogii| kRSNa kI pratimA se dhuA~ nikale to samasta jAti ke manuSyoM kI hAni hogii| arihanta, siha aura lakI gAliga se dhulikale to samasta / jAtiyoM kA vinAza hogaa| kcchaainjhesiycddiyaayphnnNtisvvmhilaannN| upamAliyAyapahaNai vArAhI haNai htthiinn||85|| artha : caNDikA devI ke bAloM se dhuA~ nikale to striyoM kA nAza " hotA hai| varAhI devI ke bAloM se dhuA~ nikale to hAthiyoM kA nAza hotaa| NAiNi ghbhvinnaasNkreipnnaannnnaasyro| edejesi yavuttAasuhaM kuvaMtitesusayA // 86|| artha : nAginI devI ke bAloM se dhuA~ nikale to garbha kA sarvanAza / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstram -------- (38 hogaa| ye jo bAteM batAI gaI haiM , ve niyamataH azubha hI haiN| jisivligNphuttttiaggiijaalvmuphulliNg| pasatila lAhirakA hoijojaannutpaayN||87|| artha : yadi zivaliMga phUTe aura usake andara se agnijvAlA nikale yA rakta kI dhArA nikale to usakA phala batalAte haiN| bhAvArtha : zivaliMga phUTane para, zivaliMga se agnijvAlA nikalane para yA * zivaliMga se rakta kI dhArA nikalane para usakA phala azubha hotA hai| una phaloM kA varNana Age AcAryadeva svayaM kreNge| phuDieNayaMtibheUaggIjAleNa desnnaasoy| vasatillaruhiradhArA kunnNtiseyNnnkhirs||88| artha :ra zivaliMga phUTa jAne se ApasI phUTa bar3hegI, agnijvAlA se deza kA nAza hogA aura rakta kI dhArA se ghara-ghara meM rudana hogaa| mAse hitIiyehi ruvaMdaMsaMti appaNA svve| a jaiNa vikIraha pUyA devaannNbhktieennN||89|| artha : aisA utpAta hone para manuSyoM ko cAhiye ki tIna mAha taka bhaktisahita jinendradeva kI pUjana kreN| bhAvArtha :va uparyukta utpAta hone para arthAt zivaliMga phUTa jAne para, pratimAoM meM se pasIjA nikalane para manuSyoM ko cAhiye ki tIna mAsaparyanta bhakti se yukta hokara jinendradeva kI pUjana kreN| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimitazAstram - bhalehigaMdha dhUvehi pujjavali bahuvihAra devehi| tUsaMtitavva devA sati ttthNnnivedNti||90|| artha : puSpa, gandha, dhUpa, dIpa, naivedya Adi se devatA kI pUjana karanI caahiye| avamANiyA viNAsaMkaraMtitahapUjhyA apuuehiN| devaMNiccaM pUyA tamhApuNasohaNAbhaNiyA||91|| ke artha : devoM kA apamAna karanA hAni kA kAraNa hai| isalie devoM ko - apUjya na rakheM aura unakA pratidina pUjana kreN| Naya kuvvaMti viNAsaMNaya roye yenndukkhsNtaav| ja, devA viAi virudhA hvNtipunnpuuiyaasNt||9|| artha : santuSTha hue deva kisI kA vinAza nahIM karate aura duHkhAdika nahIM dete| ataH zAnti ke icchuka manuSyoM ko devatAoM kI pUjana karate hai| meM rahanA caahiye| bhAvArtha : yadyapi tattvataH vicAra kiyA jAve, to yaha parilakSita hotA hai| hai ki bhagavAna kisI kA bhalA yA burA nahIM karate / sampUrNa iSTa yA aniSTa / * kArya apane pUrvakRta karma ke udayAnusAra prApta hote haiM / karmoM ke tIvra * udaya ko majda karane meM devapUjanAdi zubhakriyAyeM sahayoga pradAna krtii| meM haiN| ataH aniSTa nimittoM ke dekhane para zAnti ke icchuka manuSyoM ko / jinendradeva kI pUjana karajI cAhiye / prakaraNa kA vizeSArthI devoM kI pratimA apanI-apanI sAmpradAyika mAnyatA Dr. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Plea nimittazAstram) 40 anusAra banAyI jAtI hai| unameM vikRtiyoM kA AnA aniSTa kA sUcaka hai| isa prakaraNa meM isI aniSToM kA vistRta varNana kiyA gayA hai / tIrthaMkara kA chatra bhaMga hone se rAjya kA vinAza hotA hai| tIrthakara kA ratha TUTane se rAjA kA maraNa hotA hai aura chaThe mAha meM rAjya kA nAza hotA hai| tIrthaMkara kA siMhAsana gira par3e to tIna mAha meM rAjA kI mRtyu, hogii| tIrthaMkara ke AmaNDala kA bhaMga hone se tIna se pA~ca mAha ke andara rAjA ko mAraNAntika kaSTa hogA / jinapratimA kA hAtha TUTane se tIna mAha meM rAjakumAra kI mRtyu hogii| jinapratimA kA paira TUTane se sAtaveM mAha meM prajA ko apAra kaSTa hogaa| jinapratimA kA mastaka bhaMga ho jAya to eka mAha meM rAjA ke pradhAna puruSa kI mRtyu hogii| jinapratimA kI bhujA TUTa jAne se manuSyoM, ko ghora pIr3A hogii| tIrthaMkara kI pratimA se Aga nikalane ghara nagara meM; agni aura coroM kA bhaya hogA aura tIsare mAha meM rAjA kI mRtyu hogii| ye utpAta lagAtAra pandraha dinoM taka hote rahe to usa nagara meM, akAla kA bhaya rahatA hai| pratimA rote hue dikhAI deve to rAjA kI mRtyu hogI / pratimA ha~sate hue dikhAI deve to rAjya meM mahAna vidveSa kA prasAra hogaa| pratimA calatI huI aura kA~pate huI dikhAI deve to usa deza meM mahAsaMgrAma hogA / ziva kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to brAhmaNoM kA nAza hogaa| kubera kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to vaizyoM, kA nAza hogaa| indra kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to rAjA kA nAza hogaa| kAmadeva kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to Agama ke vAkyoM kI hAni hogii| kRSNa kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to manuSyoM ko apAra kaSTa hogaa| arihanta athavA siddha kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to manuSya jAti kI atyadhika kSati hogii| buddha kI pratimA se dhUA~ sahita pasInA nikale to manuSya, jAti kI hAni hogI / kubera kI pratimA ke kandhe se dhUA~ sahita pasInA nikale to bhoiyoM kA nAza hogaa| kubera kI pratimA ke hAthoM se dhUA~ 'sahita pasInA nikale to kAyasthoM kA nAza hogaa| vizvakarmA kI mUrti se vikRti ke darzana hone para zilpiyoM ko kaSTa hotA hai| dhanvantarI kI. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --nimittazAstrama pratimA meM vikRti ke dekhane para vaidyoM ko pIr3A hogii| ___ caNDikAdevI ke bAloM se dhUA~ nikale to striyoM kA nAza hotA hai| vArAhI devI ke bAloM se dhUA~ nikale to hAthiyoM kA nAza hotA hai| nAminIdevI ke bAloM se dhUA~ nikale to garbha kA nAza hotA hai| zivaliMga phUTe to paraspara meM phUTa bar3hegI / zivaliMga meM se agnijvAlA nikale to deza kA vinAza hogA / zivaliMga meM se rakta kI dhArA nikale to ghara-ghara ronA hogaa| devatAoM ke ha~sane, rone, nRtya karane aura calane Adi ko nimitamA zubha mAtra mAlo haiM hone jA nimira ke ghaTija hone para chaha mAha se lekara eka sAla taka janatA ke lie mahAna bhaya hone vAlA hai| * aisA jAnanA caahiye| candramA athavA varuNa ina donoM meM se kisI eka ke sAtha koI vikRti dikhAI par3e to sindhu deza, sauvIra deza, gujarAta aura vatsabhUmi meM manuSyoM kA maraNa hogaa| bhojana kI sAmagrI meM bhaya rahatA hai aura rAjA kI kA maraNa samaya se pUrva meM hI ho jAtA hai| pA~ca mahIne ke bAda vahA~ ghora bhaya kA saMcAra hotA hai arthAt bhaya vyApta hotA hai| ziva aura varuNadeva kI pratimA meM kisI bhI prakAra kA utpAta dikhAI par3e to vahA~ para brAhmaNoM ke lie eka sau pA~ca dinoM taka mahAbhaya, * hotA hai| indra kI pratimA meM koI bhI utpAta dikhAI par3a jAya to tIna mahIne meM yuddha hotA hai aura rAjA athavA senApati kA vadha hotA hai / yadi baladeva kI pratimA yA usake upakaraNa-chatra, camara Adi meM kisI bhii| prakAra kA utpAta dikhAI par3a jAya to sAta mahInoM taka usa rASTra ke 3 yoddhAoM ko pIr3A hotI hai| . vAsudeva kI pratimA aura usake upakaraNoM meM kisI bhI prakAra kA / utpAta dikhalAI par3e to sArI prajA meM SaDyantrakAriyoM kA varcasva bnaa| rahatA hai aura cAra mAha ke bhItara hI rAjA kA vadha ho jAtA hai| pradhumna kI , pratimA meM kisI bhI prakAra kA utpAta dikhAI par3anA vezyAoM ke lie atyanta bhayakAraka hotA hai / kuzIla vyakti bhI ATha mAha taka bhaya kA pAtra banA rahatA hai / sUrya kI pratimA meM kucha utpAta dikhAI detA ho to eka mahIne yA Der3ha mahIne meM coroM kA vinAza ho jAtA hai yA ve rudana Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namittazAstrama karate hue bahuta duHkha ko prApta hote haiN| bhUtoM kI mUrti meM utpAta dikhAI par3e to dAsa-dAsiyoM ko sadA pIr3A hotI hai| isa utpAta ko dekhane vAlA vyakti bhI eka mahIne taka adhika pIr3A ko prApta hotA hai| . candramA, varuNa, ziva aura pArvatI kI pratimAoM meM utpAta ho to irAjA kI paharAnI ko maraNa kA bhaya hotA hai / sulasA kI mUrti meM utpAta hai dikhAI par3ane para saperoM ko kaSTa pahu~catA hai / bhadrakAlI kI pratimA meM, utpAta parilakSita hone para vratI striyoM ko pIr3A hotI hai| kAmadeva kI strI kI pratimA arthAt rati kI pratimA athavA kisI bhI strI kI pratimA meM kisIprakAra kA utpAta dikhAI par3ane para nagara kI pradhAna striyoM meM bhaya kA saMcAra hotA hai| lakSmI ke mUrti kI vikRti vaizyavarNIya striyoM ke lie bhayakAraka mAnI gayI hai| jahA~ devoM dvArA jAttanA, bolanA, ha~sanA, kIlanA aura palaka jhapakanA Adi kriyAyeM kI tAjI haiM, vahA~ atyanta bhaya hotA hai| sthira pratimA apane Apa apane sthAna se haTakara dUsare sthAnapara jAve athavA calatI huI bAta ho to tIsare mahIne meM usa nagaravAsiyoM ke samakSa acAnaka vipatti AtI hai / usa nagara yA pradeza ke pramukha adhikArI ko matyatalya kaSTa bhoganA par3atA hai| janasAdhAraNa ko bhI Adhi-vyAdhika Adi se utpanna kaSTa uThAne par3ate haiN| pratimA siMhAsana se nIce utara Aye athavA siMhAsana se nIce gira ra jAye to usa pradeza ke mukhiyA kI mRtyu ho jAtI hai / usa pradeza meM akAla, mahAmArI phelatI hai aura varSA kA abhAva rahatA hai| hai yadi uparyukta utpAta lagAtAra sAta dina athavA pandraha dinoM taka hote rahe to nizcayarUpa se pratipAdita phala kI prApti hotI hai parantu eka yA do dina utpAta hokara zAnta ho jAve to pUrNa phala kI prApti nahIM hotI hai| kisI bhI devatA kI pratimA jIbha nikAlakara kaI dinoM taka rotI huI dikhAI par3e to usa nagara meM atyanta upadrava hotA hai| prazAsaka aura prazAsyoM meM vaimanasya ho jAtA hai| dhana-dhAnya kI kSati hotI hai / cora aura DAkuoM kA upadrava adhika bar3ha jAtA hai| saMgrAma, mArakATa aura Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [43 ----nirmitazAstram - saMgharSa kI sthiti bar3hatI jAtI hai| 3 pratimA kA ronA rAjA, mantrI yA kisI mahAna netA kI mRtyu kA sUcaka hai / pratimA kA ha~sanA pArasparika vidveSa, saMgharSa evaM kalaha kAma / sUcaka hai / pratimA kA calanA athavA kA~panA bImArI, saMgharSa, kalaha.. viSAda, ApasI phUTa kA sUcaka hai 1 pratimA kA golAkAra cakkara kATanA bhaya, vidveSa, asammAna, ArthikahAni tathA deza kI janahAni kA sUcaka hai| pratimA kA hilanA tathA raMga badalanA aniSTasUcaka hai / isa nimitta ko tIna mahInoM meM aneka prakAra ke kaSToM ke Agamana kI sUcanA hii| samajhanI caahiye| kisI bhI devatA ke pratimA kA pasIjanA agnibhaya, corabhaya hai aura nagara meM mahAmArI kA sUcaka hai| dhuoM sahita pratimA se pasInA nikle| , to jisa praddeza meM yaha ghaTanA ghaTita hotI hai, usake sau kosa kI dUrI taka, cAroM ora dhana aura jana kI kSati kA kAraNa hotI hai| usa sthAnapara ativRSTi yA anAvRSTi ke kAraNa janatA ko mahAna kaSTa hogaa| tIrthaMkara kI pratimA se pasInA nikalane para dhArmika vivdeSa * phailegA, jisase muniyoM aura zrAvakoM ko vidharmiyoM ke vdArA upasarga sahana karanA par3a sakatA hai| rAma kI pratimA se pasIne ko nikalate hue| dekhane se usa sthAnapara lUTapATa aura upadravoM ke vdArA apAra dhana kA vinAza ho jAtA hai / sUryapratimA se pasIne ke nikalane para manuSyoM ko| * acAnaka hI apAra kaSTa bhogane par3ate haiN| * grahoM kI pratimAyeM, zAsanadevI-devatAoM kI pratimA aura dikpAla devoM kI pratimAoM meM kisI bhI prakAra kI vikRti dikha par3ane para samAja kI hara taraha se hAni hotI hai| pratimA kA vikRtarUpa dikhane para prApta hone vAle azubha phaloM kI zAnti kA upAya batAte hue granthakAra ne likhA hai - mAse hitIiyehirUvaMdaMsaMtiappaNA svve| jaiNa vikIrahapUyA devANaM bhttieennN||89|| artha :- aimA utpAta hone para manuSyoM ko cAhiye ki tIna mAha taka bhakinasahita jinendradeva kI pUjana kreN| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- ---nimittazAstram------ Saraswireek rAjotpAtaprakaraNa chttonnujjldNtojipddinnrvisspaasmmi| ___ ahapaMcamammidivasejarapai sutinnaayvyo|93|| artha : yadi chatra athavA camara apane Apa TUTa kara rAjA ke pAsa Akara par3e, to rAjA kI pA~caveM dina mRtyu hogii| ahaNaMditUra saMkhA vajjaMtianahayA viphudNti| ahapaMcamammi maasennrvimrnnNcnnaayvyo||94|| artha :hai jahA~ Dholaka, turaMga, turaI aura zaMkha ke apane Apa bajane kI, AvAja kAnoM meM sunAI par3atI ho, vahA~ avazya hI pA~caveM mAha meM rAjA kI mRtyu ho jaayegii| hai cAvaMmusalI sattIsatoNacaMtANavara jcchdiisNti| ___ ahpNcmmmimaasennrvaannaasuttinnaayvyo||95|| artha :OM jisa sthAna para yakSa mUsa se lar3ate hue dikhAI deveM, vahA~ para pA~caveM, mAha meM rAjA kI mRtyu hogii| koTaNayarassadora devala cauppaheya raaygihe| aha toraNeya iMdo NiddhasaNa sohnnNnniiuu||96|| artha : nagara yA koTa ke daravAje para, deva ke mandira para, rAjamahala para athavA caurAhe para pakSI lar3ate hue dikheM athavA nAcate hue dikheM, to usakA ra phala nimnarUpa se jAnanA cAhiye / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram bhAvArtha : jagara ke daravAje para, koTa ke daravAje para, mandira para, rAjamahala / para athavA caurAhe para pakSiyoM ko lar3ate hue dekhanA yA nAcate hue dekhanA hai azubha hotA hai| usakA phala AgAmI gAthAoM meM btaayeNge| pAyAravAlavahotoraNamajjheya gbbhyaauuy| gayasAla assa sAle kuNaivahaMsAhaNassa sayA||97|| artha : pakSI yadi koTa para nAce, to baccoM kI hAni hotI hai| pakSI yadi daravAje para nAce, to garbhavatI mahilAoM kI hAni hotI hai / pakSI yadi * gAM-zAlA athavA dhuzAlA para nAdhe, to sAhUkAroM kI hAni hogii| devaNule vippabhao rAyagiherAyaNAsaNaM kunnii| zakkadhaye suypddivopurssnnaasNnnivedeii||98|| artha : devamandira para pakSiyoM ke nAcane se brAhmaNoM ko daHkha hotA hai| rAjamandira para pakSiyoM ke nAcane se rAjA kA maraNa hotA hai aura caurAhe * para pakSiyoM ke nAcane se sampUrNa zahara kA nAza hotA hai / Aiccojai chiddoaha akavIse ydiisemjjhe| tojANarAyamaraNaM sNgaamohoiivrisenn||99|| artha : yadi sUrya ke madhya meM cheda mAluma hone lage aura sUrya ke madhya meM kuMjAkRti (latAoM aura paudhoM se AcchAdita sthAna ke AkAra ke samAna AkRti kA dhAraka)manuSya jJAta ho, to eka varSa meM rAjA kI mRtyu hogI aura mahAbhayaMkara saMgrAma hogaa| divaseulUya hiMDati savvaNa vAyasaU rynniisu| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aashan 1 (nimittazAstram) 46 aravaMti puraviNAsaM bhayaM ca raNNaM Nivedehi // 100 // artha : yadi dina meM ullU aura rAta meM kauve roveM to nagara kA vinAza va saMgrAma kA bhaya banA rahegA / prakaraNa kA vizeSArtha chatra yA camara apane Apa TUTa jAye aura rAjA ke pAsa Akara gire, to pA~caveM dina rAjA kI mRtyu hogii| AcArya zrI bhadrabAhu kA mata hai - rAjopakaraNe bhagne, calite patite'pi vA / kravyAdasevane caiva, rAjapIDAM samAdizet // ( bhadrabAhu saMhitA : - 4 / 55 ) arthAt :- rAjA ke upakaraNa (chatra, camara, mukuTa Adi) ke bhaMga hone para, calita, hone para girane para athavA mAMsAhArI ke vdArA sevA karane se rAjA ko pIr3A hogI aisA kahanA cAhiye / 1 jahA~ para binA bajAye bhI Dholaka Adi kI AvAjeM sunAI deM. vahA~ ke rAjA kI mRtyu pA~caveM mAha meM hotI hai| yahI phala yakSa ko mUse ke 'sAtha lar3ate hue dekhakara kathAna karanA cAhiye / koTa para pakSiyoM ke nAcate athavA lar3ate hue dekhane se baccoM kI, hAni hotI hai| daravAje para pakSiyoM ke nAcate athavA lar3ate hue dekhane se garbhavatI striyoM kI hAni hotI hai| gaUzAlA yA ghur3asAla para pakSiyoM ke 'nAcate athavA laDate hue dekhane se sAhUkAroM kI hAni hotI hai| devamandira' . para pakSiyoM ke nAcate athavA lar3ate hue dekhane se brAhmaNoM kI hAni hotI. hai| rAjamandira para pakSiyoM ke nAcate athavA lar3ate hue dekhane se rAjA kA * maraNa hotA hai| caurAhe para pakSiyoM ke nAcate athavA lar3ate hue dekhane se, sampUrNa zahara kA vinAza hotA hai| yadi aisA pratIta ho ki sUrya meM cheda haiM to eka varSa ke andara usa nagara ke rAjA kI mRtyu ho jaayegii| dina meM ullU aura rAtri meM kauveM yadi roveM athavA ghUmeM to saMgrAma hokara usa nagara kA nAza ho jAyegA / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram 47 indradhanuSaprakaraNa rattimmiya iMdadhaNujaidIsaM esoya sukkilbhN| so kuNairatthabhaMga raNassavIroya pIDaMca // 101 // artha : rAtri ke samaya meM yadi zveta indradhanuSa dikhAI deve to vahA~ para saMgrAma meM sthabhaMga hoMge va manuSyoM ko kaSTa hogaa| divahedIsaidhaNuo puvveNaya dakkhiNeNa vaamenn| sokuNaiNIraNAsaMvAyaM ca va muMcaya bhuyN||102|| artha : yadi dina ke samaya meM indradhanuSa pUrva se dakSiNa kI ora vakra mAluma hove to khUba havA calegI parantu pAnI nahIM brsegaa| pacchimabhAye puNaovarisaMcavimaMcaeai bhuyN| uttara uivoahavAdIsaMtiNa sohnnaadhnnnnuu||103|| artha : yadi indradhanuSa pUrva se pazcima kI ora TeDA dikhAI de to pAnI bahuta barasegA / yadi dhanuSa pUrva se uttara kI dizA meM Ter3hA dikhAI , paDe to zubha nahIM hai| dhaNiyaMNaievinA kaNNA kuvaMtimaMDalaMNiuI sAhaMti aggidaahNcorbhyNcnnivedtti||104|| * artha : yadi indradhanuSa maNDalAkAra jJAta hote to agji va cora kA bhaya* avazya btaavegaa| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S (nimittazAstrama iMduDavaNeya puNo je dosA huti Nayaramajjammi / tehuti Naridassa du varisadiNabbhaMtare NiyadaM // 105 // artha : 48 indradhanuSa ke ye doSa jisa nagara meM athavA jisa rAjA ke rAjya meM dikhAI par3e, usa sthAna para isakA phala milatA hai| uTTaMto jai kaMpai paridho labhai valayayANamaI / to jANaI valasohaM rajabbhaMsaMcaraNassaM // 106 // artha : jo dhanuSa uThatA huA yA kA~patA huA dikhAI deve athavA kabhI lambA yA kabhI caur3A dikhAI deve to rAjabhaya hogA aisA jAnI / iMdo kIlaviNAsaM maMttiviruddho dupariyaNe hoI / uTTaMte puNa paDaiya NaravaipaDaNaM NivedeI // 107 // artha : yadi indradhanuSa khar3A dikhAI deve to mantrI va rAjA meM virodhahotA hai| yadi vaha uThatA huA dikhAI par3e aura tatkAla gira par3e to rAjA kA rAjabhaMga hotA hai / bhaMge NaravaibhaMgaM phuNiyeNa royapADiUMhoI / pAvaggahassa Nu gahie uTTaMto kuNai saMgAmaM // 108 // artha : TUTatA huA indradhanuSa dikhAI par3ane para usa nagara ke rAjA kI 'mRtyu hotI hai| yadi indradhanuSa bikharatA huA dikhAI par3e to roga kI pIDA hotI hai aura yadi indradhanuSa se agnijvAlA nikalatI huI dikhAI deve to saMgrAma hogA / jai muMcai dhUmaM vA aggijAlaM ca NuTThio sNto| my Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tokunniraaimrnnNdesvinnaasNpunnopcchaa||109|| artha : yadi indradhanuSa se ghUA~ nikalatA huA dikhe aura usake cAroM / ora agni kI cinagAriyA~ uThatI dikhAI deve to rAjA kI mRtyu hogii| * aura bAda meM usa deza kA nAza hogaa| hai veThijjaiehijjai mahujAlehiMphIDae hiNvaa| hai tojANa mArighorAjaNasarogaMca dubhikkhN||110|| artha :e yadi madhumakkhI ke chatte ke samAna indradhanuSa nagara ko ghera leve to aisI ghora mahAmArI hogI jisase manuSyoM ko kaSTa hogA va rAjya meM akAla par3egA aisA jaajo| iMdaddayamAruDho ritthojjikunnibhuvihaaraavN| akkhisopurbhNgcnnoymennaa-----||111|| artha : yadi eka ke Upara eka do indadhanuSa dikhAI deve to manuSyoM kI hara taraha se hAni hogI evaM nagara kA vinAza hogaa| edepuNauppAdA svvennaasNtivrisdesNti| paMcadiNabhaMtaradoahavApuNa sttrttenn||112|| artha : indradhanuSa sambandhita ye kuphala pA~ca dina, sAta dina yA eka varSa ke andara avazya dikhAI degeN| ___ yadi somonnisuddouddhdinnuppaadvjjidosNto| __ rnnnnepuraashohdikhemsivNtmmidesmmi||113|| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AIRiviziER -"hoyara artha : yadi yaha utpAta doSoM se rahita ho to rAjA ko zAntidAyako meM hote haiM evaM nagara meM bhI zAnti hotI hai| I aha uttamehiNIyA vamANiyA sohnnNtinnaayvvN| __ ahamelliottamA punndesvinnaasNprikhNti||114|| artha : uttama puruSa utpAtoM kA acchItaraha se vicAra karake deza ke vinAza kA kAraNa batAte haiN| jai bAlA hiMDaMtA bhikkhaM dehiNtimukuraavittaa| dubhikkhabhayaM hohaitaiseNasthisaMdeho||115|| artha : jahA~ bacce khelate-khelate rone lage aura mujhe bhIkha do aisA mu~ha se| kahane laga jAyeM, usa deza meM duSkAla pdd'egaa| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| prakaraNa kA vizeSArtha zvetaprakAza kA sAta raMgoM meM dhanuSAkAra vibhAjita hone ko indradhanuSa kahate haiN| sAmAnyataH kisI bhI samaya eka hI indradhanuSa dikhAI detA hai / yadyapi cita eka sAtha do indradhanuSa bhI dikhAI dete haiN| indradhanuSa meM kisa raMga kA bAhulya hai ? indradhanuSa kaunasI dizA, meM dRSTigocara ho rahA hai ? indradhanuSa kA AkAra kaisA hai ? Adi bAtoM ko dekhakara zubhAzubha phala jAne jA sakate haiN| OM indradhanuSa ke raMgoM kA prabhAva batAte hue AcArya zrI bhadrabAhu jI likhate haiM - indrAyudhaM nizizvetaM, viprAn raktaM ca ksstriyaan| nihanti pItakaM vaizyAn , kRSNaM shudrbhyngkraan|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAratram (bhadrabAhu saMhitA:-14/58) arthAt :- yadi rAtri ke samaya meM zvetavarNa kA indradhanuSa dikhAI detA ho to vaha brAhmaNoM ke lie bhayadAyaka hotA hai| yadi rAtri ke samaya meM raktavarNa kA indradhanuSa pa dikhAI detA ho to vaha kSatriyoM ke lie bhayadAyaka hotA hai| yadi rAtri ke samaya meM * pItavarNa kA indradhanuSa dikhAI detA ho to vaha vaizyoM ke lie bhayadAyaka hotA hai| yadi rAtri ke samaya meM zyAmavarNa kA indradhanuSa dikhAI detA ho to vaha zUdroM ke lie makavAyaka hotA hai| bhaTTAraka zrI kundakunda jI mahArAja bhI isa bAta kI puSTi karate ka hue likhate haiM - sitaM rakta pItakRSNaM, surendrsyshraasnm| bhaved viprAdi varNAnAM, caturNA naashnNkrmaat|| (kundakunda zrAvakAcAra :-8/12) indradhanuSa ke zvetaraMga se sambandhita phalAdeza meM prastuta granthakAra kA matabheda hai / andhakAra ke anusAra zvetaraMga kA indradhanuSa / saMgrAmakAraka aura manuSyoM ke lie kaSTasUcaka hai| indradhanuSa kA kampita hojA athavA bhagna honA rAjA aura rAjya ke ke lie hAnikAraka hai| isa viSaya meM AcArya zrI bhadrabAhujI kA mantavya OM isaprakAra hai - bhajyate nazyate tattu, kampate zIryate jalam / caturmAsaM paraM rAjA, mriyate bhatyate tthaa|| (bhadrabAhu saMhitA:- 14/59) arthAt :- yadi indradhanuSa bhagna hotA ho, naSTa hotA ho, kA~patA ho aura jala kI varSA karatA ho to rAlA cAra mahIne ke uparAnta mRtyu ko prApta hotA hai athavA ) AghAta ko prApta hotA hai| indradhanuSa TUTatA huA, bisvaratA huA athavA agni se yukta * hotA huA dikhAI par3anA azubhakAraka hai| madhu ke chatte ke samAna AkAra * kA dhAraka indradhanuSa mahAmArI kA sUcaka hai| eka ke Upara eka aise do ha indradhanuSa dikhAI dene para usa nagara ke manuSyoM ko hara prakAra kI apAra hai 1 hAni sahana karanI pdd'egii| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- ---nimitazArazrama------ (52) (ulkApatanaprakaraNa) puvve uttaramuNNANukkA vaajtthdiisethpddaa| tattha viNAso hohigaamennyrennsNdeho||116|| artha : yadi ulkA pUrva aura uttaradizA meM dikhAI par3e to usa gA~va athavA nagara kA nAza hogaa| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai|' ukkaaysthjlNtimaase-maasesusvvkaalesu| chmmaasNpngmaannNttthopaannNnnivedeii||117|| artha : jahA~ para hara mAha meM ulkA dikhAI deve isataraha vaha lagAtAra chaha. mAha taka dikhAI deve to avazya hI usa deza meM rahane vAle manuSyoM ke 8 prANoM kA haraNa hogaa| sukkidavA dhuumaabhaajivaanniccaaidhuusraaukaa| paDamANo disijjhaannNhmmitNjaannuppaad||118|| artha : sapheda dhUsara raMga vAlI ulkApAta jahA~ hotI hai, use bar3A bhArI ulkApAta jaano| . sukkA haNei vippAsttA puNakhattaI vinnaaseii| pIyAhaNeivaise kinnhaapunnsuddnnaasyrii||119|| artha : sapheda ulkA vinoM kA saMhAra karatI hai / lAla ulkA kSatriyoM kA saMhAra karatI hai| pIlI ulkA vaizyoM kA saMhAra karatI hai tathA kAlI ulkA zudroM kA saMhAra karatI hai| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -niminazAstrama - cittalayaM tillANavAhimArica tANa ko vei| sAmAsammipaGatI sohnnukkaannveraai||120|| artha : paMcaraMgI ulkA mArI kI bImArI karatI hai aura jo ulkA idhara udhara se TakarA jAye, vaha prANanAza karatI hai| o majjhaNiesaMjjhAe vaaymgibhyNnniveipddtii| ma ahaaNNaveladiTTA ukkA rnnssnnaasyraa||121|| artha : sandhyA va ardharAtri kI ulkA havA va agni kA bhaya karatI hai| tathA sUryodaya kI prathama ulkA rAjA kA nAza karatI hai| paDamANI NihiTAdhuva suvnnnnssnnaasinniiukkaa| aNgaaraaynnjuttaaaggiidaaiinnivedeii||12saa artha : jo ulkA giratI huI dikhAI deve to vaha suvarNa kA nAza karatI hai tathA yadi vaha aMgAre liye hue gire to vaha agnidAha karatI hai| aha sukkeNaya juttAjamhAjaipaDai kahava pljNtii| toraNamaMDaviNAsaMkacchukaMDucca saanniveeii||123|| artha : yadi zukra ke udaya meM jalatI huI ulkA dikhAI deve to vaha rasa ke bartanoM ko naSTa karatI hai aura khujalI ke roga ko utpanna karatI hai| ....................................................... / ___rAhUNa visayaghAdaMjalaNAsaya rhiveukkaa||124|| artha : Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama yadi rAhu ke udaya meM ulkA kA patana hotA hai to vaha pAnI kA nAza karatI hai| parakammijassapaDiyAtassaghorAhavei punnnnaannii| 6iMdadisAe supaDiyAkhema subhikkhNnnivedehi||125|| artha : pazcimadizA meM par3I huI ulkA ghora pIr3A utpanna karatI hai| uttaradizA meM par3I huI ulkA kuzala aura subhikSa ko upajAtI hai| amgeI amgibhyNjmmaaeennsosyNjnnnnii| ahnnriyepddiyaadvvvinnaasNnnivedehi||126| artha : __ yadi ulkA agneyakoNa meM par3e to agnibhaya ko utpanna karatI, hai| yadi ulkA dakSiNadizA meM par3e to pIr3A ko utpanna karatI hai aura jaiRtyakoNa meM par3I huI ulkA dravya kA nAza karatI hai| ahavAruNIyapaDiyA varisaMvAyaMca bhnniveeii| vAyavve royabhayaMsobhApuNa sotayA hoii||127|| artha :4 . yadi nIcI yA Upara calatI huI ulkA par3a jAtI hai to varSA aura havA calAtI hai| vAyavyakoNIya calatI ulkA rogabhaya ko karatI hai, parantu yadi ulkA vAyavyakoNIya ho to vaha zubha bhI hai| IsANAepaDiyAghAdaMgabhassa kunnimhilaannN| dittadisAsuyapaDiyA bhayajaNaNI daarunniiukkaa||128|| artha : IzAnakoNa meM par3I huI ulkA garbha kA nAza karatI hai aura yadi 1vaha pUrvadizA meM par3e to ghora bhaya ko utpanna karatI hai| . ... . -4 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram 55 sUrammitAvayaMtI puhavI tAvei NivaNiyANukkA / some puNa somamuhI khemasubhikkhaMkarI ukkA // 129 // artha : yadi ravivAra ke dina ulkApatana ho to pRthvI para garmI se sambandhita pIr3A hogI aura yadi somavAra ko ulkApatana ho to subhikSa kA nirmANa karatI hai / jassaya rikkhe par3iyA taraseva ya sohaNaM bahu kunnii| aNNarasavi kuNaI bhayaM thovaM-thovaMNa saMdeho // 130 // artha : ulkApAta jo jahA~ se uThA ho vahIM para lauTa jAye to acchA hai, anyathA vaha punaH punaH bhayotpAdana karatI hai| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| - kittiya rohiNimajjhe paGamANI kuNai puhaitAvaM / Dahaiya puragAmAI rAyagihaMNatthi saMdeho // 131 // artha : yadi ulkApatana kRtikA va rohiNI nakSatra meM ho to pRthvI ke. liye santApadAyaka hai, zahara yA gA~va ko rAjya yA rAjamahala ko naSTa kara detI hai| isameM koI sandeha nahIM hai / corA luMpaMti mahI rAyakulApayAcI luppayA hoMti / vilayaMti puttadArA pApaviNassate tathA savvaM // 132 // artha : dharAtala para coroM kA bhaya bddh'egaa| mAtA putra ko aura strI prati ko chor3a degI / iMdo varasai maMdaM sassANa viNAsaNo havai loe / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tizAstrama A 2 iynnuppaapnnimittNjaanneyvNcpyttenn||133|| artha : pAnI mantra barasegA / gehU~ Adi dhAnya nAza ko prApta hoNge| yaha saba utpAta isa prakAra ke ulkApAta se hotA hai| prakaraNa kA vizeSArtha kA nimittazAstroM meM AkAza se patita hone vAle tArAoM ko ulkApatana kahate haiN| Adhunika vaijJAnikoM ke lie ulkApatana kA viSaya hai AzcaryakAraka rahA hai| ve isake rahasya ko avagata karane kA prayatna kara rahe haiN| kucha vaijJAnika ise TUTane vAlA nakSatra {Shooting Stars} kahate / haiM to kucha vaijJAnika ise agnigolaka {Fire Balls} mAnate haiN| any| vaijJAnika isako upanakSatra {Asterides} kahate haiN| saMhitA granthoM meM ulkApatana kA vistArapUrvaka varNana pAyA jAtA hai hai| yahA~ usakA varNana saMkSepa se kiyA jA rahA hai| 6 lAlavargIya vakra, TUTI huI ulkA ko patita hote hue dekhane vAle vyakti ko bhaya, pA~ca mAha ke andara parivAra ke kisI iSTa vyakti kI mRtyu, dhana kI hAni, do mAha ke bAda kiye gaye vyApAra meM hAni, rAjakIya, karmacAriyoM se vivAda, mukadamA aura aneka prakAra kI cintAoM se grasta hu honA par3atA hai| zyAmavaNIya ulkA kA patana dekhane se vyakti ke kisI AtmIya kI mRtyu sAta mAha ke andara-andara hI hogii| use hAni, azAnti, / jhagar3A aura parezAniyoM kA sAmanA karanA par3egA / yadi kRSNavarNIya ulkA kA patana sandhyAkAla meM dikhAI par3atA hai to use bhaya, vidroha aura azAnti kA sUcaka jAnanA cAhiye / yadi sandhyAkAla ke tIna dra ghaTikA ke bAda (72 mInaTa ke bAda) ulkApatana dikhAI de to vivAda, . * kalaha, pArivArika kalaha, kisI iSTa vyakti ko kaSTa Adi kA saMsUcaka hai| madhyarAtri kA ulkApataja dekhane para svayaM ko apAra ko kaSTa hogA, aisA prakaTa karatA hai| usase kisI pArivArika sadasya kI mRtyu, Arthika saMkaTa aura azAnti kA bodha hotA hai| KHARE MAN Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram 57 zvetavarNa vAlI ulkA kA patana sandhyA ke samaya meM dikhanA sukhadAyaka hai| isase dhanalAbha, AtmasantoSa, mitramilana aura saukhya kI prApti hotI hai| yadi zveta ulkA daNDAkAra ho to lAbha kI sthiti sAmAnya hotI hai| yadi zveta ulkA musalAkAra ho to lAbha atizaya alpa hotA hai / zakaTAkAra athavA gajAkAra ulkA puSkala lAbha ko sUcita karatI hai| azva ke AkAra kI ulkA vizeSa lAbhadAyaka hai| ukta ulkA madhyarAtri ke samaya meM dikhAI pakane para putra aura patikoM kA lAbha hotA hai| itanA hI nahIM, apitu abhISTa kArya kI siddhi hotI yadi zveta ulkAoM kA patana rohiNI, punarvasu, dhaniSThA aura tInoM uttarAoM meM (uttarASADhA, uttarAphAlgunI aura uttarAbhAdrapadA) dikhAI par3e to adhika lAbha milatA hai| usa dRSTA ko dhana-dhAnyAdi kI prApti ke sAtha-sAtha strI va putra kA bhI lAbha hotA hai / AzleSA, bharaNI, revatI aura tInoM pUrvAoM meM (pUrvASADhA, pUrvAphAlgunI aura pUrvA bhAdrapadA nakSatra meM ulkA kA patana dikhane para sAmAnya lAbha hotA hai / ArdrA, puSya, maghA, dhaniSThA, zravaNa aura hasta nakSatroM meM zveta ulkA kA patana bhArI lAbha ko sUcita karatA hai / maghA, rohiNI, uttarASADhA, uttarAphAlgunI, uttarAbhAdrapadA, mUla, mRgazira aura anurAdhA nakSatroM meM ulkA kA patana strI tathA santAnalAbha ko prakaTa karatA hai| punarvasu aura rohiNI ina do nakSatroM meM madhyarAtri meM zveta ulkA kA patana dekhane se iSTakArya kI siddhi hotI hai / pItavarNa kI ulkA zubha phaladAyaka hai| sandhyA ke tIna ghaTikA ke bAda pItavarNIya ulkApAta dekhane para mukadameM meM vijaya, parIkSAoM meM uttIrNatA aura rAjyakarmacAriyoM se maitrI hone ke avasara ko prakaTa karatA haiN| ArdrA, punarvasu, puSya aura zravaNa nakSatra meM pItavarNa kI ulkA kA patana dekhane se svajAti aura svadeza meM sammAna kI vRddhi hotI hai / ukta ulkA madhyarAtri meM dikhane para harSa kI prApti hotI hai| rAta ko lagabhaga eka baje uktaprakAra kI ulkA kA patana dekhane para sAmAnya pIr3A, Arthika lAbha aura pratiSThita vyaktiyoM se prazaMsA kA lAbha prApta hotA hai / zrI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmittazAstrama 58 vicitravarNa vAlI ulkA kA patana dekhanA arthahAni ko sUcita karatI hai| dhUmavarNa vAlI ulkA kA patana dekhane se vaiyaktika hAniyoM kA sAmanA karanA par3atA hai| ulkAoM ke AkAra se bhI phala meM antara pAyA jAtA hai| hAthI, ghor3A aura baila Adi pazuoM ke AkAra ko dhAraNa karane vAlI ulkAyeM sukha kI sUcikAyeM haiN| sA~pa, zUkara aura camagIdar3a Adi ke samAna AkAra khAlI ulkAoM kA patana bhaya aura roga ko sUcita karatI haiN| sUkSma AkAra vAlI ulkAyeM zubha aura sthUla AkAra vAlI ulkAyeM apanA azubha phala detI haiN| talavAra kI dhuli ke samAna ulkAyeM vyakti ke avanati ko sUcita karatI hai| kamala, vRkSa, candra, sUrya, Adi rUpa vAlI ulkAyeM yadi ravivAra, maMgalavAra aura guruvAra tee phir rih hue dikhAI par3e to vyakti ko Akasmika lAbha atyadhika mAtrA meM hotA hai| use santAna kA lAbha aura 'aneka mAMgalika sUcanAoM kI prApti hotI hai| maMgalavAra, zanivAra aura somavAra ko ulkApAta kA dikhanA aniSTakAraka hai| maMgalavAra aura AzleSA nakSatra meM zubhasaMketa ko sUcita karane vAlI ulkAoM kA patana dekhane se aniSTa hI hotA hai| maMgalavAra aura ravivAra ko aneka vyakti madhyarAtri meM ulkApAta dekheM to rASTra kI bhayaMkara hAni hogI / zveta, pIta aura raktavarNa kI ulkA kA patana zukravAra aura guruvAra ko dikheM to vaha rASTrIya bala ke bar3hAne vAlI sUcanA detI hai / zukravAra kI madhyarAtri meM anurAdhA nakSatra meM ulkA kA patana kRSi ke lie atizaya uttama hai| somavAra kI madhyarAtri meM zravaNanakSatra ke samaya 'meM hone vAlA ulkA kA patana dekhane se gehU~ aura dhAna kI phasala acchI hogI aisA jAna lenA caahiye| maMgalavAra ke dina zravaNa nakSatra ho aura usadina ulkA kA patana dikhe to jAna lenA cAhiye ki ganne kI phasala acchI hogI parantu cane kI phasala ko roga lagegA / guruvAra athavA zukravAra ke dina puSya yA punarvasu nakSatra ho aura rAtri ke pUrvArdha meM zveta yA pIta varNa kI ulkA kA patana dikhe to annAdi 'vastuoM ke bhAva sAmAnya hI raheMge aisA jAnanA cAhiye / gurupuSyAmRta yoga meM ulkApAta dikhAI par3e to yaha sone-cA~dI ke bhAvoM meM vizeSa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAZ nimittazAstram 59 ghaTa-bar3ha ke sUcaka hai| ravipuSyAmRta yoga meM pItavarNIya ulkA kA patana sone ke bhAva ko pahale tIna mAha taka giranA aura usake bAda bar3hane kI sUcanA detA hai| zyAmavarNa kI ulkA kA patana ravivAra kI rAtri ke pUrvArdha meM dikheM to kAle raMga kI vastuoM ke bhAva bddh'eNge| pItavarNa kI ulkA kA patana raviMdara kI patri ke pUrvArdha meM bile to gehU~ aura ke vyApAra meM adhika ghaTA-bar3hI hogI / zvetavarNa kI ulkA kA patana ravivAra kI rAtri ke pUrvArdha meM dikhe to cA~dI ke bhAva meM bahuta girAvaTa hogii| raktavarNa kI ulkA kA patana ravivAra kI rAtri ke pUrvArdha meM dikhe to sone ke bhAva meM bahuta girAvaTa hogii| yadi koI vyApArI ravivAra, maMgalavAra aura zanivAra ke dina pUrvadizA meM giratI huI ulkA dekheM to use mAla becane se bar3A bhArI lAbha ho sakatA hai| inhIM rAtriyoM meM yadi pazcimadizA meM ulkApatana dikha jAye to unheM mAla kharIdanA cAhiye / dakSiNa se uttara kI ora gamana karane vAlI ulkA dekhane se motI, hIrA, pannA Adi meM apAra lAbha hotA hai / ina ratnoM ke mUlya meM ATha mAha taka ghaTa-bar3ha hotI rhegii| snigdha, zveta prakAzamAna aura sIdhe AkAra kA ulkA kA 1 patana zAnti, sukha aura nirogatA ko sUcita karatI hai / prAyaH sabhI prakAra kI ulkAoM ke patana ko sandhyAkAla meM dekhane para caturthAMza phala prApta hotA hai| ulkApatana kI rAtri ke prathama prahara meM dekhane se usakA SaSThAMza phala prApta hotA hai| ulkApatana ko rAtri ke dUsare prahara meM dekhane se usakA tRtIyAMza phala prApta hotA hai| ThIka madhyarAtri meM arthAt rAtri ke bAraha baje ulkA kA patana dekhane para usakA phala AdhA milatA hai| rAtri meM bAraha se eka baje ke madhya meM ulkA kA patana dekhane para phalaprApti pUrNarUpa se hotI hai| rAtri ko eka baje ulkA kA patana dekhane para usakA ardhAdhika phala prApta hotA hai| ulkApatana kI rAtri ke antima prahara meM dekhane se usakA phala nyUnarUpa meM prApta hotA hai| aniSTakArI ulkA kA patana dekhane para aniSTa kI zAnti ke lie cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna kI pUjana karanI cAhiye / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nimittazAstram----- 60 gandharvanagaraprakaraNa puvvadissammiya bhaaediisdigNdhdhvsnnnnihonnyro| pacchimadesa vinnaasohohittthevnnaayvyo||134|| artha : yadi gandharvanagara pUrva dizA meM dikhAI deve to pazcima deza kA nAza hogA aisA jaano| 6 dakkhiNadisammidiDorAyANa vinnaasnnohvenniyre| aha pcchimenndiisihnnipunnpuvvdesoii||135|| artha : dakSiNadizA meM yadi gandharvanagara dikhAI deve to rAjA kA nAzahogA aura pazcimadizA meM gandharvanagara dikhAI dene para pUrva dizA ke dezoM kA nAza zIghra hI hogaa| NuttaraNuttariyANaNayarANaviNAsaNohavai diho| hemaMte royabhayaM vasaMtamAsesubhikkhayare||136|| artha :8 uttaradizA meM yadi gandharvanagara dikhAI deve to uttaradizA vAloM kA nAza hotA hai| yadi hemantaRtu meM gandhartanagara dikhAI par3e to roga kA. bhaya va vasantaRtu meM gandharvanagara dikhAI dene para sukAla karatA hai| hai gImmeNaNayaraghAdI pAusakAle asohnnodiho| varisAbhayadubhikkhaMsarae puNavahi piingyro||137|| artha : grISmaRtu meM dikhAI dene vAlA gandharvanagara nagara kA nAza karane vAlA hai| yadi gandharvanagara varSARtu meM dikhe to pAnI kama hogA arthAt Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........- me-simivizivAya duSkAla par3egA / yadi zaradaRtu meM gandharvanagara dikhAI par3e to manuSyoM ko pIr3A detA hai| riukAlamaU esorayakkhaya hiNngmaannnnuuvss| mjjhnneraayaannechmmaasesovinnaaseii||138|| artha : zeSa RtuoM meM gandharvanagara dikhAI dene para usake phalasvarUpa rAjA kA nAza chaha mAha ke andara hogaa| tasaMsoNAsadijatthapahiDaMti diiseraaii| pccuusecorbhyNnnrvinnaasNcpunnehN||139|| artha : gandharvanagara yadi rAta ko dikhe to vaha deza kA nAza kregaa| yadi kucha rAtri zeSa rahane para gandharvanagara dikhe to caurabhaya aura rAjA 9 kA nAza hogaa| I aNakAlammidiThesubhikkhayaroga uhdesyro| / jaimavaNNaidIsaehaNaUaNeyAya visyaai||140|| artha : uparyukta samaya se anya samayoM meM dikhAI dene vAlA gandharvanagara subhikSa kI aura roga dUra karane kI sUcanA detA hai| cittlvobhyjnnnnosaamaaroysssNbhvaahoii| ghiya tilla khIraghAdI sukkilaUhoya loyss||141|| artha : yadi gandharvanagara paMcaraMga kA hove to vaha nagarabhaya aura rogabhaya ko karane vAlA hotA hai / zvetavarNa vAlA gandhartanagara ghI, tela aura dUdha ke nAza ko sUcita karatA hai| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstramakiNhovacchaviNAsorattopuNa udayaNAsaNo bhnnio| __ aikaalstvnnnnodiisNtasohnnonnyro||142| artha :OM gandharvanagara yadi kAle varNa kA ho to vaha vastra kA nAza karatA, hai / lAlaraMga kA gandharvanagara udaya ke nAza ko darzAtA hai| yadi / gandharvanagara lAlaraMga kA ho aura adhika dera taka dikhAI deve to vaha adhika azubha hai| eedarasaNaNUvANayarIasuhAvahA munneyvyaa| hai jammidise disijjaatmmidisetttunnaayvvaa||143|| artha : gandharvanagara jisa zahara va jisa dizA meM dikhAI par3eM, vaha usI zahara aura usI dizA kA nAza karatA hai arthAt use hAni pahuMcAtA hai| 8 aha rikkhamajjhavaccahachAyaMtotArayANi bhuyaanni| somjjhdesnnaasNkunnipunnonntthisNdeho||144|| artha : AkAza meM tAroM kI taraha bIca meM chAyA huA gandharvanagara dikhAI, dene para vaha madhya deza kA nAza karatA hai| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| eyaMteNauvaccai eyaMta viNAu havai diho| yacca tddesnnaasNvaahiimrnnNcdubhikkh||145|| artha : ma yaha gandharvanagara jitanI dUrI taka phailA huA dikhAI par3e, utanI dUrI taka deza kA nAza, roga se maraNa aura durbhikSa ko darzAtA hai| iMdapuraNayara sahiUdIsai jaipukkharoya hiNddto| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DCHdhakA nirmitazAstrama ciNteidesnnaasNvaahiimrnnNcdubhikkhN||146|| artha :* yadi gandharvanagara indradhanuSAkAra athavA sarpa ke bAMbI ke AkAra kA ho to dezanAza, vyAdhi se maraNa aura durbhikSakAraka hogaa| chAijjaimaheNaMpavvai mitteNa bahupayAreNa! chijjNtjcchdiisiraayvinnaasohvenniymaa||147|| artha : yadi nagara ke Upara nagara ke AkAra kA gandharvanagara dikhAI 6. deve aura usake cAroM ora koTa ghirA huA dikhAI deve to nizcaya hii| rAjA kI mRtyu hogii| prakaraNa kA vizeSArtha. gagajamaNDapa meM udita hone vAle iSTa aura aniSTa ke sUcaka puravizeSa ko gandharvanagara kahA jAtA hai / pula ke AkAra vizeSa hI AkAza meM nagara ke rUpa meM nirmita ho jAte haiN| unake rUpa, AkAra va sthAnAdi kA avalokana karake iSTAniSTa phala jJAta kiyA jAtA hai| - jyotiSagranthoM ke anusAra yadi kisI bhI mAha ke ravivAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to janatA ko kaSTa, durbhikSa, anna ke bhAva meM tejI, ghAsa kI kamI, viSaile jantuoM kI vRddhi, vyApAra meM lAbha, kRSi * kA vinAza aura anya aneka prakAra ke upadrava hote haiN| yadi ravivAra ko sAyaMkAla meM gandharvanagara dikhalAI par3e to bhUkampa kA bhaya hotA hai| yadi ravivAra ko madhyAhna meM gandharvajAra dikhalAI par3e to janatA meM arAjakatA phailatI hai / yadi ravivAra ko prAtaHkAla meM gandharvanagara dikhalAI par3e to sAdhAraNataH sAmAnya kA vAtAvaraNa hotA hai / sandhyAkAla meM dikhAI dene vAlA gandharvanagara adhika 8 burA samajhA jAtA hai | rAta meM dikhAI dene vAlA gandharvanagara alpaphala, ko pradAna karatA hai| caitra mAsa meM maMgalavAra ko sandhyAkAla meM yadi gandharva jagara Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstram --- dikhAI detA hai to nagara meM agni kA prakopa, pazuoM meM roga, nAgarikoM meM hai kalaha aura artha kI hAni hotI hai / caitra mAsa meM budhavAra ko madhyAhnakAla meM yadi gandharvanagara dikhAI detA hai to artha kA vinAza, asantoSa kI utpatti, rasAdi padArthoM kA abhAva aura pazuoM ke lie cAre kI kamI ko haiprakaTa karatA hai / caitra mAsa meM guruvAra ko rAtri meM yadi gandharvanagara dikhaaii| detA hai to janatA ko atyanta kaSTa, vyasanoM kA pracAra aura artha kI kSati hotI hai / caitra mAsa meM zukravAra ko yadi gandharvanagara dikhAI detA hai to cAturmAsa kI acchI varSA, uttama phasala, anAja kA bhAva sastA, gorasa kI adhikatA aura vyApAriyoM ko lAbha hotA hai / caitra mAsa meM zanivAra ko madhyarAtri athavA madhyadina meM yadi gandharvanagara dikhAI detA hai to janatA meM ghora saMgharSa evaM azAnti hotI hai| isase sarvatra arAjakatA phailatI hai| * vaizAkha mAha meM maMgalavAra ko prAtaH kAla yA aparAhna kAla meM se gandharvanagara dikhalAI par3e to cAturmAsa meM acchI varSA aura subhikSa kA * vistAra hotA hai / vaizAkha mAha meM budhavAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e, to vyApAriyoM meM matabheda, Apasa meM vivAda aura Arthika kSati hotI hai| hai vaizAkha mAha meM guruvAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to aneka prakAra ke lAbha prApta hote haiN| vaizAkha mAha meM zukravAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to samaya para varSA, dhAnya kI adhika utpatti aura vastra ke vyApAra meM lAbha hogA / vaizAkha mAha meM zanivAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to sAmAnyatayA phasala acchI hotI hai| jeSTha mAha meM maMgalavAra ko gandharvajagara dikhalAI par3ane para usa varSa ASAr3ha meM acchI varSA hotI hai| zrAvaNa aura bhAdrapada meM varSA kI kamI rahegI / azvina mAsa meM acchI varSA hogii| isake atirikta phasala acchI hai se hotI hai| lohA, sonA aura vastra ke vyApAra meM hAni hotI hai| kAgaja kA mUlya bar3hatA hai / jeSTha mAha meM budhavAra ko gandharvanagara dikhalAI par3ane para azAnti, kaSTa, bhUkampa, vajapAta, roga aura dhanahAni jaisI ApadAoM kA sAmanA karanA par3atA hai| jeSTha mAha meM guruvAra ko gandharvanagara dikhalAI par3ane para janatA ko lAbha, zAnti kA vikAsa, pArasparika prema aura hai subhikSa kA vistAra hotA hai / jeSTha mAha meM zukravAra ko gandharvanagara dikhalAI par3ane para kalAkAroM ko kaSTa, netA kI mRtyu, prazAsaka varga ko hai| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nimitazAstram - [65 / hAni, dhanI-mAniyoM ko vipatti aura sAdhAraNa janatA meM vizeSa lAbha kI sthiti rahatI hai / jeSTha mAha meM zanivAra ko gandharvanagara dikhlaaii| ra par3ane para varSA kA abhAva, janatA ko kaSTa, agnibhaya kI prApti, viSaile jantuoM kA AtaMka aura tUphAnoM kA varcasva banA rahatA hai| 8 ASAr3ha mAha meM maMgalavAra ko gandharvanagara ke darzana hone para anna sastA hotA hai, sonA aura cA~dI ke bhAva meM girAvaTa AtI hai, deza kA Arthika vikAsa hotA hai, sAmAjika sauhArdratA bar3hatI hai aura varSA acchI hotI hai / kevala lohe ke vyApAriyoM ko Arthika hAni sahana karanI par3atI hai / ASADha mAha meM budhavAra ko gandharvanagara ke darzana hone para acchI varSA hotI hai, janatA ko sAdhAraNa kaSTa hotA hai, vyApAra meM sAdhAraNa lAbha milatA hai aura vajrapAta kA bhaya adhika rahatA hai| AdhAra mAha meM guruvAra ko gandharvanagara ke darzana hone para sabhI prakAra kI sukha* zAnti prApta hotI hai| ASAr3ha mAha meM zukravAra ko gandharvanagara ke darzana * hone para varSA sAdhAraNa hotI hai / vastra aura kala-purjI ke vyApAra meM adhika lAbha hotA hai| pratidina prayoga meM Ane vAlI vastuyeM maha~ga ho jAtI hai| ASAr3ha mAha meM zanivAra ko gandharvanagara ke darzana hone para *varSI sAdhAraNa hogI aura vyApAriyoM ko kaSTa hogA / prAvaNa ke mahine meM gandharvanagara yadi maMgalavAra ke dina dikhalAI par3e to usa mAha meM varSA kI kamI hogI / phasala sAdhAraNa hogI aura meM Apasa meM kalaha kI vRddhi hogI / zrAvaNa ke mahine meM gandharvajagara yadi / budhavAra ke dina dikhalAI par3e to alpavarSA hogI / vastra, sonA aura cA~dI kA bhAva kama ho jAyegA parantu sabhI prakAra ke anna ke bhAvoM meM vRddhi hogI / zrAvaNa ke mahine meM gandharvanagara yadi guruvAra ke dina dikhalAI par3e to varSA acchI hogI aura janasAmAnya ke Ananda meM vRddhi / hogI / zrAvaNa ke mahine meM gandharvanagara yadi zukravAra ke dina dikhalAI par3e to vyApAra meM hAni aura janatA kI kaSTa hogaa| zrAvaNa ke mahine meM * gandharvanagara yadi zanivAra ke dina dikhalAI par3e to ghora durbhikSa hogA aisA jAnanA caahiye| bhAdrapada mAha meM gandharvanagara maMgalavAra ke dina dikhAI dene para alpavarSA ke kAraNa janatA ko kaSTa aura Arthika hAji kA sAmanA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --limittazAstrama - * karanA par3atA hai / bhAdrapada mAha meM gandharvanagara budhavAra ke dina dikhaaii| dene para subhikSatA kA vistAra hotA hai, vyApAra meM lAbha bahuta hotA hai| se parantu pazuoM meM roga phailane kI sambhAvanA bar3ha jAtI hai| bhAdrapada mAha meM * gandharvanagara guruvAra ke dina dikhAI dene para ativRSTi, rAjA kI mRtyu / aura nAgarikoM meM azAnti hotI hai| bhAdrapada mAha meM gandharvanagara zukravAra ke dina dikhAI dene para janatA ko vipadA, vyApAra meM hAni aura aneka * prakAra ke upadrava hote haiM / bhAdrapada mAha meM gandharvanagara zanivAra ke dina / dikhAI dene para varSA kama hone ke kAraNa dhAnya maha~gA ho jaayegaa| Azvina mAha meM saMgAlavAra ko gandharvanagara dRSTigocara hone para zIta kA prakopa bar3hegA, deza kA vikAsa aura khanija padArthoM meM bhultaa| hotI hai / Azvina mAha meM budhavAra ko gandharvanagara dRSTigocara hone para acchI varSA hogI parantu dhAnya maha~gA hogA / Azvina mAha meM guruvAra * ko gandharvanagara dRSTigocara hone para usase AThaveM dina ghora varSA hogI / vyApArI varga ke lie usadina gandharvanagara dekhanA zubha mAnA gayA hai / Azvina mAha meM zukravAra ko gandharvanagara daSTigocara hoje para dhana aura jana kI vRddhi hokara nAgarikoM meM Ananda vikasita hotA hai / Azvina mAha meM zanivAra ko gandharvajagara dRSTigocara hone para janatA ko sAdhAraNa kaSTa hotA hai / varSA acchI hotI hai| kArtika mAsa meM maMgalavAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to agni kA prakopa, vyApAra meM hAni aura deza meM azAnti hotI hai| kArtika mAsa meM budhavAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to zIta ke prakopa se manuSya aura prANiyoM ko apAra kaSTa hotA hai| kArtika mAsa meM guruvAra ko. gandharvanagara dikhalAI par3e to janatA ko apAra kaSTa hotA hai / kucha jyotirvidoM ke matAnusAra aisA gandharvajagara dekhanA audyogika vikAsa ke lie uttama hai / kArtika mAsa meM zukravAra ko gandharvanagara dikhalAI par3e to janatA meM sahayogabhAvanA kI vRddhi hotI hai| kArtika mAsa meM zanivAra, ko gandharvanagara dikhalAI par3e to hiMsapazuoM ke dvArA manuSyoM ko kaSTa 6 hogaa| aise gandharvanagara kA dikhanA vyApAra ke lie bhI zubha nahIM hai| . mArgazIrSa ke mahine meM maMgalavAra ko gandharvanagara dekhane se acchI' 6 varSA ke kAraNa phasala uttama hotI hai| mArgazIrSa ke mahine meM budhavAra ko Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nirmitazAstrama - 67 gandharvanagara dekhane se janatA ko kaSTa hotA hai / mArgazIrSa ke mahine meN| guruvAra ko gandharvanagara dekhane se deza kA sarvAMgINa vikAsa hotA hai / mArgazIrSa ke mahine meM zukravAra ko gandharvanagara dekhane se sukha aura Arogya kA varddhana hotA hai / mArgazIrSa ke mahine meM zanivAra ko , gandharvanagara dekhane se sukha aura Arogya kI hAni hotI hai| yadi usadina sAyaMkAla meM pazcima dizA meM gandharvanagara dikheM to mArakATa aura lUTapATa, kI sthiti banane kI pUrNa sambhAvanA hotI hai| pauSa mAsa meM maMgalavAra ke dina dikhAI dene vAlA gandharvanagara meM janatA ko kaSTa pahu~cAtA hai / pauSa mAsa meM budhavAra ke dina dikhAI dene vAlA gandharvanagara dhAnya ke bhAva meM sastApana aura sone-cAMdI ke bhAva meM vRddhi kA saMketa detA hai / pauSa mAsa meM guruvAra ke dina dikhAI dene vAlA mandharvanagara janatA ke saukhya kA varddhana karatA hai| pauSa mAsa meM zukravAra ke dina dikhAI dene vAlA gandharvanagara ghanaghora varSA aura Arthika kaSTa ko sUcita karatA hai / pauSa mAsa meM zanivAra ke dina dikhAI dene / vAlA gandharvanagara rAjA aura prajA ke lie apAra hAnikAraka hai| mAgha mAsa meM gandharvanagara yadi maMgalavAra ko dikhAI de to caitrIya phasala ati uttama hogI, lauhavyApAra meM lAbha hogA , rabara yA / goMda ke vyApAra meM hAni hogI, rAjanItika upadrava hoMge aura deza meM OM azAnti phailegI / mAgha mAsa meM gandharvanagara yadi budhavAra ko dikhAI deveM to uttama varSA, Arthika vikAsa aura zAnti kI vRddhi ko prakaTa karatA hai| mAgha mAsa meM gandharvanagara yadi guruvAra ko dikhAI deveM to * subhikSatA aura prasannatA kA kAraNa samajhanA cAhiye / mAgha mAsa meM gandharvanagara yadi zukravAra ko dikhAI dekheM to zAnti, lAbha aura Ananda ke vikAsa kA sUcaka hai / mAgha mAsa meM gandharvajagara yadi zanivAra ko dikhAI de to apAra kaSTa hogA / lekina usa dina prAtaHkAla gandharvanagara kA dikhanA zubha hai| phAlguna mAsa meM maMgalavAra ke dina gandharvanagara kA dikhAI denaa| gehU~, dhAna, jvAra, jau, gannA Adi ke bhAvoM ke bar3hane kA saMketakArI - mAnA gayA hai| aisA gandharvanagara vyApAriyoM , rAjanetAoM evaM kalAkAroM " kI dRSTi se uttama mAnA gayA hai / phAlguna mAsa meM budhavAra ke dina Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --niminazAstrama -- gandharvanagara kA dikhAI denA phasala kI kamI, rAjA yA zAsakIya adhikArI kA vinAza, paMcAyata meM matabheda aura sone-cAMdI ke vyApAra meM lAbha kA gujAra meM guruvAra ke dina gandharvanagara kA dikhAI denA pIle vastuoM ke bhAva kA girane kA saMketa karatA hai| isase yaha bhI jAnA jAtA hai ki lAla raMga kI vastuoM ke bhAva bar3heMge / phAlguna . mAsa meM zukravAra ke dina gandharvanagara kA dikhAI denA varSA ke samaya para par3ane kI sambhAvanA ko abhivyakta karatA hai| aise gandharvanagara se patthara aura cUne ke vyApAra meM vizeSa lAbha hotA hai parantu jUTa Adi ke vyApAra: meM ghATA hotA hai / phAlguna mAsa meM zanivAra ke dina gandharvanagara kA dikhAI denA zubha varSA aura acchI phasala kA saMketa karatA hai| gandharvanagara ke viSaya meM itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki usakA phalAdeza avagata karate samaya usakI AkRti, raMga, saumyatA athavA kurUpatA para bhI dhyAna denA par3atA hai| - jo gandharvanagara jitanA adhika svaccha hogA usakA phala utanA hI acchA aura pUrNa hogaa| kurupa aura aspaSTa dikhane vAle gandharvanagara tukA phala atizaya alpa hotA hai / pUrvAhnAdi kAla ke kAraNa se phala meM bhI 1 antara hotA hai| granthakartA ne dizA, Rtu aura raMga ke AdhAra se gandharvanagara ke phala kA varNana vistAra se kiyA hI hai| va varAhamihira ne uttara, pUrva, dakSiNa aura pazcima dizA ke gandharva -nagara kA phala kramazaH purohita, rAjA, senApati aura yuvarAja ko vighnakAraka mAnA hai| zveta, rakta, pIta aura kRSNavarNa ke gandharvanagara ko kramazaH brAhmaNa, kSatriya, vaizya va zudroM ke nAza kA kAraNa mAnA hai| yadi sabhI dizAoM meM gandharvanagara dikhAI deveM tI rAjA aura rAjya ina donoM ke lie atyanta bhayaprada hai| yadi gandharvanagara dhUma, agni yA indradhanuSa ke samAna ho to cora aura vanavAsiyoM ke lie mahAna kaSTakAraka hai| pANDuraMga kA gandharvanagara vajrapAta kA sUcaka hai| aneka varNo kI patAkA se yukta gandharvanagara mukhyarUpa se mahAbhayaMkara yuddha hone kI sUcanA detA hai| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpalapatana prakaraNa uppalayANaya paDaNaM uppAya NimittakAraNaM chANaM / jai upalayA paDatA bahuviharUvehi savvatya // 148 // artha : nimittazAstram pattharoM kA par3anA kaI taraha se hotA hai aura patthara bhI aneka taraha ke hote haiN| isalie unakA nimitta batAtA hU~ / 69 mAlA saricchasarisaM khajjUrIphalasamANarUvAva / jaya NivarDatiyakarayA tattha subhikkhaMti NAyavvaM // 149 // artha : jahA~ para cAvala, gireM, vahA~ para subhikSa hogA / sarasoM athavA khajUra ke phala ke samAna patthara vAdhIphalasarisAvA maMjUsAvArasarisa rUvAva / jaya nivaDaMtiya karayA tattha subhikkhaMti NAyavyaM // 150 // artha : bera, mUMga aura arahara ke samAna pattharoM kA par3anA subhikSa ko karane vAlA hai aisA jAnanA cAhiye / saMbukka suttisarisA ghoraM varisaMkaraM Niveitti / jai viDaMti rasANAM vabhUda varisAgamA bhaNiyA // 151 // artha : zaMkha aura zukti ke samAna zubha va choTe athavA masUra ke samAna patthara gire to ve pAnI barasane kI sUcanA dete haiM / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram maMDukka kuMbhasarisA gajadaMtasamANa rUvase kAsA / jai dIsaMta paDatA desaviNAsaM tu NAyavvaM // 152 // artha : 70 meMDhaka, ghar3e yA hAthI ke hA~ta ke samAna patthara barasane para deza kA ' avazya nAza hogA / karikuMbhachattasarisA thAlI vajjoyamA jai paDaMti / kuvvaMti desaNAsaM rAyANaM savvA viNAsaMti // 153 // artha : ghar3A, hAthI, chatra, thAlI aura vajra ke AkAra ko dhAraNa karane vAle patthara girane para deza kA nAza hotA hai va rAjA kI mRtyu hotI hai / prakaraNa kA vizeSArthaM AkAza se akasmAt pattharoM kI varSA hotI hai| unake kAraNa se prApta hone vAle zubha aura azubha phaloM kA varNana isa upalapatana nAmaka prakaraNa meM kiyA gayA hai| jisa kSetra meM cAvala ke samAna AkAra vAle patthara barasate haiM, usa deza meM subhikSa phailegA / yahI phala sarasoM ke samAna, khajUra ke samAna, bera ke samAna, mUMga ke samAna aura arahara ke samAna pattharoM ke par3ane para hotA hai| jisa kSetra meM zaMkha aura zukti ke samAna AkAra vAle athavA masUra ke samAna patthara barasate haiM, usa deza meM nikaTa bhaviSya meM acchI varSA hone 'vAlI hai aisA jAnanA cAhiye / .. jisa kSetra meM meMDhaka, ghar3e aura hAthiyoM ke dA~toM ke samAna AkAra, vAle patthara barasate haiM, usa deza kA nAza avazya hI hogA / jisa kSetra meM hAthI, chatra, thAlI aura vajra ke samAna AkAra vAle 'patthara barasate haiM, usa deza kA nAza to avazya hogA, sAtha meM rAjA kI mRtyu bhI ho jAyegI / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama llatAprakaraNa iMdammi disAbhAejai vijjsNpyaasejsthaa| vAummAsiyavarisaMtasthaya hohiNtnnaayvvN||154|| artha : yadi uttaradizA kI ora bijalI camake to havA calakara pAnI / pdd'egaa| aggIyejai dIsaivAhI maraNaMcatatthako vedi| tymaasiyNcvrisNmaasNtunnvrsedevo||155|| artha : agneyakoNa meM bijalI camake to vyAdhi va mRtyu kI sUcaka hai| tathA tIna mAha taka pAnI barasegA aisA vaha batAtI hai| hai visaegAmeNayaretassa vinnaasohvinnihicho| ra ahidaMsamasayamUsaya upttiinnsthisNdeho||156|| artha :va usase zahara athavA gA~va kA avazya nukasAna hogA aura sarvatra DAMsa, macchara va cUhoM kI utpatti hogii| isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| va jammAdupuNo divo subhikkha arogiyAhavai vijjuu| saakunnigbhnnaasNbaalvinnaasNcnniymenn||157|| artha : dakSiNadizA meM bijalI camakane para subhikSa aura nirogatA kii| sUcanA detI hai, parantu garbha kA nAza va baccoM ko duHkha bhI hotA hai| vAummAsiya vrisNkaalekaaleyvaarisyedevo| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazArazrama jinneriidisaayevijjlvNtiiydiisijj||158|| artha :kI yadi naiRtyakoNa meM bijalI camake to havA adhika calegI tathA samaya para pAnI brsegaa| aha kyaccha disAya bAyadivAI viNAsae vrisN| corA haMtiya bahuyAdaMsaviNAsaM kunniraayaa||159|| artha : yadi vAyavyakoNa meM bijalI camakeM to havA adhika calegI parantu pAnI kama pdd'egaa| cora adhika hoMge va rAjya va deza kA nAza hogaa| ahavAruNIya dilabahuvarisai kuNaikhema subhikkhN| vAyavverogabhayaM vippANa bhyNkrovijjuu||160|| artha :e varuNadizA meM camakatI huI bijalI kuzala aura subhikSa kA kAraNa hai| vAyavyadizA kI bijalI roga kA bhaya aura brAhmaNoM ko bhaya kA "kAraNa hai| bahuparisaijaiiMdosassANayatassa hoinnippttii| somAejaidIsaisIyalavAyuvva vijjuu||161|| artha : yadi bijalI pazcimadizA meM camaka rahI ho to varSA bahuta acchI ahogI / usa nagara meM acchA anAja hogA aura havA ThaNDI clegii| ahvaaraayvinnaasNcoraannbhyNahnnivedei| iisaanniinnusubhikkhNrogohaanniiyvaahinnaasyrii||162|| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram artha : IzAnakoNa kI bijalI rAjamRtyu, corabhaya, subhikSa va rogahAni / ko batalAtI hai| prakaraNa kA vizeSArtha bijalI ke camakane ko vidyullatA yoga kahate haiN| pUrvadizA meM zveta yA pItavarNa kI bijalI kar3ake to varSA niyama se hogI / pUrva dizA meM raktavarNIya bijalI kar3akane para vAyu calegI pr| manda varSA hogI / manda-manda camakane ke sAtha jora-jora se bijalI kaike aura ekAeka AkAza se bAdala haTa jAveM to varSA ke sAtha ole par3eMge / pUrvadizA meM kezariyA raMbha kI bijalI camakane para agale dina / teja dhUpa par3egI va madhyAhnottara kAla meM atyadhika varSA hogii| yadi pazcimadizA meM sAdhAraNarUpa se madhyarAtri meM bijalI camakatI hai to teja dhUpa par3elo / snigdha vighuta yAde pazcimadizA meM / , kar3Ake ke zabda ke sAtha camakatI hai to dhUpa hone ke bAda jala kI varSA hotI hai / yahA~ para itanI bAta aura samajha lenA cAhiye ki jala kI varSA hai hai ke sAtha-sAtha tUphAna bhI rahatA hai / anekoM vRkSa dharAzAyI ho jAte haiM, aura pazu-pakSiyoM ko aneka prakAra ke kaSTa bhI hote haiN| jisa samaya AkAza bAdaloM se AcchAdita ho, cAroM ora andhakAra chAyA huA ho, usa samaya nIle raMga kA prakAza karatI huI bijalI camake, sAtha hI bhayaMkara zabdoM kI AvAja bhI ho to agale dina tIna vAyu bahane kI sUcanA samajhAnI cAhiye aura varSA bhI tIna dinoM ke bAda hotI hai aisA isa nimitta se samajhanA cAhiye / phasala ke lie isa prakAra / hai kI bijalI vinAzakArI mAnI gaI hai| yadi pazcimadizA kI ora se vicitravarNa kI bijalI nikalakara cAroM ora ghUmatI huI camakatI ho to agale tIna dinoM meM varSA hogii| isa prakAra kI bijalI phasala meM bhI vRddhi karane vAlI hotI hai| gehU~, jau, dhAna aura Ikha kI vRddhi vizeSarUpa se hotI hai| yadi pazcimadizA meM raktavarNa kI prabhAvayukta bijalI dhIme-dhIme zabda ke sAtha uttaradizA kii| ora gamana karatI huI dikhAI par3e to agale dina teja havA calatI hai aura * bahuta teja dhUpa par3atI hai| isaprakAra kI bijalI do dinoM meM varSA hone kI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 nimittazAstrama sUcanA detI hai| jisa bijalI se razmiyA~ nikalatI ho, aisI bijalI pazcimadizA meM gar3agar3AhaTa zabda ke sAtha camake to nizcita rUpa se agale tIna dinoM taka varSA kA avarodha hotA hai / AkAza meM bAdala to chaaye| rahate haiM, parantu varSA nahIM hotii| kAle raMga ke bAdaloM meM pazcimadizA se pIle raMga kI vidyut dhArA / pravAhita ho aura yaha apane teja prakAza ke dvArA A~khoM meM cakAcauMdha utpanna kara de to varSA kama hogI aisA samajhanA cAhiye / havA ke saath| bUMdA-bA~dI hI hokara raha jAtI hai / dhUpa bhI itanI teja par3atI hai ki isa bUMdA-bA~dI kA bhI kucha prabhAva nahIM hotA / pazcima dizA kI ora se bijalI nikalakara pUrva dizA kI ora jAye to prAtaH meM kucha varSA hotI hai| aura isa varSA kA jala phasala ke lie atyadhika lAbhayukta siddha hotA hai| ataH phasala ke lie isaprakAra kI bijalI uttama mAnI gaI hai| uttaradizA meM bijalI camake to niyama se varSA hotI hai / uttara dizA meM kar3akar3AhaTa ke sAtha bijalI camake aura AkAza meM megha chAye hue haiM ho to prAtaHkAla meM bahuta teja varSA hotI hai| jaba gagana meM nIle raMga ke meM bAdala chAye ho aura usame pIle raMga kI bijalI camakatI ho to sAdhAraNa / varSA ke sAtha havA kA bhI prakopa samajhanA cAhiye / se jaba uttaradizA meM manda-manda zabda karatI huI bijalI kar3akatI hai, usa samaya havA calane kI hI sUcanA samajhanI cAhiye / hare aura pIle raMga ke bAdala AkAza meM hoM tathA uttaradizA meM raha-rahakara bijalI camakatI ho to varSA kA yoga vizeSarUpa se samajhanA cAhiye / yaha vRSTi sthAna se / sau kosa kI dUrI taka hotI hai tathA pRthvI jala se pUrita ho jAtI hai| * lAlaraMga ke bAdala jaba AkAza meM ho, usa samaya yadi dina meM bijalI kA prakAza dikhAI par3e to varSA ke abhAva kI sUcanA smjhnii| cAhiye / isaprakAra kI bijalI duSkAla par3ane kI bhI sUcanA detI hai / yadi isI prakAra kI bijalI ASADha mAha ke prArambha meM dikhAI par3e to usa varSa meM duSkAla kA yoga samajha lenA caahiye| pra vAyavyakoNa meM bijalI gar3agar3a zabda ke sAtha camake to alpa jala kI varSA samajhanI cAhiye / varSA ke kAla meM hI uktaprakAra kI bijalI, kA nimitta ghaTita hotA hai| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama [75 ] * IzAnakoNa meM tirachI camakatI huI bijalI pUrva dizA kI ora gamana kare to jala kI varSA hotI hai| yadi isa koNa kI bijalI garjanA ke sAtha camake to use tUphAna kI sUcanA samajhanI cAhiye / ASAr3ha aura zrAvaNa mAha meM uttama prakAra kI vidhuta kA yaha phala dhATata hotA hai| dakSiNadizA meM bijalI kA prakAza utpanna ho aura sapheda raMga / hai kI camaka dikhAI par3e to sAta dinoM taka lagAtAra jala kI varSA ho sakatI hai| dakSiNa dizA meM yadi mAtra bijalI kI hI camaka dikhAI pdd'e| to dhUpa hone kI sUcanA samajhanI cAhiye / jaba lAla aura kAle raMga ke bAdala AkAza meM chAe hue ho aura bAra-bAra tejI se bijalI camakatI ho / to sAdhAraNatayA pUre dina dhUpa rahane ke pazcAt rAta meM varSA hotI hai| dakSiNadizA se pUrva dizA meM gamana karatI huI bijalI camake aura uttara dizA meM isakA teja prakAza bhara jAye to tIna dinoM taka satata jala kI varSA hotI hai| yahA~ itanA aura vizeSarUpa se samajhA lenA cAhiye ki varSA / hai ke sAtha-sAtha ole bhI par3ate haiN| yadi isaprakAra kI bijalI zaradaRtu meM / camakatI hai to jiyama se ole hI paite haiM, jala kI varSA nahIM hotii| grISma Rtu meM ukta prakAra kI bijalI camakatI hai to vAyu ke sAtha teja dhUpa par3atI hai parantu varSA nahIM hotii| gola AkAra ke rUpa meM dakSiNadizA meM bijalI camake to Age Ane vAle gyAraha dinoM taka jala kI akhaMDita varSA hotI hai| isa prakAra kI bijalI ativRSTi kI sUcanA detI hai| ASAr3ha vaDhI pratipadA ko dakSiNadizA meM AvAjarahita bijalI 1 camakatI hai to AgAmI varSa meM phasala nikRSTa hotI hai / uttaradizA meM * AvAjarahita bijalI camakatI hai to phasala sAdhAraNa hotI hai / pazcima dizA meM AvAjarahita bijalI camakatI hai to phasala madhyama hotI hai aura pUrvadizA meM zabdarahita bijalI camakatI hai to usa varSa meM phasala bahuta acchI hotI hai| yadi inhIM dizAoM meM zabdasahita bijalI camake to krama se AdhI, tihAI, sAdhAraNataH pUrNa aura savAI phasala utpanna hotI hai| yadi ASADha vadI vditIyA caturthI se viddha ho aura usameM dakSiNa dizA se nikalatI huI bijalI uttaradizA kI ora jATo tathA isakI camaka bahuta teja ho to use ghora durbhikSa kI sUcanA samajhanI caahiye| isa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RKETAH [76 meM prakAra kI bijalI se varSA bhI avaruddha hotI hai / teja camacamAhaTa krtii| huI camakane vAlI bijalI ko varSA kA abhAva aura ghora upadrava kI sUcanA samajhanI caahiye| ra RtuoM ke anusAra bhI vidyut ke camakane se prApta hone vAle phala meM parivartatana hote rahate haiN| yathA - Izizirakratu :- mAya aura phAlguna mAsa meM Ane vAle Rtu ko zizira , / kahA jAtA hai / isa Rtu meM nIle yA pIle varNa kI bijalI camake tathA / AkAza sapheda varNa kA dikhAI par3e to DoloM ke sAtha-sAtha jalavarSA ra hotI hai / yaha varSA kRSi ke lie hAnikAraka hotI hai| mAgha kRSNA pratipadA ko bijalI camakatI hai to gur3a, cInI. mizrI hai, Adi vastuyeM maha~gI hotI haiM tathA kapar3A, sUta, kapAsa, ruI Adi vastuyeM / sastI ho jAtI haiN| zeSa vastuoM kA mUlya sAmAnya rahatA hai| isa dina meM bijalI kA marajanA bImAriyoM kI sUcanA bhI detA hai| * mAgha kRSNA dvitIyA, SaSThI aura aSTamI ko yadi pUrvadizA meM * bijalI dikhAI par3e to Ane vAle varSa meM adhika vyaktiyoM ke akAla * maraNa hone kI sUcanA samajhanI cAhiye / yadi candrabimba ke cAroM ora hai pariveSa hone para usa pariveSa ke samIpa hI bijalI camakatI huI dikhaaii| par3e to AgAmI ASAr3ha mAha meM acchI varSA hotI hai| mAgha kRSNA dvitIyA / ko garjanA ke sAtha bijalI dikhAI par3e to Ane vAle varSa meM phasalara sAdhAraNa tathA varSA kI kamI hotI hai| mAgha mAha kI pUrNimA ko madhyarAtri meM uttara aura dakSiNadizA meM camakatI huI bijalI dikhAI par3e to Ane vAlA varSa rASTra ke lie uttama * hotA hai / vyApAriyoM ko bhI sabhI vastuoM ke vyApAra meM lAbha hotA hai| yadi dUsarI rAtri meM candrodaya ke samaya hI aDatAlisa minaTa taka bijalI camakatI hai to Ane vAle varSa meM usa rASTra meM aneka prakAra kI vipattiyoM kA sAmanA karanA par3egA / phAlguna mAha kI kRSNa pakSa kI pratipadA, dvitIyA aura tRtIyA *ko megha AkAza meM chAe hue ho aura usameM pazcimadizA kI ora bijalI camakatI huI dikhAI par3e to Ane vAle varSa meM phasala acchI hotI hai aura tatkAla oloM ke sAtha-sAtha jala vRSTi hotI hai / yadi holI kI rAtri meM / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram (77) ra pUrvadizA meM bijalI camake to Ane vAle varSa meM akAla, varSA kA abhAva, bImAriyoM kI vRddhi evaM dhana-dhAnya kI hAni hotI hai| dakSiNa dizA meM ra bijalI camake to Ane vAle varSa meM sAdhAraNa varSA, cetaka kA vizeSa prakopa, anna evaM khanija padArtha sAmAnyarUpa se maha~ge hote haiN| pazcima dizA kI ora se nikalI sake to upahA. hAgaDe, ... Pi.barI. hatyAyeM evaM Ane vAle varSa meM aneka prakAra kI vipattiyoM kA Agamana hogaa| uttaradizA meM bijalI camake to agni kA bhaya, ApasI virodha, netAoM meM matabheda, Arambha meM vastuyeM sastI bAda meM mahaMgI hogI evaM Akarimaka durghaTanAoM meM vRddhi ho jAyegI / holI ke dina AkAza meM bAdaloM kA chAnA aura bijalI kA camakanA azubha hai| vasantakratu :- caitra aura vaizAkha mAha meM Ane vAle Rtu ko tasantaRtu kahA jAtA hai| isa Rtu meM bijalI kA camakanA prAyaH nirarthaka hotA hai| caitra kRSNA pratipadA ko AkAza meM bAdala vyApta ho aura bUMdAbA~dI ke sAtha-sAtha bijalI camake to Ane vAle varSa ke lie atyanta azubha hotA hai| phasala to naSTa hotI hI hai magara sAtha hI motI, mANikya Adi javAharAta bhI naSTa hote haiN| yadi usa dina devasika kAla meM bAdala meM chA jAye aura varSA ke sAtha bijalI camake to atyanta azubha hotA hai| AgAmI varSa ke lie ukta prakAra kA nimitta vizeSarUpa se azubha kI sUcanA detA hai / caitra kRSNa pratipadA tRtIyA se viddha ho tathA usa dina bharaNI nakSatra ho to isa dina camakane vAlI bijalI Ane vAle varSa meM manuSya aura pazuoM ke lie nAnA prakAra ke ariSToM kI sUcanA detI hai| 8 pazuoM meM AgAmI Azvina, kArtika, mAgha aura caitra mAha meM bhayAnaka ! roga phailatA hai tathA manuSyoM ko bhI inhIM mAhoM meM bImAriyA~ hotI haiN| isake bijalI ko bhUkampa kI sUcanA bhI samajhanI caahiye| caitra mAha kI pUrNimA ko acAnaka AkAza meM bAdala chA jAyeM aura pUrva aura pazcima dizA meM bijalI garaje to Ane vAlA varSa uttama rahatA hai aura varSA bhI acchI hotI hai| phasala ke lie yaha nimitta bahuta acchA hai / isaprakAra ke nimitta se sabhI vastuoM kA mUlya ghaTa jAtA hai| vaizAkha mAha kI pUrNimA ko dina meM teja dhUpa ho aura rAtri meM 1 bijalI camake to Ane vAle varSa meM varSA acchI hotI hai| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CREE: meM grISmaRtu:- jyeSTha aura ASAr3ha mAha meM Ane vAle Rtu ko grISmaRtu / kahA jAtA hai| isa Rtu meM sAdhAraNataH bijalI camake to varSA nahIM hotI hai| jyeSTha mAha meM bijalI camakane kA phala mAtra tIna dina ghaTita hotA hai. zeSa dinoM meM kucha bhI phala nahIM milatA / jyeSTha kRSNA pratipadA, jyeSTha / kRSNA amAvasyA aura pUrNimA ina tIna dinoM meM bijalI camakane pr| IvizeSa phala kI prApti hotI hai / yadi pratipadA ko madhyarAtri ke bAda nirabhra AkAza meM dakSiNa aura uttaradizA kI ora gamana karatI huI bijalI dikhAI par3e to Ane / vAle varSa ke lie aniSTakAraka phala hotA hai| pUrva aura pazcimadizA saMdhyAkAla ke do ghaMTe bAda taD-taD karatI huI bijalI isI dina dikhAI par3e to ghora durbhikSa aura zabdarahita bijalI dikhAI paDe to samayAnusAra, varSA hotI hai| amAvasyA ke dina bUMdA-bA~dI ke sAtha bijalI vamake to jaMgalI jAnavaroM ko kaSTa, dhAtuoM kI utpatti meM kamI evaM nAgarikoM meM paraspara kalaha hotA hai| jyeSTha mAha kI pUrNimA ko AkAza meM bijalI taD-tai zabda ke ra * sAtha camake to vaha Ane vAle varSa ke lie zubha hotI hai| usa varSa samaya ke anusAra varSA hogii| usa samaya meM dhana-dhAnya kI utpatti adhika parimANa meM hotI hai| varSAkratu:- zrAvaNa aura bhAdrapada meM Ane vAle Rtu ko varSARtu kahate haiN| isa Rtu meM tAmmravarNa kI bijalI camakatI hai to varSA kA avarodha avazya hotA hai| zrAvaNa mAha meM kRSNa pakSa kI pratipadA, dvitIyA, saptamI, ekAdazI, caturdazI aura amAvasyA Adi tithiyoM meM tathA zrAvaNa mAha meM zukla pakSa kI pratipadA, paMcamI, aSTamI. dAizI aura pUrNimA ina ! tithiyoM meM vidyut ke nimitta ko avagata kara lenA vizeSarUpa se mahatvapUrNa mAnA gayA hai| zeSa rahI tithiyoM meM lAla aura sapheda raMga kI bijalI camakane se varSA kA saMketa prApta hotA hai aura anya raMga kI bijalI camakane / kase varSA ke abhAva kA ssana hotA hai| zrAvaNa kRSNA pratipadA ko rAta meM lagAtAra do ghaNTe taka bijalI camakatI rahe to zrAvaNa mAha meM varSA kI kamI hotI hai| dvitIyA ko raha Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nirmitazAstram - rahakara bijalI camake tathA garjana bhI hotA ho to bhAdrapada meM kama varSA hotI hai aura zrAvaNa mAha meM sAdhAraNa varSA hotI hai| zrAvaNa kRSNA saptamI ko pIle raMga kI bijalI camake tathA 1 *AkAza meM nAnA raMga ke bAdala ekatrita ho to sAmAnyarUpa se varSA hotI hai| ekAdazI ko nirabha gagana meM bijalI camake to phasala meM kamI aura aneka prakAra se azAnti kI sUcanA samajhAnI caahiye| caturdazI ke dina yadi dina meM bijalI camake to uttama varSA hotii| hai aura rAta meM camake to sAdhAraNa varSA hotI hai| amAvasyA ke dvija yaDhi harita, jIla aura tAmavarNa kI bijalI camakatI rahe to varSA kA avarodha hotA hai| bhAdrapada mAha meM kRSNapakSa aura zuklapakSa kI pratipadA ko nirabha gagana meM bijalI camake to akAla kI sUcanA aura bAdaloM se AcchAdita / gagana meM bijalI camakatI huI dikhAI par3e to subhikSa kI sUcanA samajhanI / cAhiye / kRSNapakSa kI saptamI aura ekAdazI ko garjanA ke sAtha-sAtha / snigdha aura razmi se yukta bijalI camake to parama subhikSa kA vistAra hogA / samayAnusAra varSA hogI aura sabhI prakAra ke varSoM meM santoSa hogaa| evaM sabhI vastuyeM sastI hotI haiN| pUrNimA aura amAvasyA ko bUMdA-bUMdI ke sAtha-sAtha bijalI AvAja karatI huI camake to varSA acchI hotI hai / tathA phasala bhI acchI hotI hai| zarakkranu :- Azvina aura kArtika mAha meM Ane vAle Rtu ko meM - bijalI kA camakanA nirarthaka hotA hai / kevala dazahare ke dina bijalI camake to Ane vAle varSa ke lie azubha sUcanA samajhanI caahiye| kArtika mAha meM bhI bijalI camakane kA phala amAvasyA aura pUrNimA ke atirikta anya tithiyoM meM nahIM hotA hai / amAvasyA ko bijalI camakane se khAdhapadArtha maha~ge aura pUrNimA ko bijalI camakane ra se rAsAyanika padArtha maha~ge hote haiN| hemantakratu :- mArgazIrSa aura pauSa mAha meM Ane vAle Rtu ko hemanta * Rtu kahA jAtA hai| isa Rtu meM kAlI aura tAmravarNa kI bijalI camakane se varSA kA abhAva tathA lAla, harI, pIlI aura raMga-biraMge varNa kI bijalI 1 camakane se varSA hotI hai| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama ---- 80 meghayogaprakaraNa ahamaggAsira devevarasaijattheya desa nnyrmmi| somuyijittttmaaseslilNnniymennttthy||163|| artha : yadi mArgazIrSa mAha meM pAnI barase to jeTha mAha meM pAnI kA avazya nAza hogaa| ahaposamAsa varisai vijjalauNahayalammijai devo| chaTTemAse varisai bahuyaMcavapucaetattha||164|| artha : yadi pauSa mAsa meM bijalI camakate hue pAnI barase to ASAr3ha mAha ra se meM acchI barasAta hogii| ahmaahphmgunnesuydiitiinnbhiyaauabhaau| I cha uNavau mAse vrisidemuttinnaayvvo||165|| artha : mAgha aura phAlguna mAsa ke zuklapakSa meM yadi lagAtAra tIna dina varSA ho to chaThe mAha yA nauveM mAha meM pAnI avazya brsegaa| abbhaannemehpttiikaalekaalejhaapyaasijj| meM tohohadivAhibhayaM vAsararatteNa sNdeho||166|| artha : yadi AkAza meM bAdala chAye rahe aura prati samaya barasate rahe to vahA~ para rAta-dina vyAdhi rahegI / isameM kisIprakAra kA sandeha nahIM hai| aha kittiyAhivarasai sarasANaviNAsaNohavai devo| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama [81 / rohiNi suzupattI deesaviNazi saMdeho|16|| artha : kRtikAnakSatra meM yadi varSA hove to anAja kI hAni hotI hai| yadi rohiNInakSatra meM varSA hotI hai to deza kI hAni hotI hai| jaimayasirammivarasaitattha subhikkhaM tihoinnaayvvo| adAe cittalavo puNavvasemAsa vrisNti||168|| artha : mRgazira nakSatra meM pAnI barasane ghara avazya subhikSA hogA / yadi ArdrA nakSatra meM varSA hove to khaNDavRSTi hogI / yadi punarvasu nakSatra meM pAnI gire to eka mAha taka varSA hogI / pusse vAummAsaM sssaannyucchhoisNptti| asalesebahuudayaM sassANa vinnaasnnNhoii||169|| artha : yadi puSya nakSatra meM pAnI barase to zreSTha varSA hogI aura anAja acchA hogaa| yadi AzleSA nakSatra meM pAnI barase to anAja kI hAni hogii| __ maha phAguNI hivarasaikhema subhikkhaM hveinnaayvvN| hai uttaraphAguNi hatthekhema subhikkhaM viyaannaahi||170|| artha : yadi maghA va pUrvAphAlgunI nakSatra meM pAnI barase to kuzala aura subhikSa hotA hai| yadi uttarAphAlgunI aura hasta nakSatra meM pAnI barase to meM bhI yahI phala jAnanA caahiye| ___cittA himaMdavarisaM sAihimiha vaivAdi prikheuu| bhuvrisNcvisaahaaannuhaahennaavibhuvrisN||171|| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAryarata ..... artha :OM citrA nakSatra meM pAnI barasane para varSA manda hogI / yadi svAtI nakSatra meM pAnI par3e to varSA alpa hogI / vizAkhA yA anurAdhA nakSatra meM varSA hone para usa varSa pAnI khUba barasegA / jiTThisuaNNAdiThThImUleNudayaM NiraMtaraM dei| taihoi vAivarisaMuttarapuTveNa sNdeho||172|| artha : yadi jeSThA nakSatra meM pAnI barase to pAnI kI kamI hogI / mUla nakSatra meM varSA hone para pAnI acchA giregA / pUrvASAr3hA aura uttarASAr3hAI nakSatra meM pAnI barase to pAnI acchA barasegA va havA bhI clegii| isameM / kisIprakAra kA sandeha nahIM hai / hai savaNe kattiyamAse vrisNnnaaseinnsthisNdeho| udaye havaidhaNAe vrisideuunnsNdeho||173|| artha :OM zravaNa nakSatra meM yadi varSA ho to kArtika mAha meM pAnI kA nAza hogA aura yadi ghaniSThA nakSatra meM pAnI barase to varSA khUba hogii| sayabhisubhaddava AU puvyuttarayA vi bhujldiiti| revaIassiNi bharaNI vaasaarttesuhiditti||174|| artha :3 zatabhiSA, pUrvabhAdrapadA aura uttara bhAdrapadA ina tIna nakSatroM meM varSA hone para bahuta varSA hogI / revatI, azvinI athavA bharaNI ina tIna nakSatroM meM varSA honA sukhadAyaka hai| eerikkhavayogA vaasaasrsgddbhkaalmmi| o nniccvciNtyNtonnaannvidgsohnnohodii||175|| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CENSED nimittazAstrama 83 artha : jo nakSatroM ke yoga kahe gaye haiM, unheM garbhakAla kahA gayA hai| jo ' jJAnIjana inake anusAra kArya karate haiM unako nizcita hI phala milatA hai / prakaraNa kA vizeSArtha - sattAIsa nakSatra haiM / granthakarttA ne kisa nakSatra para varSa kI prathama varSA hone para kyA phala hotA hai? isakA varNana kiyA hI hai| anya saMhitA' granthoM meM prathama varSAMnakSatra ke phala nimnAMkita haiM1 = azvinI :- azvinI nakSatra ke prathama caraNa meM varSA kA Arambha hone se cAturmAsa meM acchI varSA hotI hai aura phasala bhI acchI hotI hai| vizeSataH caitrIya phasala acchI hotI hai| manuSya aura pazuoM ko sukhazAnti prApta hotI hai| yadyapi isa varSa vAyu aura agni kA adhika prakopa hotA hai, phira bhI kisI prakAra kI bar3I kSati nahIM hotI hai| grISma Rtu meM lU adhika calatI hai tathA garmI meM bhISaNatA hotI hai| deza ke netAoM meM matabheda aura upadrava hote haiN| vyApAriyoM ke lie yaha varSA lAbhadAyaka hotI hai / azvinI nakSatra kA prathama caraNa lagate hI varSA kA Arambha ho aura samasta nakSatra ke anta taka varSA hotI rahe to vaha varSa uttama nhiiN| rahatA hai| cAturmAsa ke uparAnta jala nahI barasatA, phasala bhI acchI nahIM hotI / azvinI nakSatra ke antima caraNa meM varSA hone para pauSa meM varSA kA abhAva tathA phAlguna meM varSA kA bodha hotA hai| isa caraNa meM varSA kA Arambha honA sAdhAraNa hotA hai| vastuoM ke bhAva nIce rahate hai| Azvina mAsa se vastuoM ke bhAvoM meM unnati hotI hai| vyApArioM meM azAnti rahatI hai| prAyaH bAjArabhAva asthira rahatA hai| azvinI nakSatra ke caturtha caraNa meM varSA kA Arambha hone para uttama varSA aura acchI phasala hotI hai| 2= bharaNI :- bharaNI nakSatra meM varSA kA Arambha hone para varSA kA abhAva rahatA hai athavA alpavarSA hotI hai| phasala ke lie ukta varSA acchI : Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nimitazAstrama nahIM hotii| ukta nakSatra kI varSA bImAriyoM ko phailAtI hai / yadi bharaNI nakSatra kA kSaya ho aura kRttikA nakSatra meM varSA ho to uttama hai| bharaNI prathama aura tRtIya caraNa kI varSA uttama hai| janatA meM zAnti rahatI hai aura phasala bhI acchI rahatI hai| bharaNI nakSatra meM vditIya aura caturtha caraNa meM varSA hone para varSA kA abhAva aura phasala kA abhAva rahatA hai| sabhI vastuyeM prAyaH maha~gI ho jAtI haiM, vyApAriyoM ke lie ukta varSA se sAdhAraNa lAbha hotA hai| isa varSA se aneka prakAra kI vyAdhiyA~ phailatI hai| 84 3 = kRttikA :- kRttikA nakSatra meM varSa kI prathama varSA hone para anAja kI hAni hotI hai| ativRSTi yA anAvRSTi meM se kisI eka kA yoga usa varSa ho sakatA hai| 14 - rohiNI : = isa nakSatra meM varSA kA Arambha hone para asamaya meM varSA hotI hai| deza kI hAni hotI hai / aneka prakAra kI vyAdhiyA~ aura anAja kI maha~gAI phailane kA naya satata aA rahatA hai| paraspara meM kalaha aura visaMvAda hotA hai / 5 = mRgazira mRgazira nakSatra meM prathama varSA hone para sarvatra subhikSa 'hotA hai| phasala kI utpatti ThIka mAtrA meM hotI hai / :" yadi sUryanakSatra mRgazira ho to khaNDavRSTi kA yoga hotA hai. kRSi meM aneka prakAra ke roga lagate haiN| yaha varSA vyApAriyoM ke lie zubha nahIM hai| rAjA ko bhI yaha varSA kaSTaprada hai / 6 = ArdrA :- ArdrA nakSatra meM varSa kI prathama varSA hone para khaNDavRSTi kA yoga rahatA hai| phasala pramANa se AdhI hotI hai| cInI aura gur3a kA bhAva 'sastA ho jaayegaa| zvetavarNa kI vastuyeM maha~gI ho jAyegI / 7 = punarvasu :- punarvasu nakSatra meM yadi varSa kI prathama varSA hotI hai to eka mAhataka lagAtAra varSA hotI hai| ativRSTi se phasala kI hAni hotI hai| sarvatra azAnti aura asantoSa phailatA hai| janatA dharma kI ora unmukha hotI hai / 8 = puSya :- puSya nakSatra meM prathama jalavarSA hone para eka varSaparyanta 'samayAnukUla jala kI varSA hotI hai| kRSi uttama hotI hai| khAdyAnnoM ke 'atirikta phala aura mevoM kI utpatti adhika mAtrA meM hotI hai / samasta 190451 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimitazAstram - [85 vastuoM ke bhAva girate haiM / janatA meM zAnti rahatI hai| prazAsaka varga meM samRddhi bar3hatI hai| jana sAdhAraNa meM paraspara vizvAsa aura sahayoga kI saMbhAvanA kA vikAsa hotA hai| 9. AzleSA :- AzleSA nakSatra meM prathama varSA hone para varSA uttama nahIM hotii| janatA ma asantoSa aura azAnti phailatA hai| sarvatra anAja, kI kamI satAtI hai| agnibhaya aura zastrabhaya se janatA AtaMkita rahatI OM hai| arAjakatA kI vRddhi hotI hai| ka isa nakSatra meM teja vAyu ke sAtha varSA hone para ukta pradeza meM kaSTa hotA hai| dhUla aura kaMkar3a-pattharoM ke sAtha varSA ho to usa pradeza meM avazya hI akAla pdd'egaa| aisI varSA prazAsakoM ke lie kaSTakAraka hotI 10 = madhA :- yadi prathama varSA maghA nakSatra meM hotI hai to zeSa varSA samayAnukUla hogI, usase phasala bhI acchI hogii| janatA meM sarvatomukhena * amanacaina vyApta hogaa| ukta nakSatra kI varSA kalAkAra aura zilpakAroM / ke lie kaSTaprada hai, manoraMjaka sAdhanoM meM kamI AyegI / rAjanItika aura sAmAjika dRSTi se yaha varSA sAmAnya phaladAyaka hai| 11 = pUrvAphAlgunI :- isa nakSatra kI varSA kA phala maghAnakSatra meM hone vAlI varSA ke phala ke samAna jAnanA caahiye| 52 = uttarA phAlgunI:- yadi uttarA phAlgunI nakSatra meM prathama varSA hotI hai to subhikSa aura Ajanda kA vistAra hotA hai / varSA kA pramANa * acchA hogA, phasala acchI hogI / khAsakara dhAna kI phasala bahuta acchI hogI / isa varSA kA phala pazu-pakSiyoM ke lie bhI lAbhaprada hai| ukta 6 nakSatra kI varSA Arthika vikAsa meM sahayoginI hotI hai| deza meM kala kArakhAnoM aura vyApAra kI vRddhi hogii| *13 = hasta :- isa nakSatra kI varSA kA phala uttarA phAlgunI nakSatra meM hone vAlI varSA ke phala ke samAja jAnanA caahiye| *14 = citrA:- citrA nakSatra meM prathama varSA hone se usa varSa varSA bahuta kama hotI hai, phira bhI bhAdrapada aura Azvina mAha meM varSA acchI hotI hai| 15 - svAtI:- svAtI nakSatra meM prathama varSA hoje se usa varSa varSA bahuta kama hotI hai parantu yaha varSA Azvina mAha meM samAdhAnakAraka jalavarSA / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namitazAstrama kA saMketa karatI hai| e- vizAkhA:- vizAkhA nakSatra meM prathama varSA hone para usa varSa meM se bahuta jalavAcha hotI hai| prathama varSA meM hI tAlAba aura pokhare bhara jaayeNge| dhAna, gehU~, jUTa aura tilahana Adi kI phasala apekSAkRta bahuta acchI hotI hai| vyApAra kI dRSTi se vaha varSa acchA mAnA gayA hai| 17 = anurAdhA :- anurAdhA nakSatra meM prathama varSA hone se jalavRSTi to. atyadhika hogI parantu isake prabhAva se gehU~ para roga kA AkramaNa hogaa| ganne kI phasala bahuta acchI hogI / yaha varSA vyapAra kI dRSTi se zubha saMketa hai| deza ke Arthika vikAsa tathA kalA-kauzala kI unnati meM yaha varSA sahayoginI mAnI gayI hai| *18 = jeSThA:- isa nakSatra kI prathama varSA usa varSa meM alpavarSA hone kA saMketa karatI hai| isase pazuyoM ko kaSTa hotA hai| nAga ke abhAva se maveziyoM kA mUlya sastA ho jAtA hai / dUdha kI utpatti kama hogii| ukta varSA se deza ko Arthika hAni hogI / cecaka Adi saMkrAmaka rogoM kI vRddhi hogii| senA meM virodha aura janatA meM upadrava hoNge| yaha varSA bhAdrapada aura Azvina ke mAha meM kevala sAta dinoM kI varSA ko prakaTa karatI hai| isa varSA se phAlguna mAha meM ghanaghora varSA kI sUcanA dete hai. jisase phasala kI hAni hotI hai| 19 = mUla :- mUla nakSatra meM varSa kI prathama varSA hone se usa varSa varSA acchI hotI hai; phasala bahuta acchI hotI hai| vizeSarUpa se bhAdrapada aura Acina mAha meM ucita samaya para ucita mAtrA meM varSAratI hai| vyApArika dRSTi se yaha varSA lAbhadAyaka hai| yaha varSA khanija padArtha aura vanasampatti hai * kI vRddhi meM kAraNa hotI hai| mUla nakSatra meM yadi garjanA ke sAtha barSA ho to mAgha meM bhI jalavarSA hotI hai| yadi bijalI adhika kar3ake to phasala meM kamI AtI hai| zAnta eka aura mandavAyu ke sAtha varSA hone para phasala atyuttama hogI / canA anya anAjoM kI apekSA se maha~gA rhegaa| 20 = pUrvASAr3hA :- isa nakSatra meM prathama varSA hone para adhikAMza mUla nakSatra meM varSA ke hone se prApta hone vAle phaloM ke samAna hI phala prApta 1 hote haiN| . Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama ---nimittazAstram - [87 21 = uttarASAr3hA :- uttarASAr3hA nakSatra meM prathama varSA hotI hai tathA havA meM bhI tejI ho to caitrIya phasala bahuta acchI hogI / agahanI dhAma bhI kA acchA hogA parantu kArtikI anAja meM kamI AyegI / nadiyoM meM bAr3ha Ane se janajIvana astAvyasta hogA / bhAdrapada aura pauSa mAha meM havA calatI hai, jisase phasala ko kSati pahuMcatI hai|| 22 = zravaNa :- zravaNa nakSatra meM varSa kI prathama varSA hone para kArtika mAha meM jalAbhAva hogA parantu zeSa mAha meM jalavarSA acchI hogI / bhAdrapada / * mAha meM apekSAkRta acchI varSA hogI aura usase dhAna, makaI, jvAra aura ra bAjarA kI phasaleM bahuta acchI hogii| azvina mAha ke zuklapakSa meM bhI acchI varSA hogI. jisase lora para kIr3A lanAkara zAsa phasala kI hAni hotI hai| ukta nakSatra kI varSA Azvina,kArtika aura caitra ke mAha meM roga kI sUcanA detI hai| striyoM kI dRSTi se yaha varSA lAbhadAyaka hai| 23 = dhaniSThA :- dhaniSThA nakSatra kI prathama varSA zrAvaNa, bhAdrapada, Azvina, kArtika, mAgha aura vaizAkha mAha meM ghanaghora varSA kI sUcanA / detI hai| ativRSTi ke kAraNa kisI-kisI sthAna para phasala kI hAmi / hogii| Arthika dRSTi se ukta varSA lAbhadAyaka hotI hai| deza ke vaibhava kI bhI vRddhi hotI hai| yadi yaha varSA garjana aura tarjana ke sAtha hotI hai ukta phala kA caturthAMza hI prApta hotA hai| vyApAra ke lie aisI varSA madhyama phaladAyaka hai| videzoM se vyApArika sambandha bar3hatA hai| dhaniSThA nakSatra kI prathama ghaTikA meM varSA ho topaH prApti pUrNarupa se hotI hai parantu antima tIna ghaTikA meM varSA hone para phala sAdhAraNa hI hotA hai| 24 = zatabhiSA :- zatabhiSA nakSatra meM varSa kI prathama varSA hone para pAlI bahuta barasatA hai / agahanI phasala madhyama hotI hai parantu kSetrIya phasala acchI hotI hai| yadhapi vyApAra meM hAni hotI hai, magara jUTa aura cInI ke vyApAra meM sAdhAraNa lAbha hotA hai| 225 = pUrvAbhAdrapadA :- yadi varSa kI prathama varSA pUrvabhAdrapadA nakSatra ke prathama pA~ca ghaTikAoM meM hotI hai to varSA aura phasala madhyama hotI hai| mAgha mAha meM varSA kA abhAva ho jAne se caitrIya phasala meM kamI hotI hai| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --nimittazAstram - [88 yadyapi cAturmAsa meM varSA acchI hotI hai phira bhI phasala meM nyUnatA hI pAyI jAtI hai| pUrvabhAdrapadA nakSatra ke antima ghaTikAoM meM jalavarSA hone para agahana meM acchI varSA hotI hai, phasala bhI acchI hotI hai| ma yadi ukta nakSatra ke madhyabhAga meM varSA hotI hai to avazyakatAnusAra jala barasane se phasala acchI hotI hai ! ukta varSA vyApAriyoM ke lie hAnikaraka hotI hai| ra yadi uttarAbhAdrapadA nakSatra se viddha hokara pUrvAbhAdrapadA nakSatra meM varSA honA zAsakoM ke lie azubhakAraka hai| isase deza kI samRddhi meM kamI AtI hai| 126 - utarAbhAdrapadA :- uttarAbhAdrapadA nakSatra meM prathama varSA ho to cAturmAsa meM varSA acchI hotI hai| adhika vRSTi ke kAraNa phasala naSTa hone ke kI pUrNa sambhAvanA rahatI hai| kArtikI phasala meM kamI AtI hai parantu kSetrIya phasala acchI hotI hai| jvAra aura bAjarA kI phasala atyalpa hotii| Nagar uttarAbhAdrapadA nakSatra ke prathama caraNa meM varSA Arambha hokara banda ho jAve to kArtika mAha meM pAnI nahIM barasatA parantu zeSa mAha meM varSA hai hotI hai aura phasala acchI hotI hai| vidvatIya caraNa meM varSA hokara tRtiiy| caraNa meM samApta hone para varSA samayAnukUla hogI / tRtIya caraNa meM varSA hone para cAturmAsa meM varSA hone ke sAtha-sAtha mArgazIrSa aura mAgha mAha meM bhI paryApta varSA hotI hai / caturtha caraNa meM varSA Arambha hone para bhAdrapada / mAha meM atyalpa pAnI barasatA hai| Azvina mAha meM ati-sAdhAraNa varSA / hotI hai| mAgha mAsa meM varSA ke kAraNa gehU~ aura cane kI phasala acchI hotI 227. revatI :- varSa kI prathama varSA revatI nakSatra meM hone para sAre anAjoM / kA bhAva U~cA-nIcA ho jAtA hai / varSA sAdhAraNataH acchI hotI hai| isa varSA meM zrAvaNa mAsa ke zuklapakSa meM kevala pA~ca dina hI varSA hogii| bhAdrapada aura Azvina mAsa meM yatheSTa jala barasatA hai / bhAdrapada mAsa meM vastra aura sAre anAja maha~ge ho jaayeNge| kartika mAsa ke anta meM bhI varSA hogii| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ling nimittazAstrama 89 revatI nakSatra ke prathama caraNa meM varSA hone para cAturmAsa meM acchI kSatrI varSA kA 'varSA hogii| pauSa aura mAgha mAsa meM bhI varSA kA yoga hogaa| vastuoM ke bhAva acche rahate haiN| gur3a ke vyApAra meM acchA lAbha hogaa| deza meM subhikSa aura zAnti rahatI hai / yadi jAtA hai to phasala, madhyama hotI hai, kyoMki ativRSTi phasala ko hAni pahu~cAtI hai| caitrIya phasala uttama hotI hai| agahanI phasala meM kamI nahIM AtI kevala kArtikIya phasala meM kamI AtI hai| moTe anAjoM kI utpatti kama hotI hai| zrAvaNa mAsa meM pratyeka vastu maha~gI ho jAtI hai / yadi revatI nakSatra ke tRtIya caraNa meM varSA ho to bhAdrapada mAsa sUkhA jAtA hai, kevala halkI varSA hokara ruka jAtI hai| Azvina mAsa meM acchI varSA hotI hai, jisase phasala acchI hotI hai| zrAvaNa se Azvina mAsa taka sabhI prakAra kA anAja maha~gA rahatA hai| anya vastuoM meM sAdhAraNa lAbha hotA hai| ghI kA bhAva adhika U~cA rahatA hai| rogoM ke. kAraNa maveziyoM kI kSati hotI hai| gehUM, canA aura gur3a kA bhAva sastA rahatA hai| mUlyavAna dhAtuoM ke mUlya kI vRddhi hotI hai| revatI nakSatra ke caturtha caraNa meM varSA hone para samayAnukUla pAnI barasatA hai| phasala bhI acchI hotI hai| ukta varSA vyapAriyoM ke lie lAbhadAyaka hai / yadi revatI nakSatra kA kSaya ho aura azvinI nakSatra meM varSA kA Arambha ho to varSA acchI hogI parantu zIta ke kAraNa manuSya aura pazuoM, ko kaSTa hogA / yahA~ varSA kA prabhAva zrAvaNa kRSNa pratipadA ko mAnanA cAhiye tathA usake bAda hI nakSatra phalAnusAra varSA kA prabhAva jAnanA cAhiye / meghoM kI AkRti, unakA kAla, varNa aura dizA Adi ke kAraNa bhI varSA ke pramANa aura phala meM antara AtA hai| meghoM ke garjana aura tarjana se bhI zubha aura azubha phaloM kA bodha hotA hai| mukhya bAta yaha hai, ki madhura svara vAle, sundara varNa vAle, zubha AkRti vAle aura bijalI se sahita meghoM ko zubha megha mAnA jAtA hai| aise megha deza meM na kevala subhikSa kI sUcanA dete haiM, apitu sAtha meM rAjya meM zAnti, Arthika lAbha aura rogoM se mukti kI sUcanA bhI dete haiN| R 2as002091 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama sAgata dhUmaketu prakaraNa ahakAlaputtacariya ketussa hANidu ........ / ........dicattAriNiyameNa // 176|| artha : aba kAlaputra jo ki dhUmaketu ke nAma se prasiddha hai, usake sukhaduHkharUpa phala ko kahate haiN| keussa suhANipuNo symikkNhoiasuhruuvenn| hai jattheNajattha keuutNdisnnisaasyaahoii||177|| artha : dhUmaketu prAyaH azubharUpa hotA hai aura jisa dizA meM utpanna hotA hai. usa dizA ke jAza meM hetu banatA hai| ahapacchimeNa bhaagennuchidopuvvdovinnaaseii| puvveNapacchimeNaya innuvicriiycaarennN||178|| artha : * yadi usakA udaya pUrvadizA meM hove to vaha pazcimadizA kA aura meM yadi usakA udaya pazcimadizA meM hove to vaha pUrvadizA kA nAza karatA jai pucchNttthbhyNjtthsirottthnninbhuuhoii| sirapucchamajjhaaise pmudiidonntthisNdeho||179|| artha : dhUmaketu kI pUMcha jidhara kI ora hotI hai, udhara daha bhayakartA hotA hai hai| jidhara dhUmaketu kA mastaka ho , udhara vaha saMzyAmakartA hotA hai| jidhara dhUmaketu kI pUMcha tathA mastiSka ke bIca kA bhAga hotA hai, vahA~ vaha Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nimittazAstram -- -- AnandadAyaka hai| jai suragurUNAsahiodIsai keUNa hmmiumgmido| 8 akkhivippvinnaasdimaascutthennsNdeho||180|| artha : yadi ketu guru ke pAsa ugatA huA dikhAI deve to cauthe mAha meM * brAhmaNoM kI Aza hotA hai| ___ bhuvi loedesarisaMsassANa viNAsaNo havai keuu| sukkeNa khttinnaasNsomennybaalghaadoy||181|| artha : guru ke sAtha udita hone vAlA ketu alpavRSTi karatA hai va anAja * kA nAza karatA hai / yadi ketu kA udaya zukra ke sAtha ho to vaha kSatriyoM kA nAza karatA hai tathA yadi ketu candramA ke sAtha udita ho to vaha * bAlakoM kA ghAta karatA hai| sasiNA raayvinnaasNraauumjjhmmisvvloyss| buha sahiosuhakaraNodesaviNAsoya suurenn||18|| artha : candramA ke sAtha udita huA ketu rAjamRtyu kA sUcaka hai| budha ke sAtha udaya ko prApta ketu acchA hai| sUrya ke sAtha udayagata ketu dezanAzaka AivvA paNadIsaDaNavi kiMviditattha kAhadekekA aha rikkhamaggadIsaitassa vinnaasNtipucchenn||183|| artha : yadi ketu sandhyAkAla meM dikhAI deve athavA sukumAra cakra meM hai| dikhAI deve to mahAna azubha kA kAraNa hai| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstrama [92 jaidhuvamajhedIsai keUsayalaMviNAsae puhvii| savaNagaNANaMacalaMcalaNaMca kredisttaannN||184|| artha : yadi ketu dhruva ke bhItara dikhAI deve to pRthvI para vaha cala ko acala va acala ko cala kara detA hai| puhavI savvaviNAsoNAyavvAjatthadIsaekA tamhAtaMpuNa deseprihriyvvNpyttenn||185|| artha : jahA~ para aisA ketu dikhAI detA hai, vahA~ vaha sarva pRthvI ke nAza kA kAraNa hai| isaliye jJAniyoM ko cAhiye ki ve usa deza kA tyAga kreN| prakaraNa kA vizeSArtha madhyarAtri meM AkAza ke pUrvabhAga meM dakSiNa ke Age jo ketu dikhAI 4 par3atA hai, use dhUmaketu kahate haiN| yaha ketu dhUmravarNa kA hai| vaise jyotiSazAstra meM ketuoM ke aneka bheda kiye gaye haiN| unameM dhUmaketu atizaya prabhAvakArI hai| usake azubha prabhAva kI balavattA ke kAraNa hI isa grantha meM use kAlaputra kI saMjJA dI gayI hai| dhUmaketu prAyaH azubharUpa hI hotA hai / vaha jisa dizA meM utpanna ke hotA hai, usa dizA meM sthita dezoM ke lie hAnikAraka hai / usa dizA meM roga aura kSudhA Adi kI mahAbhayaMkara pIr3A hotI hai / vizeSa yaha hai ki yadi dhUmaketu kA udaya pUrvadizA meM ho to vaha pazcimI dezoM meM sthita jagaroM kA vinAza karatA hai aura yadi dhUmaketu kA udaya pazcimadizA meM ho to vaha pUrvI dezoM meM sthita nagaroM kA vinAza karatA hai| jidhara dhUmaketu kI pU~cha hotI hai, udhara vaha sarvatra bhaya ko utpanna karatA hai| jidhara dhUmaketu kA mastaka hotA hai, udhara vaha yuddha ke bhaya ko hai Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram saMsUcita karatA hai| jidhara dhUmaketu kA madhyavartI bhAga hotA hai, udhara vaha Ananda ko vistArita karane vAlA hotA hai| ra yadi ketu kA udaya guru ke pAsa hove to vaha brAhmaNoM kA vinAzakAra hai| aisA ketu alpavRSTi aura dhAnyavinAzaka bhI hotA hai| yaha ketu vRddha ke vidvAna aura viziSTa rAjAoM kA bhI vinAza karatA hai| yAda ketu kA udaya zukra ke pAsa ho to vaha niyoM kA vinAzaka hai| itanA hI nahIM, apitu vaha dhAjya, rAjA, jAga, daitya aura zUravIroM ko pIr3A dene vAlA hotA hai| yadi ketu kA udaya candramA ke pAsa hove to vaha bAlakoM kA ghAtaka mAnA gayA hai| aisA ketu rAjamRtyu ko bhI sUcita karatA hai| yadi ketu kA udaya sUrya ke sAtha hove to vaha dezanAzaka hai| yadi ketu kA udaya budha ke sAtha hove to vaha zAntikAraka hai| yadi ketu ke darzana dhruva ke madhya meM hote haiM to vaha pRthvI ke caMcala vastuoM ko acala aura acala vastuoM ko caMcala karegA aisA nizcarAtaH / jAnanA caahiye| yadi ketu saptaRSiyoM meM se kisI eka ko bhI pradhUmita kare, to brAhmaNoM ko samasta prakAra ke klezoM kA sAmanA karanA par3egA / aisA 5 AcArya zrI bhadrabAhu jI kA mata hai| yadi ketu sandhyAkAla meM dikhAI par3atA hai athavA sukumAracakra meM adikhAI par3atA hai to vaha mahAna azubhakAraka hai / usake kAraNa jalacara jIva, jala aura vRddha vRkSoM kA ghAta hogaa| pra ketu ke azubha phala ko jAnakara usakA darzana hone para usa deza kA tyAga kara denA hI ucita hai| pApakArI ketu kI zAnti ke lie kyA karanA cAhiye ? isa *prazna kA uttara dete hue AcArya zrI bhadrabAhu jI ne likhA hai - dIkSitAn arhadevAMzca, AcAryAzca tathA gurUn / pUjayecchAntipuSTyartha, pApaketusamutthite / / (bhadrabAhusaMhitA :- 11/41) arthAt :- pApaketuoM kI zAnti ke lie muni, AcArya, guru, dIkSitasAdhu aura tIrthaMkaroM / kI pUjA karanI caahiye| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----nimitta nimittazAraMbhrama saMkheveNa vikhiyNtnnuppaayaannNtulkkhnnNthovN| ittojoaahirittNtNpunnannnnNtujaannijjaa|| 186|| artha : isa prakAra yaha utpAtoM kA svarUpa maiMne saMkSepa se kahA hai| jinako adhika jAnane kI icchA ho ve granthAntaroM se jAna leveN| bhAvArtha:thakA karate hue kahate haiM ki nimittazAstra / ke AdhAra se utpAtoM kA varNana maiMne kiyA hai, jo saMkSipta hai / jo bhavya hai OM isakI vistRta jAnakArI prApta karane kA abhilASI hai, use anya granthoM meM kA svAdhyAya karanA cAhiye / evaM bahuppayAraMNuppAyaparaMparAya nnaauugN| risiputteNa munninnaasvvppiyNappgNthenn||187|| artha : isataraha aneka prakAra se utpAtoM kA svarUpa mujha RSiputra muni ne sva-buddhi ke anusAra isa choTe se grandha meM batAyA hai| bhAvArtha: andhakAra ne antima maMgala karate hue isa kArikA meM apanA jAmollekha va laghutA kA pradarzana kiyA hai| nivedana zrutabhakti se prerita hokara maiMne isa ajuvAda ko karane kA prayatna kiyA hai| jyotiSa viSayaka jJAna mujhameM nahIM hai| isa anuvAda meM huI tRTiyoM ke lie gurujana mujhe kSamA kreN| vindagaNa isa anuvAda meM huI bhUloM kA saMzodhana prastuta karake mujhe sahayoga pradAna kareM / munisuvidhisAgara Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mataOR Tan Shao nimittazAstram nimittazAstram ( ajJAtakartRka bhASAnuvAda) [ 95 maMgalAcaraNa dohA RSabha jinezvara ko namUM, karana zuddha samyaktva | tIrthaMkara ke nhayanasoM, pAvata sukha avyakta // soraThA vandau guru padapadma, kRpAyatana bhavadu:khahara | mahAkarmatama puMja, jAsu vacana ravi udayasama // dohA sarasvati ko namana kari, prAkRta gahana vicAra / bhASA zAstra nimitta kI, kathaM buddhi anusAra // vaha RSabhadeva svAmI ki jinhoMne isa anaMta saMsAra ko indriya COOK 1. 2. damana kA upadeza dekara dhyAna meM magna ho gaye, sadAkAla jayavaMte rho| aba maiM RSiputra nAmakA varddhamAna tIrthaMkara jo kevalajJAna rUpI, labdhi karake yukta hai, unako namaskAra karake nimittazAstra ko prarUpaNa karatA hUM / 3. yaha nizcaya hai nimittazAstra tIna prakAra se jaisA ki jJAniyoM ne nirUpaNa kiyA hai meM RSiputra kahatA hUM / 4. jo pRthvIpara dekhA jAvai, AkAza maiM dikhAI de aura jisakA zabda hI sunAI de / isa taraha se nimittazAstra ke tIna bheda hai yaha jJAnabuddhi se jAnanA cAhie / 190/98090136 5. jI cAraNa muniyoM naiM dekhA aura jJAna se zubhAzubha varNana kiyA, aura paMDitoM naiM bhI vaisA hI varNana kiyaa| usI hI nimittajJAna ko tIna prakAra jo upara batalA cuke haiM, kahatA hU~ / 6. sUryodaya pahale samaya AkAzasaMbaMdhI nimitta batalAte hai| sUrya udaya ke pahale aura sUrya asta ke pazcAta jo caMdra grahoM vagairaha kArAtA hai, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimitazAstrama ---- - nimittAna vAle ko usa rAste kI tarapha dekhakara saba hAla mAlUma karanA caahiye| 7. sUryodaya samaya samma dizAeM ekadama lAla mUMge kI misAla ho jAve to jAnoM isa deza ke rAjA yA zivAjA laDakA mRtyu ko praNA holA ! 18. agara mAnaka yA khUna ke mAniMda sUryodaya samaya dizAyeM ho jAveM / to jAna lo ki yahA~ ghora yuddha hogA aura khUba talavAre claiNgii| 9. agara sUrya se hemaMta Rtu meM garmI aura grISma Rtu meM saradI ho tau| jAnauM ki manuSya bAra-bAra bImArI se du:kha uThAge / 10. sUryodaya aura asta hone ke samaya aisA mAlUma ho ki sUrya ke aMdara se AgakI cinagAriyA~ nikalatI hai to jAnauM ki isa deza meM hara sUrata se| , nukasAna paidA hoNge| 11. sUryAsta samaya aisA mAlUma ho ki sUrya se dhuMA-dhUla nikala rhaa| meM hai to eka sAla ke aMdara rAjA kA maraNa hogaa| 12. sUryodaya aura asta samaya yadi sUrya vakragati mAlUma ho to jaano| ki avazya rAjA yA maMtrI kA maraNa hogaa| 13. aba sUrya ke cinha phala kahate haiN| agara sUryAsta samaya sUrya ke aMdara se jAjvalyamAja macchI ke re AkAra uThatA huA cinha mAlUma de to vo manuSyoM ko bhaya kA kAraNa hotA hai| 14. sUrya se lambI jvAlA uThatI huI dikhAI de to chaha mahIne ke aMdara deza tabAha ho jaave| 15. sUryAsta samaya yadi sUrya ke pAsa hI dUsarA sUrya udhotavaMta dikhaaii| de to yaha jAna lo ki eka mAha maiM rAjA aura prajA ko vyAdhi se kaSTa hogaa| 16. agara sUrya ke TUkaDe-TukaDe najara Ane lageM aura usameM dhUla-dhuA~ge uThatA dikhAI de to yaha batalAtA hai ki vyAdhi se deza pIDita aura duSkAla se prajA ko kaSTa hogaa| 117. sUryAsta samaya yadi sUrya ke irda-girda baiMganI pIlA majIThI aura *kAlA maMDala dikhAI de to pAMcavai roja avazya nava rasoM meM kharAbI paidA hogii| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --nimittazAstrama - 18. agara sarpa aura hastI ke sadRza sUrya jAjvalyamAna dikhAI deve| to jAna lo ki chaThe dina rAjA kA maraNa avazya hogaa| 19. sUrya asta hotA sA dikhAI de ki usameM bahuta puruSAkRti zAkhAeM jAjvalyamAna nikala rahI hai to jAna lo ki pAMcave mahIne bahuta se AdamI hara eka sUrata meM roeNge| 20. sUrya udaya aura asta samaya maiM sUrya maiM cheda dikhAI deM to vahA~ para 19 aisI talavAra calaiMgI ki jisase bahuta se manuSya chede jaaveNge| 21. sUryAsta samaya yadi sUrya ke aMdara se aisA mAlUma ho ki dhueM ke / gole nikala rahe haiM to jAna lo ki terahaiM dina yahA~ yuddha hogaa| 22. aba megha cinha kahate hai| yadi sUrya ke girda maMDala kamalAkAra najara Avai to pAMca dina *havA calake pAnI brsaigaa| * 23. agara sUrya ke girda mUzala ke AkAra maMDala najara Ave to jAna lo ki sAtaveM roja avazya pAnI brsegaa| 24. sUrya udaya aura asta samaya yadi golamaMDala irda-girda najara Avai to tisare divasa pAnI avazya brsaigaa| * 25. hemaMta Rtu maiM sadI milI huI havA dakSita kI calai tau jAna lo varSA karIba hai| 26. sUryodaya aura asta samaya yadi jala osa ke mAphika paDai tau kaha do ki isase tIsare roja avazya pAnI paDegA / 27. yadi pracaMDa havA calai aura bIca-bIca maiM phira dhImI havA calai to jAna lo ki pAMcave dina avazya pAnI brsaigaa| 428. acAnaka koI pUche ki kyoM sAhaba makAna chA liyA? aura kapar3oM meM sardI mAlUma hone lage, jala kI kalazoM kA jala garma rahai to jAna lo / ki Ajakala meM jarUra pAnI aavaigaa| 29. agara sUryAsta yA udaya samaya AkAza pIlA, maMjITha, nAraMgI samAna mAlUma ho to yaha sUcita karatA hai ki havA calake pAnI brsaigaa| 30, tamAkhU raMga kA saMdhyAsamaya bAdala ho yA khAkhI raMga kA hAve yA se bAdala meM cheda se hoM to jAna lo ki pAnI kA anta huaa| 31. bAdala khaMDa-khaMDa aura gomUtra aisI AkRti kRSNavarNa sUryAsta / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitta zAstrama [98 32. yA udaya samaya najara Avai tau rAjA maraNa aura alpavRSTi sUcita karatA hai| sUryAsta aura udaya samaya yadi bAdala TukaDe TukaDe kaI raMga ke mAlUma deM to nizcaya baccoM kI mRtyU aura pAnI kI nA umedI sUcita . karatA hai| - - 33. aba AgeM candra cinha kahate haiM / caMdramA kA rUpa dekhakara zubhAzubha phala kahaneM kA jJAna batalAte haiN| 34... bAlaka caMdrAnaM hotA pratipadA yA vditIyA kA * dhanuSAkAra dakSiNa-uttara samAna ho to subhikSa karatA hai / 35. zubha svaccha sama caMdramAM acchA pAnI baraSAneM vAlA aura subhikSa karatA hai / 36. dakSiNadizA jisakI kinArI uMcI ho, vaha ArogyatA karatA hai| samAna kinArevAlA saMpatti karatA hai| sapATa lakar3I ke AkAra caMdra ho tau manuSyoM ko hara taraha se daMDa detA hai| dhanuSAkAra caMdramAM sama hotA hai| 37. (hastalikhita prati meM yaha gAthA aura usakA artha chUTa gayA hai 1 ) 38. agara caMdramAM lAlaraMga kA dikhAI de to brAhmaNoM ko bhaya kA kAraNa hogaa| pIlA kSatriyoM kA nAza karatA hai| khAkhI vaizyoM ko bhaya karatA hai| 39. kAlA caMdramAM zUdroM ko vinAza karatA hai| pacaraMgA, dahI ke raMgavAlA, dUdha ke raMgavAlA caMdramAM kula dUdha ke denevAle pazuoM kA nAza 'karatA hai| 1015-2013 40. caMdramAM ke girda khaMDita maMDalAkAra dikhAI de to pAMcaveM mahIneM, jarUra dUdha kA nAza hogA | 41. jo-jo cinha maMDala vageraha ke sUrya-caMdra ke pIche kahe gaye haiM, vaha 'nimitta avazya hote haiM / 44. .42. jo caMdramAM parvarahita ho paraMtu rAhu grasA jaisA mAluma de to aisA caMdramAM dezapIDA aura bhaya kA sUcaka hai| 43. varSA ke lie jo cinha sUrya ke pahale kaha Aye haiM, unhI cinhoM se, caMdramAM se bhI kAma lenA cAhiye / utpAta varNana aba utpAtoM kA varNana karate haiN| jahA~ para bahuta se AdamiyoM kI AvAja sunAI de aura vaha najara 1790020 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --lipittazAstrama - se nahIM Avai to jAna lo ki yahA~ pAMcaveM mahIne marI kI bemArI hogii| 45. jahA~para bahuta se manuSyoM ke dauDane kI aura lar3ane kI AvAja mAluma hoM aura rudana karate hue zabda sunAI deM to jAnalo ki yahA~ hajArauM 12 manuSyoM kA nAza hogaa| 46. saMdhyA samaya yadi zivA (lomaDI vizeSa) cauphera gAMva ke rovai to / jAnalo ki rAjA kA maraNa hogA | 47. arddharAtri ko paracakra bhayakartA, zyAma ke vakta roga-vyAdhi bhaya karatI hai aura bAkI siraH batA dai koI nukasAna nhiiN| 48. jisa deza meM kolAhala zabda sunAI diyA kare, usa deza maiM ghora yuddha avazya hogaa| 49. jahA~para dhruva cIjeM calAyamAna ho jAveM aura calAyamAna cIjeM acala ho jAve to usa gA~va kA tIsare mahIne meM nAza ho jaavegaa| * 50. jisa gAMva ke Irda-girda kaI kizma ke bAjoM kI AvAjeM sunaaii| deM to usa purI kA nAza ho jaavegaa| 51. sarpa jute huve haiM jisameM aisI gADI gAMva kI tarapha AtI huI dikhAI de to jAna lo isa brAma ke khoTe bhAga aaye| 52. vinA bailoM kA hala Apase Apa kheta meM khar3A hokara nAcane lato jAjalo ki paracakra kA bhaya hogaa| 53. vinA havA vagerA ke koI peDa gira par3e to vahA~ para marI kI kI bImArI jarUrI hogii| 54. zahara ke madhya maiM agara kutte uMcA muMha karake robaiM to yaha batalAte / hai ki paracakra se rAjA kA nAza hogaa| 55. zahara meM puruSa kaMkAla (haDDiyoM kA puruSAkAra) jaisaiM mAluma deI to jAnalo ki paracakra se rAjA kA nAza hogaa| 56. AmiSabhakSI pakSI vinA kAraNa jahA~ bahutAyata se uDate huve najara Avai to vahA~ jarura paracakra se nagara kA nAza hogaa| 57. jahA~ para bacce khelate-khelate Apasa meM laDAI zurU karake krodha se bhiDe to jAna lo ki yahA~ jarura yuddha hogaa| 58. bacce gharoM se khelane ke lie Aga le-lekara AveM aura usameM khelaiMDa 1 to pAMcave dina jarura usa gAMva meM Aga lgaiNgii| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jimittazAstrama [1001 59, jahA~ para bacce khelate-khelate yaha cora AyA pakar3oM vageraha zabda muMhase nikAleM to tIsare dina corabhaya hogaa| 60 jahA~para manuSya gAte hoM vA gAnA sunane ko ghoDI, hathinI aura kutiyA Akara sunane lage to samajho ki usa deza kA nAza hogaa| 61. jahA~ para paMdraha dina ghoDI yA hathinI gAnA sunA kareM to chaha / mahInA maiM ghoDI aura eka sAla maiM hathinI deza nAza kregii| 62. agara pAMca mahIne taka yaha donoM pazu gAnA sunate rahaiM to chaThe mahIneM jarUra grAma kA nAza hogaa| 663. jahA~ gIdaDa kutte ko aura cUhA billI ko mAra lagA de, vahA~ ke deza kA jarUra nAza hogaa| 164. jahA~ sukhA peDa ukhar3atA dikhAI de, to usa grAma kA, pura kA / avazya nAza hogaa| *65. magara maiM jahA~ vasannI udaya hete hai jaise loha kI varSA, mAMsa kI varSA, ghI kI varSA, tela kI varSA | unake phaloM ko kahate haiN| 66. jahA~ upara kahI huI varSAyeM hoM, vahA~ ghora mArI kI bImArI hotI hai| 67. (Agai isakI avadhi batalAte haiN|) agara mAMsa kI varSA ho to eka mAMsa maiM aura khUna kI varSA ho to hai do mAsa meM, viSThA kI varSA ho to chaha mAsa maiM aura yadi ghI-tela kI varSA * ho to sAta dina maiM phala karatI hai| 68. yaha utpAta paracakra bhaya yA ghora marI yA rAjA kI mRtyu yA dezanAzAdi bhaya karate haiN| 69. akAla samaya latAeM phUlai aura vRkSoM se khUna kI dhArA nikalatI dikhAI deM, to avazya deza kA nAza hogA / (utpAta yoga samApta) 70, (isa gAthA kA anuvAda nahIM kiyA gayA hai) 71. aura vaha jisa deza-nagara maiM pratimA jI sthira yA calate bhaMga ho - jAveM, unake zubhAzubha phaloM ko kahatA huuN| 72. chatrabhaMga hone se rAjA kA nukasAna ho / ratha ke TUTane se rAjA kA maraNa ho aura chaThe mahIne zahara kA nAza hogaa| 73. bhAmaMDala ke bhaMga hone se rAjA ko tIsare yA pAMcaveM mahIne maraNAMta kaSTa hogaa| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstram - (101 74. pratimA jI kA hAtha TUTa se tIsara nahAne rAjakumAra kI mRtyU hogI / aura pAMva ke TUTane se sAtaveM mahIne manuSyoM ko kaSTa hogaa| 675. agara pratimA jI Apase Apa calAyamAna ho jAvai tau majuSyoM " ko aura rAjA ko acAnaka kaSTa hogA tIsare mhiineN| * 76. yadi pratimA jI kA mastakabhaMga ho jAve to sAtavai mahIne rAjA ke pradhAna kI mRtyu hogii| bhujA ke TUTane se manuSyoM ko ghora pIDA hogii| 77. pratimAjI se Aga nikalai thA siMhAsana se gira par3e to jAna lo ki tIsare mahIne rAjA kI mRtyu, agni aura corabhaya hogaa| 78. jo Upara batalAye huo utpAta pakSa (pandraha dina) taka barAbara hote rahe to jarUra bahata jaldI dakAla kA bhaya hogaa| 79. yadi deva pratimAM nAcane lage, jIbha nikAlai yA rovane lau, ghUmane / lagai, calane lauM, haMsane lage aura kaI prakAra ke bhAva dikhAvai to80. jAna lo ki manuSyoM ko marI kA roga, duSkAla, zahara ke logoM * ko aura rAjA ko kaI taraha se kaSTa hogaa| 81. pratimA kA ronA rAjA kI mRtyu kA sUcaka hai / haMsane se deza meM vidveSa hogA / pratimA kA calanA aura kAMpanA batalAtA hai ki yahA~ / saMgrAma hogaa| 82. pratimA se dhUeM yukta pasIne kA nikalanA kaI taraha se phala batalAtA hai| yadi ziva kI pratimA se aisA ho to brAhmaNoM kA nAza hogA! 83. kubera kI pratimA se dhUAM yukta pasInAM nikalai tau bhAiyoM meM , tabAhI AjAyagI aura hAthoM meM dhUA~ nikale to kAyasthoM meM kaTa hogaa| hai iMdra kI pratimA se aisA ho to rAjA kA nAza hogaa| 84. kAmadeva kI pratimA se dhUAM nikalaiM to Agama bAtoM kA nukasAna ra hogA aura yoda kRSNa kI pratimA se aisA ho to saMpUrNa jAti ke manuSyoM / kA nukasAna ho / yadi arihanta, siddha aura bauddha kI pratimA se aisA ho to jAtiyoM kA nAza hogaa| 85. caMDikA devI ke bAloM se yadi aisA ho to striyoM ke nAza hone se kA hetu hai| aura vArAhIdevI hAthiyoM kA nAza karatI hai| 486. jAganI devI se dhUma nikalai tau garbhanAza aura mahAnAzadoSa karatI ra hai| yaha jo jo bAteM batalAI hai nizcai azubha karatI hai| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jimitazAstrama - 10 87. yadi ziva kA liMga phUTai aura usake aMdara agni kI jvAlA uThe yA khUna kI dhArA nikalai usakA phala batalAte haiN| 88. zivaliMga phUTane se Apasa maiM phUTa phaila jAvai aura agni kI jvAlA se deza kA nAza ho jAvegA / khUna kI dhArA se ghara-ghara ronA hogaa| 189. aise utpAtoM ke hote hI manuSyoM ko cAhiye ki tIna mAsa taka bhaktisaMyukta devoM kI pUjA kreN| 90. devoM kA apamAna nukasAna kA hetu hai / isalie devoM ko kabhI apUjya nahIM rakradai / aura rojAnA pUjana karai, isa hI maiM bhalAI hai| 391. puSpa, gaMdha, dhUpa, dIpa, naivaidya / 92. devoM ko saMtuSTha hue vaha vinAza nahIM karate aura duHkha saMtApa vageraha bhI nahIM dete| 193. chatra, camara TUTakara Apase Apa rAjA ke pAsa paDai to pAMcave dina *jarura rAjA kI mRtyu hogii| 1.94. jahA~ Dholaka turaMga. turaI zaMkha ke bajane kI AvAjeM kAna maiM sunAI detI hoM to vahI jarura pAcaveM mahIne rAjA kI mRtyu hogI / 195. jahA~ mUse se laDate jama dikhAI deM vahA~ jarura pAMcaveM mahIne rAjA kI mRtyu hogii| 16. yadi nagarakoTa para yA nagara ke daravAje para, devamaMdira para yA caurAhe para yA rAjamahala para yakSoM ko lar3ate-nAcate dekheM to nimnokta phalna jAnA 1.97. koTapara nAcane se baccoM ko nukasAna, daravAje se striyA jo garbhavatI meM hai unako nukasAna, gaUzAlA yA dhuDazAla se sAhUkAroM ko nukasAna hogaa| 198. deva maMdira se brAhmaNoM ko takalIpha ho, rAjamandira se rAjA kA maraNa ho aura caurAhe se zahara kA nAza hotA hai| 1.99. sUrya meM cheda se mAlUma hone la. aura sUrya ke madhya meM kuMjAkRtika manuSya vageraha mAluma hoM to bhI eka sAla meM rAjA kI mRtyu aura saMgrAma / hogaa| 100. dina ko ullU aura rAta ko kauve rovai to zaharanAza bhaya hogaa| aba iMdradhanuSe svarUpa prAraMbha Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstram -- (103) 101. aba iMdradhanuSa kA svarUpa kahate hai| * agara rAta ke vakta zveta dhanuSa najara Avai to jAna lo ki yahA~ para saMgrAma meM rathabhaMga hoMge aura manuSyoM meM kaSTa hogaa| 102. yadi dina ko iMdradhanuSa pUrva se dakSiNa ko TeDhA mAluma hoto jAna lo ki khUba havA calaigI aura pAnI nahIM brsaigaa| 103. yadi pUrva se pazcima ko mAluma de to jAmalo ki pAnI khUba pdd'egaa| pUrva se uttara ko agara dhanuSa dIkhai to bhI acchA hai| 104. (isakA artha prati meM chUTa gayA hai) 105. jo Upara dhanuSa ke doSa batalAye haiM vaha vahA~ hI samajho ki jisa / nagara maiM yA jisa rAjA ke rAja maiM Ate haiN| inakI avadhi do sAla taka hai| 1106. jo dhanuSa uThatA huA kAMpatA dikhAI dekara kabhI laMbA, kabhI hai cauDA sA dikhAI de to jAnalI ki rAjya-bhaya hogaa| 107. agara sIdhA khaDA mAluma Dhe to maMtrI aura rAjA maiM virodha ho / * agara dhanuSa uThatA huA dikhAI detA usI vakta gira paDai to rAjA kA rAjabhaMga hau| 4 108. agara dhanuSa TUTatA huA dikhAI de to rAjA kI mRtyu hai / yadi + bikharatA dikhAI de to roga-pIDA hogI aura yadi agni nikalatI I dikhAI de to jAnalo ki saMgrAma hogaa| 109. yadi dhanuSa se dhUAM uThatA huA aura cAroM tarapha se Aga kI cinagAriyAM uThatI dikhAI de to yaha batalAtA hai ki rAjA kI mRtyu aura bAda maiM deza kA nAza hogaa| 110. madhuke chatte kI taraha agara nagara ko dhanuSa veSTita kara lo to| jAnalo ki ghora mahAmArI hogI, jisase manuSya kaSTa uThAvaige aura duSkAla pdd'egaa| 111. agara eka ke upara eka isa taraha se do iMdradhanuSa najara Avai to jAnalo ki manuSyoM ko hara taraha se kharAbI hai aura zahara kA mAza bhI kregaa| 112. yaha iMdradhanuSa saMbaMdhI utpAta pAMcavai roja yA sAta roja athavA eka sAla (varSa) ke aMdara phala dete hai| 113. yadi utpAta doSa varjita ho tau nRpati ko zAMti karane se deza maiM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstramA 104 zAMti ho jAtI hai| 114. uttamapuruSa utpAtoM ko vicAra kara deza vinAzaka hetu kahate hai / 115. jahA~para bacce khelate-khelate rone lageM aura muMha se kaheM ki bhIkha * do to jAnalI ki avazya kuSkAla par3egA / 116. aba ulkApAta kA bakhAna karate haiN| * ulkApAta use kahate haiM jo ki AkAza maiM camakatI huI cinagAriyoM kI laMbI zikhA bana jAve / pUrva aura uttara dizA meM agara ulkA najara Ave to usa nagara kA avazya hI nAza hogaa| 117. jahA~ para hara mahIne ulkA najara Ave, isa taraha yadi chaha mAha taka ulkA dikhai to avazya usa jagaha ke majuSyoM ke prANa jaayeNge| 118-119. sapheda ulkA brAhmaNoM kA nAza karatI hai aura lAla ulkA triyoM ko detI hai| parivI ura kA vaizyoM kA nAza karatI hai| aura kAlI ulkA zUr3hoM kA saMhAra karatI hai| 120. paMcaraMgI ulkA marI kI bImArI karatI hai / aura jo idhara-udhara se hai TakArA hai vaha prANanAza karatI hai| 6121. saMdhyA samaya kI aura ardharAtri kI ulkA havA aura agnibhaya karatI hai aura sUrya udaya kI pahalI ulkA nRpatinAza karatI hai| 122. jo ulkA paDatI huI najara Ave to suvarNa kA nAza karatI hai| aura jo ulkA aMgAre liye huve girai to agnidAha karatI hai| 123. zukrodaya meM ulkA jalatI huI najara paDai tau rasa ke bhAMDoM kA nAza karatI hai aura khujalI kI bImArI paidA karatI hai| 124. rAhU ke udaya meM ulkA girai to pAnI kA nAza karatI hai| 1125. pazcima dizA meM par3I huI ulkA ghora pIDA karatI hai aura uttara dizA maiM par3I huI kuzala aura subhikSa karatI hai| 126. avinakauMNa maiM agara ulkApaDai tau agnibhaya karatI hai aura dakSiNa dizA maiM paDI huI ulkA pIDA saMtApa paidA karatI hai| naiRtya koNa maiM pdd'ii| huI ulkA dravyanAza karatI hai| 1127. nIcI yA Urdhva calatI huI ulkA pAnI kI varSA aura havA lAtI hai| vAyavya koNa kI ulkA roga-bhaya karatI hai| paraMtu agara ulkA vAyavyakINa kI hoM to zubha hai| R Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nimittazAstram - 105) 128. IzAna kauMna kI par3I huI ulkA striyoM kA garbha nAza karatI hai| aura agara pUrva meM ulkA paDe to ghora bhaya utpanna karatI hai| 129. yadi ulkA AdityavAra ko paDai tau pRthvIpara garamI saMbaMdhI Adika pIr3A hote / aura agara caMdravAra ko girai to kuzala subhikSa krtii| 130. jo ulkApAta jahA~ se uThA ho aura vahIM vApisa lauTa jAvai to acchA hai / varanA avazya bAra-bAra takalIpha detA hai| 131. kRtikA aura rAhiNI nakSatra maiM agara ulkA paDai to pRthvI ko saMtApa detI hai aura zahara yA grAma para rAjya-mahala ko naSTa karatI hai| 132. aura caurauM kA jora jamIna para jyAdA ho jAyegA, Thaga baDha jaaveNge| mAtA putra ko aura strI pati ko tyAga degii| * 133. pAnI kama pddhejaa| nAja vageraha sarasoM kA nAza hogA | yaha utpAta isa taraha kI ulkA par3ane se hotA hai| aba gaMdharvanagara phala kahate haiN| 13; saMdharvajagara use kahata hA AkAza meM pudagalAkAra nagara ke svarUpa banaiM / agara pUrva dizA maiM gaMdharvanagara dIrau tau pazcima deza kA nAza hogA 1 135. yadi dakSiNa dizA meM gaMdharvanagara dikhe to rAjA kA nAza kahai / *aura yadi pazcima dizA meM dikhAI de to pUrva dizA kA nAza jaldI hogaa| 136. uttaradizA meM dikhAI de to uttara hI dizAvAloM kA nAza krtaa| hai aura yadi hemaMta Rtu meM dikhAI de tau rogabhaya karatA hai| vasantaRtu kA dekhA gaMdharvanagara sukAla karatA hai| 137. gISama Rtu kA dekhA huA nagara nAza karatA hai aura varSAkAla meM gaMdharvanagara dIdai tau pAnI kama hogA aura duSkAla hogA / yadi zarada * Rtu meM dekhA jAvai to manuSyoM ko pIDA karatA hai| 138. bAkI RtukAla meM agara aisA ho yA gaMdharvanagara dikhAI de taura * unakA phala chaha mahIne bhItara rAjA kA nAza hogA | 139. rAtri ko najara Avai tau deza nAza karegA / kucha rAtri rahate najara ra Avai tau corabhaya aura rAjA kA nAza karatA hai| 1140. yaha Upara jo kAlaniyata kare hai unake sivAya agara koI kAla Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lipijazAratrAma (106 maiM gaMdharvanagara najara Avai to subhikSa karatA hai aura rogaharatA hotI hai| . aba jisa varNa kA gaMdharvanagara phasala kA nAza karatA hai yaha batalAte haiM - 141. paMcaraMgA gaMdharvanagara bhayakartA aura rogabhaya karatA hai| zveta raMga kA ghI-tela-dUdha kA nAza karatA hai| 142. kAle raMga kA vastranAza karatA hai| atikAla taka lAla raMga kA gaMdharvanagara dikhAI de to jyAdA azubha hotA hai| 143. yaha gaMdharvanagara jisa zahara meM najara Avai tau usa hI maiM azubha hotaa| hai| aura jisa dizA meM dikhAI de to usa hI dizA maiM nukasAna karatA hai| 144. yadi bIca maiM AkAza ke tAroM kI taraha gaMdharvanagara chAyA huA najara Ave to madhya deza ko avazya nAza karatA hai| 1145. jitanI dUra taka phailA huA gaMdharvanagara najara Avai tau uttanI dUra taka deza nAza avazya kregaa| 146. iMdradhanuSAkAra nagara yA..... ke AkAra yadi gaMdharvanagara najara Avai / to dezanAza, vyAdhi se maraNa aura durbhikSa avazya kregaa| 147. agara zahara ke Upara nagara gAMva ke AkAra maMdharvanagara bana jAve 8 aura usake cauphera koTa dikhAI de to nizcaya rAjA kI mRtyu hoi| 148. pattharoM kA par3anA kaI taraha se hotA hai aura kaI prakAra ke paDate haiN| isalie inakA nimitta kahate haiN| 149. cAMvala, sarasoM yA khajUra phala jaise jahA~ patthara gire vahAM subhikSara hogaa| 150. baharIphala jaise, mUMga jaise, arahaDa jaise patthara kA paDanA bhI sumikSa karatA hai| 151. zaMkha jaise sapheda choTe-choTe masUra jaise patthara gire to pAnI barasameM kI khabara dete hai| 152. meMDaka, ghaDe, hAthIdAMta jaise agara patthara paDai to jarUra dezanAzara karatA hai| 153. maTake jaise, hAthI jaise, chatra jaise, thAlI jaise yA vajAkAra maiM patthara paDeM to dezamAza karate hai aura rAjA ko bhI mRtyu kA sUcaka hai| atha vidyullatA rUpam 1154. yadi uttara dizA ko bIjalI camakai tau havA calai yA avazya pAnI / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitazAstrama - [107) brsaigaa| 155. yadi agnikauMNa maiM najara Avai to vyAdhi se mRtyusUcaka hai aura tIna mAhataka avazyameva pAnI brsaigaa| 156. aura zahara yA gAMvanAza hogA / sAMpa, iMsa, macchara, cUhe inakI jyAdA paidA hogii| 157. yadi dakSiNa dizA ko najara Avai to subhikSa aura Arogya karatI hai| paraMtu garbhanAza aura baccoM ko takalIpha jyAdA pahuMcAtI hai| 158. agara jaiRtyakoNa meM najara Avai to havA jyAdA calai aura maukemauke para pAnI barasaimA / 6 159. yadi vAyavyakoNa maiM camakai tau havA jyAdA calai. pAnI kama paDai, cora jyAdA hoM / rAjA kA deza nAza hoN| 160. (isa gAthA kA artha chUTa gayA hai|) 161. yadi pazcima ko najara Avai tau ghAnI khUba barasai, nAja acchaa| ho. ThaMDI havA claigii| 162. IzAnakoNa kI bijalI rAjA kI mRtyu, corabhaya, subhikSA * rogahAni batalAtI hai| meM 163. (isa gAthA kA artha chUTa gayA hai|) 164. yadi mArgazIrSa mahine meM pAnI barasai tau avazya jyeSTha mahIneM maiM pAnI kA nAza hogaa| 165. agara pauSa mAsa meM bijalI camaka ke pAnI barasai tau aSADha mahIne meM acchI varSA ho| 1166. agara mAgha aura phAlguna meM zukla pakSa maiM tIna dina pAnI barase tau chahe aura naveM mahIne meM jarura pAnI pdd'egaa| / 167. agara AkAza meM bAdala chAye rahaiM aura hara vakta barasate rahaiM to * yahA~ para jarUra vyAdhi rAta-dina zurU rhegii| 168. ara katikA nakSatrako pAnI barasai tau deza kA nukasAna karatA hai| 169. yadi mRgazira nakSatra ko pAnI barasai tau avazya subhikSa hogaa| ArdrA ko barasai tau khaMDavRSTi ho aura punarvasu ko barasai tau eka mAsaparyaMta varSA rhegii| 1 170. puSya nakSatra ko barasai tau zreSTha varSA hogI aura nAja acchA hogaa| Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -lipinazAstrama bandA aura azleSA ko yadi pAnI barasegA to nAja kA nukasAna hogaa| 171. maghA aura pUrvA phAlgunI nakSatra ko yadi pAnI barasai to kuzala aura subhikSa hotA hai| uttarA phAlgunI aura hasta ko pAnI barasai tau bhI subhikSa aura AnaMda hotA hai| 1172. citrA nakSatra ko pAnI barasai tau varSA maMda hogI / svAtI kI barasai to mAmUlI pAnI par3egA / vizAkhA aura anurAdhA nakSatra ko pAnI barase tau khUba meha hogaa| 173. jyeSThA nakSatra ko pAnI barasai tau pAnI kI kamI rahai / aura mUla / nakSatra ko pAnI barasaitau acchA pAnI giregA / pUrvA aura uttarASADha nakSatra ko pAnI barasai tau pAnI acchA par3egA aura pavana calaigI, isameM sandeha nhiiN| 174. zravaNa nakSatra ko pAnI paDai tI kArtika mAsa maiM pAnI kA nAza hogA / ghaniSTA nakSatra meM pAnI barasai tau khUba varSA hogii| 175. zatabhiSA, pUrvabhAdrapada, uttarAbhAdrapada ina nakSatroM meM pAnI paDai tau / *bahata varSA hogii| aura revatI, azvinI tathA bharaNI ina nakSatroM meM pAnI paDai tau bhAva zreSTha hotA hai| Rs176. yaha jo nakSatra yoga kahe gaye hai, inako garbhakAla kahate haiN| aura, jJAnIjana inapara amala karate hai, unake nizcaya hI phala hotA hai| atha ketusvarUpa prAraMbha 177. ketu svarUpa se ihA~, dumavAlA tArA lenA cAhiye / aba kAlaputra jo dhUmaketU nAma se prasiddha hai, usake sukha-dukha ke phala kahate haiN| 6178. dhUmaketu azubharUpa hotA hai aura jisa dizA meM yaha paidA hotA hai khAsakara usa hI dizA ko nAza kA hetu hotA hai| 179. yadi yaha pUrvadizA meM udaya ho to pazcima dizA ko aura pazcima maiM udaya ho to pUrva dizA ko nAza karatA hai| 180. jidhara pUMcha ho udhara bhaya kartA aura jidhara mastaka ho udhara saMgrAmakartA hai| jahA~ pU~cha aura mastaka kA bIca hotA hai, vahA~ AnaMdakartA 181. agara guru ke sAtha ugatA huA ketu dikhAI de to cauthe mahIne meM brAhmaNoM kA nAza karatA hai| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama [1093 82. aura apaliyA nAja kA jAca karatA hai| ketu zukra ke saath| udaya ho to kSatriyoM kA nAza karatA hai| caMdramA ke sAtha baccoM kA ghAta karatA hai| 183. aura rAjA ko mRtyusUcaka hai / yadi sUrya ke sAtha najara Avai tau / deza nAza karatA hai| 184. athavA dhuna ke bhItara jajara Avai tau tamAma pRthvI cala ko acala karai / acala ko cala karake tabAha kara de| 184. sAyaMkAla ko najara Avai tau athAvA zizumAra cakra meM dikhAI de to mahA-azubha hai / 185. jahA~ para ketu najara AtA hai vahA~ para sakala pRthvI kA nAza karatA hai| isaliye blAniyoM ko cAhiye ki jisa deza meM yaha dikhAI de usa deza * kA tyAga kara de| 186. isa prakAra saMkSepa se utpAtauM kA svarUpa kahA / agara kisI mahAzaya ke adhika jAnane kI icchA hoya to anya graMthani maiM dekha le| 187. isa prakAra kitane hI utpAtauM kA svarUpa alpagrantha meM mujha 4 RSiputra muni. yathAmati varNana kiiyaa|| iti zrI prASiputra praNIta nimittazAstraM samAptam / zrI saM 1989 kArtika kRSNA 7 bhRgu vAsare li. zaMkaralAla zarmA gaudd| zubhaM bhUyAt / zrI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama 35 183 zlokAnukramaNikA kra. zlokAMza zloka kra. zlokAMza zloka 1 aggIye jaba dIsaha 155 31 aha mAha phagguNesuya 165 OM2 amgeI agnibhayaM 126 32 aha mehoNaiyalaye 22 3 aNNaha kAle vallI 69 33 aha rivarakhamajjha vaccaha 144 aNakAlammi diLe 140 34 ahavAyaba disAe 159 ra 5 sabbhANe mehapattI 166 35 ahavA rAyaviNAsaM 162 6 abalaM viyasI sadharo 36 aha bAruNIya dihA 160 7 avamANiyA viNAsaM 91 37 aha vAruNIya paDiyA 127 .. ara, saMjIka : sAho 8 aha sukkeNayajuttA 123 9 aha uttamehi NIyA 114 ___ 39 aha sUrapAsa uivI 15 10 aha kAlaputta cariyaM 176 40 aha hatthisarisa meho 18 11 aha kittiyAhi varasaha 167 41 ahi juttAviya sapar3A 51 12 aha kIlamANacoraM 59 42 Aicco jaI chiddo 13 aha khaMDa bhiNNabhipaNA 31 43 AibvA puNa dIsaha 14 aha khalumArisiputtiya 3 44 AmigapakkhI gAme 15 aha jattha dhuvo caladI 49 45 ArogaM davikhanavo 36 6.16 aha jippahova dIsaha 11 46 iMdadhyamArUDho 17 ahaNaccaMtA dIsaha 17 iMdapuraNayara sahiU 18 ahaNaMdi tUra sakkhA 48 iMdammi disAbhAe 154 ka. 19 aha tUravo subaha 48 49, iMdo kIlaviNAsaM 107 20 aha dIsaha jai khaMDo 50 iMdo varasai maMda 21 ahadIsaiparadhIo 24 51 iMduhavaNeya puNo 105 hai 22 aha dhUmo acchayaNe 21 52 IsANAe paDiyA 223 aha pacchimeNa bhAge 178 53 ukkA yattha jalaMtI 24 aha pausamAsa varisai 164 54 uchatIjaha kNph| 25 aha bahu sati dhAvati 45 55 udayacchamaNe sUro 26 aha bAlA kIlaMtA 57 56 udayacchamaNo sUrI 27 ahamaugAsira deve 57 udayacchamaNo sUro 28 aha maMDaleNa NuddhaM 58 uppalayANaya par3aNaM 148 29 aha mANasIemAsa 61 59 ee darasaNa NUvA 143 30 aha mANusIya gAeya 60 60 ee desarasa puNo 71 111 146 133 128 117 106 163 20 17 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama 157 FFrNE 111) 61 ee rikkhava yogA 175 53 jai mayarisammi varasaha 168 62 ekaise calie 75 94 jai muMcai dhUmaM vA 109 63 eDhe puNa uppAdA 112 15 jai sivaliMgaM phuTava 87 64 eyaMteNauvavAha 145 96 jai sukkho viza rukkho 65 evaM bahuppayAraM __ 187 2.7 jai suraguruNA sahio 180 66 kacchAi Nado siyacaDi 85 98 jadi caMDavAyu vAyadi 27 67 karikuMbhachattasarisA 153 99 jammA du puNo divo 68 kA icchaMtA dAsaI 32 106.assaparivaraM paDidA 130 65 kiNNo sudda viNAso 39 101 jiDisu aNNAdihI 70 kiNho vacchaviNAso 142 182 jUvI halo vidIsai 71 kittiya rohiNimajjhe 131 103 je cAraNeNa dihA 72 keurasa suhAnipuNye 177 104 je diha bhuvirasaNNa 73 koTa jayarassahora 96 105 je maMDalAya prachiyA 74 gAme vA Nayare vA 65 106 NamiUNa vadyamANaM 75 mimmeNa NayaradhAdI 137 107 Nammi yadi taM kaMkAla 55 76 gehoNi te kuNaMtaM 58 108 Naya kuvvaMti viNAsaM 75 caMdo sarUpasariso 33 106 Nayararasa racchamajhe 3 78 cAvaM musalI sattI 95 110 garaNUveNazreNaM gIDho 14 79 cittalayaMttillANaM 120 111 paravaipahANamaraNaM 80 cittalabobhayajaNaNI 141 112 NAiNi gabbhaviNAsaM 81 cittA hi maMdavarisaM 171 113 NANA dumaugraNIyadi 82 corA lupaMti mahI 132 114 NANA bahattamaNA 83 chattassa puNo bhaMgo 72 11, NAvAlaMgalasariso 84 chattonujjaladaMto 93 116 guttaraNuttariyANaM 85 chAijjai maheNaM 147 117 guppayavaNNasaricchA 30 86 chitteNa koI puccha 28 118 tasaM soNAsadi 87 jai chalaehi gIr3ho 63 119 titvayarachattabhaMge 88 jai dhuvamajho hIMsaha 184 120 dakSiNadisammi diho 89 jai puNa ee savve 78 121 divase ulUTa hiMDati 90 jai pucchaM tattha bhayaM 179 122 divahe dIsai dhaNuo 91 jai bAlA hiMDatA 115 123 devA NavaMtI jihaM 92 jar3a macchAsarimeNaM 13 124 devaNule vippabhao 13 tvo 100 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstramA 101 138 38 110 37 174 173 12 125 dhaNiyaM NahaevittA 104 156 rattimmiya iMdadhaNu 126 pacchimabhAye puNao 103 157 riukAla maU eso 127 paDamANI NidihA 122 158 rikkhammi pAsa vachaharo 50 128 paDimA viNigAmeNa ya 77 159, saiyeNa rAimaraNaM 81 129 parakami jassa paDiyA 125 160 lorAssa ditti mArI 80 1. cakkAsI chore 61 vaziAcca kubera *131 pavvaNi rahio caMdo 42 162 vavarUvasurarasudayacchamaNe 26 132 parisaNe taha vAhI 82 163 vAummAsiya varisaM 158 133 pAyArabAlavaho 97 164 vAdhIphalasarisAvA 150 & 134 pugve uttaramuNNAnukkA 116 165 vippANaM dei bhayaM * 135 pujadirasammina 134 166 bisae gAme garAre / 156 *136 pusse vAummAsaM 169 167 vetthijjiehijj| 137 puhavI savvaviNAso 185.168 samacalaNo samavaNNaM 138 phuDie NayaMti bheU 88 169 sayabhisu bhaiva AU 139 bahu barisaijaha 161 170 savaNe kAtiyamAse 140 bhaMge Naravava bhaMga 108 171 sasalohivaNNahovari 141 bhallehi gaMdha dhUvehi 90 172 sasiNA rAyaviNAsaM 142 bhAmaMDalassa bhaMge 73 173 saMkheveNa vikahiyaM 143 bhuvi loe desarisaM 181 174 saMvAvelAsamaye 144 bhogavaiNa phAmI 84 175 saMvekkasuttisarisA 145 majjhaNie saMjjhAe 121 176 sukkA haNeha vippA 119 146 mANNe paracakkaM 47 177 sukkidavA ghamAbhA 147 maMDukka kumbhasarisA 152 1788 suNahIpaNamAsehi 148 maha phagguNI hi 170 179, sUrodaya acchamaNe 149 mAlA saricchasarisaM 149 180 sUrammi tAvayaMtI 150 mArI hAhI ghorA jatthe 66 181 sUroya uyavvamaNo 151 mAseU mAseNaM domAse 67 182 sUhA pIyayavaNNA 152 mAse hi tIiyehi 89 183 so jayau jayau ra 153 musalasariccho meho 23 184 hatthatta pUNo bhNge| mehANaya jeNUnA 43 185 hemaMtakatuNakagiNhe yadi so moNisuddo 113 186 hemaMtammiya uNNaM gAthA kramAMka 124 kA pUrvArtha nahIM hai| 182 186 46 150 118 * * * * * * Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --limitazAstram ---- (113] palabdha prakAzana DhIkA grantha 1. ratnamAlA : yaha AcArya zrI zivakoTi jI kA grantha hai / isa grantha meM saMkSipta padhdati se zrAvakAcAra kA varNana kiyA gayA hai| isa grantha meM kula 67 zloka haiM / bAraha vrata, gyAraha pratimA, jalaprayoga kI vidhi, nityanaimittika kriyA kI vidhi Adi aneka viSaya isa grantha meM varNita haiN| parama pUjya zrI suvidhisAgara jI mahArAja kI jAdUbharI lekhanI se anuvAdita yaha grantha jJAnavardhaka hai| sahayoga rAzi :- 25 rupaya 2. pramANaprameya kalikA: nyAyazAstra ke mahAbhavana kA dAra udghATita karane ke lie sahAyakarUpa yaha grantha AcArya zrI narendrasena jI ke dvArA racita aura parama pUjya suvidhisAgara jI mahArAja ke dvArA anuvAdita hai / isa grantha / kA mUla prakAzana 1961 meM huA thaa| parantu pahalI bAra anuvAdita / hokara yaha 2000 meM prakAzita ho paayaa| isa grantha meM pramANAdhikAra va prameyAdhikAra ye do adhikAra haiM tathA kula 51 pariccheda haiN| / sahayoga rAzi:- 21 rupaye 13. saMbohapaMcAsiyA: yaha kavi gautama kA anupama grantha hai| isa prati meM ajJAta lekhaka / kI saMskRta TIkA bhI hai| mUla grantha prAkRta bhASA meM hai| grantha atyanta sarala hai| isa grantha meM kula 51 gAthAyeM haiN| vairAgyotpAdana karane vAle isa grantha kA eka bAra svAdhyAya avazya karanA caahiye| parama pUjya yuvAmuni zrI suvidhisAgara jI mahArAja ne isa grantha kA anuvAda kiyA hai| sahayoga rAzi:-20 rUpaye Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstramA 4. daTavasaMggaha: yaha siddhAnta cakravartI AcArya zrI nemicandra jI kI amrkRti| hai| AcArya zrI prabhAcandra jI kI prAmANika TIkA isa kRti kA zreSTha alaMkaraNa hai| isa grantha kI mukhya vizeSatA aneka pAThAntaroM kA prayoga hai| prAthamika ziSyoM ke lie yaha grantha kuMjI ke samAna hai| isakA anuvAda pUjya AryikA zrI suvidhimatI mAtAjI ne kiyA hai| ra parama pUjya yuvAmunizrI suvidhisAgara jI mahArAja ne isa kRti kI mahatvapUrNa bhUmikA likhI hai / sahayoga rAzi :-30 rupaye 65. vairAgyasAra (veraggasAro): yaha satahattara dohoM meM likhA gayA laghukAya grantha hai| isa grantha * ke racayitA AcArya zrI suprabha jI caudahavIM sadI ke dharatIbhUSaNa the| yaha anya azAtakartuka saMskRta TIkA se sayukta hai| grantha kI / zailI atyanta sarala va pAribhASika zabdoM kI kaThinatA se rahita hai| isa zunya kA anuvAda hastalikhita prati se pUjya AryikA zrI suyogamatI : mAtAjI ne kiyA hai| paramapUjya zrI suvidhisAgara jI mahArAja ne isa kRti kI mArmika bhUmikA likhI hai| ___ sahayoga rAzi:- 15 rupaye 26. kaSAya aya bhAvanA : dRSTAnta zailI se bharapUra, aneka chandoM se alaMkRta, bhASA kii| dRSTi se atyanta sarala, devanAgarI bhASA meM mAtra 41 chando meM likhA gayA / yaha grantha atyanta zreSTha hai| "yathA nAma tathA guNa " isa ukti ko caritArtha / karane vAlA yaha grantha sAdhakaziSyoM kA acchA mArgadarzana karatA hai| isake racayitA zrI kanakakIrti jI mahArAja hai| parama pUjya yuvAmuni zrI suvidhisAgara jI mahArAja ne isa grantha kA atizaya sundara anuvAda kiyA hai| sahayoga rAzi:- 10rupaye Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------ tazAstramA (11) 7. sajjanacittavallabha: kauna jainasAhityapremI AcArya zrI malliSeNa jI ke nAma se aparicita hogA ? AcArya zrI malliSeNa kA samaya IsavI san 1047 kA hai| AcAryadeva kI yaha preraNAdAyaka laghukRti hai| isa kRti meM mAtra 25 padya haiN| eka-eka padya meM arthagAmbhIrya va upadeza zailI kA pUTa hai| eka-eka padya zithilAcAra kA virodha va sAdhaka ziSya ke lie sanmArgadarzana karane vAlA hai| isa grantha kA hindI anuvAda parama pUjya yuvAm ni zrI suvidhisAgara jI mahArAja ne kiyA hai| sahayoga rAzi :-- 11 rupaye 18. jJAnAMkuzam: parama pUjya, yogIsamrATa zrI yogIndradeva AcArya adhyAtmapipAsu bhavyoM ke lie mahAna mArgadarzaka haiN| AcArya zrI ke karakamaloM se akSara vinyAsita yaha laghukAya kRti hai| isa grandha meM mAtra 44 zloka haiN| dhyAna ke viSaya meM atyanta upayogI sAmagrI isa grantha meM pAyI jAtI hai| ___ parama pUjya jinavANI kaNThAbharaNa, munizrI suvidhisAgara jI mahArAja ne aneka Agama, manovijJAna, dhyAnavijJAna aura zarIravijJAna kA sahayoga lekara isa kRti kA anuvAda kiyA hai| sahayoga rAzi:- 30 rupaye. 9. vairAgyamaNimAlA: vairAgya ko paripuSTa karane ke icchuka bhavya ko isa grantha kA svAdhyAya karanA cAhiye / isa grantha ke racayitA parama pUjya AcArya zrI vizAlakIrti jI mahArAja haiM / grandha kI bhASA alaMkArika hai| grantha meM kula 33 zloka haiN| parama pUjya jinavANI ke ananya upAsaka, munizrI suvidhisAgara jI mahArAja ne isa kRti kA anuvAda kiyA hai| .. sahayoga rAzi :- 15 rUpaye. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -----nimittazAstrama (116) vidhAna sAhilya 1. kalyANamandira vidhAna: AcArya zrI kumudacandra jI viracita kalyANamandira stotra ko jainoM ke pramukha pA~ca stotroM meM sthAna diyA gayA hai / usake AdhAra para isa vidhAna kI racanA huI hai / saMskRta bhASA meM isa vidhAna kI racanA bhahAraka zrI devendrakIrti jI ne kI hai| saMskRta vidhAna ko AdhAra banAkara parama pajya kAvyavidhAtA muni zrI suvidhisAgara jI ne hindI bhASA meM vidhAna racanA kI hai| vidhAna ke sAtha-sAtha stotra kA artha, itihAsa, vrata kI vidhi. vratajApya, vidhAna kA AkarSaka nakzA Adi kA samAveza isa grantha kii| vizeSatA hai| sahayoga rAzi:- 17 rupaye. 2. bhaktAmara vidhAna: AcArya zrI mAnatuMga jI kI bhaktipUrNa racanA bhaktAmara stotra ke AdhAra para isa vidhAna kI racanA bhaTTAraka zrI somasena jI ne kI hai| isa pustaka meM parama pUjya kavirudaya muni zrI suvidhisAgara jI mahArAja kI hindI racanA bhI saMlagna hai| . isa kRti meM bhaktAmara stotra ke utpatti ke viSaya meM pracalita kathAyeM, stotra kA artha, vratavidhi, jApya, Rddhimantra, vidhAna kA nakzA Adi samasta Avazyaka aMgoM kA samAveza hai| sahayoga rAzi:-20 rupaye. 3. ravivrata vidhAna: parama pUjya lekhanI ke jAdUgara , munizrI suvidhisAgara jI mahArAja kI yaha sumadhura racanA hai| ravivratavidhAna kI vidhi, vratakathA, vratajApya, maNDalavidhAna 2. kA nakzA Adi aMgoM kI pUrNatA se kRti atizaya manohara banI hai| sahayoga rAzi:- 15 rupaye. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama 4. jinaguNasampatti vratavidhAna: AdipurANa jaise mahAna granthoM me mahimA ko prApta isa vidhAna kI racanA parama pUjya jinavANI ke lADale suputra muni zrI suvidhisAgara jI mahArAja ne kI hai| isa kRti meM vratakathA, vratajApya, vratavidhi, vidhAna kA nazA aditi samAhita hai / sahayoga rAzi:-20rupaye. 5. roTatIja vidhAna: parama pUjya yuvAsanta zrI suvidhisAgara jI mahArAja kI jAduI , lekhanI se ni:sRta yaha anupama racanA hai| sAtha meM vratavidhi, vratajApya hai hai vratakathA aura vidhAna kA nakzA bhI hai| sahayoga rAzi :- 11 rupaye. 6. zrutaskandhavidhAna:S ajJAtakartuka lekhaka praNIta saMskRta racanA tathA parama pUjya ke yuvAmuni zrI suvidhisAgara jI mahArAja dvArA racita hindI racanA isa prakRti kA vaiziSTya hai / sAtha meM sarasvatI stotra, vratakathA, vratavidhi, tatajApya, sarasvatI mantra aura vidhAna kA nakzA bhI isa kRti meM 1 sammilita hai| . sahayoga rAzi:- 15 rupaye. 7. sugandhadazamIvratavidhAna : yaha racanA parama pUjya zrI suvidhisAgara jI mahArAja ke punIta karakamaloM se huI hai| vratakathA, vratajApya, vratavidhi aura vidhAna kA nakzA bhI isa kRti meM prastuta hai| sahayoga rAzi :- 10 rupaye. 8. nirvaHkhasaptamIgrAta vidhAna: ___yaha racanA parama pUjya zrI suvidhisAgara jI mahArAja ke punIta karakamaloM se huI hai / vratakathA, vratajApya, vratavidhi aura vidhAna kA nakzA bhI isa kRti meM prastuta hai| sahayoga rAzi :- 10 rupaye, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -nimittazAstrama - - - bhaa, kintu -- - -- - - - - 1.dharma aura saMskRti: udAtta cintana se bharapUra tathA rASTrabhakti ko jagAne vAlA yaha pravacana hai / pravacanakartA parama pUjya prakharavaktA muni zrI suvidhisAgara jI mahArAja haiN| sahayoga rAzi:--5 rupaye. 2.kaida me phaMsI haiAtmA: parama pUjya AgamaniSTha muni zrI suvidhisAgara jI mahArAja kA yaha maMgala pravacana hai| isameM caturgati ke duHkhoM kA bhAvapravaNa varNana hai| * pariziSTa ke rUpa meM Agama se mahAna jAnakAriyA~ dI gaI haiN| sahayoga rAzi:-6 rupaye. 3.ebe - lagAma ke ghoDe sAvadhAna! : parama pUjya muni zrI suvidhisAgara jI mahArAja ke dvArA likhita 8 32 patra isa mahAkRti meM haiN| jisane bhI isa kRti ko abataka par3hA, usane eka hI bAta kahI hai ki tumasA nahIM dekhaa| sahayoga rAzi:-75 rupaye. 4. smaraNazaktikA vikAsa kaise kareM?: parama pUjya acintya prajAzakti yudhAmuni zrI suvidhisAgara jI mahArAja kI yaha kAlajayI kRti hai| smaraNazakti kA vikAsa kaise kiyA jAya ? isa viSaya para Ayurveda, mantra, dhyAna, Asana, mudrA, ekyuprezara, prAkRtika cikitsA, homiyopaithI, cumbaka cikitsA, AhAravijJAna Adi ke mAdhyama se spaSTa kiyA gayA hai / smaraNazakti ke prakAra vismaraNa ke kAraNa aura yAda karane kI vidhi ko isa kRti meM acchI taraha spaSTa kiyA gayA hai| sahayoga rAzi:- 10 rupaye. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstrama . (119) kIr3A vizva 1. AdhyAtmikakrIDAlaya: khela-khela meM gahana jJAna kI prApti kA upAya yaha krIr3Alaya hai| 6 isameM tola mola ke bola, caubIsa tIrthaMkara, bAraha bhAvanA, NamokAra mantra, eka divasIya krikeTa aura sA~pasIr3hI hai| chaha kheloM ke krIDApaTa ke sAtha chaha sau praznoM vAlI pustaka aura sampUrNa Avazyaka sAmagrI bhI hai| sahayoga rAzi:- 50 rupaye. 2.jJAnanidhikrIDAlaya:va yathA nAma tathA guNa isa ukti ko sArthaka karane vAlI yaha pAvana hai prakRti hai| bAlakoM ko sahajarUpa se dhArmika jJAna pradAna karAne vAlI yaha kRti samAja meM abataka ikalautI hai| nau sau nabbe praznoM vAlI pustaka, OM krIDApaTa aura sampUrNa Avazyaka sAmagrI pradAna kI jAtI hai| sahayoga rAzi:- 50 rupaye, 3. jJAnArjana krIr3A mandira : dUradarzana para kauna banegA karor3apati ? nAmaka eka krIr3Alaya kA / prasAraNa ho rahA thaa| usI ke AdhAra para 10 dhArmika va 90 sAmAjika prazna lekara banAyA huA yaha krIr3A mandira hai| dhArmika prazna ho athavA sAmAjika / aneka viSayoM ke AdhAra se praznoM kA saMkalana kiyA gayA hai| isataraha kA kIr3Alaya jaina samAja meM prathama bAra hI prakAzita huA hai| sahayoga rAzi :- 35 rupaye. 14. sanmati krIDAlaya: tAza ke 52 pattoM ke mAdhyama se jainadharma kI zikSA dene vAlA yaha anupama krIr3Alaya hai / anokhe praznoM se yukta jaina samAja meM prakAzita huA isataraha kA advitIya krIr3Alaya lene pramADha mata kiijiyegaa| sahayoga rAzi :- 50rupaye. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittazAstramA mukkaka sAhitya 1.suvidhimuktakamaNimAlA -bhAga 1 isa kRti meM 108 muktakoM kA saMkalana kiyA gayA hai| sahayoga rAzi:-5 rUpaye. sUcanA :- antima pA~ca kRtiyoM ke kuzala sarjaka parama pUjya muni zrI suvidhisAgara jI mahArAja haiM / "kaisaiTa 1-2. stotrapAThapuMja - bhAga 1 vara isa oDio kaiseTa meM bhaktAmara, kalyANamandira, ekIbhAva, viSApahAra aura caturviMzatikA stotra kA saMkalana hai / 10/10 mInaToM vAlI ina do kaiseToM meM munizrI kI sumadhura AvAja hai / nAgapura reDio la sTezana kI udghoSikA zrImatI zraddhA bhAravdAja kI AvAja meM stotrArtha hai| tI vidarbha ke suprasiddha saMgItakAra zrI anila agarakara ke saMgIta se yaha kaiseTa susajjita hai| sahayoga rAzi:- pratyekI 50 rupaye. ..gItagaMjana isa kaiseTa meM munizrI ke vdArA racita aura unakI hI sumadhura svaralahariyoM meM nibaddha bhajanoM kA saMkalana kiyA gayA hai| isa 704 mInaTa kI kaiseTa ko anila agarakara ne saMgIta diyA hai| sahayoga rAzi:-50 rupaye. 4. kAlyakuMja isa kaiseTa meM munizrI ke vdArA racita aura unakI hI sumadhura OM svaralahariyoM meM nibaddha ojasvI kavitAoM kA saMkalana kiyA gayA hai| isa 60 mInaTa kI kaiseTa ko anila agarakara ne saMgIta diyA hai| sahayoga rAzi:-50 rUpaye.