Book Title: Anusandhan 2017 07 SrNo 72
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/520573/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) anusandhAna - 72 zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri MARATodatcame JoranvitAvAlAbIvanapAlAvatAritazrIzajayapAsAdavAmattAgavivAtAhikASaTkamAsikAvyAniyathAlinItADavamaMDApadisadAbiyApakArikhatAba | cANa kilAzamAta piklymaagaaviiaravicaaytmvtsmitiitgaaynrkiiyaarivaanmirjgtaavikhyaataasnirscdmtmaadaavaasaadaavaajinH||paapaanaavvaacktnnitibaajaanaa zAligesIratAvApAnamarAtI paricaya yAyAztyAvayAtAdavAranakadebakAnisamanApItisamAnatA /yanAzAsiyAjJAtiraMbarataladoDI viDirivAztavAjamizravaMTapA yAminadivatamAgaNAtikamAinijakalakAvilAsamanavaDapasAvatitammAna samajAniyavanayadhIzamadhamalIjAlanaMjIvA gharAbAtamaspataspAjimiSAnAMsArAsAmanAmAnopanAbakatAnavAnimAvAlAkAnabhAtAyAmAmapacarAmasyacAninnadhaNapanItarIvanamAlavacApAkapAlImamavApata miityaayspaavidhivishvaamdhyaavaayaajvNshvbaakliininNdiniivikaa|shaaraadivvidhaardaannaatcyaavraajaakhyaamaadhymvijyraavidhaalmijnnpaalaavaakhviiviytryii vAtAvamAkimazvarAjapavitrAmavikAnAdhikAkavAyonadhidhanAtyavAzravaNazravaNabavAvAdhAvayAsavAjAnarAmAmatanAmAvamA adyApa avayavAthAMcayanamadhAjanighurAmAnaMtanAmAnumAptavAniritiSazAtacazitAmmAtabahAnA / gAkhatAta tsAvAsavadAmanavAsinomAnAnataasamatvajJatAdhaSaNAmatirAhAmAyadhanapAlanasapAlAmAhapAlastaspasanAvAcavatAlIkApacIkamArAThavA tivarakhyAtAyAmAmakhAnAbazApavAvadhivizvakayA vinIyAsahArAjasyatA pAmAbajAvatamAmAlA2UmArAvAmitapIvacArasastranAvAmavanAkAlomosAMgAra kAzavATAbacAdyAnapAmAzabAghalavAnANikAzidhApatikAlAkAlamanAvAvAnadayarAnAdhAvapAlazanApAruSAvavasAtajIpAla zramanikSamahattIyavAyati / avinAmamatatAvadhArAvalakAvIra sapanIkhavalaspadharAmAdhAnajAlamA mAyUcA nAdavIsAhagAvayanna kAravayApAbAlAdabAvadhAkAmAdimAmamAmAdaryazAlAlayAnajanakolAmA "dava syamaviNAlAbanavA sutAyalasisaJcazvApaghaDavidhitilalitAdavIyalAtavasyAlasadhivasyAlalitAdivyAjAtA stanayanujayatasidArakhAvAtamAyAlaspakSadhAvinAmAvalI piyaa|apaatyvkaalaaviinnmisaavjiijntaashpvrghuvNshshvaaminaastaalmvtipdmkibhkhaayvsiiytmiaamaasciaavddhiaaraamlkaapaaniaanaabijaayaatpshyaativNshaadhikaar : vikrmshykaalaabaadmaajnyaanmittsmvntnikaactaanaamsaavikmaasikaa|daarspculaaysnyaapurngshyaamhilaadhmkaamaanikssaarmik zrImAbhAvavAnivapAkA vividhamAnavikSa malAmAmA sAmezavajayagirosUcImaMtramaMtvasaMjJitAmAkalitirakArIkArayAmAsa kI nAmIbikAbAlAkamAvAbanavAnnasAbAnAmasAravatatAdhIkArAmAMcityamantavayata taMtanakAtInAthakAvAtyatAtrevakAritAkA tamilanAyakaninavavIjAminayamijabaMdhAnijamnatImAvatavAcitazrIjayatalAvavyAdhIvArajapAlamAmAnijamAcIsavaMgakaniya pAlabamamaracayAvakArAvAmAnamAtmAnujamadhya zreja vizrANitazrAvidivAmikSAmAdhAmamanIyAmamayAzaSTayatidhapUrtighaTayAcakAranivivarmavidhacAmAsakA bAvarNita kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi 2017 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU(ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusandhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA || 72 sampAdaka: vijayazIlacandrasUri HIRHIT H AITRINA 6000D zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2017 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna - 72 Adya sampAdaka : DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdaka : vijayazIlacandrasUri samparka: _C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa, amadAvAda-380007 phona : 079-26574981 E-mail:s.samrat2005@gmail.com prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAna : (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAyamandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 phona : 079-26622465 (2) zrIvijayanemisUri jJAnazAlA zAsanasamrAT bhavana, zeTha haThIbhAInI vADI, * dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380004 (3) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 phona : 079-25356692 prati : 250 mUlya : Rs130-00 mudraka : kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phonaH 079-27494393) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana thoDA samaya pahelAM eka darakhAsta upasthita thaI : jaina itihAsa lakhavo joIe; tame lakho; tamArA netRtva heThaLa eka jUtha racIne jaina itihAsanA pramANabhUta so grantho taiyAra karo. darakhAsta rajU karanArA lokono Azaya kAMIka Avo hato : bIjAo taraphathI jainone ane jaina itihAsane ghaNo anyAya thayo che; jaina itihAsanI ghaNI bAbatone DhAMkI ke dATI devAI che, ane ghaNI bAbato bIjAonA nAma para caDI gaI che. A badhAnI khojabIna karIne jainonI vAtone prakAzamAM ANavI joIe, jethI jaina dharmanuM gaurava vadhe. alabatta, AmAM, je saikAothI cAlI AvatI, paramparAgata mAnyatAo, bhale te janazrutimAtra hoya ke pachI itihAsakAronI dRSTie khoTI puravAra thaI ke thatI hoya, tene to nirvivAda ke niHsandigdha itihAsa ja gaNavAno. emAM purAtattva, zilAlekho, bhASAzAstra, itihAsa - A badhI dRSTie te mAnyatA kharI na UtaratI hoya to paNa tene aitihAsika ane pramANabhUta tathya tarIke svIkArIne ja cAlavAnu, e pAyo to pAko ja hato, emanA manamAM. ane ApaNe jANIe chIe ke dantakathAne koI itihAsa nathI gaNatuM, ane dantakathA-lekhakane koI itihAsakAra nathI gaNatuM. * itihAsa Alekhavo hoya to pahelAM to je viSayano itihAsa lakhavo hoya te viSayane tenA kAlAnukrame sAGgopAGga jANavo paDe. dA.ta. jaina itihAsa lakhavo che, to tenA aDhI hajAra varSanAM adhikRta aneka zAstro-grantho, abhilekho, kathAo ane dantakathAo, paurANika temaja aitihAsika gaNAtA lokonAM caritrokathAnako, temaja A badhAMya viSe vItelI sadIomAM ke dAyakAomAM, dezavidezamAM, vibhinna dRSTikoNothI, je adhyayana-saMzodhanAdi thayAM hoya te badhAMno paricaya meLavavo paDe. pachI tene anuSaGge bauddha Adi dharma tathA darzananA sAhityaavagAhana karavU paDe. pachI deza-videzanA aneka itihAsakAro tathA purAtattvavidoe potAnA te te viSayanA abhyAsa daramiyAna A-jaina-viSaya viSe je paNa tAraNo-saMzodhano noMdhyAM hoya, grantho ke zodhapatro va. lakhyA hoya, te badhAMnuM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avalokana karavU paDe. abhilekho, mUrtilekho paNa ukelavA paDe. ATaluM badhuM karIe tyAre kadAca itihAsa lakhavA jeTalI bhUmikA racAya to racAya. ATalI mathAmaNa karyA pachI, tenI - itihAsa lakhavA mathanAranI dRSTi ughaDyA vinA na rahe. tenI zraddhA vizada jarUra bane, paNa tenI andhazraddhA tema ja bhramaNA to kharI ja paDe. phalataH Avo manuSya jyAre itihAsa lakhaze tyAre temAM paramparAthI cAlI AvatI aneka bhrAnta mAnyatAo, camatkArika kathAo, kAlavyatyaya tathA nAmo vagerenA goTALA ityAdi kAraNosara sarjAyelI guMco, A badhuM te TALaze, teNe TALavU ja paDaze, ane e rIte e itihAsanI pharate vITaLAI vaLelA keTalAMya AvaraNone te haTAvI deze. svAbhAvika rIte ja, vyApaka samAjane ane tenA lokapriya netAone A mAnya na hoya. bhramaNAone choDavI e to dharmane choDI devA jevU vikaTa kAma ! itihAsa jo 'jaina' hoya, to A bhramaNAone paNa 'jaina bhramaNA' tarIke ja gaNavAnI rahe ! saMzodhana hamezAM bhramaNAono bhAMgIne bhUko karanAro padArtha che. 'jaina' bhramaNA che mATe tene na toDAya, toDavAthI mithyAtva coMTe - evA vikalpane saMzodhana svIkAratuM ke poSatuM nathI. paramparAvAdI samAja taraphathI virodha ane trAsa khamavo paDaze - evA bhayathI, saMzodhana, bhramo sAthe taDajoDa karatuM nathI. jaina itihAsa e jaina pAMUbhAjI jeTalo sAmAnya, sarala ane caTAkedAra padArtha nathI, teno tene pUro khyAla hoya che. AthI ja, jaina itihAsamuM Alekhana e koI eka-be vyaktionA vazanI vAta nathI. abhyAsI, susajja ane itihAsajJa vyaktionuM eka jUtha (Team) ekatra maLe, ane nirmama taTasthabhAve mUlyAGkana karatAM jaIne eka prAmANika tathA pramANabhUta itihAsa sarje-Alekhe, AlekhavAnI khevanA rAkhe, to uparokta darakhAsta sArthaka bane. ___ bAkI, darakhAsto mUkavAmAM ja itihAsa racI dIdhAno tathA itihAsanI sevA karyAno khyAla jo pravartato hoya, to bhaviSyamAM jyAre paNa, jo itihAsa kharekhara lakhAze, to, tyAre tenI noMdha avazya levAze. - zI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNacitra viSe prastuta aGkamAM zrIbAlacandrasUri-viracita vastupAlaprazasti-kAvya pragaTa thayuM che. te kAvyanI pratinuM pAnuM prathama AvaraNa para ApyuM che. giranAratIrtha paranA, vastupAla-tejapAlanA derAsaramA cha prazasti lekho utkINita hovAnuM ane A prazastikAvyanI prati te lekhonI ja pratilipirUpa hovArnu sampAdakoe noMdhyuM che. A prati praNa 15mA saikA jeTalI purAtana hoya ema anumAna thAya che. cothA AvaraNa para Avela chabI, giranAranA vastupAlanirmita jinAlayamA vartamAnamAM paNa je te vakhatanA prazastilekho mojUda che, temAMnA eka lekhanI che. traNa-cAra lekha-zilAo tyAM uparanI dIvAlomAM lAgelI che temAMnI A oka che. jo ke te lekhane atre sampAdita-prakAzita prazasti sAthe koI sambandha hoya ema jaNAtuM nathI. bannenI vAcanA alaga alaga jaNAI che. te lekha kyAMya prakAzita thayo hoya to banavAjoga che. tyAM anya paNa, ghasAyelA tathA khaNDita thayelA lekho che, ane te badhA vastupAlanA samayanA ja che, te bahu mahattvapUrNa bAbata che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdana vijJaptikA (apUrNA) vastupAlasambandhI 2 prAcIna aitihAsika prazastio svAdhyAya 6 tattvabodhapravezikA - 3 vedoM kA apauruSeyatva oka bhraSTa pAThe sarjelI samasyA vihaMgAvalokana - aGka 70 vihaMgAvalokana-aGka 71 mAhitI : anukrama - saM. muni trailokyamaNDanavijaya gUDhA - prahelikA- samasyA - hariyAlI zrImAnasAgara - viracita ASADhAbhUti sataDhALiyo - saM. muni suyazacandravijaya gaNi muni sujasacandravijaya - saM. upA. bhuvanacandra - saM. prA. anilA dalAla - muni trailokyamaNDanavijaya - muni trailokyamaNDanavijaya - upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra Do. sAgaramala jainane 'hemacandrAcArya-candraka' Do. bhAratIbena zelatane 'zrIpuNyavijayajI - candraka' 3 10 65 88 101 115 119 123 132 133 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJaptikA (apUrNA) - saM. muni trailokyamaNDanavijaya devendrasevita... thI zaru thatA vasantatilakA chandanA eka ja zlokanA vividha artho dvArA prabhunI vijJaptisvarUpa A racanA che. kartAe e eka ja zlokanA vibhinna padacchedo-artho darzAvIne sAmAnya jina ane vartamAna covIzInA 24 jina ema kula 25 jinanI eka sAthe stuti karI che. kartA dareka jinanuM nAma je rIte zlokamAMthI kADhI Ape che te kharekhara rasaprada che. stutigata vizeSaNonA artho paNa navA navA nIkaLatA ja rahe che. samagrapaNe jotAM kRti ApaNA mana para kartAnA vaiduSyanI chApa aGkita karI Ape tevI sakSama che. kRtinA kartA, racanAsamaya va. bAbato puSpikAnA abhAve jANI zakAI nathI. zrIzItalanAthanI stuti sudhInA kula 11 artho jeTalI ja kRti (hastapratanAM 4 pAnAM) upalabdha thaI che. hastapratanI vAcanA ghaNI ja azuddha che. ___ hastaprata zrIvIrasUrIzvarajI jJAnamandiranI che. jenI Xerox suzrAvaka zrIbAbulAla saremala zAha - sAbaramatInA sahayogathI prApta thaI che. devendrasevita! vipApayugA'dinAtha!, vizvAribhIraNabharairaparAjita! stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAn me, zrIvItarAga! zamitAntinivArakAkhya! // vijJaptikAyAmatra OM natvA iti pUrvaM vyAvarNyate / tatra prathamamiSTadaivarte(devatAyai) namaskRtirUpaH anantasaGkhyAtmakasarvasAdhAraNazrIjinastutivizeSo khate(likhyate) yathA - he devendrasevita!, dIvyanti- krIDanti apsarobhiH saha [iti] devAH caturvidhAH, teSAmindrAH- svAmino mahadaizvaryadharAzcatuHSaSTisaGkhyA vAsavAstaiH, athavA devAzca indrAzca devendrAstaiH sevita! / he vipApayuga!, vigataM pApasya yugaM yasmAd bhavataH sa vipA0, tasya sambodhanam / he adinAtha!, daM- kalatraM vidyate yeSAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 te dinaH, naikAkSarArgida(di)ti(?) sUtreNa atra in-pratyayasya ekAkSarazabdAdaghaTamAnatve'pi 'vizeSe bahula'miti sUtraprAmANyAd lakSaNasya bahuvividhaprayogagariSTatvAd in sameti na doSaH / iti anyatrA'pi jJeyam / na dinaH adinaH parigrahArambharahitA yataya ityarthaH / teSAM nAtha! / he vizvAribhiH raNabharaiH aparAjita! vizve- samastA bAhyAbhyantararUpAH kAma-krodhAdayo'rayo vairiNastai raNabharaiH- saGgrAmabharairanabhibhUta! / athavA vizvAribhiH sAkaM raNabharairaparAjita! / he netaH!- svAmin! / he zriyAM- bAhyAbhyantarANAM para-padAzraya!prakRSTapadasthAna! / he zamitAntinivArakAkhya!, zamino- yatayasteSAM tAntinivArakA AkhyA yasya te, tasya sambodhanaM he zami0 / evaMvidhaguNottama! he zrIvItarAga!, bhavAn- tvaM me- mahyaM zaM- sukhAya stAt- bhava iti vRttekSa-(ttAkSa)rArthaH // 1 // atha vartamAnacaturviMzatijinavarNanamayA namaskArAH krameNa vividhapadayojanAbhilikhyante / yathA - devendrasevita! vipApa! yugAdinAtha!, vizvAribhIraNabharairaparAjita! stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAn me, zrIvItarAga! zamitAntinivArakAkhya! // vyAkhyA - he devendrasevita!, iha devazabdasyA'neke'rthAH santi / yataH divUca krIDA 1 jayecchA 3 paNi 4 dyuti 5 stuti 6 gatiSu 7 / dIvyantikrIDanti apsarobhiH samamiti / dIvyanti- jayanti dAnavAdInaparAnapi pratipakSAn mAnavonayivA (mAnavAn yauvana-)rUpa-lAvaNyA-'mRtAhArA-'jaratvA-''rogyA'ta(ni)miSatA-kAntiprabhRtiguNairiti devAH / dIvyanti- icchanti surasambandhivRttyAdi sukhaMdrA(surendrA)dezaM kecit samyagdRzo jinadarzanaM bodhibIjaM mAnuSyabhavaM samavasaraNaracanAdi jainavaiyAvRttyaM veti devAH / dIvyanti- vyavaharanti devasambandhitaducitavyApArairiti devAH / dIvyanti- utpattimArabhya A jIvadhAraNAvadhi dyutibhAja eva bhavanti devAH / tathA dIvyanti- stuvanti jinAdIn maharSIn svasvAmino vA devAH / punargacchanti arhadAdIn nantuM tatkalyANikamahaM zAsane mahatAM sAdhUnAM sAMnidhyaM vA kartuM zakrAdInAM sevanAM vA svasvAmitvAt zaraNaM vA / atha gacchantiprApnuvanti AmarIsampadaM sukhazreNimiti devAH / tathA devazabdasya aparadhAtubhi Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna rniSpatterapi sarvatrA'trA'rthAnAmapaunaruktyaM jJeyam / he vipApa !, vigataM pApaM yasmAt sa vi0, tasyA''mantraNaM he vi0 / he vizvAribhIraNabharai: 0, ari (rINAM bhIrbhayamaribhIzca raNabharAzca aribhI0, vizve ca te'ribhI0 vizvAribhIraNabharAstairaparAjita! / he zriyAM netaH / prApaka!, bhaktAnAmiti gamyam / he parapadAzraya!, pare prakRSTe pade- nirvANasthAne Azrayo yasya sa0, tasya saM0 / he zami0, prAgvat / he zrIvItarAga!, vIto rAgo yato bhavatastasyA''mantraNam / ya IdRgguNa: he zrIyugAdinAtha! bhavAn me zaM stAt / iti zrIRSabhaH // 2 // devendrasevita ! vipApa ! yugAdinAtha !, vizvAribhIraNabharaira ! parAjita ! stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAn me, zrIvItarAga! zamitAntinivArakAkhya ! // 2017 3 vyAkhyA AdyavizeSaNadvayaM pUrvavat / he yugAdinAtha!, vidyate dodAnaM parakRtazaMdAyako vA yeSAmathavA dA- dAnaM parasUtritaM dAtA vA vidyate yeSAM te dinaH / dakAra-dAkArayorapi etadarthavartitA nAmakozoktA'sti / kvacit kvacit bhinnArthatayA grAhyamapunaruktatAyai / na dinaH adinaH, parairadattadhanyAdyarthAH kRtasArA: ata eva dauHsthyabhAjaH, ete eva dInA janA iti bhAvArtha: / yuga (ge) kRtAdau adinaH yugAdinaH, etadajitAyuSi bAhulyAta (lyAd) bahuyugAtikramaH abhUt, tena yugacatuSkasyA'pi grahaNamAdizabdena / yugAdInAM nAthaH yugA0, tasya saM0 he yu0 / he vizvAribhIraNabharaira!, azve- kalyAye (kalye?) arayaH asAmarthye'pi sanmukhabhaSaNaparatvAt, yataH zAstre zunAmIdRksvabhAvadRDhatA(tvA)t (?), yata: "ejai maMDaleNa bhasiyaM" ityAdiprAmANyAt / zvakalyA(?) arayaH, bhIrbhayaM saptavidhaM, raNabharo- yuddhabharasteSAmA- sAmastyena i[:] - khedaH, para(e?):- kAma:, zvArayazca bhIzca raNabharAzca evarazca ( ? ) zvAribhiraNabharairAH, vi- vigatAH zvAribhIraNabharairA yasmAt sa vi0, tasya saM0 he vizvAribhIraNabharaira! | atra avyayA-: - 'navyayazabdayormizrabhajane samAse'nucitaM manyante kecit / paraM bahulamiti prayogavazAd bhavati eva, tathApi mahatkavIndrapraNItagrantheSu dRSTatvAdAnItamasti, [na] dUSyam / he para!- IdRgguNazreSTha! / he ajita ! - he ajitanAtha! jina ! / bhavAn me zaM stAt ||3|| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 devendrasevita! vipApa! yugAdinA'tha, vizvAribhI raNabharairaparAjita! stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zambhavA''nme, zrIvItarAga! zamitAntinivArakAkhya! // [vyAkhyA -] he devendrasevita!, he vipApa!, he aparAjita!aparAbhUta!, kena? yugAdinA, paratIrthasambandhideveneti gamyam / jAtyekavacanaM, yugeSu kRtAdiSu, aH kRSNaH, a brahmA, tadAdiparazAsanIyairdevatvamudrAcihnagaNAdibhirna nirAkRta iti tattvam / atha antarArthe / kaiH ? vizvAribhirvizvaiH samastairvairibhiH / punaH kaiH? raNabharaiH, yato bhagavatastu siddhiM sametasya abhibhavaM vidhAtuM na samarthA eva te| he parapadAzraya!, he zrIvItarAga!, he itAntinivArakAkhya!, i:- kandarpaH, tAntiH- glAnistannivArakA AkhyA yasya sa i0, tasyA''maM0 / he zaMbhava!, he zriyAM netaH! / zrIkAravanniti nA(bhA?)vaH / bahuvacanaM bhRzArthabAdhakaM jinendrasya zrIkAravarNanaM bhRzameva jAghaTIti / iyatA''ha - zrIzaMbhavajina! tvaM me zaM stAt / kiMlakSaNastvam ? Ad- A- tApo bhavasambandhI taM atti iti Ad / tannivAraka ityabhiprAyaH // 4 // . devendra! sevita! vipApayugA'dinAtha!, . vizvAri bhIraNabharairaparAjita! stAt / netaH zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAnme, . zrIvIta! rAgazamitAM ti nivArakAkhya! // [vyAkhyA -] he devendra! tata(devatati?)sevita!, pUjitatvAt / he vipApayuga!, vigataH pApopalakSito yugaH- kaliyugo yasmAt sa vipApayugaH / he adinAtha! DurdA cchedabandhayoriti dAzabdena cchedo'GgopAGgAdInAM sAparAdhatvena rAjAdikRtaH athavA bandho rajjvAdibhiH na vidyate yeSAM te'dino'rthAd devA vaikriyazarIritvena tadayogyatvAt teSAM nAthaH / atra deve0 etadvizeSaNasyA'sya samAnArthatvena dUSayiSyanti kecit paratantradevendrA vA sarvasavAaivA(?) grAhyA, atra devA, devairapi inTrairapi mAnitA iti jJeyam / evamapunaruktiH / he aparAjita!, kaiH? bhIraNabharaiH, katham ? yathA syAt vizvAri, vigata[:] zva(zvA)kalyAri yathA bhavati kriyAvizeSaNamidaM, pranaSTAre! iti bhAvaM(vaH) / he netH!| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 he zriyAM pa0 / he rAgazamitAIta (tAmita) !, rAgasya zamo vidyate yasya [sa] rAgazamIno (0zamI, tasya) bhAvaH rAgazamitA, bhAve tal pratyaya:, tAM prApta[:], nIrAga iti bhAvaH / atha nAmAropaNA he tini ( he ni )vArakAkhya!, nitarAM vAra:- samUho yasmin tad nivAraM pracuramiti tattvaM nivAraM pracuraM kaM- sukhaM yasyAH sA nivArakA, nivArakA AkhyA yasya saH, tasyA''mantraNam 0 / ti / siddhaheme parapadAzraya!, makAraparaH prakRSTaH syAdyantAdipadAzrayo yasya yatra vA sA 'mati' jAtam / he sevita!, sakArasya :- zobhA yasmin sa se:, serya ustamita[:]- prApta[:] prakAra uccArahetuH suyukta iti bhAvaH / sumati / he zrIvI!, zrIkAro vizeSeNa I- pratyakSo yatra sa0, tasyA''maM0, AmantriNI si, avyayatvAd lup| iyatA''ha zrIsumati iti sukhadAyakAkhya! jina ! bhavAn zaM stAt, bhaktAnA-miti gasya (gamyam ) // 5 // - " devendrasevita! vipApayugA ! dinA'tha, vizvAri bhI ! raNabharairaparAjita! stAt / netaH ! zriyAM parapadA''zraya ! zaM bhavAnme, zrIvIta ! rAgaza! mitA'ntinivArakAkhya ! // - vyAkhyA I he dina!, dakAro vidyate yasyA'sau dI, inpratyayaH, dI cA'sau nazca dinastasya sambo0, padene (dine ) ti niSpannam / he mita!, makAraM prApta! / he neta!, 'na' iti varNena I- prakSA (khyA) tA zobhA yasmin sa netastasyA''mantraNam / namdana, 'tau mumorvyaJjane svau', anusvAraH, 'nandane' ti siddham / he bhI!, bhi- ityakSaram I- sannidhau yasya sa bhI, tasya saM0, AmantriNI si, avyayatvAd lup / 'bhinandanaM' jAtam / he Azraya !, akArasya Azrayo yatra sa0, 'abhinandana 'rUpasiddhiH / he zrIvIta!, zrIkAraM vizeSeNa prApta ! / he zrIabhinandanajina ! bhavAn me zaM stAt iti kriyAsambandhaH / athA''mantraNena vizeSaNAni he devendrasevita!, he vipApayugA !, vigata: pApayugo bahupApapravRttimayo yugaH kaliyugastasya ya A:- santApo yasmAt sa0, tasya sambodhanam / jinAtizayAd duSTayugaceSTitaM na bAdhate iti bhAvaH / atha AnantaryArthaH / he vizvAri yathA bhavati tathA / raNabharaiH aparAjita! raNe bhAdIptiryeSAM sAmarthyagarvaprodbhUtotsAhAdakAtaratvena, raNabhAzca te rAzca raNabharAstaiH Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 anusandhAna- 72 subhaTanarairanabhibhUta! / he zriyAM parapada ! / he rAgaza!- rAgocchedaka! / antinivArakAkhya!, antI - saMsArAntavAn, siddhatvaM prApta ityarthaH, nivArakApracurasukhakarA AkhyA yasya sa0, antI cA'sau nivArakAkhyazca vizeSaNadvayakarmadhArayaH // 6 // devendrasevita ! vipA ! payugA''dinA'tha, vizvAribhIraNa ! bha ! rai raparA'jita ! stAt / netaH ! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAnme, zrIvIta! rAga! zamitAntinivArakAkhya // vyAkhyA he bha! he raparo'gretana: raparastasya saM0, 'rabha' siddham / he vipA !, vizeSeNa pakArasya A- avadhAraNaM yasmin sa0 saM0, 'prabhe 'ti jAtam / he me!, makAra I- samIpe yasya sa 'maprabha' iti rUpavyutpattiH / he Ad!, A- sAmastye vAkye vA d- dakAro yasmin sa0 / 'dmaprabha' niSpannam / he payuga ! - pakArayukta!, 'padmaprabha' / he zrIvIta ! / iyatA zrIpadmaprabhajina! bhavAn zaM stAt, 'tvadArAdhakAnA' mityuktiyuktiH / he de0!, he ina ! - svAmin! / atho'nantaratAyAm / he vizvAribhIraNa!, zvakalyAribhIstayA IraNaM- kampanaM zvAribhIraNaM, vigataM zvAribhIraNaM yasmAt sa0 / he rai:- aparaiH sAmAnyanaraiH ajita!, atulabalatvAt / he zriyAM netaH ! / he parapadAzraya! | he rAga!, raM- kAmaM na gacchati - na prApnoti - na tadAzrayavazameti rAgaH, kAmavikriyA'bAdhita iti bhAvaH / he zamitAntinivArakAkhya ! / iti vRttArtha: // 7 // 1 devendra! sevita! vipApayugA'dinAtha!, vizvAribhIraNabharairaparAjita! stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAn me, zrIvItarAga! zamitA'tini! vA'ra ! kAkhya ! // he va! | zamita! - zakAraM prApta!, 'zva' siddham / he kAkhya!, kenasukhena- aprayAsena AkhyA - prakathanaM yatra sa0 / kasya ? araH, araiti varNavijyAsasya ara:(?) / atra " nA'nusvAravisargau tu citrabhaGgAya sammatau' iti zAstraprAmANyA [danusvAra - ] visargayorna doSaH / iha bahvarthAvirbhAvanaM citraM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 jJeyam / 'arve'ti niSpAditam / he arzva! kiMviziSTarUpam ? vipApaH, vizeSaNaM(vizeSeNa) pakArasya ApaH prAptiryatra sa vipApaH, prathamaikavacanaM si, sauruH sararAryarayasvAra vA ('so ruH' - sa - ra, 'roryaH' - ra - ya, 'svare vA') atra sUtre vikalpasadbhAvAt na yalopaH, paarzva, 'samAnAnAM tena dIrghaH', 'pArzva' niSpannam / he uga!, ukAraM gacchati I (iti) ugastasyA0 / upArzva / he sevita!, sasya i:- zobhA, tasyA U- rakSaNaM ita- prApta!, akAra uccAraNArthaH, sayukta ityarthaH / 'supArzva' siddham / he devendra! / he adinAtha!, dAzabdena cchedaH, cha(?)vinA tathA ekendriyavanaspatipatrapuSpaphalAdInAM na vidyate yeSAM SaDjIvanikAyArambhapratyAkhyAnena sarvato viratatvAt, athavA dA bandhanaM strIputrapautragRhadhanadhAnyasuvarNAdiparigrahavimohitatvena athavA bandhoM rAjAdyAdezavartitvalakSaNaH, yataH "svairaM viharati svairaM zete svairaM ca jalpati" iti vacanAt, punarapyabandhaH karmaNA na vidyate yezaM te adinaH, yadyapi siddhigamanaM vinA karmaNAmabandhakatvaM na syAt, paraM tathApyanArambhitvena sarvanivRttaH bandhasya alpateyA(alpatayA) asattaiva vizeSyate yathA - sadasatsaMzayagocaro dorI(?) iti varNanavat, iyatA'dinaH chedabandharahitA yataya eva teSAM nAtha! / he vizvA0 aparAjita! / he zriyAM netaH! / he parapadAzraya! / he zrIvItarAga! / bhavAn me / atini, atikrAntakSayamakSayaM yathA syAt / iti vRttArthaH // 8 // deve drasevita! vipA'payugA''dinAtha!, vizvAribhIraNabha! rai ra! parA! jitaH stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAnme, zrIvIta! rAgaza! mitA'tinivArakAkhya! // vyAkhyA - he bh!| he raira rakArasya paraH A sAmastyena iraNaM- prApaNaM yatra sa raira(?), tasya saM0 / 'rabha' iti rUpaniSpattiH / he vipa!, vizeSeNa paH pakAro yatra tat / akAra uccAraNaprayojanaparaH / he drasevita!, dryukt!| 'draprabha'siddhiH / hamava (he mita! ?), m-ityakSaraM prApta! / he AdinAtha!, kasmAt ? jitaH, jo jakAraH samIpe ekavarge vA vidyate yasya sa jI ityarthaH, tasmAt jitaH, paJcamyAstas, "nAma sidayvyaJjane" - padasaJjA, "nAmno no'nahnaH" iti sUtreNa jin-nalup jitaH, jakArAdAdau naM- jJAnaM yasya sa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 AdinaH, arthAccakAra eva, tasya A- avadhAraNe tho- rakSaNaM yasmin sa AdinAthastasyA''mantraNaM - he A0 / candraprabha / "tau mu0" - anusvAraH / he zrIvIta!, zrIkAraM vizeSeNa prApta! / 'zrIcandraprabhajina' nAma niSpannam / he apaMyuga!, apagato yugaH kaliyugo yasmAt sa, tasya saM0 - he a0, bhavatprabhAvAt kalikAlakalpitA(ta)duSTaceSTitAni na syuH iti tattvam / he vizvAribhIraNabha!, vigata(tA) svatulya(zva kalya?) vairibhayakampanA bhAdIptiryasya sa vizvAribhIraNabhaH tasyA0 / he parA!, paraM- pra[karSeNa] AsmaraNaM yasya sa parA, tasya saM0 / avyayam / kasmitaH(kasmin) ? devesure, jAtyekavacanaM, devAnAM smaraNIya!- pUjanIya! iti tattvam / he zriyAM netaH!, he parapadAzraya!, he rAgaza!, prAgvat / he atinivArakAkhya!, ati- atyarthaM nivArakA- pracurasukhakarA AkhyA yasya saH, tvannAmagrahaNenA'pi sukhasampadaH syuH / bhavAn me zaM stAt // 9 // devendra! se! vita! vipApayuga! AdinA''tha!, vizvAribhIraNabharairaparAjita! stAt / netaH! zriyAM parapadAzraya! zaM bhavAnme, zrIvItarAga! zamitAntinivArakAkhya! // vyAkhyA - he AdinAtha!, Adina! Atha!, AdirnAd yaH sa Adino dhakAraH, AkArasya tho- rakSaNaM samIpavartitvena yasmAt sa Atha, ikAra evetyarthaH / AdinAt AthaH AdinAtha, tasya saM0 he A0 / dhakArAt puraH iH, dhai, avarNasyAetenasyunneNa etvam (?), etAvatA he dhe! / he vita!, vivarNasya tA- zobhA yatra sa vitasta0 / 'vidhe' siddham / he uga!, ukAraM prApnotIti ugastatsa0 / uvidhe / he uvidhe! kiMlakSaNastvam ? i- pratyakSaH, kena ? sA, ra(sa)kAreNa / 'suvidhe' iti jAtam / bhavAn me zaM stAt / kathambhUto bhavAn ? vipApa:- pAparahitaH / he devendra!, he vizvAribhIraNabharairaparAjita!, he netaH!, he parapadAzraya!, kAsAm ? zriyAm / he zrIvItarAga!, he zamitAntinivArakAkhya!, iti sambodhanairvizeSaNAni / vRttArthaH // 10 // devendrase! vita! vipApa! yugAdinA'tha, vizvAribhIraNabharairaparAjita! stAt / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 netaH! zriyAM parapadAzraya! bhavAnme: zrIvIta! rAgazamitAntinivArakAkhya! // vyAkhyA - he rapara!, rAt para:- agresara 'yaralave'ti mAtRkApAThoccArAnukramataH, tato raparo lakArastasyA''ma0 / he la0!, he vita!, vizeSeNa 'ta' iti varNo yasmin sa vitastasya saM0 / 'tale'ti jAtam / he aIvIta!, rarahita'zrI'iti varNastaM prApta!, 'ra'vinA zrI zIH syAt / he zItalajina! siddham / meagre azrI(?), "edota: padAnte'sya luk" anena sUtreNa lopaH, "ra: padA0" anena ravisargaH / he devendrase!, devendrasya sA- lakSmI IpratyakSasvarUpajJAnadRggocaratvAt tatpUjyatvAd yasya sa devendrase Ama0, avyaya0 / vipApa / yuge- kRtAdau AdinA- paratIthidevenA'tha vizvAri0 ajita- na nirAkRta! / he netaH! / he zriyAM parapadAzraya!, he rAgazamitAntinivArakAkhya!, rAgasya zamo vidyate yeSAM, in pra0, te nIrAgA yatayasteSAM tAntinivArakA AkhyA yasya sa rA0, tasyA''maM0 / bha... Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAlasambandhI 2 prAcIna aitihAsika prazastio - saM. muni suyazacandravijaya gaNi muni sujasacandravijaya prazastikAvyo e saMskRtasAhityano ghaNo rocaka kAvyaprakAra cha / ghaj karIne alaGkArika zailImAM racAtI A kRtiomAM itihAsaprasiddha vyaktinA jIvanano ane kAryono paricaya hoya che / tethI A prazastikAvyo itihAsanA saMyojanamA bahumUlya phALo Ape che / mukhyatayA prazastikAvyo 2 svarUpa prApta thAya che (1) caityaprazastisvarUpe tathA (2) granthaprazastisvarUpe / temAM caityano, vasatino ke tenA khaNDasvarUpa maNDapa, balAnaka, zikhara, garbhagRha ke devakulikA nA navanirmANa ke punaruddhAra karAvanAra vyaktinA jIvana ane kArya upara prakAza karanAra kRti te caityaprazasti / A prakAranI prazastio te guNavAna puruSanA (dAtAnA) guNathI AkarSita thanAra koI gurubhagavanta ke vidvAna kavi dvArA racavAmAM AvatI hatI / tyArabAda zilAkhaNDa upara kotaravAmAM AvatI hatI / zatruJjaya girirAja upara rAmapoLa pAse lAgela 2 zilAlekho, AbutIrtha-luNigavasahinI hastizALAmAM lAgela zilAlekha, ovA zilAlekho A prakAramA samAviSTa thAya ch| te ja rIte granthalekhananA kAryamA arthasahayoga ApanAra arthAt grantha lakhAvanAra gRhasthanA jIvana ane sukRtono paricaya ApanAra kAvya te granthaprazasti / granthanI AdimAM ke antamAM kAgaLa upara ke tADapatra upara A prazastio lakhavAmAM ke kotaravAmAM AvatI hatI / prAcIna tADapatrIya granthomAM temaja hastapratomAM AvI prazastio lakhAyelI jovA maLe cha / uparokta banne prakAranI prazastiomAM pratiSThApaka gRhastha ke grantha lakhAvanAra gRhasthanA jIvana ane kAryonI sAthe temanI vaMzaparamparAno, temanAM kAryono paNa paricaya ApavAmAM Avato hato / vadhumAM caityaprazastiomAM caityAdinirmANasamaye vidyamAna zAsakano, te zAsakanA vaMzano, pratiSThAkAraka pUjya AcAryAdino, temanI guruparamparAno ane caityanirmANanA varSano paNa ullekha karavAmAM Avato hato / granthaprazastio ane caityaprazastio saMskRtabhASAbaddha gadya-padyamaya rahetI / ane granthaprazasti karatAM caityaprazasti pramANamAM vadhu moTI rahetI hatI / ___ ahIM rajU karela banne prazastio caityaprazastirUpe prApta thaI che / temAM (1) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 zatruJjayasthita indramaNDapanI prazasti (2) giranAramA vastupAlakArita zatruJjaya (zatruJjayAvatAra) caityanI prazasti cha / hAla banne prazastio tyAM zilAlekharUpe jovA maLatI nathI, paNa tenI kAgaLa para utArela nakalasvarUpe prApta thAya che / vartamAnamAM prApta vastupAlasambandhI prazastiomAM A banne moTI ane vizeSavigato dharAvatI hovAthI ghaNuM mahattva dharAve che / te banne racanAo eka ja kartA zrIbAlacandrasUrijInI hovAnuM gaurava paNa rAkhe che / candragacchanA nAyakazrI devendrasUrijI - bhadrezvarasUrijI - abhayadevasUrijI -> haribhadrasUrijInA ziSya bAlacandrasUrijI. __ prastuta banne kRtimAM bAlacandrasUrinI guruparamparA upara mujaba jovA maLe ch| temanA jIvanacaritra vize keTalIka mAhitI ApaNane temanA ja banAvela 'vasantavilAsakAvya'mAMthI prApta thAya che / moDheraka(moDherA) zaheramAM dharAdeva nAmano brAhmaNa hato / tene vidyut nAmanI patnI ane muMjAla nAme putra hatAM / muMjAla gRhasthAvasthAmAM paNa vairAgyavAsita cittavALo hato / anukrame tene haribhadrasUrijIno samAgama thayo / pUjya zrInAM vacano sAMbhaLI vairAgyathI mAta-pitAnI AjJA laI teNe temanI pAse 'bAlacandra' nAmathI dIkSA grahaNa karI hatI / thoDA samayamAM ja te sarvavidyAmAM pAraMgata thaI gayo / 'padmAditya' nAmanA vidvAna prabhAvaka sAdhu omanA vidyAguru hatA / antasamaye haribhadrasUrijIe temane potAnI pATe sthApita karyA htaa| vAdidevasUrigacchanA udayaprabhasUrijI pAsethI temaNe 'sArasvatamantra' prApta ko hato / ekavAra te mantranuM dhyAna karatA temane yoganidrAmAM sarasvatIdevIe darzana ane kavitvanA AzIrvAda ApyA hatA / sAthe temane putra tarIke svIkAryA (saMbodhyA) htaa| temanA AcAryapadaprasaMge mahAmantrI vastupAle 1000 (eka hajAra) dramma khA htaa| prastuta be prazasti sivAya bAlacandrasUrijIe 'karuNAvajrAyudha' nATakanI, tathA AsaDa kavi kRta 'vivekamaJjarI' ane 'upadezakandalI'nI TIkAnI racanA karI cha / prazastiparicaya : (1) indramaNDapaprazastiH A prazasti kula 138 padyonI che / temAM zlo. 1 thI 8mAM kavie Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 maGgala karyu che / zlo. 8mAM kavie zatruJjayatIrthanA adhiSThAyaka zrIkapardIyakSane zrIsaGganI (jagatanI) rakSA karavAnI prArthanA karI che / sAthe kavie potAnuM nAma paNa gumphita karI dIdhuM che. ___tyArabAda zlo. 9thI 69nA vizALa kAvyakhaNDamAM kavie caulukyavaMzanA rAjAogeM varNana karyu che / temAM zlo. 46mAM murajabandha-citrakAvyano prayoga jovA maLe che / ane zlo. 47mAM padyaracanA e rIte karI che ke te kAvyanAM cAre caraNanA prathama 4 zabdo ADA ke UbhA, gata-pratyAgata krame vAMco to te ja zloka ukelAya / kavinI asAmAnya kAvyapratibhAnAM darzana A padyamAM thAya che ra tA ma rA tA ra hA sa ma hA si kA rA sa kA na / zlo. 70 thI 91mmaM kavie vAghelA vaMzanA rAjAonI zUravIratArnu ane kIrtinuM varNana karyu che / uparokta banne kAvyakhaNDo khUba rasALa ane prauDhazailImAM racAyelA che / zlo. 12 thI 103mAM kavie vastupAla-tejapAlanA vaMzano paricaya Apyo che / paNa AzcaryanI vAta e che ke A padyomA kyAMya vastupAlanA pitA 'AsarAja(azvarAja)'nA nAmollekhavALu padya prApta nathI / sambhavataH e padya mUlapratanI pratilipi karatI vakhate ke prazasti-zilAlekhanA utArA vakhate lakhatAM chUTI gayuM jaNAya che| bIjI noMdhanIya vAta e paNa che ke prastuta kRtimAM kumAradevIne 3 putra (malladeva-vastupAla-tejapAla nAmathI) hovArnu jaNAvyuM che jyAre A ja kartAnI anya kRti 'raivatAcalaprazasti' (adhi. 2 zlo. 1314-15)mAM 'lUNika' sAthe cAra putra kahyA che, je sauthI jyeSTha che / A ja kartAe 'vasantavilAsamahAkAvya'mAM paNa vastupAla Adi 3 putro ja kahyA ch| oka ja kartAnI kRtiomAM Avo hakIkatabheda kema thayo haze ? Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 13 ... pachInAM 3 padyomA (zlo. 104 thI 106) kavie tejapAlanA ane zlo. 107 thI 113mAM vastupAlanA guNonuM varNana karyu cha / temAM stambhatIrthanI rakSA mATe sindhurAjanA putra zaGkharAjA sAthe thayela yuddhamAM vastupAlanA zauryaguNano paNa paricaya Apyo che / zlo. 114 thI 126mAM (mAtra) vastupAlanAM keTalAMka sukRtonI noMdha ApI che / jemake (1) gAme-gAmanA saGghone bhegA karI zatruJjaya ane raivatagiri (giranAra)nI tIrthayAtrA karI / __(2) dhoLakAmAM himAlaya jevU ujaLu zrIAdinAthaprabhunuM jinAlaya banAvyuM / (3) sthambhanakA khaMbhAta)nA zakrapura(zakarapura)mAM zrIpArzvaprabhunA jinAlayano jIrNoddhAra ko ane tenA para svarNakalazo sthApita karyA / (4) aNahillapura-(pATaNa)mAM zrIpaMcAsarApArzvaprabhunA jinAlayano jIrNoddhAra karyo / (5) sthambhanakapura(thAmaNA)mAM nagara pharato koTa banAvaDAvyo / (6) aneka pauSadhavALAo karAvI ane sAte kSetramA dhana vAparyu / (7) arkapAlIyaka(aMkevALIyA) gAmAM vizALa sarovara nirmANa karAvyuM / (8) zatruJjaya upara indramaNDapa banAvaDAvyo / ane zatruJjaya upara zrIneminAtha tathA zrIpArzvanAtha prabhunA 2 derAsaro karAvyAM / A banne hakIkatonI noMdha udayaprabhasUrijIkRta 'sukRtakIrtikallolinI' (zlo. 165-167) tathA jayasiMhasUrijI kRta 'vastupAla-tejaHpAla-prazastiH' (zlo. 61)mAM paNa noMdhAyelI jovA maLe che / zlo. 129-130-131mAM kavie indramaNDapanI pratiSThA karAvanAra, vastupAlanA kulaguru (guru bha.)nI paramparAnA zrIzAntisUrijI ane zrIamarasUrijIne yAda karyA che, te dhyAnArha bAbata che / ante zlo. 132 thI 138nA padyomA kavie potAnI guruparamparAnI stavanA karI che / ane potAnA nAmollekhapUrvaka prazastinA ciraMjIvipaNAnI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 anusandhAna-72 abhyarthanA karI cha / prastuta kRtinI hastaprata tapAgacchanAyaka zrIjayacandrasUrijInA ziSya paNDita zrIjinaharSagaNinA ziSya 'siddhAntadharma' nAmanA munie saM. 1518mAM lakhI che / zrIvimalagacchIya upAzrayano bhaMDAra (devasAno pADo-amadAvAda)mAMthI prastuta kRtinI hastapratanI Xerox sampAdanArthe prApta thaI che / te badala vimalagacchIya ga. pa.pU.A.zrI pradyumnavimalasUrijI ma.sA.no, pU. jambuvijayajInA ziSya pU.paM. puNDarIkavijayajI ma.sA.no, hirenabhAI paNDitajI (pAlItANAvALA)no tathA vimalagacchIya bhaNDAranA kAryavAhakono khUba-khUba AbhAra / (2) vastupAlaprazasti : prastuta kRti paNa kavi bAlacandranI ja racanA che / kRtimAM anukrame vaMzAdhikAra, zatruJjayAdhikAra vigere 13 adhikAro che / dareka adhikAramAM vastupAle te te kSetramA karelA jinamandira, upAzraya, satrAgArAdi aitihAsika kAryonI vigata che / temAM ya khAsa karI peTalAda, dhoLakA, dhaMdhukAdikanA adhikAramA varNavAyelI vigata itihAsavido mATe ghaNI mahattvapUrNa cha / kavi jinaharSe saM. 1793mAM racelA vastupAlacaritramA A ja prazastimAMthI ghaNA zloko uddharyA hoya tema lAge che / ame prastuta kRtimAM tulanA mATe vastupAlacaritranA te zlokakramAGka paNa noMdhyA cha / ... pratamA ullekhita sUtradhAra sAlhaNa dvArA prazasti utkIrNa karAyAnI vigata jotAM mULa zilAlekha parathI ja A kRti tADapatra ke kAgaLanI pratanA utArArUpe lakhAI hovAnuM anumAna thAya che. jo ke akSaronA maroDAdi uparathI kRtinuM lekhana paNa 16mI sadI pUrve thayuM hoya tevU jaNAtuM nathI. eTale ke A pratalekhakanI sAme jinAlayano mUla zilAlekha na hoI kAgaLanI ke tADapatranI koI hastalikhita prata hoya tevaM mAnavaM vadhAre yogya lAge cha / khAsa to AvA amUlya dastAvejane ApaNA sudhI pahoMcADavA badala te-te pratalekhakono, sAthe-sAthe pratanI hastaprata sAcavI rAkhavA badala temaja sampAdanArthe tenI nakala Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 ApavA badala zrIvijayagaccha jaina jJAnabhaNDAra (rAdhanapura)nA vyavasthApakazrInI temaja bAbubhAI (beDAvALA) vigere suzrAvakonI zrutabhaktinI khUba anumodanA / kRtikAra : AgaLanI prazastimAM joyA mujaba ahIM paNa kavinI guruparamparA te ja mujaba AlekhAyelI che. vizeSamAM temaNe prazasti-racanAmAM sahAya karanAra pradyumnasUrijInI paramparAno karelo ullekha jovA maLe che. devAnanda munIndranA gacchanA kanakaprabhasUri, temanA ziSya pradyumnasUri ke jeoe kavi bAlacandrasUrinI pAsethI pada prApta karyu hatuM. kRtinI aitihAsika vigatono DhUMka sAra vastupAla vaMza paricaya prAgvATavaMzIya caNDapa caNDaprasAda (jayazrI) saura soma sItA (patnI) (AsarAja) azvarAja vijayarAja tihuNapAla kelI (bahena) lUNiga malladeva vastupAla tejapAla lIlU pAtUM lalitAdevI saukhyalatA anupamAdevI (patnI) (patnI-1) (patnI-2) (patnI) (patnI) pUrNasiMha (putra) jayantasiMha (putra) pethaDa (pautra) bakuladevI lUNasiMha (putrI) (putra) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 anusandhAna-72 kumAradevInA piyarapakSano paricaya -- prAgvATa sAmanta Amadatta zAnti nAgaDa brahmanAga AbhU - lakSmI (patnI) Amadatta dhanapAla pUrNapAla mahipAla kumAradevI(bahena) zatruJjayAdhikAra rAjA vikramAdityanA (vi.saM.) 1270mA varSathI prArambhI caulukyavaMzanA mantrI vastupAle zatruJjaya vigere gAmomAM ghaNAM satkAryo karyAM. zlo.naM. zatruJjayagiri upara [vastupAle] indramaNDapanI racanA karI. tyAM ambikA, avalokana, zAmba ane pradyumnanA zikharothI zobhatuM neminAtha prabhu- caitya banAvyu. tyAM pUrve karAvelA stambhana pArzvanAthaprabhunA caityamAM potAnA rAjAnI (vIradhavala), potAnI patnInI (lalitAdevI), potAnA gurunI, potAnA bhAInI (tejapAla) tathA potAnI (vastupAla) mUrtio banAvI. 6-7 tyAM jayatalladevInI tathA vIradhavala rAjAnI gajArUDha mUrttinI racanA karI ane potAnI tathA potAnA bhAInI azvArUDha mUrti ghaDAvI. 8 tyAM ja kAyotsargastha 2 jinapratimA ajitanAtha tathA zAntinAthanI - (kavi jinaharSa mujaba) padharAvI tyAM maNDapamA 7 jinezvara paramAtmAnI 7 devakulikA banAvI. 10 tyAM sarasvatInI mUrti temaja prazasti mUkAvI. iMdramaNDapamA pazcima dvAra- toraNa karAvyuM. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 12 13 14 15 16 2017 17 26 AdinAtha prabhunA caityanI AgaLanI jagyAmAM killA sahitanI poLa banAvI. tyAM bhagavAnanA snAtra nimitte gajapada nAmano kuNDa banAvyo. AdinAtha prabhunA jinAlayamAM praveza karavAnA mArge DAbI tathA jamaNI bAjue judA judA maNDapamAM vaDIla be bhAI lUNiga tathA malladevanI ghoDA para beThelI mUrttio sthApana karAvI. te be mUrtinI DAbI tathA jamaNI bAjue prazastithI yukta saGghane rahevA mATe samAjamaNDapa banAvyA. AdinAtha bhagavAnanA (jinAlayanI) AgaLa stambhanI nIce malladevanA asthine dATI tenA upara malladevanI mUrti sthApita karI. AdinAtha prabhunA [jinAlayanA ] dvAra para toraNanI racanA karI. te toraNa pAse hAthIthI zobhatI jagatI karAvI. 17 18 19 tyAM AdinAtha prabhunA [jinAlaya] pAse be prazasti catuSkikA (cokI) karAvI. 20-21 AdinAtha prabhunA jinAlayamAM praveza karatAM dakSiNa bAjue patnI lalitAdevInA puNyane mATe vastupAle potAnI patnI lalitAdevI, brAhmI (sarasvatI) tathA brahmazAnti yakSanI pratimAthI yukta vIraprabhunuM satyapurAvatAra nAmanuM jinAlaya banAvyuM. 22-23-24 to uttara bAjue patnI saukhyalatAnA puNyane mATe samavasaraNa, azva, samaDI, vaTavRkSa, muniyugma, jitazatru rAjA, zilAmegha rAjA, vaNik, sudarzanAdevI, potAnI tathA saukhyalatAnI mUrttithI yukta munisuvratasvAmInA. azvAvabodhatIrthanI racanA karI. satyapurAvatAra temaja azvAvabodhatIrtha e banne derAsaranI AgaLa moTI prazastio mUkAvI temaja banne derAsara upara suvarNanA dhvaja - daNDa padharAvyA. te [jinAlaya]nI AgaLa dAdA caNDapa ane caNDaprasAdanA puNyane mATe ajitanAtha tathA sambhavanAtha bhagavAnanI mUrti padharAvI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 27 28 29 30 31 32 33 malladevanI patnI lIlU tathA pAtU, putra pUrNasiMha, pautra pethaDanA zreyane mATe cAra temaja zreSThi yazorAjanA zreyane mATe 3 devakulikAo karI. 34-35 [temAM] anupamAdevInI tathA potAnI potapotAnA dehamAna pramANenI ArasanI mUrtio padharAvI. 37 anusandhAna-72 te ja maNDapamAM potAnI temaja lalitAdevInI mUrtine mATe uttaramukhI sphaTika dvAravALI devakulikA karAvI. AdinAtha prabhunA caityamAM dakSiNa tathA uttara bAjue cAra cAra cokI karAvI. 38 39. Adijina-caitya para suvarNakalaza banAvyo. AdinAtha prabhunA caitya upara pautra pratApasiMhanA puNyane mATe traNa maNDapanA traNa suvarNanA kumbha karAvyA. 36 [ahIM] anupamAdevInA puNyanI vRddhi mATe 'anupamAsara' nAmanuM sarovara tathA eka vADI (bagIco) banAvyAM. te sarovaranA kinArA para kapardIyakSa tathA ambikAdevInA mandira banAvyAM. taLAvanA kapardIyakSanA mandira mATe mArga banAvyo. zatruJjaya parvata paranA kapardI yakSanA bhavanano jIrNoddhAra karyo ane tenI AgaLa eka toraNa tathA pradakSiNAmAM ArasanI jagatI karAvI, temaja ahIMnA pArzvanAtha prabhunA [ jinAlayanA ] garbhAgAranuM dvAra tathA gokhalo karyo. tejapAle indramaNDapanI pAse nandIzvara nAmanuM jinAlaya banAvyaM. tenI pAse potAnI 7 bahenonA puNyanI vRddhine mATe 7 devakulikAo karAvI. 42 40 - 41 zatruJjayagirinI taLeTImAM rahelA vAgbhaTapuramAM lalitAdevInA zreyane mATe 'lalitAsara' nAme sarovara banAvyaM. lalitA sarovaranI pALa upara sUryadeva, mahAdeva, sAvitrI, vIra prabhu, ambA tathA kapardi yakSanAM mandiro banAvyA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 19 53 vAgbhaTapuranI andara gurumUrti tathA prazastithI zobhatI vasati (upAzraya) banAvI. putranA zreyane mATe vAgbhaTapuranI bahAra prapA (paraba) banAvI. AdinAtha prabhunI pUjAne mATe paththarathI bAMdhelA kUvAthI yukta 'vastupAlagiri' nAmanI puSpavATikA (bagIco) banAvI. zatruJjayanA mArganA vibhUSaNa samAna vallabhInA AdinAtha prabhunA caityano jIrNoddhAra karAvyo. tyAM eka kUvo ane paraba karAvyA. vaTavRkSa, kUvo tathA maNDapikA (bajAra?) sahitanuM vAlAka ('vALAka pradeza)- bhaNDapadra (bhaMDAriyA?) gAma zatruJjayane AdhIna karyu. vAlAkanA aMkevALiyA gAma ane carotaranA vIrejya gAmane zatruJjayane AdhIna karyAM. vIrejya gAmamA vastupAlavihAra, vastupAlezvara nAmanuM zivamandira, paraba ane satrAgAra karAvyA. aMkevALiyAmAM vastupAle pitAnA puNyane mATe jinezvaradeva- bhavana (jinAlaya), mAtAnA puNyane mATe paraba, pUrvajonA puNyane mATe satrAgAra, potAnA puNyane mATe sarovara, mahAdeva, mandira tathA musApharone rahevAnAM sthAno vigere banAvyAM. raivatAdhikAra raivatAcalanA zikhara upara neminAtha prabhunA caityanI pAchaLa potAnA zreyane mATe 'vastupAlavihAra' nAma, AdinAtha prabhunu caitya banAvyuM. tyAM potAnA pUrvaja caNDapa tathA caNDaprasAdanA sukRtane mATe ajitanAtha tathA vAsupUjyasvAminA bimbane padharAvyAM. te[caitya]nA raMgamaNDapamAM caNDaprasAdanI moTI dehapramANa mUrti tathA vIraprabhunI temaja ambikAnI mUrti banAvI. te [caitya]nA garbhagRhanA dvAra pAse dakSiNa tathA uttara bAjue potAnI 1-2 m 3 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 temaja nAnAbhAI(tejapAla)nI gajArUDha mUrtio sthApita karI. 6-7 te [caitya]nI DAbI bAju lalitAdevInA zreyane mATe potAnI, lalitAdevInI tathA pUrvajonI mUrtio sahita sammetazikharatIrthanI racanA karAvI. te[caitya]nI dakSiNa bAju saukhyalatAnA sukRtane mATe potAnI, saukhyalatAnI mAtA kumAradevInI tema ja bahenanI mUrtisahitanI aSTApadatIrthanI racanA karAvI ane temAM zlokabaddha 2 prazastipaTTo karAvyA. vastupAlavihAra, sammetazikhara tathA aSTApada - e traNe caityonAM teNe traNa toraNa karAvyA. vastupAlavihAranI pAchaLa kapardiyakSa- mandira banAvyuM. RSabhadevanI mAtA marudevI- mandira banAvyuM ane temAM jinamAtAnI gajArUDha mUrti karAvI. 13 neminAtha prabhunA caityamAMtraNa dvAravALA maNDapamAM sapheda ArasanAM traNa toraNo banAvyA. . . 14 te caityanI uttara tathA dakSiNa bAjue pitA AsarAja tathA pitAmaha somanI ghoDA para ArUDha thayelI mUrtio banAvI. te mUrtionI pAse teNe mAtA kumAradevI tathA dAdInI mUrtio banAvI. neminAtha prabhunA caityanI trikamAM mAtA-pitAnA zreyane mATe ajitanAtha tathA zAntinAtha bhagavAnanI kAyotsargastha mUrti sthApita karI. (zloka truTita che.) pAMpA nAmanA maThanI pAse sarasvatInI mUrti, prazastilekha tathA pUrvajonA mUrti-yugma sahitanI traNa devakulikAo karI. neminAtha prabhunA jinAlayanA maNDapa upara suvarNano kaLaza padharAvyo. ambikAdevInA mandiramAM maNDapanI racanA karAvI ane tyAM Arasa pahANanI jinezvara prabhunI devakulikA banAvI. 21 ambikAdevI, ArasapahANa- parikara banAvyu. 18 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 21 27 22 avalokana, zAmba tathA pradyumna [zikhara] upara puruSonI mUrtithI yukta jinezvara paramAtmAnI traNa devakulikAo banAvI. 23 potAnA dAdA-dAdI, mAtA-pitA tathA bahena jAlhA(jAlU?)nA asthine pRthvImAM dATI raivatadevatA(neminAtha prabhu)nA jinAlayanI AgaLa stambho banAvyA. 24-25 tejapAle ujjayantagirinI nIce saMghanA AvAsane mATe dukAna, ghara, paraba, vAva tathA saMghapatinA gharathI zobhatuM, zreSTha killAvALu 'tejapAlapura' nAmanuM gAma vasAvyu. 26 tyAM pitAnA zreyane mATe 'AzarAjavihAra' nAma, caitya temaja vasati (upAzraya) baMdhAvyAM tathA nagaranI bahAra mAtAnA puNyane mATe 'kumAradevIsara' nAma, sarovara banAvyuM. pArzvanAtha prabhunI pUjAne mATe bagIco banAvyo. potAnI nagarI ane vAmanapurInI vacce moTI vAva baMdhAvI. vAmanasthalI (vaMthaLI)mAM vasati (upAzraya) banAvI. ujjayantagirinA mArganAM iMdhumadhura (?) purImAM vIradhavala tathA jayatalladevInA nAmathI zivamandira, derAsara, dharmazALA, sarovara ane paraba banAvyAM. vastrApathamAM AdinAtha prabhunuM jinAlaya ane kAlameghano maNDapa banAvyo. 32. (artha spaSTa thato nathI.) devapattanAdhikAra vastupAle devapattanamAM (prabhAsapATaNamA) somanAthamahAdevanI jagatImAM rAjA vIradhavalanA zreyane mATe vIradhavalezvara tathA jayatalladevInA zreyane mATe jayatallezvara mahAdevanI sthApanA karI. devapattanAdhikAranA padya 3thI laI, stambhatIrthAdhikAranA padya 28 sudhInI prazastino sArAMza anusandhAna 70mAM Apyo che, tethI pharI teno utAro karyo nathI. . . --- 27-30 AsarAjavihAra ane kumAravihAra nAmanAM RSabhadeva ane 31. 1-2 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 anusandhAna-72 neminAthanAM jinAlayo banAvyAM. A jinAlayo eka sthaNDilabandha para sthita hatA. temanuM nirgamanadvAra eka ja hatuM, jyAre balAnakamaNDapa be hatA. ATha maNDapa, bAvana jinAlaya ane ArasapahANanA uttAna pATaDAothI banAvelAM dvArothI maNDita hatuM. temAM pUrvajonA zreya mATe zatruJjaya ane giranAranA paTTa paNa banAvyA hatA. te jinAlayanA nirvAha mATe be dukAna, cAra pADA tathA eka bagIco bheTa Apyo. AsarAjavihAramAM pittanuM samavasaraNa banAvyuM. munione rahevA mATe pAMca vasati (upAzraya) banAvyA. zaMkharAjA sAthenA saMgrAmamA mRtyu pAmelA bhUNapAla vigere 10 rAjAo mATe mahInadInA kAMThe te-te nAmavALI zivanI 10 devakulikA banAvI. tathA te mandiranI jagatImAM potAnI kuLadevI caNDikA tathA dariyAdevanI devakulikAo karI. tenI AgaLa cAra stambhone viSe toraNa banAvyA. tapasvione rahevA mATe maTha(Azrama) banAvyA ane tenA nirvAha mATe ghaNI jUdA jUdA prakAranI AvakavyavasthA karI. tathA bhImezvara nAmanA zivamandira para svarNanA dhvajadaNDa-kaLaza sthApita karyA. te ja mandiranA garbhagRhamAM potAnI kuLadevI caNDikAnI mUrti tathA gokhalAmAM potAnI ane tejapAlanI mUrti sthApita karI. te garbhagRhanI paridhimA dolA banAvI, tenI sAme vRSabha (naMdI) besADyo. navo caNDImaNDapa banAvyo. potAnI patnI lalitAdevInA zreyane mATe vastupAle vaTasAvitrI, mandira banAvyuM. bhImezvara nAmanA zivAlayanI pharate AgaLa poLavALo (sapratolIka) vADo banAvyo. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 43 kumAsamaNDapikA pAse paraba banAvI. 44 te (gAma)mAM nimbeyaka nAmanA gaNezanA mandirano, bakulasvAmi sUryanA mandirano temaja kumArezvara nAmanA zivAlayano ema 3 maNDapa teNe banAvyA. gaNapati, kapila tathA mahAdevanA bhuvanano jIrNoddhAra ko. tyAM mahAdevanA mandira pAse malladevanI temaja kumArezvaranA mandira pAse potAnI mUrti sthApita karI. tyAM brAhmaNonA kuTumba mATe brahmapurI karAvI. . tyAM rahenArA brAhmaNone 13 vADAo [bheTa] ApyA. . temaja rAmapallaDikA gAma SaTkarmamAM nirata brAhmaNone zAsana (kArabhAra calAvavA?) mATe Apyu. malladevanA putra pUrNasiMhanA puNyanI vRddhi mATe pUrNasiMhezvara nAmarnu zivamandira banAvyu. yuddhamA mRtyu pAmelA 14 sainikonAM nAmathI pUrNasiMhezvara mandiranI pAse bIjAM 14 zivAlaya banAvyAM. tenA nirvAhane mATe maTha sahita killAvALI 2 palaDikA (?) [bheTa] ApI. tyAM paropakArane mATe kuMDa(kUvo) banAvyo. tyAM potAnI khyAti mATe taLAva banAvyu. bhaTTAditya (sUrya?)nA mastaka para mugaTa, tema ja tenA bagIcAmAM kUvo banAvyo. bhaTTAdityanA aneka prakAranA uttAnapaTTa (?) karAvyA. mULathI be mALa vALu temaja azvazALAthI yukta mandira banAvyuM. tyAMnA yazorAja nAmanA rAjAnA mahelano jIrNoddhAra karyo. pautra pratApasiMhanA puNyane mATe eka paraba banAvI ane tenI Avaka mATe ghaNI bhUmi ane dukAno bheTamAM ApyA. 60-61 ekallavIra nAmenA pAdaradektAnA mandiramA mattavAraNa ane toraNa sahita sopAnapaMkti banAvI. tyAM paTTa karAvyA ane dvArasahita gabhAro banAvyo. 59 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dhoLakAdhikAra 1-3 4 7 8 ar av 10 11 12 13 14 15 anusandhAna-72 vastupAle dhoLakAmAM mAtA kumAradevInA zreyane mATe 'ambAvasati' nAmanuM AdinAtha prabhunuM caitya banAvyuM. vaLI te caityanI pharate potAnA pUrvaja, beno, tathA svajanonA puNyane mATe pharatA devAlayavALAM ghaNAM caityo karyAM. tema ja tenI Avaka mATe aneka dukAno, gharo tathA pADAo [bheTamAM] ApyA. te caityanI bahAra gAyanA apaharaNa vakhate thayelA yuddhamAM vIragati pAmelA rANAonAM temaja bhaTTArakonAM devakulono jIrNoddhAra karyo. tenI AgaLa navuM toraNa banAvyuM ane mAtAnA zreyane mATe [tyAM] vAva tathA zALA banAvI. saMgrAmasiMha sAthenA yuddhamAM mRtyu pAmanAra potAnA sainika vIramanA zreyane mATe vIramezvara nAmanuM zivAlaya banAvyuM. potAnI mAtAnA zreyane mATe vAuDA gAmamAM neminAtha prabhunuM caitya banAvyaM. tejapAle dhoLakAmAM potAnA be putra-putrInA puNyane mATe be vasati ( upAzraya) banAvI. " dhoLakAnA paDI gayelA caityano jIrNoddhAra karyo. 'bhRgukacchacaitya' nAmanA caityano jIrNoddhAra karyo. malladevanI patnI lIlUnA puNyane mATe paraba banAvI temaja zivAlayanI pAse AghATa (koTa ? ) banAvyo. vastupAlanA putra yai (jai) trasiMhe ahiM vAva ane paraba banAvI. tejapAlanA putra lUNasiMhe ahiM brAhmaNo mATe kUvA ane parabathI yukta brahmapurI banAvI. temaja tAmasija gAmamAM paraba, bagIco temaja arhad vasati (caityAlaya) banAvI. vastupAle rAjA vIradhavalanA nAmathI vIrapuramAM kUvo, taLAva, vAva, satrAgAra, paraba ane bagIco banAvyA. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 16 17 18 19 20 1 3 4 - 1 2017 dhaMdhukAdhikAra - 2 25 tyAM rAjA vIradhavalanA temaja pitA AsarAjanA zreyane mATe 'lUNagezvara' nAmanuM mandira tathA mAtA kumAradevInA puNyane mATe 'madanazaMkara' nAmanuM mandira banAyuM. temaja tyAM rAjA vIradhavalanA zreyane mATe brahmapurI tathA pitA AsarAjanA zreyane mATe vIra prabhunuM jinAlaya banAvyaM. vADAka prAntanA vallabhInAthanA dhAma girIndaka gAmamAM mandiranAM toraNa banAvyAM. tyAM mAtA-pitAnA bhavanane uttAnapaTTa tathA pagathiyA sahita ArasapahANanuM karyu. tyAM koTezvara mahAdevanA mandiramAM teNe toraNa tathA paridhi banAvyA temaja tyAM potAnI ArasanI mUrti sthApita karI. tejapAle rAjA vIradhavalanA zreyane mATe dhaMdhukA ane haDAlIya prAntanI vacce paraba sahitanuM sarovara banAvyuM. 5 vastupAle guMdI gAmamAM paraba tathA vAva banAvI. 6 teja gAmamAM teNe vIraprabhunuM bimba padharAvyaM. prakIrNakAdhikAra bohaka gAmamAM vIraprabhunuM jinAlaya tathA paraba banAvyAM. gANapalli gAmamAM gANezvaramahAdevanA mandirano maNDapa, toraNa, poLa, koTa tathA paraba banAvyAM. dhaMdhukAmAM vastupAle aSTApada caityannI bhamatImAM 24 jinabimbonI sthApanA karI. AzApallInA 'udayanavihAra' mAM potAnA putranA zreyane mATe vIra jinezvara tathA zAntinAtha prabhunA 2 gokhalA karyA. zAMtUvasati temaja vAyaTIya (vAyaDIya) vasatimAM potAnI mAtAnA puNyane mATe mULanAyaka prabhunA bimbo sthApita karyA. vaDasara gAmamAM yazodhavala nAmanA gaNapati ( ? ) nA mandirane baMdhAvyuM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 bAlA(thArA)padrIyagacchanA caityamAM patnI anupamAdevInA zreyane mATe mULanAyaka- bimba padharAvyu. vastupAle umArasija gAmamAM yAtrikone mATe paraba ane vizrAmagRha banAvyAM. serIsApArzvanAtha jinAlayamAM malladeva tathA pUrNasiMhanA puNyane mATe neminAtha prabhu tathA vIrajinezvaranA 2 gokhalA banAvyA. vIjApuranA vIraprabhunA jinAlayamAM malladevanA puNyane mATe AdIzvara bhagavAnanI devakulikA banAvI. tAraNagaDha (tAraMgA)nA 'kumAravihAra' nAmanA jinAlayamAM AdinAtha tathA neminAtha prabhunA 2 gokhalA karyA. nagara (nagarA) gAmanA jinAlayano vastupAle jIrNoddhAra karyo. A prazasti racanAra (bAlacandra) kavinA gAma maNDalamA vasati (upAzraya) karAvI tathA 'moDhavasati'mAM mULanAyaka paramAtmAne sthApita karyA. potAnI janmabhUmirUpa sAdhvAlayamAM jinezvara prabhutuM jinAlaya tathA zivAlaya banneno jIrNoddhAra karyo. DaMgarUpamA rahelA kumAravihArano teNe jIrNoddhAra karyo. (vyAghrarola)vAgharola gAmamAM pUrvajonA jinAlayane dhvajAthI teNe zobhAvyuM. aNahillapuramAM paMcAsara jinAlayamAM mULanAyaka bhagavAnane sthApita karyA. muMjAlasvAmIno ratha banAvyo. bhImapallImAM jinezvara paramAtmAno ratha karAvI Apyo. prahlAdanapura (pAlanapura)nA 'prahlAdanavihAra' nAmanA caityano maNDapa ane 2 gokhalA banAvyA. prahlAdanapurI tathA candrAvatIpurInI andara 2 vasati (upAzraya) karAvI. vasantakasthAna, avanti ane nAsikanA jinAlayamAM arihanta prabhune [sthApavA] mATenA 2-2 gokhalA banAvyA. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 27 20 satyapuramAM mahAvIrasvAmI bhagavAnanA jinAlayamAM AdinAtha ane neminAtha bhagavAnanI devakulikA karI. kedAra nAmanA sthaLe(?) rAjA vIradhavala, rANI jayatalladevI, malladeva, tejapAla ane potAnI mUrti mUkI. 22 potAnA banAvelA aneka jinAlayomAM teNe dhvajadaNDa-kaLazanI sthApanA karI ane prazastio banAvI. 24 mammANa parvatathI AdinAtha bhagavAna, puNDarIkasvAmI tathA kapardIyakSanAM [navAM] bimba maMgAvI bhaviSyanA [zatruJjayanA] uddhAra mATe zatruJjayanA zikhara para gupta sthAnamA rAkhyAM. arbudAdhikAra - 1 arbudagiri (Abu) para acalezvara mahAdevanA maNDapane teNe banAvyo. zrImAtAnA mandiramA pUrve je kAMI jIrNa hatuM teno jIrNoddhAra karyo ane je nyUna hatuM te pUrNa karyu. vimala mantrInA jinAlayamA malladevanA zreyane mATe mallinAtha prabhuno gokhalo karyo. tejapAle putra lAvaNyasiMhanA puNyane mATe neminAthaprabhu- jinAlaya banAvyuM. ahiM teNe pradyumna, zAmba, ambikA tathA avalokana nAmanA 4 zikharo banAvyA. 7-8 ahIM [neminAtha prabhunA caityamAM] caNDapa, caNDaprasAda, soma, azvarAja, lUNiga, malladeva, vastupAla, tejapAla, jaitrasiMha tathA lAvaNyasiMha - e daza puruSonI mUrtio hAthiNI para ArUDha thayelI banAvI. 40 aw Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbAlacandrasUri-viracitA zrIvastupAlaprazastiH apUrvabhavA(Ni)tirjenaH, sapUrvabhaNitiH zriye / anaGgahArI vo bhUyA-daGgahArI jinezvaraH // 1 // sthitamiha bahirantarjAgrati jJAnadIpA-ciSi tama iva yasya skandhayoH kuntlaalii| pravilasati mude vaH so'stu devaH zivazrI-ratisadanasanAbhirnAbhisUnujinezaH / / 2 / / tribhuvanavanalakSmIzekharaH kalpazAkhI, sa bhavatu bhavabhAjAM bhUtaye neminAthaH / harirapi harihelAM yasya dordaNDazAkhA-madhimadhupavinIlo lambamAnastatAna // 3 // kuvalayadaladAmazyAmadhAmA sa vAmA-suta iha mahatIM vaH sampadaM santanotu / zirasi lasati yasya vyomakAlaM vizAlaM, phaNipatiphaNajAlaM ratnanakSatramAlam // 4 // nAlIkapratibodhabandhurataraH saccakraniHzokatA ___ laGkarmINamahodayaH kimaparaM doSAbhighAte kRtI / kuryAn me duritAndhakAranikarapradhvaMsanAyA''gata stArAmArgamanargaladyutirinaH zrIvIranAmA jinaH // 5 // namrAkhaNDalamaulimaNDalagalanmandAramAlArajaH pujaiH piJjaritAhUyaH smarazaravrAtacchidAkovidAH / dharmArAmapayomucaH sucaritasrotasvinIsindhavaH, sAdhUnAmapare'pi tIrthapatayaH puSNantu lakSmImamI // 6 // te vaH pAntu bhavAbdhito gaNabhRtaH zrIpuNDarIkAdayo, - yairAdAya ghanaM ghanairiva payastIrthezanIrezituH / prodyadbuddhitaDidguNaiH pravacanaM vistAribhiH sarvataH, __pIte yatra bhavanti kautukamaho! muktAstadete janAH // 7 // jaladamiva nadantaM bAlacandrAbhadantaM, gajapatimadhirUDhaH prauDhapAzAGkuzAdi / dadhadavatu jaganti grAmaNIguhyakAnA-mayamaribalajRmbhApakSamardI kapardI // 8 // vizvambharAbhAradhurandharaM naraM, vidhAtumantarvi ..................... / ................... // 9 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 ......... rAjaprabhavabhuvanabhrAntayazasaH, pratApaprAgalbhIgalita ..... ................... mahasaH / kSitIzo'bhUt ................... vilasadasidaNDa..... ........................... // 10 // digdantAvalakarNatAlapavanaprevatpratApAnala pluSTAzeSasapatnabhUpatibhujAhuGkArakAraskaraH / ........... jagataH zrImUlarAjaH sura strIbhiH kAmamapAsya nAma yadasidhyAnaM samAdhIyate // 11 // kSoNImAnaNahillapATakamiti prAkAramauliskhalat ___ tArAcakramudAravikramanidhirbhojaH puraM yaH purA / yatrA'bhraMlihahemaharmyavalabhIvaiDUryapuJjaprabhA puDhe paurabhujaGgasaGgamamarasvairAH striyaH kurvate // 12 // praticchandaH kundastuhinagiriruccairupakathA, samasyA'vasyA(zyA)yaH sphuraspha)TikazikharI ca dvivacanam / akhaNDaM pAkha[NDaM] kumudavanakhaNDaM surasarit payaH paunaHpuNyaM(nyaM?) vizadamahasAM yasya yazasAm // 13 // adhimRdhamasidA rAjasUyIkayAjI, nijamahasi hutAze rAjahavyAni hutvA / prahataripubhiru/viSTakuntaiH sayUpaM, rudhirasalilapUtaM yazcakArA'zvamedham // 14 // puNyAGgajanmA makarandavat purA, zilImukhairyasya zilImukhairiva / AsvAdya lakSaH samare narezvaraH, kathAvazeSAM padavImalambhi saH // 15 // yaH zAtravakSoNibhRtAM pracaNDa-dordaNDakaNDUM zamayAmbabhUva / ucchedayAmAsa ca maNDalAni, sa rAjavaidyo vacasAmapanthA(:) // 16 // prauDhapratApasuravezmani kIrtiketu-mAropya kAntanayadaivatagarbhite yaH / zAttA(tA)sikRttaripumastakanAlikerai-rAzApatibhya upahAramivA''tatAna // 17 // tasminnuddAmavIravratajanitayazaHzeSatAmaznuvAne, . caNDazcAmuNDarAjaH samajani nRpatistatsuto dAnazauNDaH / preGkhadbhiryadyazobhistrijagati kumudaprojjvalaiH zubhrite'smin, bhrAmatyadyApi lakSmIranugRhamasakRt kRSNamanveSayantI // 18 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 anusandhAna-72 yAtrAyAM yasya celuH kaTaka-karaTinaH ketubhiH sAndhyamegha lvA(?) yAdAyAdabhAbhirnabhasi vilasanAd vIjitAdityabimbaiH / vyAvalgadvAjirAjikSatadharaNirajaHpuJjadhUmasya krIlA(DA) lIlaiH saMhAravahnardviSadavanibhujAM diggajAMstarjayantaH // 19 // yatkRpANakavalIkRtAhita-preyasIjanakucasthalAdalam / sAJjanaiH patitabASpabindubhiH, paGkilAdiva jagAma manmathaH // 20 // tannetrapAtrIpratibaddhanAsikA-praNAlikApAtibhirazrubindubhiH / mAhezvaro yaH pratipanthiyoSitAM, dadau galantIH stanaliGgamUrddhasu // 21 // yadvANadattavidhavAvratadhAriNIbhi-radrIndrasAndratarakuJjavihAriNIbhiH / pratyarthipArthivavadhUbhirurojaliGge, hA-heti mantrajapanaM kriyate'zrubASpaiH // 22 // asinabhasi vilAsaM prApya yasya pratApa-ghumaNirakhilavairipreyasIdigvadhUnAm / aharata saha bhUSAratnatArAcamUbhi-zcahuratimirapUrAnAkulAnAM vilAsaiH // 23 // tatputraH samabhUd vibhUtisadanaM kuntApanItAvanI- . ___ zalyo vallabharAja ityabhidhayA bhUmaNDalAkhaNDalaH / yAtro(trA)nehasi raMhasA khurapuTairAlakSya pRSThaM bhuvaH, zeSe bhAramapAcakAra hRdaye vA'muSya vAhAvalI // 24 // zaradi yasya turaGgakhurakSarat-kSitirajaHpaTalacchaladhUmarI / vijayavalliyaza:kusumakSiti, vyatanutA'tanutApajuSAM dviSAm // 25 // amitisamitisarpavairimattebhakumbha-sthaladalanavilagnaH sthUlamuktAphalaughaH / pracurapayasi phullatpuSkaracchannamadhye, yadasisarasi haMsazreNizobhAmavApa // 26 // vaikuNThatridazAlayasya saraNiH keturdviSAM saGgara __ zrIsImantapathaH pratApahutabhugdhUmaH krudhAM kandalaH / kulyA kIrtilatAvanasya kabarI niHsImarAjyazriyaH, zauryazrIkariNIkaraH karatale yasyA'siyaSTirbabhau // 27 // vikSubdhadugdhanidhigarbhataraGgaraGga[d]-DiNDIrapiNDaparipANDuyazAH zazAsa / bhrAtA bhuvaM tadanu durlabharAjanAmA, rAmAvilocanamadhuvratapadmakhaNDaH // 28|| yenA'khAni saraH sarojasubhagaM gambhIranIrazriyA, bhrAjiSNudrumasAndrasetuvalibhidvairAjyamambhonidheH / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 31 puSNAti pratibimbitAsitaruciryatrA'nizaM saGgataH, svaHsindhoraNahillapATakapuraprAkArabhittibhramam // 29 // yatrA'bhiSeNanabhava: pathimAnametya, pUrvaM sapatnanaranAthapureSu reNuH / tatratyavAmanayanAnayanAmbuvarSe, rAjAnukampapadavImudavApa pazcAt // 30 // yaM vairinArImanasi priyANAM, dvitIyamAlokya raterabhISTaH / sthitiM dadhau nA''tmani zaGkamAno, dvAbhyAM tRtIyo'yamitIva mauryam // 31 // adhyAji nirbharanighAtavidAritena(bha)-kumbhotthalagnaghanamauktikatArakaughaH / , prAptadviSanmukhazazI rudhirAruNAGgaH, sAyantanAM vararuciM yadasirbabhAra // 32 // tasmAd vismAritaripuvadhUlokavidhyokara(bibboka)rIti rjajJe nItivyasanitamatirbhUpatirbhImanAmA / kIrtiryasya sphurati paritaH svadhunIspardhinIyaM, yasyAmindurmadayati mano meghaphenopameyaH // 33 // camUcaraNacUrNitakSitirajobhiragresarai-niveditayadAgamaH sapadi bhojabhUmIpatiH / vizan nijapurIM purA'nupadameva yasyA''gataiH, prahRtya dhanuSA bhaTaiH patiramoci bhUmIpateH // 34 // kazAghAtatrasyatturagakhurakhAtakSititalo __llasaddhulIjAlairalamaviralaiH saMrurudhire / yadudyoge zatruvrajavidhinidhAnotsukacamU caronnidrakrodhAnalabahuladhUmairiva dizaH // 35 // nirdhUmaH sUryavahnirbhujabhujagapaterullasantI rasajJA, sampA kopAmbudasyA'likatilakalipiH kauGkamI kIrttivadhvAH / sUrANAmastasandhyA vijayajalanidhervidrumAGkarapUraH, saMreje yasya khaDgaH pratinRpaticamUzoNitasnAnazoNaH // 36 / / ahitanRpatilakSmIluNTanAdyaMbhaviSNu-jitaratipatirUpaH karNabhUpastato'bhUt / samarasarasi dhIrAd vikramA(mo)ttAnavIrAH, kati kati na hi yasmAt trAsamAsedivAMsaH? // 37 // kailAsaH kuTajAni kAsa(za)kusumaM kRSNAMhikallolinI kallolAH kumudAni kundakalikA kambu[:] karigrAmaNIH / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 anusandhAna-72 karpUraH karakAvalI kumudinIkAntatviSaH ketakI, kAmAriH karadAni yasya yazasAmetAni vizvodare // 38 // pItAmbhodhibhirAjireNubhirilAlagnaMbhaviSNurjanaH, zIrSe'sau palitaMbhaviSNuravilAdambhaMbhaviSNurdRzoH / bhUtezaH subhagaMbhaviSNurajani sthUlaMbhaviSNuH sthalI, ___yasyA'zvIyakharoddhatairghaTakRtAmAdyaMbhaviSNurjanAH // 39 // asamaya iti yasya dvArapAlairniSiddhAH, pratiphalanamiSeNa sphATikaprAGgaNeSu / dadRzurarinarendrAH svaM niSi(Sa)NNA rasAnta-rgatamatanuhiyevA'nyonyamAnamravaktrAH // 40 // vyAghAtavraNitakalAvikena doSNA, kSoNI sa kSitaripusantatiH zazAsa / yadpaM cakitamRgIdRzaH purandhyaH, pazyantyo dazazatanetratAmakAGkSan // 41 // tasmin zauryakathAvazeSapadavImudgAhamAne tataH, siddhazrIjayasiMhadevanRpatirnetrapriyaMbhAvukaH / saptAmbhodhitaTIpaTIrapaTalacchAyAniSi(Sa)NNoragI gItasphItayazAH zazAsa vasudhAmekAtapatrAmimAm // 42 // aho! sapAdalakSe'pi, svIkRte kila mAlavam / yo jagrAha tathA'pyeSa, tyAgIti bhuvi kathyate // 43 // vibhorasya kSAtre mahasi sahasA sarpati nama-cchidAlaGkarmINe kimaya--kopAdiva divi| tirodhAdAdityaM taralaturagazreNiravanI-rajobhirdigjaitre hariharati yasmiMzca harati // 44 // abhiSiSaNayiSoH kila mAlavaM, zaradi yasya vaneSu vinodibhiH / kaTaditi dviradairmadazAlibhiH, zakalitA(:) kalitAlamahIruhaH // 45 // senA sA sahasA tasya, ghanA sararasA tataH / tatasArarasAbhatR(rtR), jAtasAsahasA'bhayA // 46 // murujabandhaH // ratAmarArAmatAra, tArahAsasahAratA / mahAsikA kAsihAma, rAsakAnanakAsarA // 47 // dharApurIparisareSu yugAntamukta-maryAdavArilahariprakaraprakAzam / yasyA'zvasyai(sai)nyamatimAtramaloki lokaiH, phAlAvilolataracAmaraphenakUTam // 48 // pracalacalasamudre yasya bhUbhRnnivAse, prasRmarataravArigrAhiNi sma buDantI / vidalati bata dhArA no(nau)rivA'ntarvisarpata(d), bahula[la]harimandakrandadastokalokAH // 49 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 33 nAmArthamapanIyA'sya, yazovarmANamakSipat / dhArAdhavamayaM kArA-paJjare gUrjarezvaraH // 50 // jAyante kati nAma na kSitibhujaH kSoNau ? guNajJaH punaH, zrImAn siddhanarendra eva viduSAM dAridryavidrAvaNaH / candrAdyAgamane grahAH samudayantyete jagadvAdhaka dhvAntadhvaMsakaraH parantu bhagavAnambhojinIvallabhaH // 51 // yasya tuSTasya ruSTasya, viduSAM vidviSAmapi / dharmakarmaNi niSNasya, dAnakelikaraH karaH // 52 // sakalamekalameduragokulo-rasamaye samaye zaradosunA / yudhi gatAdhigatA ripavaH zaraiH, sa(za)kalitAH kalitA gajavAjibhiH // 53 // varNyante gaNazo guNAH kathamamI kundenduzaGkhatviSa stasya zrIjayasiMhadevanRpaterekaiva jihvA yataH / Adau yasya kRpANakRttazirasAM pratyarthipRthvIbhRtAM, sadyaH svarbhajatAmahaMprathamikApANindhamo'dhvA'bhavat // 54 // tasmin bhUmibhRti triviSTapapatera sana(nA)dhyAsini, kSmAmAdhatta kumArapAlanRpatirvaikuNThavaitaNDikaH / arNorAjamamandarAgakalanAnniHzeSamunmathya yo, lakSmImApa ghanAgamAdRtavaliprANo raNopakrame // 55 // utkRSTabhUpagaNanAsu vidhAya rekhAM, yasyA''ditaH surasarinmiSato viraJciH / tattulyamanyamavanAvanavekSya pANe-zcandraM khaTImiva mumoca nabhaHkaTane // 56 // dRSTastena zitAMzupezalaguNazreNirnRpaH zreNiko, dRSTastena dazArNabhadranRpatiH sparddhAjitasva:patiH / dRSTastena kilA'rdhabhAratapatiH zrIsampratiH sAmprataM, dRSTo yena kumArabhUpatirayaM dharmAbhirAmAkRtiH // 57 / / dUrAdeva tavA''natA(:) kSitibhRtaH puMrUpiNaH pauruSA dhAraH saiSa dRSanmayAnapi ciraM caulukyacUDAmaNiH / utkhAtapratiropitA na.... bhUpIThe maThaH zreyasAM, sthAna-sthAnanivezitAmitajinaprAsAdamAlAmiSAt / / 58 / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 anusandhAna-72 yaH kAritAnekajinendumandira-dhvajAbhujAnirgalahasti... / hiMsApizAcI(cIM) paTahapraghoSaNA-bhicAramantrairniravAsayad bhuvaH // 59 // vIkSya vakSasi sAnandA - ma (mi)ndirAM kRtamandirAm / sparddhayeva mukhAmbhojaM, bheje yasya sarasvatI // 60 // svIkRtyA'' zramaja zramadhvagatate dhatte'mbu bhaTTArikA, kA'pi zrIharisiddhirityanitavA (bhinavA) tAvajjanAnAM zrutiH / navyAnnavyatarastu kuGkaNapaterAdAya mauliM balI, yatpattiH prabhurambaDaH phila dadau vaikuNThasaukhyAmRtam // 61 // lIlAbandhuragandhasindhuraghaTAdAnormibhiH paGkile, yasya dvAri ti(ni)petuSaH sarabhasaM sevArthinaH pArthivAn / Alokanta sahAsahAkRtikRtaH paurA garIya:parA bhUtimlAnamukhatviSaH parilasallajjAnamatkandharAn // 62 // ekAtapatrAM bhuvamatra zAsati, chatrANi kAle jaladasya kevalam / kulAlagehe bahu pArthivasthiti-rnadISu rodhaH kaliradribhUmiSu // 63 // amaranagaranArInetrani:pIyamAne, kSitibhuji bhujabhImaH tatra niHsImakIrttiH / nRpatirajayadevaH sevate sma kSamAyA - stalamatulabalazrIH zatrusantAnaketu // 64 // prasRmaramadakulyAtIravaikhAnasAli-dvijakulakRtapuJjAvedamantrAnuvAdaiH / yuvatikuca kizoradvandvadAyAdakumbhaiH, karibhirakRta yasya prAbhRtaM jAGgalendraH ||65 || gacchAmaH svapuraM purandarapuradvairAjyamatra sthitai rmAtaH! kiM gahane vane'tha janakaH ko'smAkamityAtmajaiH / uktAH pUrvasukhaM navInamasukhaM smRtvA'sya vairistriyaH (ya)snA(stA)neva snapayAmbabhUvuramitaiH kroDasthitAnazrubhiH // 66 // ajani vijayamUlaM mUlarAjastadIyaH, kSitipatirativIraH sUnuranyUnatejAH / adhikalitataraGgAn vairiNo vAhinIzAn, yadasikalasayoniH pItavAn lIlayaiva // 67 // kiM brUmo vayamasya cArucaritaM caulukyacUDAmaNe:, ...... pArthivaghaTAkuTTAkado: sampadaH / mUcchiH kuNThitakarmakarmaThatayA........ yaH saMhartumanA manAgapi raNe bAlo'pi nA''lokitaH // 68 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 - tatpaTTodayazaile, rAjamahasi hRtau sahaH zUraH ( ? ) / udayAyi bhImadevaH, tamaH praNAsI (zI) mahAtejAH // 69 // etasminnavanIzvare zizutayA trAtuH kilA'nIzvare, 35 bhUmIgolamalolasAhasanidhistadvazya evA'bhavat / arNorAja iti pratApavasatiH sAmantavAstoSpatiH, pratyarthipratihUtagurjarapatiH zrIjAlajAlandharaH // 70 // sArAvaM mArayAmAsa, raNasiMhanRpaM raNe / yaH purA gUrjaradharA-nirjarAdhipavairiNam // 71 // vaikuNThanAkAdhvani yasya rejuH kRpANapaTTe pRthupuSkarANi / hatAhitakSoNibhRtAM prayAtA - maho padAnIva karambitAni // 72 // kundendusundaramahAMsi yazAMsi yasya, vizvatrayIM dhavalayanti kimatra citram ? / vidveSiNAM malinayanti yazaH prazasti- metat punarmanasi kasya na kautukAya ? // 73 // tadaGgaja: saGgarasaGgaraGgaH, kRtAribhaGgaH smaracaGgadaihaH / ajAyata zrIgirizaprasAda - prasAdalIlo lavaNaprasAdaH // 74 // lATaH pATavamutsasarja samabhUd baGgo'pi raGgoji (jjhi)ta:, pANDyaH piNDamapAkarod giriguhAkoNe'vizat kauGkaNaH / keli keliranAyako'pi mumuce kAntIravantIpatiH, zrutvA yasya jagannamasyamahasaH prasthAnabherIravam // 75 // yadvAjirAjigamanodbhutadhUlisampa- dADhyambhaviSNuSu taTeSu divastaTinyAH / krIDanti devazizubhiH saha pAMzumuSTi - nikSepagUDhamaNibhiH suralokakanyAH // 76 // yamabhivIkSya yamAkRtimudbhaTa - sphuraNato raNato ripurAjakam / drutamanezadupadrutamujja (jjha) tA-nupamakuntamakuntalabandhanam // 77 // kastUrI-ghanasAra-karburasuraH zrIkhaNDaliptaM vapu dhammille navamallikA mRgadRzaH kaNThe parIrambhaNam / vaktre nAgarakhaNDamityapi gate saGkalpayoniM manaH, sUte naiva tathA'pi yadbhayabharatrasyattviSAM vidviSAm // 78 // AkarNya prAvRSeNyAmbudanivahamahAgarjitaM gUrjarando ryasyA'vaskandatAmrAnakanikararavabhrAntito bhItimantaH / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 anusandhAna-72 nazyantastyaktatalpA: karadhRtavasanaM muktakezAH kSitIzAH, sandhAryante'varodhaiH kathamapi kathitaprastutArthairnizIthe // 79 // jaladharapayaHpUraiH khAtakSitiprakaTAnari-kSitipanagare prApyAnalpAn nidhInadhimandiram / atigurugirA gAyadbhiryatparAkramamujjvalaM, kaTikRtakuthaku (tku)nthai: pAthai: saharSamanRtyata // 80 // sutastasmAdAsIdiha jagati dAsIkRtaripuH, kSitIsa: (zaH ) sa nyAyI prakRtidhavalI (lo) vIradhavalaH / aho paJcagrAmapradhama (na) miSadhArAgRhagataH, pratApI yasyA'sirbhaTarudhiradhArAbhirabhavat // 81 // zatrUNAM kAlarAtri (rmR) gamadatilakaM prAjyasAmrAjyalakSmyAH, zAkhA roSadrumasya pracalataramahaH khaDginaH zRGgayaSTiH / sphUrjacchauryapradIpAJjanamanaNuyazaH puNDarIkasya nAlaM, pAthodhiH puSkarANAmasirasitaruciryasya haste vibhAti // 82 // bhAsvatkAntikulaGgilena rajasA vAjivrajakSodita - kSmApIThaprabhaveNa naizatamasAmadvaitamAtanvata / loke'smi~zcirakAGkSitApraravadhUsambhogasaMsiddhivAn, yasmai hanta paraMtayA'yamuditaH kAmI janaH zlAghyate // 83 // yudhi yatra ghanazrIke, zarAsArAbhivarSiNi / pratyarthivAhinIhaMsai- ruDDIyoDDIya nirgatam // 84 // vanakarikarAghAtairastaGgatadra (du) mabhartRkA, nibhRtamasakRt kSoNIpIThe luThattanuyaSTayaH / yadarinagarIlIlodyAne galatkusumAzrubhi-rbhramarakavi[bhiru]tkSiptoccai rudanti latAGganAH // 85 // datteGgakampitimivIva(?) mukhAravinda - glAniM tanoti parimandayati pratApam / yatkIrttiratra himarAjiriva sphurantI, dveSTi dviSAM vijayavalliyazaH prasUnam // 86 // uddhUtAnAM marudbhiH pathi pathi rajasA (sAM) darzanAd bhItabhItaH, kampAdudbhrAntadRSTirdviSadavanibhujAmAttadikkaH samUhaH / yasyA'vaskandhameva sphuritamanupadaM zaGkamAno digantAnAruhyA''ruhyapallIzikhariSu sahasA'stokamAlokate sma // 87 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 yasya tejonalaM kASThA-ntargataM ripuyoSitAm / parita (:) poSayAmAsu-riva nizvAsamArutaiH // 88 // yadarigaNaH kavivANI - zravaNaparaH sampadIva vidhure'pi / gairikakaTakaviTaGkAH, kRzodarIbhUSito bhajati // 89 // pRthvIcaura! nivArako'si jaladhezcandraH zritastvatpado nidrAluH sakalabhrameSu jagataH saMkRdvyapAyo ( ? ) balI sadvAkyAmRtacaGgagI: sajavanajyotiH prageyaM dizaH, zazvad vyApRtavAnihA''pa sahasAdojasvilIlaM yazaH // 90 // // idaM kAvyaM kavinAmagarbhaM cakraM duSkaram // zeSadaNDajuSaH kSoNI- cchatrasya kalazAyate / ayaM valayitAmbhodhi- dukUlasyopari sthitaH // 91 // itazca akharvaH zAkhAbhiH phalatilakitAbhiH kalayati; sphuTa (Ta) prAgvATAnAM vaTavaTapalakSmImabhijanaH / aparNo'pi cchAyAM kSitivalayakukSimbharimayaM, vitanvAnaH kAmaM prathayati na kasyA'dbhutarasam ? // 92 // tatrA'jAyata nistuSAyataguNazreNIbhirAtmambhari vizvAdhAraparaH purA navanavazrImaNDapazcaNDapaH / yatkIrtyA dhavalIkRte'vanitale kallolakolAhalairjAnIte yadi kaMsavaH zizayiSurdugdhAmbudhiM prAvRSi // 93 // samabhUdayaM gajapatirjagati, prathamaH satAM samatayA matayA / cchalamAptavAnna kalitaH prativAsaraM paramayA ramayA ( ? ) // 94 // ! ---) 37 valgadvivekakalahaMsasarojakhaNDa-zcaNDAzmacAruguNaratnamahAkaraNDaH / caNDaprasAda iti dharmadhanairakhaNDa - stasmAdajAyata sadAyatabAhudaNDaH // 95 // digdantAvalakarNatAlamitibhiryatkIrttiraGgAGganA, nRtyantI zramavA (mA) gateva jagatIvistIrNaraGgAGgaNe / mlAnaM mlAnyamivA'kSa (kSi ) pan mRgadharaM dhammillakozAdamUnyAdAya svanakhairlalATataTataH khedodabindUniva // 96 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 anusandhAna-72 kSoNImaNDalakuNDalaH samabhavat tasyA'GgajaH svargajaprAleyAcala-kAsa-kundakalikAsaMkAzakIrttiH kRtI | somaH komalakaumudIpatikalAsabrahmaNIbhirguNa zreNIbhiH kalitaH sadaiva lalita zrIkelikelIgRham // 97|| paryaNaiSIdasau sItA-mavizvAmitrasaGgataH / asUtritamahAdharma- lAghavo rAghavo'paraH // 98 // jananItividAtmIyaM, jananIpadapaGkajam / pratyahaM vijayAvAsaH, pUjayAmAsa yaH sudhIH // 99 // phullatkairavabhairavaprahasitazvetaM yadIyaM yazaH, zrutvA saMsadi gIyamAnamanizaM hAhAdibhirgAyanaiH / dhArAvAhibhirazrubhiH pramuditastadyantradhArAgRha krIDAkautukamAtanoti suciraM zacyAH sahasrekSaNaH // 100 // sutArakIrttiH sukumArakIrttiH, kumAradevImiti dharmasevI / kilopayeme hRtahemagaurIM, pUrIkRtAzeSajanopakAraH // 101 // tasyAH kukSisarohaMsAH, pakSadvayasamujjvalAH / trayo'sya sUnavo'bhUvan, sadAcaraNarAgiNaH // 102 // jyeSTho teSAM jAtavAn malladevaH, zreSThaH kIrtyA vastupAlo dvitIyaH / tArtIyIkastArivistAritejAH, tejaHpAlaH pAlitasvapratijJaH // 103 // tejaHpAla iti prasiddhamahimA varNyo himAnIzuci: (ci) svAntaH kAntaguNaikabhUH sa viduSAM keSAM vizeSAnnahi ? / yaM sarvezvaramIzvarapratinidhiH prAjye svarAjye'pyadhAn nirbandhAduparudhya vIradhavalaH kSmAcakrasaGkrandanaH // 104 // sphuTitakuTajagaurA yasya dUrAdapi sva:- saritamiva vijetuM gIyamAnA dizAbhiH / sphurati viyati kIrttiH kAritAnekacaitya-dhvajapaTakapaTenA''sUtrya mUrtIranantAH // 105 // yasya visphuritaM pANi - pallavena tathA tathA / yathA'rthibhirvRthA kalpa- dumasRSTiramanyata // 106 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 ullAsayAmAsa guNaiH svakIyai-ryotsnAvadAtaiH kumudaM sadA yaH / prAgvATavaMzArNavapArvaNenduH, sa varNyate samprati vastupAlaH // 107|| yadadhInamadhAd vIra-dhavalo dhavalaigu(guM)NaiH / stambhatIrthapuraM kSema-hetave yogasaGgataH // 108 // sindhurAjatanayo nayojjvala(:), stambhatIrthanidhanArthamAgataH / zaGkhabhUpatiramAtyabhUbhujA, yena saGgarabhuvi pravAsitaH // 109 / / na kiM jAlmo'munA yoddha-mAyayau sindhurAjabhUH / zaGkhaH sa yaH puraH kIrtyA, yoSitA'pyasya nijitaH // 110 // vizvasyA'pi samakSameva vidadhe sA narmadA narmadA tIre vIravareNa yena jayinA senA yadUnAM purA / tenA'pi prasabhaM mahItaTamahImAgatya mRtyormahe sehe bhrUkuTibhaGgabhISaNamukhaH saGkhye na saM(zaMkhena yaH // 111 // pUtkRtya zaGkha harazaGkhagaura-guNena yenA''jimahe mahIyAn / asUtri mantripravareNa ko'pi, zabdaH sa yo nA'bdazatairvinAzI // 112 / / digdantAvalagallapalvalagaladdAnAmbubhiH paGkile, krIDitvA kila yasya kundadhavalA kIrttidizAM maNDale / yaddattvorasi phAlayA(ma)mbarabhuvaH svarddhAmadhAmA'gamad dhatte tatpadamekamaGkamiSataH paGkAkulaM candramAH // 113 // bhajata bhajata dharmya karma duSkarmadharma-kSapaNanipuNagaGgAvArisabrahmacAri / kugatiyuvatilAsyasthAnamAlasyamasmi-nnapi ca kuruta mA mA vartate yAvadAyuH // 114 // ayi yadidamajasraM visrasAkampamAna-druhiNakaracatuSkAdhyApakAdhItarItiH / javanapavanavelladvaijayantIpaTAnAM, viracayati calatve vAdapatrAvalamba[m] // 115 / / // yugmam / / iti nipIya gurorgurudezanA-vacanavAri nivAritakalmaSam / ayamasUtrayadAtmahitakriyA-mamitidharmavinirmitibhiH kRtI // 116 / / zrIzatruJjaya-raivatAdiSu mahAtIrtheSu dharmArthinA, yenA'kAri caturdigantamilitAmAdAya saGghAvalIm / mohArerabhiSeNanapratikRtiryAtrA pavitrAtmanA, ke ke tadguNavarNanAsu kavayaH sAndrAsu tandrAlavaH ? // 117 / / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 anusandhAna-72 aparahimagiriprabhaM patAkA-miSamakhabhojanavAhinIkamuccaiH / surasadanamakAri nAbhisUte-rdhavalakRte sukRteGgitena yena // 118 // kiJca stambhanake niketanamayaM vAmeyabharturnavI cakre zakrapuraM prasRtvarayazogItaH parItaH zriyA / yasyodaMzumudIkSya hemakalazaM pratyaMzumAlibhrama krodheneva patistviSAmudayate pradhmAtatAmrAruNaH // 119 / / uddadhe yaH sudhAbandhu-vAcA paJcAsarAbhidham / surasadmazikhApuSku(Spa)-maNahillapurazriyaH // 120 // sthambhanakapuraM paritaH, prAkAraM kiJca kArayAmAsa / yaH kalivairiviloDita-dharmAbhayadurgamiva sacivaH // 12 // pauSadhazAlA duritau-SadhazAlA yena kAritA bahuzaH / Ananda-kAmadeva-pramukhAnanukurvatA caritaiH // 122 // nyAyAnnijabhujopAttaM, vittabIjamasau sudhIH / zasyArthamarthikalpadruH, saptakSetryAmavIvapat // 123 // yenA'khAni supuNyakhAnicaritenA'tyantaramyaM saro, nIrotta(ttu)GgataraGgaraGgasubhagaM grAme'rkapAlIyake / yatrA'mbhojavanIvanIpakamaho mattAlinAM peTakaM, prAhuM kalpadu gAyatI(?) bata girA zvetaM yadIyaM yazaH // 124 / / ki bahu brUmahe'muSya, dharmasthAnamitistadA / kriyate kriyate vyomni, nakSatrANAM mitiryadA // 125 / / aindro maNDapa eSa caNDapakulazvetAMzunA kAritastenA'nalpaguNApaNena taraNeIMhAraviSkambhakaH / tattatpUrvajamUrtibhistilakitaH zaiveya-vAmeyayocaityadvandvamidaM ca saJcitayazaHsandohasandehakRt // 126 // AgatyendramatandracandramahasAM dhikkAriNI svairiNI, yAvanmaNDapamazvarAjatanayenA'grAhi yallampaTA / sA kIrtirbhuvanaM samAgatavatI tadvallabhA sambhramA dityevaM paribhAvayanniva jarAjIrNo vidhiH kampate // 127 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 gaNyaH puNyavatAmayaM dhuri dharA'nenaiva ratnaprasUH, zlAghyo'sau mahatAmayaM guNamayaH zrIvastupAlaH sudhIH / yaH zatruJjayatIrthapArthivazirasyAsUtrayAmAsivAnaindraM maNDapamuccamuttamamanuM zvetAtapatropamam // 128 // kiJcaitasya kule gururgurutaraprajJAparijJAtagIH sarvasva (:) smaradoH smayavyayapaTuH zrIzAntisUri : pura ( rA ) / AsId gautamasattamakramanamadbhavyAvalImUrddhasu, cchatrIbhUya yadIyapANirakarot pApAtapApAkRtim // 129 // ajani rajanijAnidyotirudyotizIla-vratavidalitamohadhvAntavalliprarohaH / tadanu jagadamArakroDavikroDadaMSTro - gamaramamarasUriH sAtayan kIrttibhUriH // 130 // tenendramaNDape tene, mateneha manISiNAm / pratiSThAvidhirambhodhi-gambhIrimaguNaspRzA // 131 // 5 asti svastizrIvizAlo vizAlo, draGgaH sampanmaNDalI maNDalIti / tasminnAsIt(d) mohamallapraNAzI, prajJAbhUriH kiJca devendrasUriH // 132 // samajani nabhaH sindhuzrotassabandhuyazaH sudhAdhavalitaharidbhittirbhadrezvaro gaNanAyakaH / tadanu sadanaM saccAritrazriyaH paramadbhuta sthitirapabalaH stambhArambhAnvito na kadApi yat // 133 // abhavadabhayadeva(:) sUriruddAmakIrtti stadanu vadanalakSmInirjitenduprazastiH / 41 vyathitumiha manAMsi trAsamAsAdya yasmAd(t), praguNayati na bANaM paJcabANo munInAm // 134 // sAhityAmbunibuddhi (nidhi:) .... [ satta ] rkalIlAvidhirnAnAlakSaNasevadhirniravadhi brU (brU) ma: kimanyad vayam ? / puMrUpeva sarasvatI trijagatIsaGgItakIrttiH kRtI, tatpaTTe haribhadrasUrirajani zrImAnatIva vratI // 135 // ziSyastasyA'bhavad bAla-candrasUriratandradhIH / pratyapadyata yaM svapne, tanayaM zrutadevatA // 136 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 anusandhAna-72 tene teneyamasamA, samAvarjitakovidA / zrImato vastupAlasya, prazastiH svastizAlinaH // 137 // sArddha tArAgavIbhiH nizi zazivRSabhe pazcimAyAM prayAti, prAtaH prAtazcaritvA taralatamatamaHpUradUrvAvaNAni / bhAsvAnazvAniva svAn harihariti ciraM cArayatyeSa yAvat, tAvannandyAdanindyA matibhaNa(Ni)tirasau vastupAlaprazastiH // 138 // // iti mantrimukuTazrIvastupAlaprazastiH // svastikRd bhUyAt zrIzramaNasaGkasya // kRtiriyaM zrIbAlacandrakaveH // likhitA siddhAntadharmeNa saM. 1518 va. [varSe] // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbAlacandrasUriracitA zrIvastupAlaprazastiH // 0 // zrIraivatAvale zrIvastupAlAvatAritazrIzatruJjayaprAsAde vAmabhAge pravizatAM paTTikASaTkaprazastikAvyAni yathA lakSmItANDavamaNDape hRdi sadA vizvopakArivrataM, bibhrANaH kila zaizave'pi kalayan gopIvaratvaM vibhuH / pratyudyu(dya)tsamitau jigAya narakaM yo'riSTanemirjagad, vikhyAtaH sa nirastadurda(dha)ratamA devo mude vo jinaH // 1 // pAthonAtha ivA'cyutasthitivazo vaMzo'sti gambhIratApAtraM prAptasarasvatIparicayaH prAgvATa ityAhvayAt / / datvA ratnakadambakAni sumanaHprIti samAtanvatI, yenA'zobhi yazobhirambaratalaM da(Di)NDIrapiNDairiva // 2 // tatrA'janiSTa caNDapa-iti guNasaGgItamaNDapaH zrImAn / nijakuladevakulaM yo, jinadaivatamAvRNoti sma // 3 // nijakulakItistambhaH, samabhUccaNDaprasAda iti tasmAt / samajani yatra jayazrIH, sarmiNI zAlabhaJjIva // 4 // puruSottamasya tasyA-'janiSAtAM saura-somanAmAnau / putrAvanukRtanetrA-vatimAtrAlokaniSNAtau // 5 // somasya ca rAmasya ca, nicchadmaguNasya nA'ntaraM vidmaH / kuzalavapuSo'GkapAlI(lI), samavApyata sItayA yasya // 6 // vidhervedhA ivA'muSya, trayo'bhUvaMstanubhUvaH / kelIti nandinI caikA, zAradeva vizAradA // 7 // teSu mukhyo'zvarAjAkhyo, madhyo vijayarAbhidhaH / laghustihuNapAlAhva-strayIveyaM trayI babhau // 8 // brUmaH kimazvarAjasya, pitrobhaktikRto'dhikam / kathAyAM na dhinotyeva, zravaNaH zravaNadvayam // 9 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 anusandhAna-72 prAgvATAnvayabhUstathA'jani purA sAmantanAmA pumAMstadbhaH zAntiriti prazAntacarito'smAd brahmanAgaH sutaH / tatputro'bhavadAmadatta iti tadbhU (rnA)gaDo'bhUt tato, daNDezaH samabhUt prabhUtadhiSaNAsambhUtirAbhUriti // 10 // dhanapAla-pUrNapAlau, mahipAlastasya sUnavo'bhUvan / lakSmIkukSeH putrI, kumAradevIti ca khyAtA // 11 // somasUnorbudhasyeva, buddhirvizvaikapAvi(va)ni(nI) / AsarAjasya tasyA'sA-vajAyata sadhamiNI // 12 / / kumAradevyAmetasya, catvAraH sUnavo'bhavan / kalau dharmanRpasyA'Gga-rakSakA iva ye babhuH // 13 // AdyasteSAmazeSAgha-lavano lUNikAbhidhaH / pratikUlaH kalermalla-devo'bhUdaparaH punaH // 14 // zrIvastupAla iti pauruSavezma tejaH-pAlazca zuddhamatidhAma tRtIya-turyo / tau mantritAmalabhatAM caturau cula(lu)kya-vIrasya vIradhavalasya dharAmaghonaH / / 15 / / jAla-mAyU-sAyU-dhanadevI-sohagA-vayajUkA''khAH(khyAH) / padmaladevI caiSAM, kramAndimAH sapta sodaryaH // 16 // lIlU-pAtU ubhe kAnte, malladevasya mantriNaH / lIlUbhavaH sutaH pUrNa-siMhastadbhazca pethaDaH // 17 // dayite lalitAdevI-sUkhalate vastupAlasacivasya / lalitAdevyA jAta-stanayastu jayantasiMhAkhyaH // 18 // tejaHpAlasya dhAmnA'pi, nAmnA tvanupamA priyA / apatye bakuladevI-lUNasiMhAvajIjanat // 19 // vaMza eSa raghuvaMza ivA'smin, bhUtale stutipadaM na kimastu / yatra sAmpratamimau sacivendrau, rAmalakSmaNanibhau vijayete // 20 // // iti vaMzAdhikAraH prathamaH // vikramanRpakAlAd dvA-zatamitasamayacUlikAbhUtAn(t) / saptAdhikasaptatikA-dArabhya cula(lukyanRpasabhyaH // 1 // puranagaragrAmAdiSu, dharmasthAnAni dhArmikaH zrImAn / vastUni vastupAlo, vividhAni vidhApayAmAsa // 2 // yugmam // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 45 zatruJjayagirau pUrva-mindramaNDapasajJitam / asau kalitiraskAraM, kArayAmAsa kIrtanam // 3 // 6/636 tatrA'mbakA-'valokana-zAmba-pradyumnasAnubhiH / saha raivatatIrthendo-rasau caityamasUtrayat // 4 // 6/637 stambhanakatIrthanAyaka-caitye tatraiva kArite'kArSIt / nijanAyaka-nijadayitA-nijaguru-nijabandhu-nijamUrtIH // 5 // 6/638 tatrA'nvitaM zrIjayatalladevyAH(vyA), zrIvIrabhUpAlamasau nijezam / zacIsakhaM zakramiva dvipendrA-dhirUDhamUrti racayAJcakAra // 6 // 6/639 AtmAnamAtmAnujamapyajasraM, vishraannitshriividussaamihaa'sau| ArAsanIyAzmamayAzvapRSTha-pratiSThamUrti ghaTayAJcakAra // 7 // 6/640 tatraiva mantrisutrAmA, sa kAyotsargiNau jinau / urdhvaMdamau jagadrakSA-yAmikAviva nirmame ||8|| 6/641 tatraiva maNDape saptA-rhadevakulikAnibhAn / saptA'pi durgatIrjitvA, jayastambhAnaropayat // 9 // 6/644 tatra zrIzAradAM vAcya-divyarUpadvayImasau / zastAM prazastimUrtibhyAM, svahadIva nyavIvizat // 10 // pratyagdvAragataM candra-kalAsitasi(zi)lAzataiH / tatrendramaNDape mantrI, toraNaM sa vyarIracat // 11 // 6/645 tatrA''dinAthatIrthendo-rasau caityapurobhuvi / pratolIM kArayAJcakre, saha prAkAravA(bA)hayA // 12 // 6/649 mudhAkRtasudhAkuNDaM, kuNDaM gajapadAbhidham / sUtrayAmAsa mantrIndu(ndra)-statra snAtrakRte'rhatAm // 13 // 6/650 svajyeSThayolU~Niga-malladevayo-mUrtI pRthagmaNDapikA-haya-sthite / sa kArayAmAsa yugAdidevatA-gRhapravezAdhvani vAmadakSa(kSi)Ne // 14 // 6/654 sa vAmato dakSa(kSi)NatastathaitayoH, pratyekamevA'mitapuNyahetave / saGghAdhinAthasya samAjamaNDapaM, prazastimadvAstu ca vastumAtanot // 15 // tadaGgAni nidhAyA'dhaH, stambhe tIrtheza(zi)tuH puraH / asau zrImalladevasya, mUrti sthApitavAniha // 16 / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 anusandhAna-72 dvAri yugAdijinendo - storaNamArAsanIyamativizadam / vyaracayadayamiha sumahat, padyAmiva zivapadArohe ||17|| 6 / 655 abhitoraNamuttuGga-mattavAraNamaNDitAm / jagatIM racayAJcakre, senAmiva nijAmayam // 18 // 6 / 659 tatrA''dinAthasya puraH prazasti - catuSkikAyugmamasAvakArSIt / vilokayantyA iva toraNaM taccaityazriyo netrayugaM vikAsi ||19|| 6 / 660 tatrA''dinAthadhAmno, balAnakAn maNDape satAM vizAm / dakSiNapakSe lalitA-devyAH puNyAya nijasadharmiNyA (NyAH) // 20 // 6/661 satyapurAhvaM tIrthaM zrIvIrasanAthamakRta sukRtI saH / sva-svavadhUmUrti zrI-brAhmI- zrIbrahmazAntiyutam // 21 // 6 / 662 [yugmam] tatraiva vAmapakSe, saukhyalatAnAmadheyadhanyAyAH / aparasyAH preyasyAH, zreyo'rthamanarthadalanasaham // 22 // 6/663 azvAvabodhatIrthaM, munisuvratatIrthanAyakasanAtham / samavasaraNA-'zva-zakunI - vaTamuniyuga- mRgayumUrtiyutam ||23|| 6/664 jitazatru - za(zi) lAmegha-kSitipati vaNijAM sudarzanAdevyAH / svasya ca saukhyalatAyAH saha mUrttibhirAtanodeSaH // 24 // [tribhirvizeSakam ] 6 / 665 ubhayorapi kIrtanayo-ranayoH purataH prazastimatizastAm / upari ca hemadaNDaM, kalazaM ca kalAzayo vidadhe // 25 // tatpurataH prapitAmaha - caNDapa - caNDaprasAdapuNyAya / vijaya so'jita - sambhava - jinayugalaM kArayAmAsa ||26|| 6 / 666 lalitAdevyAH svasya ca, mUrtyostatraiva maNDape mantrI | devakulikAmakAraya-dudaGmukhIM sphATikadvArAm ||27|| 6/667 catasrazca catasrazca, dakSa (kSi) NottarapakSayoH / akArayi(ya)dasAvAdi-jinacaitye catuSkikAH // 28 // 6 / 668 nA'bhUde (dde) vakulasya, pramANataH pUrvameSa iti hai / nAbheyacaityamU(mau)lA-vakArayat kalazamiha kila saH // 29 // yugAdidevAyatane'tra kumbha-trayaM trayANAmapi maNDapAnAm / pratApasiMhAdhipa(bhidha)pautrapuNya-kRte kRtaM svarNamayaM kRtI saH ||30|| 6/670 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 47 tatrendramaNDapAsannaM, tejaHpAlo'sya cA'nujaH / kIrtanaM vidadhe kIrtti-nandI nandIzvarAbhidha:(dham) // 32 // 6/672 svasodarINAM saptAnA-mapi puNyAbhivRddhaye / kulIno devakulikA-stadupAnte vinirmame // 32 // kAntayormalladevasya, lIlU-pAtUsamAkhyayoH / tatputra-pautrayoH pUrNa-siMha-pethaDasaJjayoH // 33 // zreyase devakulikA-zcatasrastatra kAritAH / tisrazcA'pi yazorAjaH(ja)-zreSThinaH suhRdo'munA ||34||[yugmm] anupamamatirayamanupama-devyAH svasyA'pi puruSamAnena / ArAsanIyamasmin, mUrtiyugaM kArayAmAse // 35 // 6/676 vyadhAdanupamApriyA-'nupamapuNyasaMsiddhaye, sudhIranupamAsarastadupakaNThakuJjAntare / / taTe'sya jinapUjanavyatikarAya kiJca dhusadvanAbhinayanATikAmakRta vATikAmapyasau // 36 / / 6/677 saraHkSIrArNavasyA'sya, tIre tatraiva tenivAn / velAzailau kaparyambA-devatAlayakaitavAt // 37 // padyAbandhamasau tatra, taDAgatilakopari / kapardiyakSya(kSaM) zailazrI-sImantatilakaM vyadhAt // 38 // 6/679 zaile'mutra kapardiyakSabhavanaM zrIvastupAlaH punaH, pUrvaM jarjaramuddadhAra vidadhe cA'syA'gratastoraNam / kiM caitatparidhau cakAra jagatImArAsanIyaM(yAM) vyadhAddvAraM garbhagRhasya khattakamihA''tene ca pArzvaprabhoH // 39 // 6/680 asti zrIvAgbhaTapuraM, zatruJjayagireradhaH / tatra saGghatRSAvAri, na vAri samabhUt purA // 40 // matvaitatpurataH puro'sti(purasya) lalitAdevi(vI)priyAzreyase, cakre'sau lalitAsaro'tivimalaM zrIvastupAlaH kRtI / sphAradvAra(ri)virAjitasya kurute krauJcAlayasya bhramaM, bhUmnA toraNamAttamAnasaruceryasya pravezAvanau // 41 // 6/684 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 anusandhAna- 72 ravi- zaGkara- sAvitrI-vIrajinA - 'mbA- kapardiyA ( kSANAm / dhAmAni dhArmiko'sau, cakre lalitAsaraH setau // 42 // 6 / 685 gurumUrtyA prazastyA, sanAthAmakSarAtmanA / sa vAgbhaTapurasyA'ntaH, kuTTimAM vasatiM vyadhAt // 43 // tadbahistu prapAM cakre, payodharaghaTodbhaTAm / dhAtrImivA''tmajasyA'yaM yazaso vRddhihetave // 44 // vastupAlagirisaJjJitAmasA - ma (va) zmabaddhapRtha (thu) kUpabandhurAm / AdinAthajinapUjanArthamA-sUtrayukta (yat) [ku] sumavATikAmiha // 45 // zatruJjayamahAtIrtha - ghaNTApathavibhUSaNam / valabhyAmuddadhArA'sau yugAdijinamandiram ||16|| 6 / 687 kUpaM tatra sudhAkuNDa - rUpaM cidrUpacandramAH / prapAM ca janyapaJcAbha(pAJcajanyAbha ) - kIrttiH kAritavAnayam // 17 // vaTakUpakamaNDapikA-sthitakena samaM cakAra sacivo'yam / zatruJjayasAd grAmaM, vAlAke bhaNDapadrAkhyam // 48 // vAlArke (ke)'rkapAlitakaM, vIrejyaM caturuttare / zatruJjayatrA kRtavA - nayaM grAmadvayaM tathA // 49 // vastupAlavihAraM sa vastupAlezvaraM tathA / prapA - satre ca vidadhe, grAme vIrejyanAmani // 50 // 6/690 dharmArthaM janakasya jainabhavanaM puNyAya mAtuH prapAM pitroH puNyasamRddhihetukamatho satraM pavitrA''zayaH / svazreyaH kRtaye saraH purabhidA (do) devasya harmyaM tathA, pAnthArAmakuTImathA'yamakRta grAme'rkapAlIyake // 51 // // iti zatruJjayAdhikAro dvitIyaH // raivatAcalacUlAyAM pRSThe zrInemivezmanaH / zatruJjayapatezcaitya-mAtmazreyo'bhivRddhaye // 1 // 6 / 699 mantrivAstospatirvastu-pAlo vidhvastakanmukhaM (kalmaSam) / vastupAlavihArAkhya-makArSIdeSa kIrtanam // 2 // [ yugmam ] 6 / 700 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 42 nijapUrvajayozcaNDapa-caNDaprasAdayoH sa sukRtAya / / tatkamalIbhittiyuge-'tiSThipadajitaM ca vAsupUjyaM ca // 3 // 6/703 tanmaNDape caNDapasaJjitasya, mahatpramANAM prapitAmahasya / mUrti tathA vIrajinendrabimba-mathA'mbikAmUrttimimAmakArSIt // 4 // tatra garbhagRhadvAre, dakSa(kSi)NottarapakSayoH / sva( svaM) ca svamanujaM caiSA(Sa), gajArUDhamatiSThipat // 5 // lalitAdevIzreyaH-kRte ca tasyaiSa pakSake vAme / pUrvajamUrtisametaM, sammetaM kArayAmAsa // 6 // 6/706 lalitAdevyAH svasya ca, mUrtI tatra mahonnatai(te) / rohiNIcandranistandra-ruciH so'yamacIkarat // 7 // saukhyalatAsukRtAyA-'STApadamatha tasya dakSa(kSi)Ne pakSe / nijajananI-nijabhaginI-mUrtiyugaM nirmame caiSa(:) // 8 // 6/707 svasya saukhyalatAyAzca, mUrtIvarNasamujjvale / prazastipaTTake cA'tra, cakre suzlokapezale // 9 // prAsAdatritayasyA'sya, jagatritayacitrakRt / toraNatritayaM cakre, sa vidyAtritayAzrayA(yaH) // 10 // 6/708 vastupAlavihArasya, pRSThe'nucarasambhavam / kaparda(di)yakSA''yatana-makArayadayaM kRtI // 11 // 6/709 mAturyugAdidevasya, marudevyA niketanam / gajasthamUrti tatraiva, mAturgarbhe si(sa) tenivAn // 12 // 6/710 toraNatrayamAtene, tenenduvizadAzmabhiH / tridvAramaNDapadvAra-gataM zrInemivezmani // 13 / / 6/712 trike'sau nemicaityasya, dakSa(kSiNottarapakSayoH / pituH pitAmahasyA'pi, mUrtI vAjisthite vyadhAt // 14 // 6/713 tayorayaM pitra(tR)pitA-mahamUryoH samIpage / sAmbA-pitAmahImUrtI(rtiH), vidadhe vizadAzmanA // 15 // svapitroH zreyase ca, zrInemicaityatrikA[vanau / sa kAyotsargiNau cakre-'jita-zAntijinezvarau // 16 // 6/714 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 ........... ]babhau'munA maNDapikAsametaH // 17 // pAMpA-maThasya savidhe vidadhe jinAnAM, tisraH sa devakulikAH kulakairavenduH / vAgdevatApratimayA sahitAH prazastiyuktA yutAzca nijapUrvajamUrtiyugmaiH // 18 // zrInemimaNDape tuGge, kule ca vipule nije / kalyANakalazaM diSTyA, sa dhImAnadhyaropayat // 19 // 6/723 ambikAyAzca sadane, maNDapo'nena kAritaH / ArAsanI A(cA)hadeva-kulikA cA'tra sUtritA // 20 // 6/724 ambikAyAH parikara-zcAruzcA''rAsanAzmanA / vizadi(de)na nijenaiva, yazasA'nena kAritaH // 21 // 6/725 avalokana-za(zA)mba-pradyumnaprastheSu vizadapASANaiH / vidhita(vihitaM) jinadevakulikA-tritayaM puruSamUrtiyutam // 22 // pitroH svIyapiturjagadvida(di)tayoH zrIsomasItAkSa(khya)yorAzArAja-kumAradevyabhidhostAtAmbayorAtmanaH / jAlha(jAlhU)nAmajuSaH svasurvasumatIkroDe tadaGgAnyadhaHkSiptvA raivatadevatA''layapuraH stambhAnayaM nirmame // 23 // adhastAdujjayantasya, tejaHpAlapa(pu)raM navam / haTTa-[ha]H-prapA-vApI-saddhezagRhazobhitam // 24 // 6/736 tejaHpAlAbhidhastasyA-'varajo virajastamAH / amAyaH saGghavAsAya, dhuHpra(prA)kAramakArayat // 25 // [yugmam] AzArAjavihArasaJja(jjJi)tamasau zrIpArzvacaityaM pituH, zreyo) vasatiM ca puSkalatarAmasyA'ntarA tenivAn / tadbAhye ca kumAradevisara a(i)tyullolakallolamat, mAtuH puNyakRte kRtI viracayAJcake vizAlaM saraH // 26 // 6/739 zrIpArzvanAthapUjArtha-mudyAnamatikomalam / asUtrayadasau tatra-mudyAnamatikomalam // 27 // 6/741 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 . svapurI-vAmanapurIprAntare khAtadustare / vyadhAdvApI pradhAnApI, malladevAnujAnujaH // 28 // 6/742 vasatiM vAmanasthalyAM, kaumudaM tanvantI(tI)mayam / / sadA yAmavatIM candro-dayacArumakArayat // 29 // 6/743 zrIvIradhavala-jayatala-devyo manojjayantamArge'sau / hara-jinagRha-satra-saraH-prapA iMdhumadhure pure tene // 30 // vastrApathe ca prathame-zasya mandiramuttamam / vizAlaM kAlameghasya, maNDapaM ca vyapaJcayat // 31 // grAmaH kuheDIti kSa(kSi)taurusaMsthAH, prasthAzca paJcAzadihorvarAyAH / cakre'munA sthAnatapodhanasya, vastrApathe saGghakarAbhimuktau // 32 // // iti zrIraivatAdhikArastRtIyaH // zrIdevapattanapure, zrIsomezamaheza(zi)tuH / , jagatyAM zreyase bhartuH, zrIvIradhavalezvaram // 1 // jayatallezvaraM caitanmahiSyAH puNyahetave / sacivo racayAmAsa, vastupAlaH savistaram / / 2 / / [yugmam] etayormUrtiyugalI-mayamArAsanAzmanA / cakre zrIsomanAthasya, raGgamaNDapakhattake // 3 // svasvAmisukRtAya zrI-somanAthamaheza(zi)tuH / mANikyakhacitAM muNDa-mAlAmayamakArayat // 4 // snAtrakuNDI vibhostatra, kaladhautavibhAsitAm / zIrNAM samuddadhArA'sau, candramUrtimivA'ryamA // 5 // dvisa(za)tyA sacatuHSaSTyA, svarNagadyANakairasau / tatromAbharaNaM saukSya(khya)-latApuNyakRte'kRtA(ta) // 6 // somanAthapurato nijakIrtyAH, krIDaparvatanibhaM kariyugmam / tuGgamazmamayamatra vitene, tejaH(ja)pAlasacivastu suvastu // 7 // somanAthavibholiGga-mandaraM parito'munA / catuHkASTI vidhAyA'tra, vidhAtA'pi vyajIyata // 8 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 tatra candraprabhasvAmi-sadanasyA'ntike'manA / caturviMzatitIrtheza-prAsAdo'STApadaH kRtaH // 9 // 6/537 pauSadhazAlAmauSadhi-patimUrttimivojjvalAM sudhAsAraiH / janatApApaharAmiya-makRta kRtI tatra nabhasIva // 10 // 6/538 aSTApadasya pauSadha-zAlAyA api ca tatra sacivo'yam / AyArthamaTTamAlAM, gRhamAlAM ca vyadhApayat // 11 // // iti devakapattanIyAdhikArazcaturthaH // mantrI bhRgupure vastu-pAlo vastuvicAravit / zakunIvihArakariNA, bhettumAtmabhavAgra(ga)lAm // 1 // 4/157 tanmukhe devakulikA-dvayaM dantadvayopamam / ArAdArAsanIyAzma-mayaM sphAramakArayat // 2 // 4/158 [yugmam] tadagaDhamaNDape'jita-zAntyAkhyaM parikarasthazeSajinam / lalitAdevyAH svasya ca, sukRtAya cakAra jinayugalam // 3 // 4/159 tadgUDhamaNDapakroDe, vizatAM dakSiNe satAm / svamUrti kArayAmAsa, lalibAM(tA)kalitAM(tA)mayam // 4 // 4/160 pittalAnirmitAM snAtra-pratimAM suvrataprabhoH / lepamUrteralepAtmA, tejapAlo'tra tenivAn // 5 // 4/161 tatra snAtrapratimA-pRSThe puratazca suvratajinendoH / / mUrtimakArayadanupama-devyAH svasyA'pi sukRtI saH // 6 // tatrA'zvabodhatIrthe, paritastIrthezadevakulikAnAm / daNDAMzca paJcaviMzati-makArayat kAJcanAte(ne)SaH // 7 // 4/162 purAd bahirasau puSpa-vanaM talatamAlavat / cakre jinArcanavidhA-vanante(nta)latamAlavat // 8 // 4/163 vaDaUsaNapallIsthita-caityayormUlanAyakau / nAbheya-neminau vastu-pAlastu samatiSTha(SThi)pat // 9 // 4/164 // iti bhRgukacchAdhikAraH paJcamaH // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 53 darbhorvInagare vaidya-nAthAvA(va)sathamaNDape / vastupAlo vyadhAt svarNa-kumbhAnekonaviMzatim // 1 // 3/371 sveza-tatpriyatamA-svakaniSTha-jyeSThamUrti-nijamUrtisanAtham / vaidyanAthaharagarbhagRhAgrai(gre), vAmato vyadhita khattakameSaH // 2 // 3/372 nava svarNamayAMstatra, khattake kalazAnayam / navakhaNDadharodyoti(te')-karotpradyotanAniva // 3 // 3/373 pazcimottarayovaidya-zAla(lI)yadvArayorayam / prazastI nyastavAnAtma-kIrtimaGgalapATha(Thi)ke // 4 // 3/374 uttaradvArapurato, vaidyanAthasya vezmanaH / asUtrayadasau tujhaM, toraNaM vizadAzmabhiH // 5 // 3/376 vRSamaNDapikAM dvibhUmikAM, vizadairazmabhirasya bAndhavaH / iha kAJcanakumbhazobhitAM, purato vaidyapateH pratenivAn // 6 // tathA'sau nijanAthasya, kAlakSetra(?) tadAkhyayA / revori(ru)saGgamo(me) vIro(re)-zvaradevakulaM vyadhAt // 7 // // iti darbhAvatyadhikAraH SaSThaH // stambhanake ca zalAkA-mudadhe pArzvanAthabhavanasya / daNDakalazau ca kAJcana-mayau vyadhAdvastupAlo'tra // 1 // nAbheya-zaiveyajinezakhattake, sadvArapatraM ca sitAzmasundaram / tatra prazasti ca giriM ca devatA-makArayat kArayitavyakovidaH // 2 // sAdhitobhayalokApta-janmanorayamAtmanaH / kIryordolAnibhaM tatra, toraNadvayamAtanot // 3 // pure stambhanake tasmi-nnekAM vApImapApadhIH / dve prape trInayaM zAlAn, vizAlAn parito vyadhAt // 4 // // iti stambhanAdhikAraH saptamaH // vastupAlastato jaitraH, peTalApadrapattane / digambarajinAgAre, dhanapAlena kArite // 1 // mAtAmahasya sukRtau(ta)-kRte kAnhaDamantriNaH / mUlanAyakamarhantaM, neminAthaM nyavIvizat // 2 // [yugmam] Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 tatraiva pattane jaitra-siMho'yamatipuSkaram / maNDalaM peTalAryAyAH, padradevyAH puro'karot // 3 // mantrI masUyaDagrAma-gambhIrAgrAmacaityayoH / vastupAlastu nAbheya-vAmeyau nyastavAn jinau // 4 // svasyaiSa lalitAdevyAH(vyA), api puNyAbhivRddhaye / jayAdityaM nagarake, ratnAdevImakArayat // 5 // // iti peTalApadAdhikAro'STamaH // stambhatIrthapure vastu-pAlo mantripurandaraH / kIrtane zAligasyocca-ruddadhe gUDhamaNDapam // 1 // 4/673 tatra garbhagRhadvAra-zriyo lIlAsaroruham / svasyA'pyavarajasyA'pya(pi), sa tene mUrttikhattakam // 2 // 4/674 gau(gu)rjarAnvayino lakSmI-dharasya sukRtAya saH / tasyaiva paridhAvaSTA-padoddhAramakArayat // 3 // 4/675 puNyAyA'mbaDadevasya, vairisiMhAbhidhasya ca / tatpakSa-caityayoH so'rhadvimbe pRthag(ga)tiSThipat // 4 // 4/676 tathau(tho)sivAlagacchIya-pArzvanAthajinAlaye / svasyA'pi svAGgajasyA'pi, mUrtI kArayati sma saH // 5 // 4/677 zreyAMsamAtmAgrajapuNyahetoH, svapuNyahetozca yugAdidevam / svakAntayoH puNyakRte ca nAbhi-siddhArthajAveSa jinAvakArSIt // 6 // 4/678 saiva mokSapuradvAra-toraNastambhasannibhau / tadgUDhamaNDape kAyo-tsargiNau vidadhe jinau ||7|| 4/679 thArApadrakagacchIya-zAntinAthajinAlaye / balAnakaM trikaM gUDha-maNDapaM proddadhAra saH // 8 // tatraiva kelikAkhyAyAH, puNyahetoH pitRSvasuH / pitRvyasyaiSa tihuNa-pAlasya sukRtAya ca // 9 // 4/681 svazreyase ca kramataH, za(sa)mbhavaM nAbhinandanam / zAradAM paTTazAlAyAM, kAritAyAmatiSThipat // 20 // [yugmam] 4/682 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 tathA zatruJjayAkhye ca, sadane prathamArhataH / zrInemi-pArzvajinayoH, sa devakulike vyadhAt // 12 // 4/683 prAgvATavaMzodbhavakRSNadeva-rANUtanUsambhavayoH svapatnyoH / zreyobhivRddhyai mathurAbhidhAne, jinAlaye satyapurAbhidhe ca // 12 // 4/684 balAnakaM ca trikamaNDapau ca, puraH pratolI parito varaNDam / maThaM tathA'dvayamaTTaSaTkaM, krameNa mantrI racayAJcakAra // 13 // [yugmam] 4/685 kSapaNArhadvasahikA-mekAmekAM ca tatpriyA / tathoddadhAra lalitA-devIkAntaH sa kAntadhIH // 14 // 4/686 tathA'so(sau) vIranAthasya, rathazAlAmakArayat / maThamaTTadvayaM caita-dAyadAnAya nirmame // 15 // 4/687 guhAyAmiva pUrvAdre-zcandraM vizvatamopaham / tatraiva rathazAlAyAM, neminAthamakArayat // 1 // 4/688 itazca pallIvAlAkhya-vaMze zobhanadevabhUH / abhUdajayasiMhAkhyo, bhaNDazAlI mahAmanAH // 17 // 4/689 saGgrAmasiMhasaGgrAma-vyasanopazamAya sa / svamauliM vastupAlArthe, DhuNDhadevabaliM vyadhAt // 18 // 4/690 tanmUrti(tti) roghaDIcaitye, kRtajJo'yamakArayat / tacchreyase ca jainendra-bimbamekamatiSThipat // 19 // 4/691 roghaDIcaityadevendo-rAdinAthajinezituH / zAkamaNDapikAmAya-dAne kalpayati sma saH // 20 // 4/692 tathA brahmANagacchIya-neminAthajinAlaye / jinendorAdinAthasya, sa devakulikAM vyadhAt // 21 // 4/693 tathA saNDeragacchIya-mallinAthajinAlaye / priyAsaukhyalatAzreyaH-kRte sImandharaprabhoH // 22 // 4/694 udAramaNDapAM deva-kulikAmayamAtanon(t) / yugandharaM ca bAhuM ca, sa(su)bAhuM ca jinAdhipam // 23 // [yugmam] 4/695 bhAvaDAcAryagacchIyaH, samuddadhe'munA tathA / jinatrayAkhyaH prAsAdaH, zrImatpArzvajineza(zi)tuH // 24 // 4/696 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 anusandhAna- 72 zrIkumAravihAre'sA- vakArSIn mUlanAyakam / tadAye haTTikAM caikAM, tandulecchA (loJcha) mativya ( rvya) dhAt // 25 // 4 / 697 pautrapratApasiMhasya, tadbhrAtuzca kanIyasaH / zreyase kiJca tatrA'rhat khattake dve cakAra saH ||26|| 4/698 AsarAjavihArasya (rAkhyaM), prAsAdamRSabhaprabhoH / kumAradevIvI (vi) hAra - nAmadheyaM ca neminaH ||27|| 4 / 699 ekasthaNDilabandheno-bhayaM tatkRtasaMzrayam / ekanirgamanadvAraM, dvipravezabalAnakam ||28|| 4 / 699 aSTamaNDapamuddaNDa-dvipaJcAzajjinAlayam / ArAsanottAnapaTTa-dvArapatrapavitritam ||29|| 4/700 zatruJjayojjayantAdri- tIrthayo(:) pratihastakam / pitroH zreya(:)kRte tatro - tuGgA (GgaM) kArayati sma saH // 30 // ([caturbhiH] kalApakam) 4/702 tadAye haTTake dve tu catu (ta) sro gehapAThikA (:) / vATikAmapyasAvekAM, dadAvekAntadhArmikaH // 31 // 4/703 AsarAjavihAre ca, pittalAmayamuccakaiH / asau cakAra samava-saraNaM kAraNaM zriyaH // 32 // 4/704 vasatIriha cAritra - pratiSThAnavatIrayam / paJca prapaJcayAmAsa, bhavAmbhodhI tarIriva // 33 // 4/705 saGkhye zaGkhamahIpate: samapatan ye bhUNapAlAdayo, vIrA vikramavRttinirmalakathAvAcAlitorvItalAH / tattannAmanirUpaNAni sa mahItIre mahIyAn daza, sthANordevakulAni durjanakula zrIbanda (ndi) kAro'karot ||34|| 4/710 svagotradevatAyAH zrI-caNDikAyAstathA'mbudheH / ja[ga]tyAmetadIyAyAM, sa devakulike vyadhAt // 35 // zaGkhama(na) kRtapUrvI sa:, AsarAjasuto raNam / tatpuraH kArayAmAsa, catu:stambhesa (Su) toraNam // 36 // tapodhanamahaM caitat, pratibaddhamakArayat / prabhUtametadAyaM ca nAnAvidhamakArayat // 37 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 57 tathA bhImezvarazivAyatane sa vitenivAn / zAtakumbhamaye kumbha-daNDa(NDe) caNDAMzurociSA // 38 // tadgarbhagehe svakula-devatAM caNDikAmasau / mUrtI svasyA'nujasyA'pi, khattakAntarakArayat // 39 // tadIyaparidhau dolA, tatpuro vRSabhaM zubham / tadbhadrakhattake caNDI-maNDapaM navyamAtanot // 40 // svakAntAlalitAdevyAH, zreyase tatra sundaram / sa mantrI vaTasAvitrI-devatAyatanaM vyadhAt // 41 // bhImezvarazivAgAraM, parito'sau varaNDakam / purataH sa pratolIka-malIkavimukho vi(vya)dhAt // 42 // kumAsamaNDapikAyAH, samIpe'sau prapAM vyadhAt / tRSNAcchide sumanasA-mindurmU(mU)timivojjvalAm // 43 // nimbaiyakagaNezasya, bakulasvAmibhAsvataH / kumArezvararudrasya, maNDapaM sa vyarIracat // 44 // catvaramugdhacatuSpantha-gaNeza-kapileza-vaidyanAthAnAm / bhavanoddhAraM kRtvA, kRto'munA kRtayugoddhAraH // 45 // mUrti zrImalladevasya, vaidyanAthAntike tathA / svasya mUrti(tti) vyadhAdeSa, kumArezvarasannidhau // 46 / / tuGgakuTTimavizrAnta-dvijarAjakuTumbakAm / ajihmadhIrasau brahma-purImekAmakArayat // 47 // 4/711 tadvAsivADakeyo(bhyo)'sau, vATakAMzca trayodaza / dadau babhrAma kIrtistu, bhuvanAni caturdaza // 48 // 4/712 SaTkarmaniratebhyastad-dvijebhyaH sukRtAtmanA / rAmapallaDikAgrAma-stenA'dIyata zAsane // 49 // 4/713 tathA zrImalladevAGga-bhuvaH puNyAbhivRddhaye / pUrNasiMhezvaraM rudra-bhavanaM sa vyarIracat // 50 // anekaripusaGgrAma-hatapAdAtanAmabhiH / caturdazaiSa tatpAzrve, rudradhAmAnyakArayat // 51 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 anusandhAna-72 tadAye samaThAmekA-mayaM prAkAri(ra)kAvRttA(tAm / vyadhAt palaDike dve tu, mutkale vAsamutkale // 52 // tatra pauropakArAya, cidrUpaH kUpakaitavAt / pAtAlataH sudhAkuNDa-mekamAhUtavAnayam // 53 // 4/714 prasthApayitumAtmIya-kIttiM bhogapurImiva / khAtamAtanute svAyaM(cA'yaM?), taDAge mAdanAbhi(dhe?) // 54 // bhaTTAdityasya za(zirasi, svarNazrIkalito'munA / mukuTaH kusumodyAne-'vaTazca niramIyata // 55 // bhaTTAditye tathottAna-paTTAdikamanekadhA / akArayadasau yad yad, tat tadvetti sa eva saH(hi) // 56 // akArayadasau cU(mU)lA-deva devo dvibhUmikam / rAjasaudhopamaM mantri-mandiraM mandurAnvitam // 57 / / vistArayat(n) bhuvi yazo, rAjadhAma sudhAsitam / tatroddadhAra sa yazo-rAjadhAma sudhAsitam // 58 / / pautrapratApasiMhasya, puNyAyA'sau prapAM vyadhAt / tadAye ca dadau bhUmi-haTTArdikamanekadhA // 59 // ekallavIrAbhidhapadradevatA-niketane caNDapavaMzaketanam / satoraNe tatra samattavAraNe, sopAnapIThe racayAJcakAra saH // 60 // ekallavIrAjalapaTTamuttA-napaTTamasmin vizadAzmavRndaiH / dvArAnvitaM garbhagRhaM ca vardha-mAnAzmanA so('sau) ghaTayAJcakAra // 61 // // iti stambhatIrthAdhikAro navamaH // vastupAlo nijAmbAyAH, zreyase dhavalakkake / ambAvasatinAmAnaM, prAsAdaM vRSabhaprabhoH // 1 // svapUrvaja-svasau(so)darya-sodarI-svajanAtmanAm / puNyArthaM paritaH klRptaH(ptA)-nai(ne)karUpaM jinAlayam // 2 // AyArthaM vihitAneka-haTTa-horuSA(pA)Tikam / dhvajAcalApanItAzA-rajobhAramakArayat // 3 // ([tribhiH] vizeSakam) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 rANabhaTTArakANAM tad-bahirdevakuloddhRtim / gograhatyaktadehaika-pakSapAtAccakAra saH // 4 // jagatIyuktahastAbhaM, tatpurastoraNaM navam / svamAtuH zreyase vApI, zAlAmApImapi vyadhAt / / 5 / / vIramasya ca sagrAma-siMhasaGgrAmapAtinaH / svapatteH zreyase tatra, cakre'sau vIramezvaram // 6 // zreyase ca nijAmbAyA, vAuDAgrAmamaNDanam / bhavanaM neminAthasya, ramyAkAramakArayat // 7 // tejaHpAlastu dhavala-kkaka(ke) sphArAmbakaprabham / svapApa(svApatya)dvayapuNyAya, vidadhe vasatidvayam // 8 // dhavalakkazriyo dantA-niva caityApadezana(taH) / uddadhe patitAMstejaH-pAlaH puNyarasAyanI // 9 // bhRgukacchAbhidhaM caitya-mamunoddhRtya dhImatA / / puraM(raH)zrI(zrIH) svaprazaMsAyAM, vihito/kRtAGguliH // 10 // zrImalladevadayitA-lIlUpuNyAya ca prapAm / AghATaM vaidyanAthasya, samIpe kRtavAnayam // 11 // vApImApInasukRtaH, prapAmapi kRpAnidhiH / / vastupAlasuto yai(jai)tra-siMhastatra pure vyadhAt // 12 // tejaHpAlAGgajo lUNa-siMhastu dhavalakkake / vyadhAt brahmapurI-kUpa-prapA viprollasatghaTAH // 13 // asau tAmasijagrAme, tRSNAtAparajoharAm / prapAM ca vATikAM cA'rhad-vasatiM ca vinirmame // 14 // zrIvastupAlastu cakAra vIra-puraM zcA(ca) vIrasya nijezvarasya / nAmnA sara:-kUpa-nipAna-vApI-satra-prapA-''rAmamanobhirAmam // 15 // svabhartuH pitRpuNyAya, lUNagezvaramatra saH / vidadhe mAtRpuNyAya, tathA madanazaGkaram // 16 // zreyase ca svanAthasya, tatra brahmapurImayam / svapituH zreyase'kArSIn-manISI vIramandiram // 17 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 anusandhAna-72 vADAka-valabhInAtha-dhAmagrAme giri(rI)ndake / girIndrataLaM tasyA'gre, toraNaM caiSa tenivAn // 18 // zrIvIramandiraM mantrI, grAme bohakanAmani / prapAmapi kRpAluH zrI-vastupAlo vinirmame // 19 // gANapallyAmasau gANe-zvaradevasya maNDapam / toraNaM ca pratolI ca, vapraM cA'tha prapAM vyadhAt // 20 // // iti dhavalakkaLadhikAro dazamaH // dhandhukkake ca zrIvastu-pAlo (na)STApadeSa saH / aSTApade caturviMza-tyarhadvimbAnyatiSThipat // 1 // 6/248 ana((gha) pitR-mAtRNAM, bhavanaM vizadAzmanA / uttAnapaDheM padyAM ca, tatra kAritavAnayam // 2 // tathA koTezvarAgAre, toraNaM paridhi(dhi) ca saH / kArayAmAsa mUrti ca, nijAmArAsanAzmanA // 3 // dhandhukkaka-haDAlIya-prAntare saprapaM saraH / svasvAmisukRtAya zrI-tejaHpAlastu tenivAn // 4 // 6/254 mandIkRtakaligundI-grAme dainyamudanyayA / vastupAlo vyadhAd vyarthaM, prapA-vApIvya(vi)dhAnataH // 5 // 6/255 pApasantApanirvApa-kRte tanubhRtAmayam / grAme tatraiva tIrthendu-bimbamekamatiSThipat // 6 // 6/249 // iti dhandhukkakAdhikAraH ekAdazaH // AsApu(pa)llyAmudAyana-vihAre vIra-zAntiyuka(g) / zreyase svAGgajasyA'yaM, khattakadvitayaM vyadhAt // 1 // 6/255 sAntvasatyAmAtmIya-mAtuH puNyodayAya saH / / vAyaTIyavasatyAM ca, vidadhe mUlanAyakam // 2 // 8/156 yazodhavaladevasya, gaNezasya niketanam / vyadhAd vaDasaragrAme, nRmaNI(Ni)grAmaNIrasau // 3 // svapriyA'nupamAdevyAH, zreyase mUlanAyakam / bAlA(thArA?)padrajinAgAre, tejaHpAlo nyavIvizat // 4 // 8/657 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 tathomArasijagrAme, vastupAlaH prapAM vyadhAt / prakaTIkRtakAruNya-pathaH pAnthakuTImapi ||5|| 8/658 serIsApArzvabhuvane, khattake nemi vIrayoH / malladeva - pUrNasiMha- puNyAyA'yamakArayat // 6 // 8/659 vIjApure ca zrIvIra - mandire prathamArhataH / malladevasya puNyAya, sa devakulikAM vyadhA[ t] ||7|| 8/660 zrIkumAravihAre'sau, tAraGganagamaNDane / nAbheya - nemija (ji) nayo- rjanayAmAsa khattake ||18|| 8 /661 nagarasya samuddhRtyA(tya), nagaramyaM jinAlayam / bhAratIsunUnA'nena, bhAratIkIrttiruddhRtA ||9|| 8 /662 etatprazastisukave-rmaNDalyAM vasatiM vyadhAt / moDhArhadvasatau mUla-nAyakaM ca nyavIvizat // 110 // 8/664 uddadhAra jinAgAra - zivAgArairasau samam / svajanmabhUmikAM sAdhvA - layA''khyamakhilaM puram ||11|| 8/663 zrIkumAravihArA''khya-muddadhAra jinAlayam / asau nagamivottuGgaM, DaGgarUpAbhidhe pure ||12|| 8/665 vyAghrarolAbhidhe grAme, pUrvajAnAM jinAlayam / dhvajAbhujalatokR(tklR) - tANDavaM vidadhe navam ||13|| 8 /665 AsarAjasutaH paJcA - sarA''khye jinamandire / aNahillapurottaMse'tiSThipanmUlanAyakam // 14 // 8/666 tejaHpAlastu nirmAya, muJjAlasvAmino ratham / pUrayAmAsa caulukya - rAjadhAnImanoratham // 15 // bhImapallyAM jinarathaM, cakre rAjeva samprati: / sa rAjamAnaH kRtinAM cakre rAjeva samprati ||16|| 8/667 prahlAdanapure prahlA - danavI(vi)hAramaNDanam / ekaM maNDapameSo'rhat khattake ca vyadhAdubhe // 17 // prahlAdanapurI - candrAvatIpuryovi (vi) tena (ni) vAn / vasatI nijapuNyazrI - kAminIkuNDale iva // 18 // 8/668 61 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 anusandhAna- 72 vasantaH (nta) sthAnakA - 'vanti - nAzikyajinavezmasu / yugaM yugaM yugaM cArhan (t) - khattakAnAmakArayat ||19|| 8/669 pure satyapure zrImanmahAvIrajinAlaye / nAbheya-neminordeva-kulike klRptavAnayam // 20 // jina(nija ) nAyaka - tatkAntA- nijAgraja - svAnuja - svakA mUrtI: / kedAre'pi vasantaH, paJcaiSa vipaJcayAmAsa // 21 // paraHsahasrA nijakAriteSu, prazastayastena suvarNarUpAH / AkAzamAnadyutayazca daNDa- kumbhA nyavezanta surAlayeSu // 22 // kiM bahu vacmi vicitraM, dharmasthAnAni mantriNoranayoH / gaditu:matta (tumala?) matuladhiSaNo, dhiSaNo'pi na janmanaikena ||23|| AnAya(yya) mammANanagAd yugAdi - nAthasya bimbaM sakapardiyakSam / sapuNDarIkaM nidadhe bhaviSyo- ddhArAya zatruJjayamUrdhni mantrI ||24|| [iti bRhatprazastau prakIrNakAdhikAro dvAdazaH // sUtradhArabAlasuta-sahlaNena praha (za) stiriyamutkIrNA // ] tejaHpAlAnvito vastu-pAlo burdagirAviha / cakre'calezvaravibhormaNDapaM ' caNDapAnvayI // 1 // 8 / 222 zrImAtuH sadane jIrNaM, nyUnaM ca yadabhUt purA / uddhartumicchatA''tmAnaM, tatsarvamamunoddhRtam // 2 // 8 / 223 daNDezavimalopajJe, tena tene jinaukasi / zreyase malladevasya, malladevasya khattakam ||3|| 8 / 224 kailAsAdapi nirmalaM malayato'pyAvirbhavatsaurabhaM, hemAdrerapi zRGgatuGgamabhitaH zItaM himAdrerapi / zrImannemijinendramandiramidaM lAvaNyasiMhAbhidhA bhAja: svAGgaruhasya puNyakRtaye zrItejapAlo vyadhAt ||4|| 8/225 vimaladaNDapatirvimalAcalA-dhipajinAlayamAracayat purA / iha girAva[sakau tu sa ] kautukaM vyadhita raivatadaivatamandiram // 5 // 8/226 pradyumnA - mbA-sA (zA) mbA-valokanA''khyAni tAni catvAri / iha sAnUni sa nUnaM, vyatanodanyUnalakSmIkaH // 6 // 8 / 227 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 63 AsIccaNDapa ityamuSya tanubhUzcaNDaprasAdastataH, somastatprabhavo'zvarAja iti tatputrAH pavitrAzayAH / zrImallUNiga-malladevasacivaH zrIvastupAlAbhidhAstejaHpAlasamanvitA jinamatArAmonnamannIradAH // 7 // 8/228 zrImantrIzvaravastupAlatanayaH zrIjaitrasiMhAbhidhastejaHpAlasutazca vizrutamatirlAvaNyasiMhAbhidhaH / eteSAM daza mUrtayaH karivadhUskandhAdhirUDhA iha, bhrAjante jinadarzanArthamayatAM dignAyakAnAmiva // 8 // 8/229 bhartuH sevAM kartumabhyeti matryaiH, sAkaM loko bhogidisvaHpatInAm / prAtaH prAtarnanvadhastiryagUrdhva-zrImadgrAvopAttavadvimbadambhAt // 9 // mahAnadInAmiva maNDapAnAM, vitAnajAleSu nitAntamasmin / gaveSakANAM patitA nU(na) jAtu, niryAtumISye zapharIva dRSTiH // 10 // anudinamiha raGgakSoNiraGgannaTazrI(strI)-pratikRtiparipATIbhaGgimATIkate'sau / sphaTikapaTalarAjanmaNDapakroDacUDA-maNivalayavizAlAH(la:) zAlabhaJjIsamUhaH // 11 // pAtAle nikhile'pi ro(khe)lati divo dezAntare dIvyati, kroDe krIDati bhUtalasya ramate kASThAsu cA'STAsvapi / AzArAjatanUjakIrtiriyamityetat samantAdaho, vAtAndolitaketuhastata(ca)lanairAkSyA(khyA)ti sAkhyA(dhA?)diva // 12 // 8/231 nAgendragacchavanahari-haribhadramunIndragaganapaTTaraviH / sUriH pratiSThitividhi, vidadhe zrIvijayasena iha // 13 / / pUrvoditeSu caityeSu, zeSezvapi vizeSavit / guruzcakAra vijaya-senasUriH pratiSThitim // 14 // yo dRggocaratAma(mu)paiti samayastasyA'parAnveSaNe, nirdhAryeti kumArakAviva ravi-jyotiSpatI krIDataH / rA(ro?)daHkandaramandire vyavahitau gIrvANabhUmIbhRtAM, yAvattAvadayaM jayaM kalayatu zrIneminAthAlayaH // 15 // astItaH kila maNDalIti nagarI tatrA'bhavan vizrutaH(tAH), zrImanto'bhayadevasUriguru(ra)vastatpaTTalakSmIhariH / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 anusandhAna-72 pUjyaH zrIharibhadrasUrisa(su)guruH SaTtarkaniSNAtadhIstacchiSyo'yamimAM prazastimakRta zrIbAlacandraH kaviH // 16 // devAnandamunIndugacchagaganAlaGkArazItadyutaiH(teH), ziSyaH zrIkanakaprabhAkhyasugurostraividyacUDAmaNeH / vAgdevIsutabAlacandrasukaveH prAptapratiSThaH sudhIretasyAM sahakAri kAraNamabhUt pradyumnasUriH punaH // 17 // // iti zrIbAlacandrasUriviracitAyAM bRhatprazastAvabuMdAdhikArastrayodazaH // -x Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDhA - prahelikA - samasyA - hariyAlI - upA. bhuvanacandra gajarAtImAM jene 'ukhANAM', 'koyaDA' kahe che tene saMskRtamAM prahelikA ke samasyA kahe che. jUnI gujarAtImAM ukhANA mATe 'gUDhA' zabda paNa vaparAto. kacchImAM Aje paNa 'pirolI' zabda pracalita che je 'prahelikA' mAthI ja UtarI Avyo che. (eka ADavAta : A pirolI zabda kacchIbhASAnA saMskRtabhASA sAthenA nikaTa sambandhano eka purAvo che.) 'prahelikA'mAM mULa zabda che 'helA', jeno artha thAya che krIDA, ramata. koyaDA ukelavA e jarA judI-viziSTa prakAranI ramata che e sUcavavA 'pra' lAgyo ane enuM kada nAnuM che te sUcavavA 'ika' lagADavAmAM Avyo... ___ Ama, 'prahelikA' eTale bauddhika ramata, 'ukhANuM' 'upAkhyAna'mAMthI UtarI AvyuM che, jeno artha hato 'nAnI kathA'. ukhANAmAM nAnI vAta hoya che ane tene sajIvanA rUpe rajU karAya . samasyA saMskRta zabda che. as = pheMkavU; 'sam' upasarga lAgatAM 'sArI rIte mUkavU, sarakhaM karavU' evo artha maLe che. koyaDAmAM koika vAta gUMcavIne mUkAya che, jene spaSTa karavAnI hoya. Ama, 'samasyA' eTale 'sarakhI karavA lAyaka vAta'. 'gUDhA' eTale gUDha-gupta rIte kathana karanArA dUhA. jUnI gujarAtImAM sAMketika rIte koika vastunuM varNana gItarUpe paNa thavA lAgyuM, jenA mATe 'hIyAlI' ke 'hariyAlI' zabda yojAyo. A zabda 'hRdaya'mAMthI Avyo hoya evo abhiprAya zrIjayanta koThArIno che. hRdayane prasanna kare te hRdayAlI - hariyAlI - hIyAlI evI kalpanA thaI zake. AvAM gIto paNa puSkaLa maLe che. emAM koika jANItI vastune navA ja rUparaMga sAthe prastuta karAya che jene parakhavAmAM mAnasika mathAmaNa karavI paDe che jemAM khUba majA paDe che. ukhANAM, gUDhA, samasyA ke prahelikAnI gaNanA Aje lokasAhityamAM thAya che. prAcIna kAlamAM teno ziSTa sAhityamAM ja samAveza thato hato. aneka praziSTa kAvyagranthomAM ane caritragranthomAM 'samasyA' prakAranI racanAo jovA maLe che. saMskRta subhASita saMgrahomAM prahelikAsvarUpanA aneka zloko sacavAyA che. ___ hastalikhita granthabhaNDAromA phuTakara-prakIrNa patromAM AvI sAmagrI puSkaLa paDI hoya che. AvAM chUTAM pAnAMomAMthI saMkalana karIne thoDA gUDhA-samasyAprahelikA-hariyAlI Adino eka saMgraha ahIM prastuta che. vidvAno ane abhyAsIone Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 e bauddhika vinoda pUro pADaze. thoDA aparicita zabdonA artha noMdhyA che. koI koI sthAne zabdo ke paMktio khUTe che. gUDhAnA ukela te te sthAne lakhelA hatA, te noMdhyA che. amuka sthaLe ame zodhIne lakhyA che. jyAM ukela nathI maLyo tyAM praznacihna mUkyuM che. 'sevaka AgaLa...' ane 'kahyo paMDita...' e bane hariyAlI suprasiddha che paNa banneno bo aprasiddha haze ema dhArIne ahIM mULa ane bo banne ApyA che. keTalAka zabdo sUNa khADetI pAlI kabANa puhara seNA gUDhA bAlI kanyA - pote, jAte Apu pakhANi pattharamAM bAko chehau upaharI trIya cuMbana, bakI nukasAna, dago, cheDo, aMta UMcI, UMcAIe strI vivasAyAM vasavAyAM, kArIgaranI jJAti/ * sajaDu jaTAsahita gaMdhiyA gAMdhI paMguraNu pAMgaraNa, DhAMkanAra -- sUthaNu, ghAgharo hAMkanAra ? pagapALI hariyAlI chayala pAkhai vagara paraNAlai nIkamAM maDhai gheTAe **** dhanuSI kamAna pahora svajana - anusandhAna- 72 chailachabIlo gUDha pAMce mUThI daze dharI, hui batIsaha nArI, karaNa hIAlI pAThavI, rAjA bhoja vicAri... 1 [ zilA] cyAri puruSa nai solaha kulavaMtI, cihuM puruSanauM eka ja nAma, kahau nAma kai chAMDau gAma ... 2 [aMguThau ] nArI bhItari nara vasai, nara bhItari vasai nAri, nara goro strI sAMgalI, kahau artha vicAri... 3 [ AMkha ] Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 67 phirai caDI paNi kahIi pAlI, uttama saMga karai sA bAlI, Apa kUArI jaga pariNAvai, paMDita eha hIAlI bhAvai... 4 [kaMkotarI] eka nArI bharatAri mUMkI, dehavanna saghalA sA cUkI, sA ji nAri bharatAra na dekhai, jai janama bhari dekhai... 5 [sarpakAMcalI] eka nAri mukha kAjalavannI, hIi paragaTa nai bolIi chAnI, parakAraNi Apu chedAvai, mUrakha sarasI goTha na bhAvai... 6 [lekhaNa] jali upannI thalai basai, jali laggai sIdAi, sA zuM karau bApaDI, jima ajarAmara thAi... 7 [iMTa] thali upannI jala vasai, jalacara jIva na khAi, jIvaha kAraNa bApaDI, kSaNi Avai kSaNi jAi... 8 [beDI, nAva] lAkhe puruSe triNi ja nArI, trihuM milI ika beTI jAi, puMchaDi bAMdhiu puruSa nacAvai, sA nArI rUDI bhAvai... 9 [veNI-gopha] vAMkau cUMkauM bahabahaAlauM, sUnauM rUpauM nahI paravAlauM, gAma nagara sahUi tiNi sohai, kAmiNI hAthi lIuM jaga mohai... 10 [sUpaDaM] pAtalaDI nai vaMkamuhI, nAmaiM bhaNIi nAri, suguNI puruSaha kSaya karai, bhoja hIAlI vicArI... 12 [sIMghaNi] [kaTAra?] dahI nahI puNa dahIAvannau, macha nahI puNa jali upannau, cora nahI puNa sAhI jIlai, putra nahI puNa bAko dIjai... 13 [zaMkha] eka puruSa pakhANi upannau, tehaD bhojana pANI, rAjabhavana mai ramatau dIThau, aMta:pura saha rANI... 14 [cUnau] ekotara beTA jAiA, bahutara achai peTa, sama karAvau he sakhI, jo puruSa hoi bheTa... 15 [kili] (?) pagaha viNa paravati caDhai, muha viNa khaDa khAye, huM tumha pUchu he sakhI, e kuNa sAvaja jAye ?... 16 [agni] ratI ratI rataThThI, thAi hoi viratta, strI phATI puruSa huu, eha asaMbhama vatta... 17 [cokhA] jalacara jIva taNIya janetA, uttama madhyama dIsai khAtA, brahmA pUNI zaMkara jhAla, rUpa nahI paNi dIsaha vikarAla... 18 [bagAI] Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 eka puruSa mai dIThau paro, dIhai su jIvai rAtiI marai, sUe lAbha jIvata chehau, bolau rAjana te puruSa kehau... 19 [jhAMpau] nArI ekalI asaMbhama vAta, bhamai a gAma na hAtha na pAga, vAu pIi upaharI caDai, hIe dora na heThai paDai... 20 [guMDI][pataMga] caraNa nahIM puNa calai nayaNa navi dekhai soi, caDhaNa paMca tasa savala tAsa gati na lahai koi, pApa phurata navi zaMka punya tasa cheha na Avai, rUpavaMta ati catura tAsa guNa ketA pAvai, yaza pratApa tribhuvana pragaTa heja ANi trIya ucarai, kahau kaMta te nara kavaNa avi (?) pracaMDa sahu phirai... 21 [mana] sovana pAyA sovana IsA, do jana baiThA karai jagIsA, phoDai phophala khAvai pAna, do jana vaccai bAvIsa kAna... 22 [rAvaNa-maMdodarI] puruSa eka doi nayaNa vayaNa sohai tasu dADhI, .. uchava maMgala harSa tehasuM prIti ju gADhI, daradIvANai mAna jAjuM kAjai salahIai, tA viNa na rahai mAsa tAsa guNa ketA kahIyai, subha lakSaNa suMdara sughaTa dharma karma maMgala karaNa, heja ANi prIya ucarai kahau trIya e nara kavaNa... 23 [zrIphala] caMdra taNai AkAri nayaNa nai harSa karatI, hathiNApura upanI aMgani sejai poDhaMtI, cau akSara tasa nAma puruSa nAma mana mohaMtI, pativratA nahIM teha paMthIjana sAthi calaMtI, naranArI mana vallahI punyavaMta su ramai apAra, tA viNa prema na Upajai kaMtA lehu vicAra... 24 [aMgAkarI] (?) aTha vayaNa jhagamagai nayaNa solaha tasu lijjai, yugala jIva doi hatha caraNa doi tAsa kahijjai, rasanA panaraha jAsa tAsa tribhuvana jaNa pujjai, ahinizi dhyAvai jeha teha manavaMchita sijjai, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 tribhuvana janamana vallahau, nAma tAsa maMDaNa lahayau, saMbhalahu nAri pIya ucarai e kavana puruSa uttama kahayau ?...25 [zrIpArzva] aTha caraNa be puMcha nayaNa vastra tAsa suNijjai, cyAri jIva nau hattha zrRMga doi tAsa kahijjai, caturAnaNa teha taNNai nAma brahmA navi jAko, bhIma putra vaisaNu sarisa sosI AlUNa tAko, zAraMga putra vAhaNa kahayau bahuta loya sevai caraNa, saMbhalahu nAri prIya ucarai isau rUpadhArI kavaNa ?... 26 [mahAdeva] tikhuM naI tamatamuM, keli sarIkhaM pAna, e hariAlIno artha kahai, tehanaiM ApuM vIramagAma... [pattaravelAnAM pAna] tikhA naI tamatamAM, sUDA-varaNAM jeha, mujha prIu pATaNa sIdhAvIyA, mujha mokalayo teha... [pAna] uMTanI baiMsaNi haraNanI phAla, e artha na kahaiM tenai lyaiM khetrapAla... [meDaka] rAto ghaDo kAlo bujhAro, e artha na kahaI, tehana lyaiM khetrapAla... [ciNoThI] kAlo balada kalolIuM mAthaI sovina phUla, soe sahase mAgIu, dhaNI na karaI mUla... [AMkha] eka nArI chaI ciMhu khuNI, cihuM khUNe chaI cokhaMDI, gahilAM loka rIjhaI chai, vinu kAraja sIjhai baI... [lagnanI corI] hIAnuM UpAyuM hIra, vaNakara vihoNuM vaNiuM cIra, bIbA vihUNI pADI bhAti, ko hariyAlI kei jAti ?... [sApanI kAMcalI] eka nArI chaiM jhAkajhamAlI, tehanaiM pAsiM Avi vanamAlI, cosaThi cAMpAM lAbaI bheTiiM, rAjA sarIkhAM teha naI peTIiM, vivasAyAM kula upanI ubhI rAjaduAri, karaNa harIAlI pAThavai rAjA bhoja vicArI... [pAlakhI] aMba jaMba aMbilIe lagai, karaNe kele drAkha na lagai; laga laga kahatAM kime na lagai, mA mA kahatAM ghaNeru lagai. [hoTha] Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 anusandhAna-72 sa-jaDu na zaMkaru, sIa-haru laMkAhivai na hoi, eha hIyAlI paMDiA, viralau jANai koI. [kaMbala] cha loyaNa daha calaNa, satta kanna muha cyAri; bhoja hIyAlI pAThavI, vIsaladeva vicAri. [?] paMcAyaNa kara paMguraNu, mahilAmaMDaNa hoi, huM to pUchauM gaMdhiyA, uSadha achai soi. [nakha] gale janoi pUMThe thaNa, mastaka upara kaMta, te bolaMtI meM suNI, jovA gai tI kaMtha... [vINA] jIvato vanamA vase, mUo Ave gAma, page bhAMgI khoDo thayo, te kaze na Ave kAma... [khATalo] do nArI do vIjaNA, parakhAM kUpA cyAra, te hUM AvI mAgavA, pADosaNa na kare nAkAra... [khATalo] bhoma DazaNa rIpu boliyo, chAMDa calyo piu moya, gaNapativAhana tAsa bhakSya, ANI melyA soya... [kUkaDo] ? aganikuMDathI UpanI, prItama sAthe leine vahe, vagara pANIe DUbakI mArI, canura hoya te kahe... [soya] eka jaDI ne zvetavaraNI, rahe rAyA zera rAya, catura hoya to kahe - o jAya o jAya... [jAi] pahilo jAyo beTaDo, pache jAyI mAya, bAra barasaDo beTaDo, ATha varasanI mAya... [mA 8 varasanI beTo ATha varasano te-oramAna mA] peTaNa zItaharaNa, nahI rAvaNa nahI rAma, catura ho to bhAvajo, nahItara rAmo rAma... [cIra] calaNa codaha nayaNa daza, zazI paMca jIva cyAra, karaNa hariyAlI pAThavI, rAjA bhoja vicAra... [yavana maDuM] ? eka nAri ati sAMmalI, pApaNa mAhi vasaMta, to tuma alajo ati ghaNo, jovA atihi karaMta [AMkha] jihAM pavana na saMcare, paMkhI na beseM koya, te phala vahilA lAvayo, sAcA sAjana hoya... [motI] Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 71 eka nAri ati jagaha piyArI, nahI paNa vesyA nahIM vaNajArI, ApaNa maratI traNa jaNa mAraI, e kAma karai raMga rahAvai... [nAgaravelanAM pAna] dahI nahi paNa dahiyAvanno, maccha nahIM paNa jala upanno, pUta nahi paNa bAkA dIje, balada nahI paNa nAthI lIje... [saMkha] hIyAlI to tehaneM kahIyai, jehano hIyau valIyau, eka puruSa jimato dIThau, sAMme bhaNai galIyau... jaba jAi taba tIsa gaja, bhara yauvana gaja cyAra, bUDhApanameM sAThi gaja, suratA lehu vicAra... [chAMhaDI] bAlapaNe to bahuta savAyau, vaDau bhayau kachu kAma na Ayau, maiM kahi dIyau usakA nAma, kahau aratha kai chAMDo gAma... [dIyo] viNa pAe DuMgara caDhe, viNa dAMte khaDa khAya, kahijyo paDhiyAM paMDitAM, so kuNa jIva kahAya... [agani] paDhama akSara viNa mAraga harai, madhyakSara viNa nabha saMcarai, aMtAkSara viNa copada khAya, kyuM tumha pAsa nahIM hoya rAya... [khaDaga] eka puruSa pragaTa pavitra, tAsa na dekhe koi, suMdara kahau vicAra kai, sukhadAi jaga soi... [vAyaro] eka nAri tAkai mukha sAla(ta?), so maiM dIThI peThai jAta, Adho mANasa nigale rahai, artha bhAva koi paMDita kahai [sUthaNa] DuMgara jharaNeM ghara karai, saralI mUMkai dhAha, so nara nayaNe nIpajai, tasa mujha sAda suhAya... [mora] paravata zikhara eka ratha jAi, khADetI baiTho bhaMya ThAya, ati uvvaka (uccaka) cAlai kari, paga Agho nava jAi... [kuMbhAracakra] kuMNa AdhAra jIvo taj, kAma varaNa kuMNa khApa, zrAvaNa dhuri kuNa phUlIya, strI paraNI kihA jAi... [sAsarai jAi] prathama akSara viNa jaga AdhArai, madhyakSara viNa jaga saMhAre, aMtya akSara viNa sagalAM dIThau, eha aMcabo nayaNe dIThau... [kAjala] caMcala rukha aneka phala, phala phala nyArA nAMva, toDyAM pachI pAkasI, paMDita karo vicAra... [kulAla cakra] Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 anusandhAna-72 mArI thI tana mArI thI, kuMvArI thakI sArI thI abai mArai mujakuM to, moTI vaduM tujakuM... [hAMDI] ika nAri iNa nagara majhAre, khAi maNa doi cyAra, paga cha ne cAle cihaM, AMkha cyAri ne dekhe bihaM... [ghANI] ekai upari doi tala, saMkaTa Ai nAri, karaNa hIyAlI pAThavI, rAjA bhoja vicAri... [iMDhoNI] UMToke hai besaNe, cItAM jehI phAla, aratha na kahasI ihay, te lesI paMcA gAla... [mIMDaka] nAmeM sunI raMge kAlI, kare gAmAMtaro na hIDai pAlI, khAlI peTai carai, paMDita punya hIyAlI karai... [sopArI] hIyAlI to tehane kahIpai, jehaneM hIye huve gyAna, eka puruSa meM jAto dITho, tehaneM mAthai kAna... (?) mukhaI pANI pIvai, para hatha karai vihAra, karaNa hIyAlI pAThavI, rAjA bhoja vicAra... [lekhaNa] eka nArI navaraMgI caMgI, kahai tasu kUDa jAya, pANI vinA tiraMgI dIThI, jaga mIThI te jAya... [jalebI] eka nagarI meM chai bahu rAvalA, tiNa nagarI meM nahI vANIyo, soi ja nagara prAkAre chAyo, pragaTa piNa kahIyai jANIyo... [maMkoDAnuM ghara] cha calaNA do loyaNA, tihaM khaMdhe sarIra, nagarImAMhi bhamata hai, dITho kavaNa su vIra... [maMkoDo] aMbara aDai na dhara paDai, jananI jane na tAsa, caMda-sUra dekhata mare, kavaNa paMkheru bhAsa... [bAdala] eka puruSa sAMvalau, pharai nava nava vesa, mani kavaNa te jANIyai, vAco desa videsa... [?] eka hIyAlI huM kahuM, suNi re bhAi popalA, eka saMkhare tInaphala, gula-rAi neM kokalA... [chotarA, dAMNA, amala] jAlI jalai na jala meM buDai, tolI TAMka na hoi, pUraba pachima uttara havai, dakSiNA disa na hoi... [chAMha] Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 73 polA khAya. sadala sakomala sIsahara, laMkA dhaNI na hoya, mhAMkai Ayo pAhuNo, thAMke chai so Dhoya... [sIrakha, cAdara] bApa na dInhI dAijai, sAsU na dInI khaMti, moDI Ai bApaDI, doi lai sUto kaMti... [sIrakha, cAdara] naiMna aDhAra jIva tIna, cyAra bhujA SaT pAya, dina prati samaryAM thakA, sadA rahai suhAya.. [?] bApa ja beTai iko nAma, beTo phire ja gAmogAma, beTA rai ika beTI jAi, so phira hui bApaDI mAi... [AMbA-kerI-guTalI] kAgaLani pareM kaDa kaDa, mada (?) jima jholA khAya, rAjA pUche paMDIto, e kuNa janAvara jAya... [vIjaLI] AzapAzathI Ai hai, loka ke mana bhAvi hai, dekhi hai paNa cakhI nahIM hai, rAma duhAi khAi hai.,. [gAmanI khAi] eka nAri te jagamAM jANI, puMchaDA heThe pii pANI, pItI pItI nicI jAyai, ThAkaThoka pADosaNa khAya... [ghaTIkA yantra] mahIputrathI upanI, tehanA rAtA dAMta, te nArI nara bAMdhIyo, jovA gai thI kaMtha... [iMTabaMdha kUvo] uttama kulathI upanI, vizeSa vIsamI DAla, lakhamIsuM lIlA kare, tehanAM nAma so-hajAra. [lAkha] harIyAlI te hala paramANo, jANe saghalo loka, keDamAM jhAlI kUTIiM, to paizA Ave roka... [pIjaNa] harIyAlI to tene kIje, jene hIye hoi jJAna, eka paMkhI meM ehavaM dIrcha, jene pUMchaDe cyAra kAna... [tIra] nArIthI nara upano, narA upanI nArI, u nArI nara mArasI, suratA kahau vicArI... [kabANa] eka puruSa kahai asaMbhava vAta, viNa paga cAlai dina rAti, aMdhArai ajavAlo kare, eka varasa meM nizceM marai... [TIpaNo] sUkkau lakaDa he sakhI, maiM phala lAgo diha, cAkhai to jIve nahI, jo jIve to niha... [barachI] Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 anusandhAna-72 cihuM nArI nara nIpajai, cihuM puruSa nara hoi, so nara Avai pAdharo, gaMja na sakai koi... [dina] galai janoi pUMThi thaNa, mastaka upari daMta; eha hIyAlI pAThavai, rAjA bhoja vicAra... [vINA] sUko saravara bahuta jaNa, kavaNa na labbhai pAra, karaNa hIyAlI pAThavai, rAjA bhoja vicAra... [arIso] mAtA tau mahIyala vasai, pitA vasai AkAsa, janA kahau tau mokalAM, navA AsU mAsa... [motI] paDI paDI piNa bhAMgI nahI, kuTakA huvA du cAra, saulai hui ThIkarI, rAjA bhoja vicAra... [rAti] gaMgA jAkai sira vahai, ruMDamAla gala mAMhi, vAhiNa jAko sahala hai, mAhadeva bhI nAhi... [arahaTa] Ai Ai sau ko kahai, gai na vAMchai koi, AvyA hI duHkha upajai, gayAM hI dukha hoya... [AMkha Ai] hala halakA bhU patalI, vAvaNahAra sujANa, hAthe vAvai mukha luNai jo cheha, ___ vATa jovU chu tehanI jema chAvIo meha... [kAgala] ika nAri navaraMgI Ai, tiNa navaraMgI beTI jAi, ika puhara the rakhe koi, beTI so phera beTA hoi... (?) siMdhusutAsuta tAsa ripu, tAsa sAmini jeha, antyAkSara viNa je hue, vegI karajo teha. [samudra-chIpa-motI-haMsa-sAradA-sAra] rAdhApati ke kara vase, pAMcu akSara eha, Adi akSara viNa nIpajai, so nita hamakU deha. [su-darisaNa] SaTpada vAhana tAsu suta tasa dhI vAhana tAsa, so nizce karI mAnajyo, teha tumAre pAsa. [haMsa][jIva] dadhisuta kaMTha vilaga rI(rahI?), mahIsuta ke aNuhAra, kazyapasuta dekhe Tarai, paMDita kaho vicAra. (?) jalasuya tasa suya tAsa suya, tasa vallahI ma maMDi, piya akkhai dhaNa aggalai, kei chaMDisa kaya chaMDi. [veDhi][jhagaDo?] Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 75 rajanIcara ripu ripu mayaNa, arijananI utpanna, Aja tiko ama ghara nahIM, tiNasuM thayA kRzaMta. [rAta-rAkSasa-deva-dAnava-devI mahiSAsura-bheMsa-ghI, ghI nathI tethI dIvo jhAMkho thayo che.] ajA suta sArikhaDo, jA valaho lahesa, to dazasira baMdhava lahI, janametara na lahesa. [chAlI(bakarI)-bokaDo-tenA jevo chela-te rAvaNa-teno baMdhava kuMbhakarNa-tenI priyA UMgha] dharatIvAhana tAsa ripu, tisa mAthe je hoya. te mAre eNa sArikhA, kahayo kAraja koya. [dharatIno vAhana sarpa-teno verI mora tenA mAthe chatra hoya-tema tume amAre cho-chatra sarIkhA cho.] pANI pItI dUbalI, tarasI mAtI hoya, huM tuja pUrcha paMDitA, e kAke hI hoya... [chAsa] jala upanI thala vasI, jala lAgaI sIdAya, bAlI muMko ehane, jima ajarAmara thAya... [iMTa] sarovara pAle hove jeha, kUkaNa [kAMThe] nipajeM teha, behu milIne eka ja nAma, kaho paMDita keho gAma... [vanakhaMDagrAma] hara suta vAhana valaho, tA vAhana suta syAma, saMbhArIne sajannA, kahejyo lei nAma... [zaMkara-kArtikeya-mora-megha-pavana-hanumAna-rAma] AMbAthI be kerI paDI, te dIThI be bIje, dIThI teNe lIdhI nahIM, lIdhI paNa be bIjeM, lIdhI te doDyA nahIM, doDyA paNa be bIjA, doDyA teNe khAdhI nahIM, khAdhI paNa eka bIjeM, khAdhI te kuTANo nahI, kuTANo eka bIjo, kuTANo te royo nahIM, royA paNa be bIjA. (AMkho e joi, hAthoe lIdhI, paga doDyA, mukhe khAdhI, kuTANo mANasa, roi be AMkho) kAyAmaMDaNa karvaNa ? karvaNa rajapitA kahAve ? vaDa jogAsaNa kavaNa ? dhake gaDha kaNa DhahAve ? nRpadravya ko kahA nAma ? hukama kaho kauna parakkhe ? Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 anusandhAna-72 kahA taMdula kuNaM hota ? kahA sayaNa harakkhe ? Ada arU aMta parahara akhara, dhyAna caraNa majha dhyAvalA, kicalAla kahe maMgalakaraNa jayo pAsa jIrAvalA / (zrIjIrAvalAjI) (1. jIva 2. rAva 3. rAjIva (padmAsana) 4. ? 5. rAvalA 6. vajIrA, 7. jIrA (?) 8. valA) sItApati-ari tAsa ripu, uNe pAlyo che soya, deva manuSya meM dekhatA, aisA viralA koya. (rAma-rAvaNa-lakSmaNa-teNe je pAlyuM (zIla), evA bIjA. viralA hoya) nararipu vAhana tAsa ripu, ripu ripu je hoya, tAsa kaTI anuhAraDe, kahIe viralA koya. (manuSyaripu yama, tenuM vAhana bheMso, teno zatru vAgha, teno ripu siMha - tenI keDa - evA virala hoya) prathama akSara viNa bAla piyArI, madhya akSara viNa pere nArI; aMta akSara viNa seNA dIje, aise nAmeM sera suNIje. (sAdaDI) prathama akSara viNa jaga jIvADe, madhya akSara viNa jaga saMhAre; aMta akSara viNa saghale mITho, e aMcaMbho nayaNe dITho. (sArasa) prathama akSara viNa koika jIve, madhya akSara viNa mahilA chAje; aMta akSara viNa hota saMhArI, eNa nAme saMsAra meM pyArI. (bAjarI) SaTpada vAhana tAsa suta, tasu putrI kara jeha; joI rAkho jugata suM, vanaripu-ripu suM teha. (bhamaro-kamala-brahmA-sarasvatI-pustaka, tene agni-pANIthI bacAvo) atha eka akSara uttara likhyate - 1. vaMdai nahI kyuM deva-guru, vikai na vastu viveka; choDai aiTho anna kyuM, uttara trihUMro eka. (bhAva nahI) 2. pUche kima savAda nahI, dIdhai kima phira dIdha; dADimakaNa jyuM postakaNa, judA nahI kiNa vidha. (thara nahI) 3. hAthI janami kisuM na hai, vaida diyai kima pattha; nara Adara kima nA lahai, uttara trihuM ika attha. (jara nahI) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 4. dezai nIpati kyuM nahI, kyuM na thaDe lohAra; kima vasatAM muMhagI vikai, Uttara eka prakAra. (ghaNa nahI) samasyApUrti 1. - 1. 'thArI meM yUM ThaharAta na pArau' iti samasyA pUryate dUrasauM dUri milai chinamaiM gahi leta hai eka kinArau, bhaurasaiM khAta phailAta cihuM disi naiM kuarai nahi hota ninArau, eka na Thaura kahau ThaharAta gahyau nahi Avata hAtha atArau, yuM tisa nAmaiM bhame cita caMcala thAlImeM jyuM ThaharAta na pArau. anyazca maiM haravIraja dhIrajakAraNa gorI kauM prANa ni hArthaM piyArau, maiM kiyo kAritakeya kumAra karUM upagAra su dhAtu sudhArau, kAsImeM hoigI hAMsI hamArI nikAri banAta lipi sihI DArau, tridhA trikUTa trijAti maiM tAra huM thArImeM yuM ThaharAta na pArau. - - "kAkaiM kaiM dIThe kuTuMba hI dIThau " iti samasyA mohanabhAge jalebIya laDUa ghevara tAmaiM kaho kahA mIThau, vAda bhayo pramasI kahai nAgara nyAukuM jaMgala jaTTa pratIThau, so kahai bUrai kaiM pUra bhaye saba tAkau bhAI guDa lAla majIThau, so guDa dIThau hai ati mIThau tau kAkaiM kaiM dIThe kuTuMba hI dIThau. atha 'matsI roditi makSikA ca hasati dhyAyanti vAmabhruvaH' iti vyAsasatIdAsadattaM samasyApadaM pUryate zrIkRSNo'mbudhitazcaturdaza bhRzaM ratnAni nirvAsayAmAsA'nehasi tatra saktasaphara : zuNDAghaTo niHsRtaH / svasvabhraMzavazAdapUrvalabhanAddhAti: (?) pratItaH kramAnmatsI roditi makSikA ca hasati dhyAyanti vAmabhruvaH // 2. rAjannAjividhau tvayA nijaripurvyApAditastacchirolAtvoDDIya jagAma gRdhra uta tad dRSTaM ca nadyAM vahat / vArghaTTe kimiti striyastimiyutaM tannizcakarSustadA matsI roditi makSikA ca hasati dhyAyanti vAmabhruvaH // - 77 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 anusandhAna-72 3. vRkSe kSaudramasaMkhyamAkSikamihArukSan samIkSan striyo drAgunmUlya saridrayodrumamilad drutvAmibhaMdudrutaM (?) / pItAbdhizca pavau jalasthalatayAgAmajjatAccittato (?) matsI roditi makSikA ca hasati dhyAyanti vAmabhravaH // 'yaSTirISTe na vaiNavI' iti samasyA pUryate - 1. namanaM guNavAneva kurute na tu nirguNaH / / guNaM vinA natiM kartuM yaSTirISTe na vaiNavI // pratibhaiva prayuktiH [syAt] khaNDane syAnmatistu na / kSodituM hi kuzIva kSmA yaSTirISTe na vaiNavI // 'navalakSyo janatAkSibhibibhIH' iti samasyApadaM zrIjinacandrasUribhaTTArakaiH pradattaM paJcakRtvaH pUritaM1. suSamAbhiranekasUnRtaiH pratibhAbhiH sunayaizca sadguNaiH / jinacandratulAM karoti yo navalakSyo janatAkSibhibibhIH // pratighasmayakaitavaspRhAH karuNAnyatra ca paJca tadbhide / pravaNo yatipaH parIkSate na valakSyo janatAkSibhirbibhIH // 3. upakAraparA'pakAriSu kanarka kAminikaM ca vaSTino (?) / sa bhavAbdhiparAGmukhaH pumA-navalakSyo janatAkSibhirbibhIH // 4. kurute gurugarhaNAM yako dRSTi (Dha?) muSTitvamalaM dadhAti yaH / abhidhApyazubhAtra yasya saH na valakSyo janatAkSibhirbibhIH / / 5. gadataH svajaneSTanAzato jaraso mRtyuta eva daivataH / zatazo bhayamevamudvaha-nnavalakSyo janatAkSibhirbibhIH // "tilatuSataTakoNe kITikoSTraM prasUtA' iti samasyApadaM pUryatesakhi dRzi samapaptatkITikaikopabhAraM suhRdavadatpakSmo(?)daspatiH sArayanstaM / abhimukhamayabimbaM vIkSya dRksthaM tadAho tilatuSataTakoNe kITikoSTra prasUtA // 2. tilamiva laghu cittaM snehayuktapradeze nivizati kila hInAGgIva kRSNAtikRSNA / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 79 1. mayamiva madanAM sA sUtajAtaM taditthaM tilatuSataTakoNe kITikoSTraM prasUtA // _ 'vivekaH zAbdikeSvayaM' iti samasyApadaM pUryateuttamo'haM sadA varte madhyamastvaM pravartase / paraH sAmAnya AvAbhyAM vivekaH zAbdikeSvayam // 2. samAsaH kriyate teSAM yeSAmanvayayogyatA / vAsatA (?) bahurUpANAM vivekaH zAbdikeSvayam // 3. sarvadhAtukatA nityaM lakArANAM catuSTaye / ardhadhAtukatA SaTke vivekaH zAbdikeSvayam // 'samasyA samasyA samasyA samasyA' iti padaM pUryatepravati(?) vizve jinasyopadezo, : bhavAbdhi titIrgharbhavedyo hi tena, ratizcAratizcAtinindA'tinidrA, samasyA samasyA samasyA samasyA // SoDaza nayanasarojA-nyaSTau mukhapaGkajAni pAdau dvau / paJcadaza yasya jihvA, jIvadvayamastu vaH siddhyai // [sAta phaNA pArzvanAtha bhagavAna] prahelikA - kiM sapayaM avarolaM ? gAmaM kiM kAraNeNa dhaNaiDDhaM ? suhaDo kIsa na giNai khaggaM samaraMgaNe paDiyaM ? (karahInaM) nArIdvayaM yatra narAstrayo hi zRGgadvayaM pucchayugaM ca yatra / navAdhikaM netrasahasrayugmaM dazaiva pAdA dizatAt sa rAjyam // (?) Adyena hInA laghumAnarUpA, madhyena hInA pravibhAsamAnA / antyena hInA kRzadurvvahA syAt, saMpUrNanAmnI bhavatAM mude sA // (bhAratI) cauvayaNo navi baMbho bahusilo(sIso?) neva rAya(va?)No hoI / saraNAgayarakhkhakaro bhImo nahu hoi jANeha // (maDha) abhUmijamanAkAzaM rasAsvAdavivajitaM / / sulabhaM roganirnAzi vada vaidya kimauSadhaM // (laGghanaM) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 anusandhAna-72 hariyAlI - eka naraI bahu puruSa jhAlinaiM nAri eka nipAi hAtha pAya navi dIsaI kahiiM, mA vinA beTI jAI catura nara, te kuNa kahiiM nArI... 1 cIra-cunaDI-caraNA-colI navi paharaI te sAlu, chayala puruSa dekhInaI mohaI, ehavi teha rUpAlU... ca0 2 apAsiraI navi AvaI kahIiM, deheraI jAe harakhai, naranArisyuM raMgaI ramatI, sahUi sAthaI sarakhI... kaMThai valagI vAhalI lAgaI, sAhibanaI rIjhAvai, ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ca0 4 eka divasa, yauvana teharnu, . pachaI nAvaiM kAma, pAMca akSara 3 syuMdara tehanA, tehamAM tehanuM nAma. ca0 5 kAntivijaya kavi iNi pariiM bolaI, suNajyo nara naI nArI, e hariyAlIno aratha kahai te, sAhibani balihArI... ca0 6 (phUlanI mAlA) hAthI daMta samI eka nAri nAmAkSara tisa doi, dUdha-dhAri sarikhau suta janamai mAna bhakhai suta soi re... 1 bUjau paMDita e harIAlI joijyo hRdai nihAlI, karijyo Utara pAchau bolI, sudhau aratha saMbhAlI re... bU0 2 naranArI saMyogi jAi, deha vivarjita bAlA, mukha pAkhai paMca sAkhi, viNase utapati kAlA re. zvetavaraNasyai nayaNe dIThau, gaMdha vivarjita phUla, na caDhai devi na dekhyuM bhAvai, kichuya na pAvai mUla re. bU0 uttami bApai beTau jAyau, beTai bApa lajAyau, beTA ke guNa lekhi likhAyo, nArI nayaNa suhAyo re. bU0 5 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 w pAMce varaNi navi paMcAlI, nAgiNi nahi doi jihvA, zyAma vadana maMjAri na hovai, lihi paMDita nizadIhA. adhika kaSAya dharai upajatau, khATau yauvana vesyai, vaDapaNa hui vizeSai mIThau, dIsai desa videsyai re. bU0 7 guNavaMta mani garaba na ANai, cheDayau cheha na dAkhai, saba jaga kI je lajjA rAkhai, muni zivacaMda ima bhAkhai re.bU0 8 (1. pUNI, 3. cuTakI, 4. ?, 5. kAjala, 6. lekhaNa, 7. AMbo, 9. vastra) ___- rm - Iv bAI re meM kautika dilu, kANo Dolo AMjiyo e... bAI0 hAtha vichuTo hAthiyo e... boDi[DI] mAtheM rAkhaDI e.., tarasyo pANI navi pIyai e... phalio AMbo kApiyo e... sUyareM hAthI mArIo e... beTe bApa viNAsio e... visa pIdhe harakhIta huo e... viNa puruSa ramaNI rame e... eka nArI paraNe ghaNA e... guruDa nAma viSa dhArIo e... gayavara sIha sAmo ga[ca]lyo e... sAyara mAchA savi galyA e... eka jaNe pAMca viNAsIyA e... mAya mui royiM nahi e... vayarI ghara mAMhi rame e... nArIi prItama bAMdhio e... bAMdhyo cora cori kare e... sukha viNa sukhIu thayo e... paMtha lahI bhUlo phareM e... *4 44 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 anusandhAna- 72 viNa sabadiM vAta ja bhAkhai, jaga saghalo te kari rAkhai, te narI lahIi lAkhai re re paMDitajI, kahau vicArI, hariyAlI aratha saMbhArI... re paMDita... ika nArI kiNihI na dIThI, munivaranai mani mati mIThI, vasi kIdhA viMdaka dhIThI re... paM0 2 jibhi kari. kiNihi na cAkhyau, sabahI thai mIThaM bhAkhyuM, abhidhAna jalaMtari rAkhyaM re, paM0 3 hovai jiMhA adhika saneha, paya- pANI sAraMga-meha, tihA mIThaM ati ghaNa keha re.... ika nArI ghari pUjAvai, jIvaMtI dukha UpAvai, khiNi chUTe khiNi baMdhAve re... kApI kara kaTakA sAMdhyau, tasakara jyuM tANi bAMdhyau, taruNItani te jai bAMdhyau re... paM0 4 paM0 5 paM0 6 jAtAM jaNa cyAri kahIjai, cihuko ika khoji lahIjai, bhojana kai upari dIjaiM re e aratha anUpama jANai, citta aMtari garava na ANai, tehane zivacaMda vakhANai re paM0 8 ( 1. nADI, 2. mukti, 3. jhAkala, 4. hasaNu, 5. sogaThI, 6. kaMcUo, 7. taMbola) paM0 7 6 rAga : AsAurI kaho re paMDitajI tumhe vicArI, raMgIlI ralIyAlI re, eha harIyAlI harakhe bolI, jojyo koNa sukumAlI re.... ka0 kartA kAmi do putra nIpAyA, hUyA jagamAMhi vikhAtI re, nArI doi tiNi nIpAi, eka jala setI rAtI re... surupIni a jIvaiM dvIpakhi, calaNa vihUNI cAle re, te jovAnaI nakhara harakhai, jala- thali behU mAle re.... eka vasaMtA mahimA vAdhai, bIjI mAna gamAvai re, eka Avai hoi raMga relI, aparAdhI savi jAvaI re .... ka0 s ka0 3 ka0 4 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 eha nArI suM je nara rAtA, sAha-cora te kahIi re, merulAbha kahi jehu suMdarI naiM, choDai zivapura lahIi re... ka0 5 [hoDI-nanAmI] dAre beThI sUDalI tasa pAMkha ja nAve, cuMNa karavA kAraNe, sAyaramAM jAve... dAre0 1 deha varaNa nIlI nahI, tasa pAMca che nIlI, pAMce iMDA mUkatI, sAyaramAM jhIlI... dAre0 teha iMDA cApyAM thakA, phoDA paNa navI phUTe, ehanI bhagatI je kare, tehanA pAtaka chUTe... dAre0 3 kavIjana harakhe ema kahe, e kuNa che sUDI, aratha vIcArI je kahe, tehanI matI che rUDI... dAre0 4 [kalama] kaho kaho re paMDita e hariyAlI... eka anopama puruSa te kahIi je dekhI nai sukha bahu lahIi... kaho0 1 tasa mastaka eka nArI bayaThI te paNi sAraMgA mai re dIThI, kaho0 kArIgaraiM paNi teha nIpAi, dekhata nayanAM bahu sukha pAi... kaho0 2 eka puruSa jaba sabalo re thAvai, tava te cihuM disi DIla halAvai, kaho0 sAta pAMca puruSa naiM cAkara rAkhai, ahanisi te paNi madhuru re bhAkhai... kaho0 3 rAtI nIlI pIlI dholI kAlI, pAMce varaNI ati raDhiyAlI, kaho0 mohanagArI sahunaI pyArI, e paNi moTe kAmai dhArI... kaho0 4 jeNaI thAnaka e nArI re sohai, tihAM suranara bahu bhUpati mohai, kaho0 harSavijaya guruvayaNa saMbhAlI, prItivijaya kahai e hariyAlI... kaho0 5 acala sutA pati tasu dipii re, ripu dhara kaMta vakhANi, tasu ripu bhajjA nAma chai re, tasu prathamAkSara jANi, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 anusandhAna-72 guNiyaNa sevau suhaguru pAya, tasu nAmaI durita palAi jasu japatAM zivasukha thAi... 1 tasu saha nAmaiM je achai re, tAsu taNau malhAra, tasu nAmaiM mana Ulhasai re, pAmau harakha apAra... guNi0 2 vanaripu tasu ripu tehanI re, dhUya taNA tanu vAna, mahiyali mahimA mahamahai re, dyai iMdrAdika mAna... guNi0 3 samudra sutA suta tanu tulaI re, nirmala dIpai jAsu, akhaMDa kIrati chai tehanI, kIdhau atihi prakAsa...guNi0 4 jAsu nAma pragaTau jagiiM re, heliI jItau mAra, saMjama siri sahajaI varI re, tariyA bhava saMsAra... guNi0 5 sahaguru dIThai upajai re, hari siri jiNi sobhaMti, e gUDhAratha tiNi kIyau re, paMDita jaNa bUjhaMti... guNi0 6 RSi hAparAja ima vInavai re, e gUDhAratha gIta, sAdhu teya sUdhau sadA re, avara baisai cIti... guNi0 7 10 paramArtha tattva hIyAlI sevaka Agai sAhiba nAcai vahai gaMga jala khArI; gardabha sATai gaivara veciu i acarija mohi tA(bhA)rI, catura nara, bUjhai eha hiyAlI, jima Utara de saMbhAlI [AMcalI] 1 hivai bhavyajIva taNaI kAriNi hitopadeza-ziSyA(kSA) vacana dIjai chai. karmarUpa sevakanaiM Agali jIvarUpIo rAjA nAcai chai. jinavANI zrI siddhAMta rUpa gaMgAjalanaiM ApaNI matiiM jUThAM artha kahatau khAru karai. pramAda rUpIo gardabha, tehanaiM sATai saMyama rUpIo matta gaiMvara vecio. jIva pramAdanai vasya paDio cAritra pAlI na sakai. mAMkaDa kai vasi jogI nAciu, mAriu sIha sIyAlai; ika cITIyai parabata DhAhiu, acarija iNi kalikAlaiM... catura02 catura nara, hIyAlI nau artha e jAMNivau... mana rUpa mAMkaDa kai vasi jogI asaMyamI nAciu. zIlarUpIu siMgha kAma sIyAlaI mAriu. tRSNA rupiNI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 cITIyaI saMtoSa parvata pADiu, jIva tRSNAtura thakau saMsAra mAMhi mahatva gamAvai. surataru sAkhaiM kAga baiThau, viSadhara garuDa vidA[i] kastUrI paraNAlai vAhI, lasaNa bhariu bhaMDAraiM... catura0 3 jinazAsana rUpa kalpavRkSaI kuguru, kAga baiThau. krodha jJAnanaI nasADaiM. samatArUpa kastUrI gamAvI naI asatya vacananau [lhasaNanau] saMcaya karai. e jIvanaDe svabhAva jANivalaM. aMba-Aka phala ika taru lAgA, haMsa-kAga ika mAlai; mIMDhai nAhara lAtaiM mAritraM, acarija iNi kalikAlaiM... catura0 4 e zarIra keDaI sukhadukha donUM phala lAgA vahai chai. e jIvanaiM puNya pApa be sAthiI chaI. abhimAna rUpa mIDhai viveka nAhara paga[gi] Thelio. ati mAnathI viveka jAi e vAta jANivI.' mAcharakai mukhi maigala mAyau, rAjA gharighari hIDai; eka thaMbha pAMcai gaja bAMdhyA, rANI hoi kaNa khAMDai... catura0 5 mithyAtva rUpa mAcharai samyak rUpa hAthI galiyo jANivau e vAta jANivI. jIvarAjA navInavI yoni mAMhi bhamai, eka zarIrai paMcaI iMdrI lAgA vahai chai, aviratirANI vratanI khaMDanA karai. ATha nAri mili eka suta jAyau, beTai bApa baDhAyau, cora vasiu maMdira mahiM AI, gharathI sAha kaDhAyau... catura0 6 ATha karmakI prasUtiiM saMsAra rUpI putra pragaTa kIdhau chai. kapaTa beTai moha pitA vadhAyauM. viSaya cora kAyA maMdira mAMhi vasiu, sAhasa rUpI sAha ghaTamAMhithI kaDhAyau. eka Agi sagalai jala pIvai, vesyA dhUMghaTa kADhai, kulavaMtI kula lAja tijI kari, ghari ghari bArai hIMDhai... catura07 lobha rUpa Agi sagalI vastunaI soSai chai. mAyA vesyA miSTa vacana rUpa cUMghaTa karaiM, kapaTI mIThI bolai. sarvavirati rUpa satI kulavaMtI strI ApaNI lAja chAMDI ane asaMyama vikAraiM pravartai. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 e paramAratha gyAna suMNI kari, AtamadhyAna sudhyAvau, vinayasAgara munivara upadesaiM, dharamaI nija mati lAvau... catura0 8 e vAta zrIjiNavaraiM paMcama ArAnI sthiti jANI siddhAMta mAMhi kahI, ehavau jANI uttama prANI subhamati ANI mana-vacana-kAyAiM karI jinadharma karivau. e kharataragacche zrIsumatikalaza muni ziSya paMDita vinayasAgara munivara kRta upadeza sAMbhalIyaiM dharma suMNIyai. kahayo paMDita te kuNa nArI, vIsa varasanI avadha vicArI... kahayo0 1 jANai te cetanA nArI, te nArI kuNa ? vIsa varasanI avadhi dIjaI chaI, te mATaI... do pitAiM teha nipAi, saMgha caturavidha manamAM Ai... kahayo0 2 e be pitAiM nipAI chai nArI, te nArI caturavidha saMghanA manamAM Avi. kIDiiM eka hAthi jAyo, hAthI sAhamo sasalo dhAyo... kahayo0 3 nigoda mAMhe je avyakta kSopazama te kIDi tehathI vyavahAra jJAna hoi te hAthi jANavo. tehathI sAhamo jIva ajJAni thAya te sasalA sarikho karma te sAMmo thayo. viNa dIveM ajUvAlUM thAya, kIDInA daramAhe kuMjara jAya... kahayo0 4 dIvA vinA ajUAlU thAya te cetana jANavo. teha mohagrasta thAI ti vAre * kIDIdara je nigoda, te mAMhi hAthi sarakho jJAnavaMta paNi jANiiM (jAi). varasai Agi nai pANI diveM, kAyara subhaTa taNA mada jI... kahayo05 te cetanAne adhikAre agni sarikhoM karma varasai tyAre pANI sarikho khimAvaMta thAi te dipai. viSaya-kaSAyanA bhayathI saMsArI kAMtAra [kAtara] thAi te moha rUpa subhaTanaiM jIpaiM. tiNa beTIiM bApa niMpAyo, teNeM tAsa jamAi jAyo... kahayo0 6 teha cetanarUpa beTIiM upayoga rUpa bApa nipAyoM chaiM. teNe bApaiM upayogAtmA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 - 87 rUpa jamAI jAyo. meha varasaMto bahU raja UDeM loha taraiM ne taraNuM bUDe... kahayo0 7 sneharUpa meha varasaMtAM karma rUpa raja, te uDaiM. loha sarikho jJAnavaMta baliSTa hoya te tareM, taraNA sarikho viSaya lAlacI je che te bUDaiM. tila phareM ne ghANI pilAI, gharaTI dANeM kariya dalAI... kahayo0 8 tila sarikho karma karaI tehane samudAyeM pramAda, ghANi sarIkhI cetanA pIlAi. te karma chai [rUpi]dANe karI cetanA rUpa gharaTI pramAdI thAi te dalIiM . bIja phale neM zAkhA ugai, sarovara Agale samudra na pUgaI... kahayo0 9 bIja te bodha bIja phalaI, kriyA kareM te zAkhA, ne jJAnarahitane duHkha pAlavai jJAnasarovara Agala saMsArasamudra paNi na pUgaI. paMka jhare ne saravara jAMme, bhameM mANasa tihA~ ghaNe visAme... kahayo0 10 te cetanA karo thainai te jhare tIvAreM AtmA rUpa sarovara jAme. tihAM ghaNo pramAda rUpa visAmeM ne manuSya saMsAramAM bhame. caritra rUpa vegeM cAle te na bhamai. pravahaNa upara sAyara cAleM, haraNa taNeM bala DuMgara hAle... kahayo0 11 pramAdi te pravahaNa sarikho AtmA tehaneM heMTheM ghAlinaI upara saMsAra samudra cAlai chaiM. hariNa sarikhA karmane bale DuMgara sarikho AtmA asthira thAya. ehavauM jANa. ehano artha vicArI kahayo, nahitara koI garava ma dharayo ... kahayo0 12 prANiiM te cetana nAmai jIvanI buddhi karavI, pramAda na karavo, nahitara mana mAhi garva koi na dharasyo. zrI nayavijaya vibudha ne sIseM, kahi harIyAlI manaha jagIseM... kahayo0 13 zrI nayavijaya paMnyAsane cele potAnA manane harakhe eha hariyAlI kahi. e harIAlI je nara kaherauM vAcaka jasa kahe te sukha lahase... kahayo0 14 je eha hariyAlIno artha jANasyeM athavA kahasyai te jasavijaya pAThaka kahai chai je te anaMta sukha lahasyai. paMDita hoya te eha hariAlI artha vicArI neM kahevA. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnasAgara-viracita ASADhAbhUti sataDhAliyo - saM. prA. anilA dalAla kavi mAnasAgara o tapAgacchanA gujarAtI jaina sAdhu-kavi che. tapagacchapati zrIvijayaprabhasUri - vijayaratnasUri - zrIjayasAgara - zrIjItasAgara - mAnasAgara - A temanI guruparamparA, A kRtinI chellI DhALanI antima be kaDIonA AdhAre jANI zakAya che. __madhyakAlIna gujarAtI sAhitya koza-1mAM upalabdha noMdha pramANe A kavi vikramasena copAI (I. 1668), surapati copAI (1673), sAta DhALanI prastuta racanA tathA aSADhabhUti copAI rAsa (I. 1674, 1680), ArdrakumAra RSi sajhAya (1675), kAnhaDa kaThiyArA copAI-rAsa (1692), siMhalakumAra copAI (1692), subhadrAsatI coDhALiyuM (1703) ityAdi aneka kRtio racI che. temano sattAkALa sattaramI sadIno uttarArdha che. aSADhAbhUti nAmaka sAdhupuruSane kendramA rAkhIne kavi be racanAo racI che. 1. aSADhAbhUti sataDhALiyo. 2. aSADhabhUti caupAI. banne kRtio mahadaMze samAna jaNAya che. thoDA thoDA parivartanane bAda karatAM lagabhaga eka ja racanA hoya tema lAge che. prastuta sampAdanamAM 'sataDhALiyo'ne mukhya rAkhIne vAcanA taiyAra karela che. tenI prati saM. 1895mAM lakhAI hovAnuM puSpikAthI jaNAya che. aSADhabhUti copAinA pAThabhedo tema ja keTalAka zabdonA artha TippaNImAM Apela che. copAine pratimAM 'coMpI' tarIke lakhela che. A banne kRtinI hastaprato kobAnA zrIkailAsasAgarasUri jJAnamandiranA granthasaGgrahamAMthI prApta thaI che. 'sataDhALiyo'nI prata kramAMka 39661, tathA copAI (coMpI) pratakramAGka 16942 - e krame tyAMnA saMgrahamAM be prato noMdhAyelI che. banne prationI jherokSa nakala ApavA mATe te jJAnamandiranA kAryavAhakono AbhAra mAnuM chu. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 - ASADhabhUti sataDhALiyo sAsaNa-nAyaka-sukhakaru vAMdu vIra jiNaMda sevakane suratara (ru) samo puraNa paramANaMda... vacana - sudhArasa varasatI samarI sarasati mAya vANI varavANI dIyo sevakane sukha thAya... se mukha zrIjina upadise dAna sIyala tapa bhAva dharmamula ehI ja dhurA bhava - sAyarakI nAva... bhAva - vizeSe bhavika jana ohame adhika sujANa, bhAva - sahita tapa- japa kare teha caDhe nirvANa... bhAva vinA jina bhagata sI bhAva vinAM sI dIkha ra bhAva vinA bhaNavo kiso bhAva vinA sI sIkha... iNa pari bhAve bhAvanAM jima ASADhamunIsa karma mayala kheruM karI kevala lahyo jagIsa... DhAla alavelyA 5 6 dAhiNa bharatamAMhe bhalo re lAla, pUrva disa pradhAna sukhakArI re rAjagRhI ralIyAmaNI re lAla, iMdrapurI upamAna... su0 rAjagRhI pura sUMdaruM re lAla... sohe corAsI cohaTA re lAla, vApI kupa ArAma su0 ahanisa seve devatA re lAla, jihAM rahivAne vizrAMma su0 2 rA0 loka vase sukhIyA sahu re lAla, dhana karI dhanada samAMna su0 le lAho likhamI taNo lAla, de SaTa darzaNa dAna su0 ArIhaMta ANa vahe sadA re lAla, zrAvaka kula siNagAra su0 dharama - dhuraMdharme dhurA lAla, che dvAdasa varata dhAra su0 nAlaMdepADe vase re lAla, jihAM zrAvakanI joDa su seM mukha vIra prasaMsIyA re lAla, sADhIbAra kula koDa su0 5 rA0 3 rA0 4 rA0 1. svayaM / 2. pAMmeM co. / 3. dIkSA / 4. mela khaMkherIne / 5. kevalajJAna / 89 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 7 rA0 parvata pAMce pAkhatI re lAla, vibhAra vipula gira jAMNa su0 udaya sovana rataneMgIrI re lAla, nAMma misA vakhAMNa su0 6 rA0 sAlabhadra dhano tihAM re lAla, ekAdasa gaNadhAra ... su0 kara aNasaNa arAdhanAM re lAla, pohatA mukti majhAra su0 lAMbI hAtha chiyAla che re lAla, paraMvara posAla su0 cavade comAsA kIyA re lAla, vIra jiNaMda dayAla su0 pahilI DhAla purI thaI re lAla, alavilyA kerI jAta su0 mAnasAgara kahe sAMbhalo re lAla, nagara taNo avadAta su0 9 rA0 8 rA0 anusandhAna- 72 duhA gAma nagara pura viharatA niramama niraahaMkAra pAMcasayAM munI paravaryA dharmarUcI aNagAra... samosaryA tiNa avasare rAjagRhI udyAna tAsa sIsa ASADhamunI labadhi guNe pradhAna... chaTha taNo cheM pAraNo leI satagura Adesa' cAritriyo "vaharaNa calyo nagare kIdha praveza... DhAla 11 ( vAdala cihuMdisa unamyA sakhI... e dezI) munIvara vahiraNa pAMguryA sakhI leI satagura Adesa chaTha taNo cheM pAraNo sakhI nagare kIdha pravesa re... munIvara navajovana vesa re sohe sIra luMcita kesa re citta lobha nahI lavalesa re manamohanagAro sAdhujI... kAMdhe lAkhINI lovaMDI sakhI hAtha amolaka DAMga meyaMgalanI pare malapato sakhI niramala gaMga taraMga re sohe tana kesara raMga re rUpe karI jema anaMga re choDyo pramadAno saMga re manamohanagAro sAdhujI... - 2 6. nAMma jihAM tihAM khAMNa - co. / 7. pravara vIra posAla co. / 8. alabelA0 co. / 9. trIjo duho co. pratamAM nathI / 10. vahoravA AhAra levA / 11. vAdala daha disa usaryA sakhI - co. / 12. kAmaLI athavA pacheDI / 13. mayagala hAthI / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 bhamara taNI pare bahu bhame sakhI le munI sudha AhAra sUra tape sira Akaro sakhI piMDa jhare jaladhAra re riSa upasamano bhaMDAra re jiNa jito hai viSayavikAra re ati paMca mAhAvarata dhAra re... manamohana.... 3 puja padhAre vaharavA sakhI naTuI kere geha dharmalAbha dIyo4 dhu sakhI citameM camakI teha re Ao manIvara ama geha re harSe karI purita deha re modaka dye dhari sasaneha re... manamohana... modaka le munIvara calyo sakhI vali ciMte cita majhAra o modaka mujha gura bhaNI sakhI kIdho oha vicAra re muni labadhi taNo bhaNDAra re kIdho tiNa rUpa udAra re vali Ayo dujI vAra re... manamohana... tI modaka leI calyo sakhI vali ciMte munirAya e vidyAgura kAraNe sakhI thivara rUpa vali thAya re ati galata kIdhI kAya re laDathaDatA muMke pAya re tIjI velA tihAM jAya re... manamohana... Doso dukhIyo dubalo sakhI dekha thaI dIlagIra veharAve karuNA karI sakhI jAya rahyo eka tIra re ciMte munI vaDivIra re IName laghu sISano si(sI)ra re gura pAsa bhaNe jIma kIra re... manamohana.... kubo Dubo vAMmaNo sakhI syAMma varaNa karahi(hI)Na kAMNI kocI AMkhaDI sakhI gIDa rahyA layalINa re daMtura ati kAcA khINa re tiNa rUpa racyo ati dINa re 15bole mukha vayaNa pravINa re... manamohana... 8 cothI velA Aviyo sakhI naTaI taNe AgAra paDilAbhe preme karI sakhI modaka sudha AhAra re leI munIvara kIdha vihAra re labdhi kIyA bhekha apAra re naTave dIThA tiNa vAra re... manamohana... 14. dInoM satvareM - co. / 15: bolato mukha pravINa re - co. / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 UMcA mahalathI utaryA sakhI naTa vAMdyA munI pAya je joIye te lIjIye sakhI je kachu Ave dAyare naTavo nija maMdira jAya re putrIneM kaheM samajhAya re suratara sama a riSarAya re.... manamohana ... jo naTavo huve ApaNo sakhI to bharIye dhanakUpa rAja loka rIjhe bahu rIjhe bhalAbhalA bhUpa re munIvara to akala sarUpa re labadhi kari navanavA rUpa re ahane moho karI cuMpa re... manamohana ... 11 bIjI DhAlame Dhalakato sakhI mITho rAga malhAra mAnasAgara kaheM sAMbhalo sakhI sAMbhalatAM sukhakAra re hive naTui kare vicAra re munI ciMtyAmaNa anusAra re pAMmIje puna prakAra re... manamohana ... duhA bije divase vaharavA Ayo uNahI ja geha naTuI dITho neNa bhani paDi~lAbhe dhari neha... rUpe raMbhA sArakhI iMdrANI aNuMhAra ke padamaNa pAtAlakI, ghaDI Apa karatAra... DhAla ( vAMbhaNaDI jaga mohiyo... e dezI) anusandhAna- 72 Age ubhI AyaneM jANe camakI vIja munIvara mana " sAMse paDyoM aha rUpa kI rIjha... 2 - 3 10 16. aNUhAra - co. / 17. AhAra Ape / 18. saMzaya / 12 bhuvanasuMdarI jayasuMdarI ati sohe re mana mohe re munIvara ko jAMNa ke kara joDI Agala rahI mukha bole re, ati mIThI vANa ke munIvara mohyo mAnanI... (AMkaNI) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 jyAM sIra sohe rAkhaDI sira guMthyo re guMthyo ati caMga ke veNI bhujaMgama sAMmalI vica karato re tihAM rAja anaMga ke... - munivara mohyo mAnanI.... TIko nIko nilavaTe mukha sohe re punamano caMda ke daMta jIsA dADimakulI jihAM sohe re amRtano kaMda ke munivara moyo mAnanI... AMkha kamalanI pAMkhaDI gali sohe re ekAvalI hAra ke nAke nakavesara bhaNyo kuMca sohe re zrIphala anukAra ke munivara moyo mAnanI... bAMhe sohe bahirakhA kara sohe re sovananI cuDa ke kAMne kuMDala kanakame INa vAte re mata jAMNo kuDa ke munivara mohyo mAnanI... kaTamekhala sohaNI taTe kaTa caraNAM re paharyA ati caMga ke, pAye ghughara ghamaghame mulakaMtI re kare nava nava raMga ke munivara mohyo mAnanI... 6 nayaNa vayaNa nArI taNA hive chuTA re karavAne coTa ke munivara mRgatana bhedIyo ati dIdhI re nayaNAMkI doTara ke munivara mohyo mAnanI... 7 nayaNa vayaNa sara sArikhA ati nAMkhyA re tihAM bhara bhara muMTha ke bhedAlaka tana bhedIyo jAI lAgo re te na ruke uTha ke munivara mohyo mAnanI... 8 bhuvanasuMdarI jayasuMdarI samajhAve re tIjI DhAla ke mAMna kahe samajyA22 sahu dhanyAsI re rAge suvizAla ke munivara mohyo mAnanI... 19. nilADa - lalATa / 20. soNI - co. / 21. coTa - co. / 22. sajhyA - co. / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 anusandhAna-72 duhA kara joDI vInatI kare suMNa sasanehA sAdha bhaTake ghara ghara bhIkhane kahonI kuMNa phala lAdha... 1 kuMNa aparAdhI ahavo A dIdhI 23tuma sIkha INa velAM tuM okalo mAMge ghara ghara bhIkha... IsI sIkha kima mAnIo lahI mAnava avatAra jiNa o bhoga na bhogavyA kiNa lekhe avatAra... 3 DhAla - 4 (rAMma caMda ke bAga caMpo morI rahyo rI... e dezI) suNa sasanehA saMta, kAMmaNa arja kare rI the gIrUvA guNavaMta, ghara ghara kAMya phIre rI... 1 A kINa dIdhI he sIkha, jovana dIkha grahI rI ghara ghara mAMge bhIkha, kaho kAhA sIdha lahI rI... 2 kiNa dhUtAre dhUta, citaDo dhUta lIyo rI leI kIyo avadhUta, phira phiTakAra dIyo rI... 3 phiro ubhairANe pAva, suMNa ASADha muMNI re sUka lukho khAya, kihAM sIdha sUMNI rI... 4 paharI melA vesa, soca na kachuya kIyo rI masataka tuMcyA kesa, dehI dukha dIyo rI... 2 lula lula lAguM pAya, sAhiba kahyo karo rI the sahune sukhadAya, hamasuM prIta varo rI.... paraNo jovana vesa, narabhava saphala karo rI 28sUMthe bhInAM kesa, kAMmaNa cita dharo rI... suMNa sasanehA sAMmi, bhekha paraho tajo rI the amha AtmarAma, maMdira sejha sajho rI... 23. kuNa co. / 24. dIkSA / 25. alavAMNe - co. / aDavANA paga / 26. tihAM kAha siddha suNirI - co. / 27. laLI laLI / 28. sudhe - co. / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 phUla bichAI sejha, nava nava bhAMti bhalI rI kari haraNAMkhI heja, pUro cita ralI rI... tumha milavA hama koDa, maMdira Aya baso rI jAsI jovana doDa, beThA hAtha ghaso rI... Ima naTui to japaMta9, AI caraNa lagI rI neha nijara nirakhaMta, dekhata prIta jagI rI... kAMmaNane samajhAya, munIvara vAta kahI rI gurakuM puchu jAI, AvIsa turaMta sahI rI... dhasamasa cAlyo vega, kAMmaNa cita vasI rI chAMDyo mana saMvega, Azrama Ayo rIsI rI... mAMnasAgara kavirAya, cothI DhAla bhaNI rI vanitA ke vasa thAya, hive ASADha muMNI rI... duhA vATa jove munIvara taNI satagura nayaNa nihAla, hive ASADha munIsarUM tihAM Avyo tatakAla... vacha tumhe asurAM AviyA mAthe DhalIyo sUra satagura ziSaneM pUchIyo bole ziSa karUra... ghara ghara bhikhyA mAMgavI ghaNuM saMtAyA bhIkha sIra sUrya pagalA tape upara vale tumha sIkha... ogho o muhapatI aha tamAro bhekha khamyA na jAve khiNakhiNe khArA vayaNa vizeSa... 4 bola bAMhade Aviyo kara naTuI saMketa, rahyo na jAve bhoga viNa naTuI bAMdhyo heta... hamakuM tumha Adesa dyo naTuigharame jAya, bhoga bhalerA bhogavAM 32hamakuM thayA uchAha... mo w 29. Ima naTavI jalapaMta - co. / 30. ghaNo saMtApyo bhIkSu - co. / 31. vAyade - co. / 32. muja mana citauchAhe - co. / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 me DhAla - 5 (rUpIyArI adhaTAMka tamAkhu molave ho lAla tamAkhu... o dezI) pabhaNe satagura zIkha suNo zISa vAvalA ho lAla... suNo zISa... pararamaNIke kAja thayA kima AkulA ho lAla... thayA kima... paMcamAhAvRta dhAra Iso tuma kima ghaTe ho lAla... Iso tum| jApa jape tumha nAma liyAM pAtaka kaTe re lAla... li. 1 ratana ciMtyAmaNa hAtha "dikhada kaho kuMNa grahe re lAla... di. gevara35 ghumevAra gadho kuMNa saMgrahe re lAla... ga. suratarU AMgaNa toDi baMbula na vAvIye re lAla... baM. aMba phalyo asamAna 26Aka nahuM vAvIye re lAla... A. vara chAMDIje prAMNa huMtAsaname valI re lAla... huM. cArita ratana ma chAMDi na kari nArI ralI re lAla... ma. tapa kara kAyA sosaI iMdrI vasa kIjIye ho lAla... I. saMjama vidhasUM pAla "bohata jasa lIjIye ho lAla... ba. na game satagura sIkha kaheM siSa "gura bhaNI ho lAla...ka. muja mana Ahija moja gRhe vasavA taNI ho lAla... gR. hamakuM dyo Adeza kahe sISa valIvalI ho lAla... ka. jiNa kula madarA mAMsa TAlI rahijyo ralI ho lAla... ra. dekhIsa madarAmAMsa bhakhaNa karatAM sahI ho lAla... bha.. 39) hama gurakI kAra tihAM rahavo nahI ho lAla... ti. hive ASADha muMNIMda Ayo naTavA ghare ho lAla... A. bhuvanasuMdarI jayasuMdarI biMhu ucchava kare ho lAla... bi. jo madarA meM mAMsa taNo TAlo karo re lAla... ta. to hama tuma ghara vAsa bola mAMno kharo ho lAla... bo. donAM mAMnI vAta bola nizce karI ho... bo. jo tumha lopAMkAra sAhiba jAjyo phirI ho... sA. 33. vyAkula / 34. dRSada - patthara / 35. gayavara - co. / 36. Aka kuM kuNa grahe re lAla - co. / 37. bahu tapa jasa - co. / 38. ziSya valavali re lAla - co. / 39. co. mAM A paMkti nathI / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 97 9 paraNAvI nija tAta bhuvana jaya suMdarI ho lAla... bha. bhogave bhoga rasAla ke mana sudhe karI ho lAla... bha. hAsa vinoda vilAsa vividha sukha mAnato ho lAla... vi. mAnava bhava avatAra saphala kari jAMNato ho lAla... sa. eka divasa ASADha calyo nRpati sabhA ho lAla... ca. teDo Ayo duta sukana huvA 4degsubhA ho lAla... su. leI sAmagrI sAtha nATaka karavA bhaNI ho lAla... nA. pramadA puThe chAka pIye madarA taNI ho lAla... pI. nATaka jIpI ASADha Ayo ghara ApaNe ho lAbha... A. rAva lahI supasAva bahu jaya jaya bhaNe ho lAla... ba. dIThI vanitA vesa vikarAla41 mada chAkaNI ho lAla...ma. thI(cI)ra rahita paDI bhuMmi jANe karI DAkaNI ho lAla...jA. mula saMbhava na jAya jatana bahulA kare ho lAla... ja. svAnanI vAMkI puMcha sarala kaho kuMNa kare ho lAla... sa. 43TAla na jAve koDi oSadha jo kIjIye ho lAla... o. kAga na hove sveta sAbaNa bahu dIjIye ho lAla... sA. chAMDI saMjama vesa IsI nArI varI ho lAla... I. 45INa lopI mohikAra jAti ahanI burI ho lAla...jA. pAMcamI DhAla rasAla visAla ghaNuM kahI ho lAla... gha. mAnasAgara ASADha ghare rahasI nahI ho lAla... gha. duhA kharI sIkha dIdhI huMtI paNa kAMmaNa lopIkAra hive rahivo jugato nahI nizce ne vivahAra... 1 vikala rUpa nArI paDI muMkI cAlyo jAMma chAka gaI madirA taNI nArI lAjI tAMma... 2 11 40. subha bhalA - co. / 41. vikala - co. / 42. svabhAva / 43. mAthAnI TAla / 44. sAbu / 45. co. mAM A paMkti nathI. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-72 kaMtA krodha na kIjIye abalA bhAkhe AMma kIDIsudh6 kaTakI kIsI the ama AtamarAma 3 47palo jhAli UbhI rahI jAya sakhI bharatAra o lAkhINo lADalo kaba mele karatAra48 4 prIta karI paraNI huMtI aba kima dIje choDa 49katavArIkA sUta jima jihAM tUTe tihAM joDa... 4 DhAla - 6 (natha gaI re merI natha gaI... e dezI) prIta lagI re tosuM prIta lagI, prIta lagI re kesarIyA kaMta kaheM mRganayaNI suMNi guNavaMta, tosuM prIta lagI... prItakI rIta na jANe koya jo jAMNe jAMkuM vItI' hoya... tosuM akarasuM pIu AMgaNa 51Ava lAlana moro viraha gamAva... tosuM tuM muja prItama prAMNa AdhAra tuja viNa sUMno sayala saMsAra... tosuM 2 tu pihara tuM sAsara jAMNa tuM paramesara tuM rahamAMNa... tosuM valato kahe ASADha munIsa mo mana kerI puri jagIsa... tosuM 3 me nija gurakuM dIdhI puTha kahata kahAvata Ayo uTha... tosuM aba huM lesuM saMjama bhAra me nIja gurakI lopI he kAra... tosuM 4 huM aparAdhI kaThana kaThora vimukha thayo gurajIko cora... tosuM meM kIdhI cAritranI hAMNa navi kIdhI52 nija gurakI kAMNa... tosuM 5 gura dIvo gura pratikha deva hive jAya karasuMgurakI seva... tosuM kopa tajo naNadIrA vIra kAMmaNasUM kAMI toDo hIra53... tosuM 6 kaho re amane koNa AdhAra the to muko cho nirAdhAra... tosuM munIvara jaMpe suMNa he nAra sAta divasa rahasuM gharabAra... tosuM 7 melava yu tujha dhananI koDi pache namesuM gura be kara joDi... tosuN| chaThI DhAle artha sucaMga, mAnasAgara pramadA pIu saMga... tosuM8 46. kIDI upara kaTaka / 47. pAlava / 48. kaba mIla sI kIratAra - co. / 49. katavArIrA tAra jyu - co. / 50. kulavaMtI hoi - co. / 51. akavAra prIyu ama ghara Ava - co. 52. rAkhI - co. / 53. sIra - co. / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 mr bh duhA leI sajAI saba calyo bhUpa pAsa riSarAja nATaka bharata saMgIta rasa jUgati dekhAuM Aja... 1 kumara sajAyA pAMcase ArIse AvAsa viNa tAlI mRdaMga dhUMnI rAgabaMdha dye rAsa... 2 labadhi kari lokA bice ANe nava nava rUpa 5"dekhI acItI ASADhameM rIjhyo citame bhUpa... 3 DhAla - 7 ___(hAre lAla vAMvaNAyo vIMjhaNo cunaDI'nI... o dezI) , 55rIdha karI cakravartinI, tihAM 56bharta thayo riSa Apa re lAla SaTakhaMDa AMNa manAvato hive mAMDyo nava nava vyApa re lAla... dhana dhana ASADha munIsasUM hive mAMDyo nATaka jAMNa re lAla bharta taNAM ahinANasuM jiNa pAmyo kevala nAMNa re lAla... dhana... 2 gaja ratha ghoDA pAyakA vale aMtevara paravAra re lAla batIsa sahasa naresasU labadhe karI kIdha tayAra re lAla... dhana... bhUSaNa aMga vaNAvIyA racanA57 vali rUpakumAra re lAla bhuvana ArisAmeM racyA siMhA nATakanAM dhoMkAra re lAla... dhana... nAMhaNa-maMDapa narapatI beThA karI bhUSaNa dUra re lAla oka AMgulI rahI muMdrikA tiho sobhA adhika sanUra re lAla.. dhana.. 5 kAyA dIse kAramI parasobhA sobhita teha re lAla AbharaNe kara sobhatI viNa bhUSaNa gaMdI8 deha re lAla... dhana... 6 asthi rudhira mAMsa sukrano siMbha zleSama bahulA AMma re lAla aMtara gati AlocatAM malamutra taNo me ThAma re lAla... dhana... bharta taNI pare bhAvanAM bhAvatAM lahyo kevalanAMNa re lAla kumara tIke pratibujhIyA kevalI thayA tiNa avaMsAMNa re lAla...dhana... 8 54. dekha acuMbo ASADhIno raMjyo citrame bhupa - co. / 55. rudha - co. / 56. bharatha - co. / bharata / 57. raciyA - co. / 58. maMdrI - co. / 59. tiNavAra - co. / s h Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 Ayo sAsaNa devatA tiNa vesa dIyo riSarAya re lAla bhavika kamala pratibodhatA upadesa dIyo tiNa vAya re lAla... dhana... 9 anukrame cAritra pAlane sAdhu mugati pohaMtA jAMNa re lAla, dhanya ASADha munIsasU " jehanI loka vade subha vAMNa re lAla... dhana... 10 INa pari bhAvanAM bhAvIye jIma bhAvI ASADha muniMda re lAla, mugati taNAM sukha je lahe guNa gAve suranara vRMda re lAla... dhana... 11 6 zrIgachapati gurarAjIyo zrIvijayaprabhusUriMda re lAla 61 tasU paTa teja divAkaru zrIvijayaratana muMNiMda re lAla... dhana... 12 63tasu gacha mahiMmA sobhAkaru, zrIjayasAgara uvajhAya re lAla 64 jItasAgara gaNi sevake, kavi mAnasAgara guMNa gAya re lAla.. dhana.. 13 satarese trIse same zrInagara bheMruMde jANa re lAla sAtamI DhAla sohAmaNI "kavi mAnasAgara subha vAMNa re lAla... dhana.. 14 anusandhAna- 72 itizrI ASADhabhUtino sataDhAlIyo saMpUrNam. saMvata 1895 varSe caita sudi 6 li. ( ratanacuM....) 60. jyAMrI lokameM sobhA apAra re lAla 61. zrItapagacchapati rAjiyo - co. / 63. tasa gachamAMheM sobhatA 65. vAMcatAM koDa kalyANa re lAla co. / co. 62. suriMda - co. / 64. tasa ziSya jItasAgara muni - co. / co. / - - Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvabodhapravezikA - 3 vedoM kA apauruSeyatva - muni trailokyamaNDanavijaya yadyapi bhAratIya darzanadhArA ke sAGkhya-yoga, nyAya-vaizeSika tathA mImAMsA aura vedAnta ye sabhI prasthAna veda ke carama prAmANya ko svIkAra karate haiM, tathApi inameM veda ke pauruSeyatva (-puruSakartRkatva) tathA apauruSeyatva ko lekara matabheda hai / veda ke racanAkAra ke rUpa meM kisI vyakti kA svIkAra veda kA pauruSeyatva hai| isase viparIta veda ke racanAkAra ke rUpa meM kisI vyakti ko na mAnanA apauruSeyatva hai / veda kisI prAkRta puruSa kI racanA nahIM hai, yaha tathya sabhI vaidika prasthAnoM meM samAna rUpa se mAnA gayA hai| nyAya-vaizeSika veda ko Izvara ke vacana ke rUpa meM mAnakara hI usake sarvopari prAmANya ko svIkAra karate haiN| isa siddhAnta meM veda kA prAmANya abhimata hone para bhI usakA prAmANya IzvarapraNItatva para hI avalambita hone se tattvataH Izvara kA prAmANya veda se adhika siddha hotA hai| ___sAGkhya-yoga darzana meM veda zabdarUpa haiM / zabda tanmAtrA hai, yaha ahaGkAra se utpanna hotA hai / ataH isa mata meM veda ko janya-anitya mAnane para bhI kisI puruSa kI racanA na hone se apauruSeya mAne gae haiM / mImAMsA ke pUrvamImAMsA tathA uttaramImAMsA (vedAnta) sampradAya yadyapi samAna rUpa se veda ko apauruSeya mAnate haiM, tathApi donoM kI vedaviSayaka mAnyatA meM antara hai| vedAnta kA advaitavAdI prasthAna "brahma satyaM jaganmithyA" ke siddhAnta ke AdhAra para brahmabhinna veda ko brahma kA vivarta hI mAnatA hai, matalaba ki veda utpanna hone se anitya hI hai / jaba ki pUrvamImAMsA darzana meM veda ko sarvathA kAraNarahita mAnakara unakI nityatA svIkRta kI gaI hai| vedoM ko pauruSeya mAnanevAle nyAya-vaizeSikoM evaM bauddha-jaina jaise avaidikoM ke dvArA vedoM ke apauruSeyatvapakSa kA prabala khaNDana kiyA gayA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 anusandhAna-72 hai / sanmatitarka kI tattvabodhavidhAyinI vRtti meM prArambha meM prAmANyavAda kI carcA karane ke bAda vedoM ke apauruSeyatva pakSa kI kaDI samAlocanA kI gaI hai| isa carcA meM pUrvapakSI mImAMsaka veda ke apauruSeyatva kA pakSadhara hai, jaba ki jainamata kI ora se uttarapakSa ke rUpa meM vedoM kA pauruSeyatva siddha kiyA gayA hai| isa carcA kA avalokana karane se pUrva yaha samajhanA jarUrI hai ki mImAMsakoM ne veda ko apauruSeya ginanA kyoM jarUrI samajhA / mImAMsAdarzana kI samagra prakriyA mUlataH vedavAkyoM para avalambita hai / ataH vedoM ko sarvathA pramANabhUta nirUpita karanA usake lie anivArya thA / yaha pramANabhUtatA tabhI sambhavita thI ki jaba vedoM ko pUrNataH nirdoSa siddha kiyA jAya / dUsarI ora mImAMsakoM kI dRSTi meM samUce vizva meM trikAla meM bhI na to koI puruSa sarvathA nirdoSa ho sakatA hai aura nahIM koI kRti bhI, jo puruSajanya ho vaha, doSamukta raha sakatI hai| vaha bhI isalie ki jaba puruSa doSayukta ho to usakI racanA meM bhI una doSoM kI vajaha se duSTatA Ae yaha bilkula svAbhAvika bAta hai| isa samasyA se bacane ke lie mImAMsakoM ne veda ko kisI puruSavizeSa kI racanA na mAnakara apauruSeya hI svIkAra kiyA / yadyapi nyAya-vaizeSika darzanakAroM ne bhI vedoM ko kisI prAkRta puruSa kI racanA na mAnakara sarvajJa Izvara ke vacanoM ke rUpa meM hI usakA prAmANya svIkRta kiyA hai / tathApi mImAMsAdarzana anIzvaravAdI hone se usameM vedapraNetA ke rUpa meM Izvara kA svIkAra kataI sambhavita nahIM hai / vaha to koI bhI puruSa sarvajJa ho sakatA hai va usa sarvajJa ke vacana svayaM pramANabhUta ho sakate heM isa bAta kA hI kaDA pratIkAra karatA hai / aura taba to veda sarvajJapraNIta ho yaha bAta sambhavita hI nahIM ho sakatI / tAtparyataH mImAMsakoM ne vedoM ko nitya, anutpattizIla, zAzvata evaM svayaM-pramANabhUta ghoSita kiye haiM / / mImAMsakoM kA svataH prAmANya kA siddhAnta yahIM phalita hotA hai / vedoM meM jo prAmANya utpanna hotA hai vaha IzvarapraNIta hone kI vajaha se hai aura usa prAmANya kA grahaNa bhI IzvarapraNItatva ke sApekSa rUpa meM hotA hai yaha parataH prAmANyavAdI vaidikoM kA pakSa hai / isake viruddha svataH prAmANya ke pakSadhara Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 103 mImAMsakoM kA kahanA hai ki jaba veda kisI kI racanA hai hI nahIM, cAhe vaha Izvara ho yA anya koI prAkRta puruSa, to usameM prAmANya kisI kI vajaha se hai yaha kahanA galata hI hogA / veda pramANabhUta hai to vaha isalie ki unheM kisIne banAyA nahIM hai, ve apauruSeya haiM / ve doSayukta puruSa kI racanAsvarUpa nahIM hai yahI unakA nirduSTatva hai / unameM jo prAmANya maujUda hai vaha svayaM upasthita hai, nitya hai / usa prAmANya kA grahaNa - veda vAkyoM se janya bodha meM pramANabhUtatA kA jJAna bhI svayaM hotA hai, use anya kisI bhI jJAna kI apekSA hai hI nahIM, vaha nirapekSa hai / Izvara ke vacanarUpa meM vedoM kA prAmANya svIkArane kA matalaba yahI hogA ki hama Izvara ko veda se bhI jyAdA mahattva de rahe haiM, jaba ki veda hI sarvopari pramANa haiM, unase upara koI hai hI nhiiN| vAstava meM jaba Izvara nAma kA koI vyakti hI nahIM hai, to usako vedoM kA praNetA mAnanA va usakI vajaha se vedoM ko pramANabhUta samajhanA kaise sambhava hai ? / isa dRSTi se dekheM to mImAMsAdarzana ke vedoM kA apauruSeyatva evaM svataH prAmANya - yaha donoM siddhAnta ekadUsare para avalambita haiM / zabda kA nityatva bhI isake pIche pIche hI calA AyA hai / itanI prAsaGgika carcA ke bAda aba hama sanmatitarka kI tattvabodhavidhAyinI vRtti meM isa viSaya para jo carcA huI hai usakA sAra dekheMge - mImAMsaka - kisI vAkya meM prAmANya na ho to vaisA usameM rahe doSa ke kAraNa ho sakatA hai, doSa na rahane para vAkya svataH pramANabhUta hotA hai| aba doSa kA viraha guNa hone para hI ho aisA koI niyama to nahIM hai, kyoMki vAkya ko apauruSeya mAnane para bhI doSaviraha kA pUrNa sambhava hai| vastutaH puruSamAtra ajJAnAdi doSoM se yukta hI hotA hai / ataH usake dvArA racita kRtioM meM una doSoM se prerita duSTatA-apramANabhUtatA anAyAsa hI calI AtI hai| yadi kisI vAkyavizeSa ko sarvathA pramANabhUta hama ginanA cAhe, to yaha tabhI sambhavita hai ki hama use nirduSTa samajhe / aura isake lie usa vAkya ko apauruSeya mAnanA jarUrI ho jAtA hai / yahI vajaha hai ki hama vedoM ko - jinheM sarvathA pramANabhUta ginanA cAhie use - apauruSeya svIkRta karate haiM / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 anusandhAna-72 uttarapakSa - yaha saba Apa jo kaha rahe haiM usase to yahI pratIta hotA hai ki veda meM jo doSAbhAva Apa mAna rahe haiM vaha vaktA ke abhAva kI vajaha se hI hai, usakA anya koI vikalpa hI nahIM aisA siddha karane kI Apane ThAna lI hai| magara jarA yaha to socie ki veda meM jina prAmANyapoSaka guNoM kA Apa svIkAra kara rahe haiM ve vahA~ kahA~ se Ae ? / yadi vaktA ke abhAva meM nirAzraya aise doSoM kA asadbhAva veda meM ho jAtA hai, to usI vajaha se nirAzraya aise guNoM kA sadbhAva vahA~ kyoM banA rahatA hai ? / doSoM kA udbhava vaktA ke adhIna hai, aura guNoM kA sadbhAva to svayaMsphUrta hai yaha to domuhI bAta huI nA ? / vAstava meM vedoM meM jo prAmANya ke janaka guNa haiM ve hI prAmANya ke apavAdaka doSoM kA nirAkaraNa karate haiM aura ve guNa vaktA ke adhIna hI haiM / guNavAn vaktA ke dvArA race jAne ke kAraNa hI kisI kRti meM guNasampannatA evaM tajjanya nirduSTatA AtI hai| vedoM kA koI racayitA hI yadi nahIM hogA, taba to veda meM na to doSa raheMge, na hI guNa raheMge / veda pramAapramA donoM koTi se vinirmukta eka vilakSaNa kRti hI banA rahegA / taba use sarvopari pramANa ke rUpa meM svIkAra karanA to eka majAka hI ginI jaaegii| mImAMsaka - ApakI bAta se to yaha siddha hotA hai ki vedoM meM prAmANya kA janaka jo doSAbhAva hai, vaha tatrastha guNoM kI vajaha se hai, aura ve guNa guNavAn vaktA ke dvArA race jAne ke kAraNa hI ho sakate haiM / ataH veda ko puruSajanya kRti hI samajhanA cAhie / para hamArI soca meM Apa jina guNoM kI bAta kara rahe haiM, ve guNa doSAbhAva kA hI nAmAntara hai, koI alaga cIja nahIM / jaise ki 'yathArtha-prarUpakatva' nAmaka guNa ko leM, to yaha 'ayathArthaprarUpakatva' nAmaka doSa kA abhAva hI hai, aura kyA hai ? / aura jaba 'guNa' nAma se jisakI pahacAna ho sake aisI koI cIja hI nahIM hai, to usakI utpattihetu guNavAn puruSa kI khoja meM nikalanA kahA taka ucita ginA jAegA? / hA~, vedoM meM jo nirduSTatA hai, usakI vajaha jarUra socanI cAhie / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 - 105 vedoM kA racayitA koI puruSa yadi hotA, taba to unakI prAmANikatA usa puruSa para nirbhara hotI / aura aisA koI puruSa ho nahIM sakatA ki jo doSamukta ho, jisakA vacana sarvathA pramANabhUta ho, yaha to hama pahele hI kaha cUke haiM / ataH veda ko nirduSTa-pramANabhUta mAnane ke lie use apauruSeya hI samajhanA cAhie / uttarapakSa Apa isI bAta ko alaga DhaMga se socie / vedavAkya yadi apauruSeya haiM to bhI ve apane viSayabhUta arthoM kA svataH jJAna utpanna karane kA vyApAra nahIM kara sakate / kyoMki yadi ve svataH jJAna utpanna kara sakate taba to ve nitya hone se jJAnotpatti satata hotI rahanI cAhie, parantu aisA to nahIM hotA / isase yaha sUcita hotA hai ki vedavAkya svayaM jJAnotpattivyApAra meM saMlagna nahIM hotA, apitu puruSoM ke dvArA abhivyakta aise arthapratipAdaka jo saMketa, usase janya jo arthabodhasaMskAra, usakI sahAyatA se preraNAvAkya apane viSaya kI pratIti ko utpanna karatA hai / isakA matalaba yaha huA ki zabdoM kA kisa artha ke sAtha vAcya - vAcakabhAva sambandha hai isa saGketa ko adhyApaka puruSa pragaTa karate haiM / jo loga isa saGketa ko jAnate haiM, unake 'isa zabda se yaha artha samajhanA cAhie' aise saMskAra rUDha ho jAte haiM, taba unheM vedavAkya paDhakara arthabodha hotA hai / isa prakAra vedavAkya nitya ho, apauruSeya bhI, taba bhI unake artha ko jAnane ke lie puruSa kI anivArya AvazyakatA hai / I aba Apake mata se to sabhI puruSa rAgAdi doSoM se vyAkula hI hote haiM, isalie unake dvArA prayukta saGketoM se jo saMskAra rUDha hoMge ve bhI ayathArtha hI hoMge / puruSaprayukta saGketa yathArtha hote haiM, lekina unake vacana ayathArtha hote haiM, aisA svIkAra karanA nAmumakina hai / natIjA yaha nikalA ki veda ko svataH pramANabhUta va apauruSeya mAnane para bhI saGketakAraka puruSoM meM doSa hone se puruSasaGketa se utpanna vedajJAna to aprAmANika hI siddha hogA / isa prakAra vedavAkyoM ko apauruSeya mAnanA vyartha parizrama hI huA / saGkSepa meM kaheM to artha samajhane ke lie puruSa kI apekSA rahatI hI hai / aura puruSamAtra sadoSa hone ke kAraNa vedavAkyajanya jJAna meM aprAmANya A paDatA hai / to vedoM kI prAmANikatA akSuNNa rakhane ke lie unheM 1 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 anusandhAna-72 apauruSeya mAnakara bhI kyA lAbha hotA hai ? / aura vaise bhI veda ke apauruSeyatva ko siddha kare aisI koI dalIla bhI Apake pAsa nahIM hai| mImAMsaka - nA jI, hamAre pAsa isakI siddhi ke lie bahuta sAre tarka haiM - 1. anya bauddhAdi AgamoM meM, hama aura Apa - donoM ko racayitA puruSa ke abhAva kA jJAna nahIM hai, isalie una AgamoM ko hama pauruSeya samajha sakate haiM / jabaki veda meM Apako racayitA puruSa ke abhAva kA jJAna nahIM hone para bhI hameM to vaha jJAna hai hii| yaha donoM meM vizeSa antara hai / isalie veda ko hama apauruSeya ginate haiM / 2. veda nitya haiM, unakI sattA anAdikAlIna hai - isa bAta ko bhI hama vedaracayitA puruSa ke abhAvajJAna kI utthApaka samajha sakate haiM / 3. vartamAnakAla jaise vedakartA se zUnya hai, usa taraha atIta aura anAgata ___ kAla bhI vedakartA se zUnya hI hone cAhie - isa anumAna se bhI veda ko apauruSeya siddha kara sakate haiM / 4. veda pauruSeya haiM, unakA kartA koI puruSavizeSa haiM - aisA ullekha bhI veda meM nahIM hai| 5. veda meM aise artha dikhAye haiM jo atIndriya haiM, yaha bAta bhI unakI apauruSeyatA kI hI poSaka hai / ., uttarapakSa - gaharAI se socane para apauruSeyatva kI siddhihetu Apake dvArA prastuta ye sabhI tarka mithyA pratIta hote haiM - 1-2. Apako veda meM racayitA puruSa ke abhAva kA jo jJAna hai, vaha vAstava meM abhAva hai isa hetu se nahIM huA hai, kintu sAGketika hai / yAnI Apako apanI paramparA ke prati bhakti se yaha vAsanA bana gaI hai ki veda meM kartA puruSa kA abhAva hai va ve nitya haiM / vAstava meM mAtra aisI pAramparika vAsanA ke bala para hama kucha bhI siddha nahIM kara sakate / kyoMki hara vAdI ko apane mAne hue siddhAntoM para aisI bhaktijanya Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 107 pAramparika vAsanA hotI hI hai| yadi hama usako hI pramANabhUta mAnane lageMge to Apake mata se pratikUla ho aisI bahuta sArI bAteM siddha hone kI Apatti AegI / 3. veda se itara bauddhAdi AgamoM kA bhI vartamAnakAla to kartRzUnya hI dekhA jAtA hai / isalie samAna hetu se anya Agama meM bhI atItAnAgatakAlIna kartRzUnyatA siddha hone kI Apatti AegI / phalataH, ve Agama bhI apauruSeya siddha hoMge, aura unheM bhI pramANabhUta ginane kI Apako Apatti AegI / isase bacane ke lie Apako ukta anumAna choDanA hI hogaa| 4. 'veda pauruSeya haiM' aisA koI vedavacana yadi nahIM hai, to 'veda apauruSeya haiM' aisA vedavacana hai kyA ? yaha bhI ullekhanIya hai ki Apa veda meM bhI jo vidhivAkya haiM kevala unhIM. ko pramANa mAnate haiM, anuvAdaparaka vedavAkyoM ko pramANa nahIM mAnate / yadi unako bhI pramANa mAna le taba to veda pauruSeya siddha hoMge / jaise ki - vedakartA ke sUcaka aneka vacana upalabdha hote haiM - * hiraNyagarbhaH samavartatA'gre / * tasyaiva caitAni niHzvasitAni / * yAjJavalkya iti hovAca / aise vedavAkyoM se hiraNyagarbha, yAjJavalkya Adi RSimunioM kI vedakartRtA spaSTataH sUcita hotI hai| atIndriya padArthoM kA pratipAdana to anya AgamoM meM bhI hai, to bhI unako Apa apauruSeya nahIM mAnate / to vedoM meM hI atIndriya arthoM ke pratipAdana se unako apauruSeya mAnane meM vinigamaka kyA hai ? | anya vAdI atIndriya arthoM ke draSTA puruSa ke dvArA unakA pratipAdana svIkAra karate hI haiM, to Apa kyoM vaisA nahIM kara sakate ? / mImAMsaka - hamArA Azaya Apa samajha nahIM pAye / hama yaha kahanA cAhate haiM ki aisA kabhI nahIM huA ki pahale kisI ne vedoM kI abhivyakti Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 anusandhAna-72 na kI ho aura bAda meM kisI ne usakA prathama prathama prArambha kiyA ho / tAtparya, sabhI sajjanoM ne pUrvakAla meM jaisI abhivyakti calI AtI thI aisI hI abhivyakti ko apanAyA / svatantrarUpa se kisI ne bhI vedoM kI abhivyakti nahIM kii| isa taraha abhivyakti nitya na hone para bhI paramparA kI dRSTi se to vaha nitya evaM anAdi hI siddha hotI hai / isa taraha puruSa kI svatantratA ke abhAva ko hI hama apauruSeyatva kahate haiM / koI bhI vaktA ne svatantrarUpa se krama nahIM banAyA, yahI vedoM kA apauruSeyatva hai| uttarapakSa - isa tarka se vedoM kI anAditA yadyapi siddha hotI hai, lekina usakI apauruSeyatA siddha nahIM kI jA sakatI / vastutaH dekhA jAya to kitanI hI kriyAe~ aisI haiM, kitane hI zilpa aise haiM jinako eka vyakti dUsare ko dekhakara hI sIkha pAtA hai / eka vyakti jaise unako karatA hai, dUsarA usakA anusaraNa karake usI taraha unheM prayojita karatA hai| sAmAnyatayA svatantrarUpa se una kriyA, zilpa ityAdi kA pravartana ho nahIM sakatA / phira bhI ativiziSTa prajJAvAn vyakti svatantratA se unakA pravartana kara sakatA hai aisA hama svIkArate hI haiM / aisA na. bhI mAne to bhI una kriyAdi ko hama anAdi mAneMge, nitya mAneMge, parantu apauruSeya to nahIM mAneMge / anyathA bAlakoM kI pAMzukrIDA ko bhI isa taraha apauruSeya mAnane kI Apatti aaegii| matalaba yaha hai ki isa tarka se Apa veda kI apauruSeyatA siddha nahIM kara skte| dUsarI bAta, sampUrNa vedAdhyayana pUrva pUrva guruparamparAgata adhyayana kA anugAmI hai, ata: koI bhI vedAdhyayana svatantrarUpa se ho nahIM sakatA, phalataH veda anAdi evaM apauruSeya siddha hoMge aisA svIkAra yadi Apa karanA cAhe to isa prakAra kA kathana to anya granthoM ke viSaya meM bhI ho sakatA hai ki kAdambarI Adi kA adhyayana pUrva pUrva paramparAgata adhyayana kA anugAmI hai| taba to ve grantha bhI anAdi aura apauruSeya siddha hoMge / aura unako bhI pramANabhUta ginane kA prasaGga upasthita hogA / mImAMsaka - kAdambarI Adi ke kartA to sunizcita haiM / isalie vahA~ apauruSeyatva kI zaGkA uThane kA koI prazna hI nahIM rahatA / uttarapakSa - veda ke kartA ko bhI yAda kiyA jAtA hai / koI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 109 hiraNyagarbha ko veda kA kartA mAnate haiM / dUsare vidvAna aSTaka Adi RSi ko yAda karate haiM / aise anya bhI mata haiM / mImAMsaka - kAdambarI Adi ke kartA ke viSaya meM koI vivAda nahIM hai / lekina veda ke kartA ke viSaya meM hiraNyagarbha, aSTaka Adi aneka RSimunioM ke nAma sune jAte haiN| isa taraha matabheda hone se kartA kA smaraNa vivAdagrasta hai, isalie vaha mithyA hai| uttarapakSa - kartavizeSa vivAdagrasta hone para kartavizeSa ke smaraNa ko hI hama asatya kaha sakate haiM, sAmAnyataH kartRsmaraMNa ko nahIM / matalaba ki ina vivAdagrastatA se vedoM kA koI na koI kartA jarUra hai isa bAta kA apalApa nahIM ho sakatA / mImAMsaka - hama veda ko kisI kI kRti nahIM mAnate / ataH veda ke kartasAmAnya meM bhI matabheda to hai hii| isalie veda meM sAmAnyataH kartRsmaraNa vivAdagrasta hone se usa smaraNa ko mithyA samajhanA cAhie / uttarapakSa - are! vaise to kartR-asmaraNa thI vivAdagrasta hI hai, to usako kyoM na mithyA samajhA jAya ? / mImAMsaka - veda kA yadi koI kartA hotA to brAhmaNAdi tInoM varNa ke loka vedokta artha ke anuSThAnakAla meM usakA smaraNa avazya karate / kintu kartA ke smaraNa ke binA bhI vizvasanIya loga pravRtti karate haiM, isalie veda kA koI kartA nahIM hai| uttarapakSa - Apa khuda hI sociye ki anya bauddhAdi AgamoM ke viSaya meM bhI isI yukti kA tulyarUpa se prayoga ho sakatA hai yA nahIM ? / tAtparya yaha hai ki uparokta yukti anya Agama meM bhI tulyarUpeNa lAga ho sakegI, to una Agama ko bhI apauruSeya mAnane kI Apatti AegI / vaise yaha niyama bhI nahIM hai ki iSTa artha ke anuSThAnakAla meM usake kartA kA smaraNa karake hI anuSThAtA loga pravRtti kare / pANini Adi dvArA viracita vyAkaraNa se upadiSTa zAbdika vyavahAra kA jaba jaba pAlana kiyA jAtA hai taba ve vyavahArakartA pahale niyamataH pANini Adi kA smaraNa kare Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 anusandhAna-72 hI aisA kabhI dekhA nahIM jAtA / yadi aisA niyama hotA to ukta asmaraNa ke bala para veda ko akartRka siddha kara sakate, para aisA nahIM hai / isa taraha socane para veda utpattizIla evaM pauruSeya hI pratIta hote haiM, nitya va apauruSeya nahIM / sanmatitarka kI tattvabodhavidhAyinI vRtti meM huI veda ke apauruSeyatva kI carcA kA sAra upara prastuta kiyA gayA hai / mUla carcA atizaya vistRta hai evaM kaThina-gahana tarkajAla se maNDita hai / sAralya va saGkSepa hetu usameM se bahuta kucha yahA~ choDa diyA gayA hai / tarkoM ke prastutIkaraNa meM bhI kucha bhinna paripATI apanAI gaI hai / lekina yaha saba karate vakta mUla carcA ke hArda ko hAni na pahuce isakA yathAzakya dhyAna rakhA gayA hai / prArambhika vidyArthI evaM jijJAsugaNa lAbhAnvita ho aisI dRSTi mukhyatayA rakhI gaI hai| adhika gaharAI se jAnane hetu mUla carcA avalokanIya hai / veda ke apauruSeyatva ko viSaya banAkara jaina pramANagranthoM meM aura anya aneka jainazAstroM meM carcA kA upanyAsa huA hai / kahIM vaha carcA atisakSipta hai, to kahIM ativistRta / carcA ke mukhya pahelU to vahA~ ve hI haiM jo sanmatitarkavRtti meM hama dikhate haiN| phira bhI hara granthakartA kI ora se usameM kucha na kucha to saMjoyA gayA hI hai| eka hI bAta zailIvazAt kitane vibhinna rUpoM meM parivartita hotI hai yaha hameM ina carcAoM se jJAta hotA hai / usameM bhI nyAyadarzana kI isa viSaya kI carcA meM to kucha aura hI nikhAra AyA hai / yadyapi yaha lekhazreNI tattvabodhavidhAyinI para hI avalambita hai evaM sAralya va saDkSepa ko hAni na pahuMcAte hue carcA prastuta karanA yahI isakA uddezya hai, isalie granthAntaragata carcAoM kA sAradohana yahA~ nahIM diyA gayA; tathApi prArambhika stara para isa viSaya meM jo jAnakArI honI cAhie vaha yahA~ mile aisA prayAsa avazya kiyA gayA hai / beGgalUrunagara-sthita 'saMskRtabhAratI' saMsthA se I. 2001 meM eka pustikA prakAzita huI hai, jisakA nAma hai - RNavimuktiH / ec. vI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 111 nAgarAjarAv isake lekhaka haiM / saMskRta bhASA meM likhita isa pustikA meM maharSi aSTAvakra kI jIvanI kA ramya citraNa huA hai / isa pustikA ke pRSTha 4849 para aSTAvakra ke pitA RSi kahoDa aura mahArAja janaka ke AsthAnapaNDita bandI ke bIca huI zAstracarcA kA sarala saDkSepa prastuta kiyA gayA hai, jisakA pramakha viSaya hai - vedoM kI pauruSeyatA-apauruSeyatA / kahoDa RSi veda kI apauruSeyatA ke pakSadhara haiM, jabaki bandipaNDita pauruSeyatA ke samarthaka haiM / vidyArthIoM ke lie usa carcA ko upayogI samajhakara usakA sarala bhAvAnuvAda yahA~ prastuta hai - kahoDa - veda anAdi haiM / ve jagatkartA ke niHzvAsarUpa haiM / unakA AdhAra lekara hI jagat kA nirmANa huA hai / phalataH jagat ke pUrva hI veda sthita the aisA samajhanA cAhie / pralaya ke bAda bhI ve avasthita raheMge / unhIM vedoM kA punaH pATha hogA / viSNu unhIM vedoM kA upadeza brahmA ko deMge / bAda meM brahmA jagat kA sarjana kareMge / usase guru-ziSya paramparA calegI / tAtparya yaha nikalA ki veda mAnavakRta nahIM haiM / ataH ve apauruSeya haiM / bandI - bodha utpanna karanevAle padoM kA samUha hI vAkya hotA hai aura veda aise vAkyoM kA samudAya hI hai / apane abhiprAya ko prakaTa karane ke lie loka meM vAkyaprayoga hotA hai yaha pratyakSasiddha hai / vartamAna meM jaise hama arthabodhaka vAkyoM kA prayoga karate haiM / vaise hI bhUtakAla meM pUrvajoM ke dvArA prayukta vAkyoM kA samUha hI veda haiM / 'veda jagatkartA ke niHzvAsarUpa haiM' ityAdi jo kahA jAtA hai vaha zraddhA utpanna karane ke lie kiyA gayA arthavAdamAtra hai| vAstava meM jo jo vAkya hotA hai, vaha puruSaracita hI hotA hai aisI vyApti hai / isalie veda pauruSeya haiM isa bAta meM koI saMzaya nahIM rahatA / kahoDa - loga khuda ko jisakA anubhava hotA hai usakI hI bAta karate haiM, usI viSayoM meM apane abhiprAya ko vyakta karane hetu vAkya banAte haiM / aba veda meM aise kitane hI viSaya pratipAdita haiM, jinakA jJAna manuSya kabhI bhI nahIM kara sakatA / dharma aura usake upAyabhUta yajJAdi saba alaukika haiM / eka manuSya sivA Agama ke, kevala pratyakSa yA anumiti se use kaise Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 anusandhAna-72 jAna sakatA hai ? ata: una viSayoM ke pratipAdaka veda apauruSeya hI ho sakate haiM / bandI kalpanA evaM UhA ke bala para manuSya kyA kyA nahIM bolate ? loka meM kahIM bhI dikhAI na denevAlI bAteM kathAoM meM sunane nahIM milatI ? vaise hI paraloka, yajJa, svarga saba kAlpanika haiM / usase vedoM kI apauruSeyatA siddha nahIM ho sakatI / isake alAvA, vedoM meM kitane hI kAmanA ke sUcaka vAkyAdi dekhane milate haiM / jaise ki 1 'hamAre baccoM para kopa mata karanA, hamAre AyuSya kI rakSA karanA, hameM anna do, vastra do, gAya do' / aise vAkya kyA sUcita karate haiM ? AzA lekara baiThe hue kisI prAkRta manuSya ke hI ye saba udgAra haiM aisA spaSTata: pratIta nahIM hotA ? 'akSoM se mata khelo' ityAdi cetAvanI dyUtakrIDA ke aniSToM ko dekhakara hI dI jA rahI hai / taba veda apauruSeya kaise ho sakate haiM ? 1 koDa yadi veda puruSaracita hote to unake kartA kA ullekha avazya milatA / lekina vaisA ullekha kahIM nahIM milatA / Apane jo bAteM batAI ve saba mAnavakula ke hita kI bAteM haiM / hita meM pravartana aura ahita se nivartana zAstra kA lakSya hotA hai / vaha kArya yadi apauruSeya veda kare to usameM kyA Apatti ho sakatI hai ? | I - bandI sabhI mantroM ke RSiyoM kA kIrtana hotA hai / mantroM ke uccAraNa se pUrva hama gRtsnama, vizvAmitra, aghamarSaNa Adi una una mantroM ke racayitA puruSoM ko yAda karate hI haiM / bahuta sAre RSiyoM ke dvArA racita mantroM kA saGgraha veda meM huA hai / isalie yadyapi vedoM kA koI eka kartA nahIM hai, tathApi ve pauruSeya haiM isa bAta kA apalApa ho nahIM sakatA / - koDa RSiyoM mantradraSTA hote haiM, mantrakartA nahIM / unhoMne apane tapa ke prabhAva se mantroM kI jo zAzvata AnupUrvI thI, usakA sAkSAtkAra kiyA / una sAkSAtkRta mantroM kA upadeza unhoMne loka ko diyA isalie hama unake nAma kA tatra tatra smaraNa karate haiM / na ki una RSiyoM ne kisI naye mantra kI racanA kI hai isalie / isa taraha RSi veda ke kartA siddha na hone se - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 113 veda apauruSeya hI haiN| bandI - veda nitya haiM yaha bAta hI nirarthaka hai / veda meM vaziSTha RSi aura vizvAmitra kA kalaha varNita hai / dAzarAjAoM ke yuddha kA bhI usameM nirdeza hai / spaSTa hai ki ye ghaTanAe~ jaba ghaTita huI taba yA usake anantarakAla meM hI unakA jikra veda meM kiyA gayA hai / yadi veda nitya hote, to una kisI samayavizeSa meM ghaTita ghaTanAoM kA varNana unameM kaise milatA ? isase yaha siddha hotA hai ki veda anitya haiM aura pauruSeya haiM / apauruSeyatva kI carcA karate vakta jaina darzanakAroM ke samakSa eka prazna avazya upasthita hotA hai, aura vaha hai jaina mUla AgamasvarUpa dvAdazAGga gaNipiTaka kI anAditA kA / jaina mantavya anusAra parama AptapuruSabhUta koI bhI tIrthaGkara vahI upadeza dete haiM jo ki unake pUrva tIrthaGkaroM ke dvArA prajJapta kiyA jA cUkA hai / koI bhI tIrthaGkara nayA kucha bhI nahIM kahate, unakI sampUrNa vacanadhArA pUrva vacanadhArA kA anusaraNa hI karatI hai / tIrthaGkaroM ke upadeza kA saGgraha hI bAraha vibhAgoM meM vibhakta hokara 'dvAdazAGgI' kahalAtA hai, jo ki pratyeka tIrthaGkara kI apekSA alaga-alaga hote hue bhI tattvataH samAna hotA hai / yaha dvAdazAGgI hI jainadarzana meM 'veda' kI taraha sammAnanIya va sarvathA pramANabhUta ginI jAtI hai / tAtparya yaha nikalatA hai ki koI tIrthaGkara aise hue hI nahIM ki jinhoMne pUrva tIrthaGkaroM kI vacanaracanA kA anusaraNa kiyA hI na ho aura na to aisI dvAdazAGgI kabhI huI ki jo pUrva dvAdazAGgI se samAnatA na rakhatI ho / aisI sthiti meM dvAdazAGgI ko anAdi hI samajhanI hogI / aura jo anAdi ho vaha pauruSeya kaise ho sakatI hai ? svayaM jaina zAstrakAroM ne dvAdazAGgI ko dhruva, niyata, zAzvata, akSara, avyaya evaM nitya rUpa meM vaNita karake usakI apauruSeyatA kI ora hI saGketa kiyA hai| isa sthiti meM vedoM kI apauruSeyatA se isameM antara kyA rahatA hai ? / ___ isa prazna kA samAdhAna anekAnta dRSTi se hI samajhA jA sakatA hai| zAstra ke do pakSa haiM - zabdapakSa aura arthapakSa / artha kI apekSA saba tIrthaGkaroM kA upadeza samAna hone se dvAdazAGgI bhI samAna hI hotI hai / tAtparya, tIrthaGkara Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 anusandhAna-72 jo tattva jisa rUpa meM hai usIkI prarUpaNA karate haiM, kucha nayA nahIM khte| aba tattva to sadAkAla samAna hI hote haiM, to prarUpaNA meM antara kaise ho sakatA hai ? / tIrthaGkaroM ke vacanoM meM yA dvAdazAGgI meM jo pUrva kA anusaraNa kahA jAtA hai vaha artha kI apekSA se hI samajhanA cAhie / tattvaprarUpaNA ko najara meM rakhane para hI ananta dvAdazAGgIoM meM koI bhinnatA nahIM dikhatI, aura isa aikya ke bala para una ananta dvAdazAGgIoM ko eka samajhakara dvAdazAGgI kI anAditA va dhruvatA (aura phalataH apauruSeyatA) pratipAdita kI jA sakatI hai| lekina hama jaba dvAdazAGgI ke vacanapakSa kI bAta karate haiM, taba unheM nitya yA dhruva yA apauruSeya pratipAdita nahIM kara sakate / tIrthaGkaroM ke upadezoM kI aura unake saGgrahasvarUpa dvAdazAGgI kI vacanaracanA meM to parivartana hote hI rahate haiM / zabdoM kI apekSA zAzvata kucha nahIM hai / do dvAdazAGgI kI vacanaracanA ekasamAna nahIM ho sakatI / isa dRSTi se dekhe to pratyeka dvAdazAGgI tIrthaGkarapraNIta evaM gaNadharagrathita hone se pauruSeya hI hai, apauruSeya nhiiN| tIrthaGkaroM se utpanna hone kI vajaha se vaha utpattizIla hai, nitya nahIM / sakSepa meM kaheM to zAzvata tattvoM kA azAzvata kathana yAnI dvAdazAGgI / apauruSeya tattvoM kI pauruSeya prarUpaNA yAnI dvAdazAGgI / vaidika paramparA meM RSimunioM ko jaba mantrasraSTA ke sthAna para mantradraSTA ke rUpa meM varNita kiye jAte haiM, taba isI vAta kA saGketa diyA jAtA hai ki vaha tattva to sUkSma rUpa se sRSTi meM maujUda hI thA / RSimuniyoM ne apanI divya dRSTi se usakA sAkSAtkAra kiyA aura use sthUla zabdadeha diyaa| yahI unakA kartRtva hai / jaina AgamoM meM bhI yahI bAta lAgU hotI hai / isa taraha anekAnta dRSTi se pauruSeyatA-apauruSeyatA kA vivecana kiyA jAya to cAhe jaina Agama ho, cAhe veda ho - kahIM kisI bhI taraha kI muThabheDa ko avakAza nahIM milatA aura sucAru samanvaya ho sakatA hai| syAdvAdo vijayatetarAm / -x Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhUMka noMdha : aeka bhraSTa pAThe sarjelI samasyA - muni trailokyamaNDanavijaya mahopAdhyAya zrIyazovijayajI racita nyAyAloka prakaraNa para paramaguru zrIvijayanemisUrijI mahArAje vRtti racI hatI. tenAM ghaNAM varSoM bAda A prakaraNa para 'bhAnumatI' nAmanI vRtti racAI. A vRttimAM keTaleka ThekANe pUrvavRttigata prarUpaNAonuM khaNDana karavAmAM AvyuM che. te khaNDananA vAjabIpaNA viSe avasare vimarza karavAyogya che. paNa A lakhANamAM to eka ja khaNDanasthaLa para carcAne sImita rAkhI che. A carcA nyAyadarzana antargata AvatA samavAyasambandhanI siddhine sambandhita che ane navyanyAyanI paribhASAmAM gUMthAyelI che. ghaTano nAza thAya eTale ghaTagata rUpAdimo paNa nAza thAya ja e dekhItaM che. matalaba ke ghaTagata rUpAdinA nAzamAM ghaTanAza o kAraNabhUta bane che. A kAryakAraNabhAva navyanyAyanI paribhASAmAM Ama bolAze - "pratiyogitayA ghaTAdisamavetanAzaM prati svapratiyogisamavetatvasambandhena ghaTAdinAzasya hetutvm|" Ano bhAva Ama che - nyAyamate kAryakAraNabhAva oka adhikaraNamAM rahenArA padArtho vacce ja sambhavita che. kAryabhUta ghaTarUpAdinAza o pratiyogitA sambandhathI ghaTarUpAdimAM rahe che. (kema ke jeno nAza thAya te pratiyogI kahevAya ane nAza pratiyogitA nAmanA sambandhathI temAM rahe. jema ke paTa a paTanAzano pratiyogI che ane paTanAza pratiyogitAsambandhathI paTamAM rahe che.) ane o ghaTarUpAdirUpa adhikaraNamAM kAraNarUpa ghaTanAza paNa svapratiyogisamavetatvasambandhathI rahe che. sva = ghaTanAza. teno pratiyogI = ghaTa. temAM samaveta = samavAyasambandhathI rahenAra ghaTarUpAdi. Ama kAraNarUpa ghaTanAza ane kAryabhUta ghaTarUpAdinAzabanne samAnAdhikaraNa (ghaTarUpAdirUpa eka ja adhikaraNamA rahenArA) banyA. ane eTale 'pratiyogitAsambandhathI ghaTarUpAdinA nAza pratye svapratiyogisamavetatvasambandhathI ghaTanAza kAraNa che.' avo kAryakAraNabhAva sthira thayo. paNa, A kAryakAraNabhAvamAM oka Apatti AvI zake che. ghaTanA rUpAdi to ghaTanI vidyamAnatAmAM paNa badalAI zake che. AmAM jUnA rUpAdino Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 anusandhAna-72 je nAza thayo temAM to ghaTanAza kAraNabhUta nathI ja. aTale ghaTarUpAdinAzarUpa kArya thAya che, paNa ghaTanAzarUpa kAraNa vagara. tethI uparokta kAryakAraNabhAva khoTo Thare che. (nyAyamate A vyabhicAra kahevAya.) AnA nivAraNa mATe ApaNe avo kAryakAraNabhAva banAvavo paDaze ke 'ghaTanAzanA samAnakAlIna ghaTarUpAdinAza pratye ghaTanAza kAraNabhUta che'. A samAnakAlInatA aTale ja kAlikasambandhathI aka janya padArtha- anya janya padArthamAM rahe. aTale nyAyamate oma bolAze ke pratiyogitAsambandhathI ghaTarUpAdinA (kevA ghaTarUpAdi ? je ghaTano nAza levAno che temAM je samavAyasambandhathI rahyA che ane ghaTanAzanA samakAlIna che tevA) nAza pratye svapratiyogisamavetatvasambandhathI ghaTanAza kAraNabhUta che. AmAM ghaTarUpAdine vizeSita karyAM hovAthI, anya ghaTanAM rUpAdinA nAzamAM ke ghaTakAlIna rUpAdinA nAzamAM ghaTanAza kAraNabhUta na banavA chatAM, pahelethI ja amano kAryakAraNabhAvamAM svIkAra na hovAthI, uparokta Apatti AvatI nathI. A kAryakAraNabhAva saMskRtamAM Ama lakhAze - "pratiyogitayA svapratiyogisamavetatvasvAdhikaraNatvobhayasambandhena nAzavannAzatvAvacchinnaM prati svapratiyogisamavetatvena nAzasya hetutvm|" upara jaNAvelI vyabhicAranivAraNanI carcA paramaguruo nyAyAlokanI vRttimAM Ama. varNavI che - __"dvikSaNasthAyinastrikSaNasthAyino vA rUpAderdvitvAdisaGkhyAdvipRthaktvAdeH saMyogAdervA nAzasya ghaTAdinAzamantareNaiva ghaTAdisattvakAle utpAdena tAdRzarUpAdeH dvitvasaGkhyA-dvipRthaktvAdeH saMyogAdezca ghaTanAzAsamAnakAlInatayA kAlikasambandhAvacchinna-svaniSThanirUpakatAnirUpitAdhikaraNatArUpadvitIyasambandhasyA'bhAvena noktobhayasambandhena tatra ghaTAdinAzasya sattvamiti..." paNa bhAnumatIkArane A vAta barAbara nathI lAgI. tethI teoo AnA pare. AvI khaNDanAtmaka TippaNI karI che - "kecittu dvikSaNa... iti vyAkhyAnayanti, tanna, evamapi dvitrikSaNa- . sthAyirUpa-dvitvAdisaGkhyA-pRthaktva-saMyogAdervA nAze vyabhicAravAraNAsambhavAt / vastutastatra rUpAdau pratiyogitAsambandhena dhvaMsa eva nA'bhyupagamyate, kintu Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 117 dvitrikSaNasthAyirUpAdisamavAyikAraNe eveti na vyabhicAraH / taduktaM pUrvapakSavyAkhyAyAM bRhatparimANasyAdvAdarahasye - ghaTAdikAlInasaMyogAdidhvaMse vyabhicAravAraNAya pratiyogitayA iti / " A TippaNImAM be vAta vicAraNIya cha - 1. upara joyuM tema pariSkAra karyA pachI vyabhicAra nathI ja raheto aTale vyabhicAra- vAraNa karI ja zakAya che. vAraNa azakya nathI. tethI 'vyabhicAra- vAraNa karavU asambhavita che' ovI Apatti barAbara nathI. 2. nyAyazAstranA sAmAnya abhyAsIne paNa khyAlamAM hoya ja ke je vastuno nAza thAya te ja vastu te nAzanI pratiyogI gaNAya. ane nAza pratiyogitAsambandhathI te ja vastumAM rahe. paNa bhAnumatIkAra ghaTarUpAdinA nAzane pratiyogitAsambandhathI ghaTarUpAdimAM nahi, paNa ghaTarUpAdinA samavAyI kAraNa ghaTamAM svIkAre che. kema ke teo kahe che - "vastutastatra rUpAdau pratiyogitAsambandhena dhvaMsa eva nA'bhyupagamyate, kintu dvitrikSaNasthAyirUpAdisamavAyikAraNe eva // " A vidhAna samajavaM muzkela che. kAraNa ke jo ghaTarUpAdinAza pratiyogitAsambandhathI ghaTarUpAdimAM nahIM, paNa ghaTamAM svIkArIo, to o nAzano pratiyogI ghaTa bane, ghaTarUpAdi nahIM, ane to o nAza ghaTarUpAdino nAza gaNAya ja kaI rIte ? / vaLI, bhAnumatIkAre svamatanA samarthanamA bRhatsyAdvAdarahasyano je pATha TAMkyo che, te pATha pote truTita che ane sampAdananI kSatine lIdhe azuddha paNa banyo che. bRhatsyAdavAdarahasya (kartA - upAdhyAya zrIyazovijayajI, saM. - zrIjayasundarasUrijI)mAM A pATha Ama chapAyo che - "ghaTAdikAlIna-saMyogAdidhvaMse vyabhicAravAraNAya 'pratiyogitayA' / svapratiyogisamavetatva-svAdhikaraNatvobhayasambandhena nAzavannAzatvAvacchinnasya hetutvAvazyakatayA..." A pATha arthasaGgatinI dRSTile dekhItI rIte azuddha che. pUrve ApaNe kAryakAraNabhAvanI je carcA karI tenA AdhAre Ane sudhAravo hoya to Ama sudhArI zakAya : "0vAraNAya pratiyogitayA svapratiyogisamavetatvasvAdhikaraNatvobhayasambandhena nAzavannAzatvAvacchinna [eva svapratiyogisamavetatvena nAzatvAvacchinna]sya hetutvAvazyakatayA..." A sudhAro phakta arthasaGgatinA AdhAre paNa zakya che ja. paNa tenA mATe anya Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 anusandhAna-72 pramANo paNa maLI zake. kAraNa ke upAdhyAyajI bhagavante samavAyasiddhinI carcA aneka prakaraNomAM karI che. jemAM lagabhaga samAna dalIlo carcAI che. aTale prastuta tarkamA prayojAyelI padAvalInI samAna padAvalI anya granthomAM maLe ja. ane tenA AdhAre prastuta pATha truTita che ema samajI paNa zakAya ane tene sudhArI paNa zakAya. jema ke upAdhyAyajIo ja racelI anekAntavyavasthAmAM Ama pATha maLe che : "na ca ghaTAdisamavetanAzamAtre na ghaTAdinAzo hetuH, ghaTAdikAlInatadvRttikriyAsaMyogavibhAgavegadvitvAdinAze vyabhicArAt; kintu pratiyogitayA svapratiyogisamavetatva-svAdhikaraNatvobhaya-sambandhena nAzavannAzatvAvacchinna eva svapratiyogisamavetatvena nAzatvAvacchinnasya hetutvAt... // " A pAThanA AdhAre bRhatsyAdvAdarahasyano uparokta pATha sahelAIthI sudhArI zakAya tema che. paNa AvA samAntara sandarbho tarapha sampAdakazrInuM dhyAna nathI gayuM jaNAtuM. ane A pATha truTita che avU paNa kadAca teonA dhyAna para nathI Avyu. ane aTale teoo Ama chApyuM che - "ghaTAdikAlInasaMyogAdidhvaMse vyabhicAravAraNAya pratiyogitayA / " vAstavamA 'pratiyogitayA' AgaLa vAkya pUruM nathI thatuM, paNa AgaLa cAlu rahe che. parantu jo A rIte vAkya pUrva karI devAmAM Ave to ono avo bhaLato ja artha nIkaLe ke 'ghaTanI vidyamAnatAmAM thatA saMyogAdinA dhvaMsamAM vyabhicAranA vAraNa mATe pratiyogitayA pada che.' tAtparyataH AvA dhvaMsa pratiyogitAsambandhathI te saMyogAdimAM nathI rahetA avo khoTo matalaba Ano nIkaLe. ane sambhavataH AvA khoTA matalabanA AdhAre ja bhAnumatIkAre A pAThane svamatanA samarthanamAM Tokyo che, ane paramagurunI prarUpaNAnuM khaNDana karyu che. sampAdananI kSatine lIdhe sarjAyelo oka khoTo pATha ane tenuM bhaLatuM arthaghaTana ApaNane sAcI vAtathI keTale dUra laI jaI zake tenuM A oka vismayajanaka udAharaNa che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihaMgAvalokana-aGka 70 - upA. bhuvanacandra anusandhAna-70nA prArambhe prakAzita pAMca stotra laghu che paNa bhAvasabhara che. 'bhagavate RSabhAya namo namaH' A paMkti Aje paNa pracalita che, tenuM mUlasthAna ahIM prakAzita AdinAthastotramA che. 'adya me...'thI zaru thato zloka AmAM che tenA jevA anya zloko bIje jovA maLe che. A prakAranI racanAo lokapriya bane che ane tenI anu-racanAo thavA mAMDe che, pachI kaI mUla racanA ane kaI anuracanA - e kahevaM muzkela banI rahe / jo ke e mUla kRtinI lokapriyatAnuM ane bhAvagarbha kRti hovAnuM pramANa banI rhe| pArzvanAtha stotramA 3jA zlokamAM 'vivekAkSam' che tyAM 'vivekAkhyam' hoya to vadhu baMdha bese / ante kalazanA zlokamAM "jinapatipAdAH' pATha sambhavita che. yamakabandhayukta jinastava e jaina stotrasAhityamAM eka sazakta kRtinA umerArUpa che. zabdanI camatkRtithI samRddha racanA che. AvI kRtine samajavA mATe sampAdaka pAse saMskRtano gADha anubhava hovo joIe. paMcapAThI-sUkSmAkSarI prata parathI sampAdana karavU e paNa eka paDakAra hoya che. prastuta kRtinuM sampAdana khUba sundara thayuM che. __ 'vastupAlAdiprazastisaMgraha' eTale A aGkanuM amUlya najarANuM. vastupAlatejapAlanA sukRtono pramANita Alekha AmAM sacavAyo che. kavie sUcine sUci na rahevA detAM kAvyanI kakSAe pahoMcADI che. nAma-ThAma sAthenA vRttAnta A banne vIranAyakonI jIvanImAM adbhutatAno raMga pUre che. bIjA bhAgamAM kumArapAlanA daNDanAyaka rANiga tathA tenA pUrvajo ane santAnoe karelAM dharmakAryonI sUci A mahAnubhAvonA dharmAnurAga ane sAmarthyanI manohara chabI rajU kare che. itihAsakAro mATe AvI sAmagrI kiMmatI dastAveja samAna gaNAya. anu.nA sampAdaka AcAryazrIe A kRtinI vigato, sAragrAhI avataraNa-avalokana karI ApyuM che ane itihAsanA sandarbho tAravI ApyA che. anusandhAna jevA saMzodhanapatromAM AvI mUlyavAna dastAvejI sAmagrI pragaTa Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 anusandhAna-72 thatI hoya che je kyAMka khUTatI kaDI pUrI pADatI haze, to kyAMka koI bhramazaGkAnuM nirasana karatI haze, ne kyAreka to nUtana ajJAtapUrva jANakArI bahAra lAvatI haze. vidvAno dvArA adyAvadhi je itihAsalekhana granthastha thayuM hoya, te pachI maLelI AvI sAmagrIno yathAsthAne samAveza karIne te-te itihAsane saMvardhitaupdate karavAnuM kAma paNa tharbu joIe. anyathA, prakIrNapatromAMthI jaDelI vigato patra/patrikAnAM pAnAMomAM pUrAine pAchI 'khovAi' jaI zake che. koI paNa granthanA punaHprakAzana pUrve, tatsambandhI sAmagrI ekatra karIne pUrti karI levAnuM kartavya sampAdakonuM gaNAya. ApaNA sampAdaka munio A kartavya tarapha bedhyAna rahetA jovA maLe che. ___ mantrIzvare digambara jinAlayanA paNa jIrNoddhAra vagere karAvyA che. A prazastimAM 'kSapaNaka' zabda Ave che. digambaramuninA sambandhamAM A zabda vAMcyAnuM yAda Ave che. ahIM 'khattaka' zabda Avyo che. teno artha sampAdake Apyo nathI. e gavAkSa-gokha che ke bIjuM kaMi che ? sarvavijayajI kRta 'puNDarIkazabdazatArthI' kautukakArI racanA che. puNDarIka zabdanA aneka artha to che, paNa so nathI; parantu ahIM so vakhata A zabda gUMthI levAmAM Avyo che ane uccArabheda, sandhicheda, akSaronAM parivartana vagere dvArA navA navA artha nIpajAvavAmAM AvyA che. A eka prakAranI zabdaramata che je vidvAnone mATe che. saptavargAkSaravareNya... nAmaka racanA paNa evI ja kautukaraMgI vidvadbhogya kRti che. kartAno uddeza sajjana-durjana athavA uttama-nIca, dharmI-adharmInAM citra prastuta karavAno che ane te mATe bhASAnA AdhAre ramatiyALa Dhabe zabdacitro saryoM che. bArAkhaDInA eka-eka akSara uparathI sArAmAM zuM hoya, naThArAmAM zuM hoya te haLavAzathI varNavyuM che. sampAdakazrIe kRtigata zabdonI bhASAkIya tapAsa karavAno zrama uThAvyo che. kRtikAre pote ja kRtimAMnA zabdonA artha noMdhyA che, paNa ema karatAM je paryAyo ApyA che te paNa tapAsa mAMge che ! sampAdakajIe e paNa tapAsyuM che. kartA vinodapriya to che ja, paraMtu vyavahArajagatanA sujJa puruSa che. 'sArA' mANaso ane 'kharAba' mANaso vize eka eka zlokamAM 6-6 vAto gUMthavAmAM AvI che, je jagatanA nirIkSaNa-parIkSaNa vagara sUjhe nahIM. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 1 2017 zlo. 34mAM 'thala' zabda 'marubhUmi'nA arthamAM noMdhyo che. rAjasthAnamAM A zabda Aja arthamAM pracalanamAM che. A racanAmAM jUnI dezya bhASAnA zabdo ghaNA che ane te AjanI bhASAomAM hAjara haze ja. dezya, apabhraMza, saMskRtanA kozo uparAMta rAjasthAnI, baMgALI, jUnI gujarAtInA kozonI paNa madada levI paDe evaM che. munizrI premavijayajI ugra tapasvI, abhigrahadhArI mahAtmA hatA, sAthe sAthe jJAnopAsaka, sAhityapremI paNa hatA, kavi hatA ne kavi hatA eTale rasika paNa hatA ja. emanI ghaNI laghu racanAo maLe che. temanI gujarAtI kRtionA saMgrahanuM eka mudrita pustaka mAre hAtha caDeluM ne te, te vakhate pU. pradyumnasUrijI ma. ne mokalI ApeluM. AcArya zrI premavijayajInI racanAono saMgraha prakAzita karavA icchatA hatA, te thaI na zakyuM. ahIM prakAzita namaskAra saMgrahamAM 'kumbhalabhera 'no ullekha che, je sUcave che ke kavinA samayamAM kumbhalamera-kuMmbhalagar3hanI yAtrA jainomAM pravartamAna hatI. te pachI jainoe kumbhalagaDhane visAre pADI dIdhuM che. kaDI 10mAM pAMcamI paMktimAM 'loTINa utArai' chapAyuM che tyAM 'loTINau tArai' ema vAMcavuM joIe. A aMkanI mahattvapUrNa racanA che - kalyANavijayajI rAsa. sampAdaka munivare rAsanA nAyaka, rAsa ane racanAkAra badhA vize pArzvabhUmikAnI vigato pUrI pADI che, rAsanuM mahattva rekhAMkita karI ApyuM che. rAsa kavitvasabhara che, rasika che, bhAvotpAdaka che. thoDAM zuddhisthAna che - ka. 20 ka. 25 ka. 25 ka. 38 ka. 81 ka. 85 ka. 107 mujha pAMDura prakAra paripari mADalI 121 gAI pApaNI mujha mana ahIM 'pADau' kalpavAnI jarUra nathI. pAMDUra - paMDUra zabda puSTa, moTuM, vizALa evA arthamAM che. prAkAra (gaDha) pari pari mAulI sahu gAI pANI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ka. 163 bhiNa ka. 174nI AMkaNImAM ka. 222 mudApharI ka. 247 uparata anusandhAna- 72 artha che - bahena. kacchImAM 'bheNa'. 'viSa apAra' ne badale 'viSama apAra' mudApharI (mujaphpharI nANuM) artha - uparAMta, -thI vadhAre zabdakozamAM 'vasinArI' (ka. 29) no artha 'vezyA' lakhyo che, te ahIM asaMgata che. vasanArI- rahenArI evo artha hoI zake. zrAvikAonI vAta che. taMgI (ka. 297)no artha 'taMbU' ThIka lAgato nathI. kApaDanI vAta che. 'tAkA' artha bese. taMbUnI vAta AnA pachInI kaDImAM Ave che. bhuMjAI (298) zabda kozamAM lIdho nathI, paNa levA jevo che. mIThAI jevo A bhuMjAI zabda pharasANanA arthamAM tyAre pracalita hato, ema jaNAI Ave che. ka. 112 pachInI paMktimA 'nekhasAlA' zabda jovAya che. AjanA 'nizALa' nuM mULa A 'nekhazAlA' che. 'lekhazAlA' - nekhasAlA - nehasAlA nesAlA nizALa. ka. 37mAM dhANadhAra zabda che. pAlanapuranI AsapAsanA vistArane dhANadhAra kahetA hatA. ka. 222mAM 'mudApharI' e nANuM che. 'mujaphpharI' nuM saMskaraNa karI 'mudApharI' kartuM che. jUnA sikkAnA abhyAsIo vadhAre kahI zake. zatruJjayacaityaparipATI stavanamAM vAcanabhUlo dekhA de che. ka. 1. 'AgamamahI' : Agama mAMhI. ka. 5. atiumAMhi : ati umAhI. ka. 12. saMdhI re : sadhIra re. te samaye zatruJjayanA derAsaro-TUkonA nAmomAM pheraphAra jaNAya che. alaga alaga samaye judA judA nAma pracalanamAM hoI zake. A. zrIkundakundasvAmInA sAhityaka pradAna vize zrIsAgaramalajI jevA adhikArI vidvAnano lekha mahattvapUrNa vigato pUrI pADe che. viSayanI santulita prastuti dhyAnamA levA jevI che. zrItrailokyamaNDanavijayajIe hindImAM lakhavAnuM zaru kartuM che te ThIka ja che. eka ArUDha vidvAnanI sajjatAthI munizrIe viSayano nirvAha karyo che. vividha matomAM rahelA 'khyAti' viSayaka sUkSma vyAkhyAbhedo samajavA / samajAvavA tIkSNa medhA / smRti joIe. darzananA vidyArthIone A lekha vAMcavAnI majA paDaze. nAnI khAkhara, kaccha pina. - 370435 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihaMgAvalokana-aGka 71 - upA. bhuvanacandra jaina jJAnabhaNDAromA stotra-stuti-stavanano jANe akSayabhaNDAra che. prabhustuti sAdhu-zrAvaka bannenI ArAdhanA sAthe joDAyelI vastu che. bhAvollAsa mATe navAM navAM stotra sahAyaka bane che. jaina saMghamAM adhyayana-abhyAsa-zikSaNavAtAvaraNa paNa ucca stara- rahetuM AvyuM che - khAsa karIne tyAgI varga. eTale sarjana- stara paNa saheje vadhAre UMcuM hoya. Ama, lokabhogya ane upayogI sarjana tarIke stotrastavana sAhitya, nirmANa vadhu hoya e svAbhAvika che. ___anu0 71mA prathama krame prakAzita 'zAntistava' gItikAvya che ane eka samartha kavinI racanA che. zrIjayavaMtasUri rasakavi hatA ane prastuta racanAmAM temanI e mudrA prakhara rUpe aGkita che. sampAdake eka vAtanI noMdha nathI lIdhI, ane te e ke kavie A laghu stotramA naveya rasa samAvyA che. zRGgAra, hAsya, karuNa, raudra, vIra, bhayAnaka, bIbhatsa, adabhuta, zAnta - e nava rasonI hAjarI kaI rIte che te ahIM joI laIe - prathama cAra zloko prastAvanA ke bhUmikA jevA che. pachI eka-be ke traNa zlokomA eka-eka rasano bhAva dRzyamAna thAya che. amuka rasanAM nAma paNa kyAMka DokAya che, bAkI udgAro / rUpako / kalpano dvArA te-te rasano nirvAha thayo che. 4thA padyamAM 'rItiratAH' zabda dvArA 'rIti'no sIdho ullekha paNa karyo che. padya 5mAM 'kAmadevanA garva- khaNDana' vagere zabdo zRGgAranA vyaJjaka che. padya 6mAM vitrAsana-bhayanI vAta thaI che. 7-8-9 e traNa padyomAM vijayanAM kalpano dvArA vIrarasa cUMTyo che. 10-11 e be padya kaThoratA ane vairinA nAzanA varNana dvArA raudra rasa poSe che. 12-13 be padya prabhunI manoharatA UpasAvI vismaya-hAsyano bhAva jagADe che. 15mA padyamAM bhagavAna para dveSa karanArA para karuNAnA udgAra che. ahIM 'karuNa'zabda paNa hAjara che. 16muM padya bIbhatsa rasanI lAgaNI janmAve che. 17mA padyamAM bhagavAna adbhutasAgara che ema kahI adbhuta rasanuM nirUpaNa karyu che. chellAM padyomA zAntarasa cUMTAyo che. 'zAnti'zabda paNa yojyo che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 anusandhAna-72 A aGkamAM bIjI eka prauDha stotrakRti pArzvajinastavana yamakabaddha hovAthI karNapriya banI che. bhASA prAsAdika che. thoyajoDAno je eka pracalita rAga che te Dhabe A gAI zakAya che. yamakanA sarjana mATe sandhi, samAsa, anekArthaka zabdo ane alpaparicita zabdonI madada lIdhI che. bera, vRSa, nirhAda, sA-kara vagere AvA alpa pracalita zabdo che. A aGkanI amUlya upalabdhi che - vAdIndravAdidevasUricaritam. zvetAmbara paraMparAnA A diggaja AcAryanAM nAma ane kAmathI sau paricita che. AvI dhurandhara pratibhAnA jIvanacaritanuM na racAya to ja navAI. have apUrNa to apUrNa, paNa jIvanacaritanuM mahAkAvya jJAnabhaNDAramAthI bahAra AvyuM che. mahAkAvyanI zailIe racAyuM hovAthI itihAsa ke jIvanavRttAnta ApavAno AmAM upakrama na hoya. kavi A mahApuruSanA guNagrAma ane kAvyarasa sarjananA AzayathI racanA kare che, tema chatAM, ghaNI badhI itihAsopayogI vigato AmAMthI maLI rahe che, athavA anyatra prApta vigatone navo AdhAra prApta thAya che. sampAdakoe AnI savistara carcA karI che. . vAdidevasUrinA ghaNA ziSyo hatA. emAMnA eka zrIpadmaprabhasUri tapasvI hatA, nAgoramAM temane 'tapasvI' biruMda maLyuM hatuM. padmaprabhasUrinI paramparA nAgorI vaDagaccha nAme oLakhAI. jayazekharasUri e paramparAmAM thayA. AgaLa jatAM A ja paramparA pArzvacandrasUrinA nAme pArzvacandragaccha tarIke AgaLa cAlI. pra. 1, zlo. 2mAM ambara zabda AgaLa praznacihna mUkeluM che. A pATha azuddha nathI. digambaravijaya ane zvetAmbara mAnyatAnA muddA kavie stutimAM sAta vibhaktimAM vaNI lIdhA che ane e rIte vAdidevasUrinA pradAnano mahimA karyo che. A zlokamAM 'vallate' kriyApadano artha 'AhAra kare che' evo nIkaLe che. pra. 2mAM zloka 67mAM bAla pUrNacandra caNA ApIne drAkSa levAno vepAra kare che - e vAta Ave che te suzakya che. ane 'dhIvara'no artha 'mAchImAra' ja levo joIe.* vyApAra kaMi vidvAno sAthe ja thAya evaM na hoya. bharuca to samudrataTa vALo pradeza che, dhIvaro-mAchImAronI vasatI hoya. pachAta vistAromAM * A vidhAna sAthe sammata tharbu muzkela che. dhIvara eTale buddhimAn / -saM. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 125 vepArIo vinimaya dvArA Aje paNa vyApAra kare che. bAlaka pUrNacandra vikaTa paristhitimAM pitAne A rIte madada karatA hatA - e vAta kavie noMdhI che. e vistAramA te samaye drAkSa UgatI hatI e paNa sUcita thAya che. zlo. 68mAM 'vaMzapAtra' zabda che. Ano artha TopalI, karaMDiyo ke sUpaDaM hoI zake. kRtinI vAcanA parizramapUrvaka taiyAra thaI che. kyAMka aspaSTatA rahe che. saMzodhya sthAna paNa che : zlo. saMbhavita pATha 1 15 caritaM caritraM dhanendu0 ghanendu0 65 [] [kAsa] vyabhUSatA vyabhUSyatA degGgavayavA 'GgAvayavA nRpati0 nRpati kutakaM kutukaM 101 dhATI 'khi(lAgni)zikhA [cchi]khizikhA strANAM strANaM rUmi0 0rUrmI0 pariSahAMzca parISahAMzca kimicchaM (tthaM) kyAreka lahiyAo ccha ane ttha sarakhA lakhatA hatA. ahIM ttha ja vAMcavo joIe / 103 svasurasya zvasurasya pravI(kI)rNaviSa0 ... prakIrNA viSa0 prakIrNano eka artha 'vizAla' thAya che. 241 na dhe(hi) 0'naghe ghATI 102 106 1 130 178 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 anusandhAna-72 246 va(ca) - 254 saukhyA0 va(ca)[sa] vidhayA vidyayA 321 vidhA0 vidyA0 46 saukhya eka ajaina khaNDakAvya upara jainAcArya dvArA racita TIkA A aGkamAM pragaTa thAya che. mUla kRti ajaina che, eTaluM ja nahi, zRGgArarasanI racanA che, tema chatAM jaina AcArya enA para TIkA lakhI zake che. A zuddha sAhityika abhigama che. jIvana pratyeno santulita abhigama paNa che. ane tene zakya banAve che anekAnta dRSTi. TIkAnA ante TIkAkAra lakhe che : "A TIkA racavAthI upArjana thayela puNya vaDe loko nirvANanI prApti karo!" _ 'keTalIka lekhapaddhatio' vAMcatAM mAtra saMskRta bhASAnI majA ja nahi, patralekhaka-patrapAThaka vaccenA bhAvasaMbaMdhonI bhInAza paNa anubhavAya che. zrAvikAlekhanI 10mI paMktimAM svasa(saM)darzana... e vizeSaNa che temAM "potAnA mukhanA darzanathI Ananda UpajAvanArI" evo bhAva jaNAya che, AthI mukhavAcaka zabda ahIM hovo joIe. 'sadazana' zabda mukhavAcaka banI zake. AvA kRtrima nAmo yojavAnI paripATI sAhityakSetre hamezAM rahI che. vaLI AnAthI pahelAM rUpanI vAta paNa thaI che. AthI svasadazana... evo pATha vicArI zakAya. 'sadazana' mATe AdhAra gotavo rahyo. 'keTalAMka patro' vidvAna munijanonA pANDityasabhara vyavahAronAM citro pUrA pADe che. 'lekhapaddhati' jevI kRti paNa patralekhanano mahimA koI samaye keTalo hRdayapUrvaka svIkArAyo hato tenI jhAMkhI karAve che. A saMgrahamAM avaserI, sArA, rAvA, raNaraNaka jevA bolacAlanI bhASAmAMthI saMskRtamA pravezelA zabdo che. zrItilakavijaya kRta suvidhinAthastavanamAM ka. 3mAM 'pahiDai' zabda che, je vyutpattinI dRSTie mahattvano che. vacanathI pharI jaq, prArthanAno bhaMga karavo - evo artha nIkaLe che. AnA parathI ja 'pheDavU' Avyo haze. 'pheDa'no artha 'pUruM karavU, anta ANavo' - evo sImita rahI gayo. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 127 'aSTApadatIrthastavana'mAM aSTApada sAthai sambandha rAkhatI puSkaLa vigato gUMthI levAI che. ka. 9mAM 'ghaMTo' vAcanabhUla jaNAya che. 'ghATa' susaMgata bane. ka. 27mAM 'jhamAula' che, te 'jhalAmala' hoI zake. anuyogadvArasUtranA pAThanI jhINI carcA zAstrIya viSayonA abhyAsIone lAbhadAyaka thaze. zrImatI nalinI balavIrano pratimAsaundarya viSayaka lekha paThanIya che. bhASA kyAMka kliSTa - aspaSTa rahI che, parantu viduSI lekhikAno gahana abhyAsa lekhamAM pratyakSa thAya che. AvA bhAvAtmaka viSaya para eka a - jaina viduSI lakhe e vAta ja atyanta AdaraNIya che. zrIkRSNa vize prAkRta ane apabhraMza bhASAnA jaina sAhityamAM vyApaka sarvekSaNa karIne, tathA anya paramparAnA sAhitya sAthe tulanA karIne lakhAyelo zrIsAgaramalajIno lekha zrIkRSNa vize ghaNI sAmagrI ApaNI jANakArI mATe ekatra karI Ape che. 'nandyAvarta' vizeno DhAMkIsAhebano lekha lAMbA samayathI cAlI AvatI bhrAntiyukta mAnyatAne prakAzamAM lAve che. saMzodhana dvArA ja AvI bhrAntionuM parimArjana thaI zake. saMzodhana dvArA AvI mAhitI maLyA pachI eno yathAsthAne amala karavAnI pharaja saGghanAyakonI che. * anu0 no A aGka bahumukhI pratibhAnA svAmI Do. madhusUdana DhAMkInA smRti vizeSAGka rUpe pragaTa thayo che. aGkanA pUrvArdhamAM saMzodhana/sampAdana lekho apAyA che; uttarArdhamAM DhAMkIsAheba viSayaka lekho mUkAyA che. DhAMkIsAhebanI kIrti sarvadiggAminI hatI. 'vidvAn sarvatra pUjyate' nI ukti temanA jIvanamAM sArthaka thaI hatI. bhArata ane bhArata bahAranA bhinna bhinna vidyAzAkhA onA vidvatsamAjomAM temanuM nAma atyanta Adarabhera levAtuM hatuM. DhAMkIsAheba vize evA keTalA kSetronA keTalAya vidvAnone kaMIka kahevAnuM mana haze e badhAnA manobhAvo ekatra karavA muzkela che. koI sakSama vidyApITha e kAma kare evI AzA rAkhIe. anusandhAna dvArA eka aMjali apAI che, ane tenI eka vizeSatA che. ahIM saMgRhIta smRtilekho Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 anusandhAna-72 moTA bhAge DhAMkIsAhebanA nikaTa kSetravartI ane sIdhA paricayamAM AvelI vyaktionA hRdayodgArarUpe lakhAyA che. avaMtikAbene DhAMkIsAhebano sAkSAtkAra karI lakhelo lekha pUrvaprakAzita che, paNa ahIM te yogya rIte ja prathama krame makavAmAM Avyo che. A lekha DhAMkIsAhebano antaraGga paricaya Ape che. DhAMkIsAhebanA jIvana / anubhava / kAryakalApa viSayaka vAto lekhikAe temanI pAsethI supere kaDhAvI che. lekhikAnA udgAra : "rUMve rUMve saundarya ane kalAnA marmI madhusUdanabhAInuM haiyuM sAdhunuM che, jethI ja temanAM vANI-vartana ane vicAramAthI ATalo Antaravaibhava chalakAya che" - sAva sAcuM che. smRtilekhomAM DhAMkIsAhebanAM manomugdhakara zabdacitro AlekhAyAM che. lekhakonAM mana para DhAMkIsAhebanI aMkita thayela chabInI keTalIka rekhAo tAravavAnuM mana thAya che : kharacyu AluM Ayar2yA vidhavidha vidyA mATa, - saghana saMzodhana karyu, mAthA sATosATa. * - rAjeza paMDyA ... temanI nikhAlasatA joI ame diGmUDha thaI gayA! temaNe kA : "mahArAjazrI, mArI vAcanA karatAM tamArI vAcanA vadhu sundara che. tame te rIte tenuM prakAzana karo". vidvattAnI sAthe AvI namratA prAyaH ghaNI ochI vyaktiomAM jovA maLe. - gaNi suyazacandravijaya - muni sujasacandravijaya koI vyakti potAnA maryAdita jIvanakAlamAM keTaluM kAma karI zake, keTalI vidyAmAM pAraMgata thaI zake enuM udAharaNa madhusUdana DhAMkI che. - rAjula dave DhAMkIsAhebanA saMgItavivecaka-saMzodhaka tarIkenuM noMdhapAtra lakSaNa nirbhIka, nirdhAnta, mukta evA abhiprAya che. - hasu yAjJika Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 129 ... jainAcAryono samaya nirdhArita karavAnuM mahattvapUrNa kAma karyu. jainabauddha Agamo, saMgItazAstra, horTIkalcara, pazu-paMkhInA avAjo, ratnavidyA, kalAo Adi viSayomAM teo siddhahasta lekhaka hatA. - jitendra bI. zAha mane sparzI gaI che temanI nikhAlasatA, saraLatA, namratA, sAdagI... temanuM akiMcanapaNuM... vidyA ane adhyAtma banneno suyoga... - ramajAna hasaNiyA .....bahucarcita ane saMvedanazIla viSaya paratve 'janoIvaDha ghA' karavA mATe mahArathInI zakti apekSita hoya che. DhAMkIsAheba AvA mahArathI hatA. - chelabhAI vyAsa vividha vidyAzAkhAnA tajjJa hovU eTale, zuM? te Aje (pArakI) sUMThane gAMgaDe gAMdhI gaNAvanAranA samayamAM samajavaM muzkala lAge. evAM paribaLo vacce madhusUdana DhAMkIsAhebanI pratibhA vizeSa mahattvanI che. - Do. manoja rAvala tame thoDIka vAra beso ethI emane dharava na thAya. emano anubhava bhaNDAra khUTe evo na hato ne vinodavRtti sateja. - ramaNa sonI zAstrokta chaNAvaTa karavAnuM kadAca temanA 'jInsa'mAM hatuM. AvI 'jJAnAmRtakumbha' (vyakti)nI ciravidAya vasamI lAge e svAbhAvika che. jJAna sAthe nikhAlasatA ghaNI jUja vyaktimA jovA maLe. - Do. reNukA poravAla gujarAtanA purAtattvavid, sthApatyazAstrI, itihAsavid, saMgItajJa, vRkSapazu-pakSIpremI, bhAratIya saMskRti tathA jainadharmanA zAstronA aThaMga abhyAsI, padmavibhUSaNanI padavI, kumAracandraka ane kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcAryacandraka jevAM aneka sanmAno jemane prApta thayelAM evA AntararASTrIya khyAtiprApta bahuzruta vidvAna zrImadhusUdana DhAMkI.... - Do. niraMjana rAjyaguru Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 anusandhAna-72 Dr. Dhaky had great love for languages also; he could read and write Sanskrit, Prakrit, Pali, Magadhi, Ardhamagadhi, Apabhransha, English, French, Hindi, Marathi and Gujarati languages. This helped him deciphering inscriptions. - Dr. Renuka Porwal ...teo eka evaM pratibhAbIja hatA ke e je jamIna para par3e tyAM UgI nIkaLe ane mhorI UThe. ...vidyAupAsanA chelle sudhI cAlu rahI... hasatA hasatAM kahetA ke mArI dazA to sTIphana hokinsa jevI che. A zarIra para soLa soLa oparezana thayAM che paNa hajI magaja pUrepUruM sAbUta che.. - DaoN. kumArapALa desAI potAnA viSayamAM ane pratipAdanamA spaSTa ane dRDha. tenA samarthanamAM tarko, yuktio to Ape ja, sAthe pramANo paNa Ape. pramANo paNa, bApa re, kyAM kyAMnA TAMke! Agama, tripiTaka, veda, abhilekha, purAtAttvika avazeSo, zabdaprayogo ane vividha vidvAnonA abhimato ane arthaghaTano! badhuM ja haiyAvaguM hoya ane bahu ja kuzalatAthI A badhAMya pramANo ke sAkSyonI eka jALa racatA jAya... - A. zIlacandrasUri nAnAlAla kahe che te so vasA Amane lAgU paDe : 'puNyAtmAnAM UMDANo to AbhathI ye agAdha che.' kalAnA marmajJa - citra, zilpa ne saMgItanA to khAsa. ApaNI saMskRtinI anekadezIya bAjuonI anekapakSI dRSTi eTale DhAMkIsAheba - saMskRtisaurabhanu mAnavarUpa! - kanubhAI jAnI mUlyahrAsanI temane bhAre cintA hatI. e rIte joie to teo praziSTa paramparAnA AgrahI hatA. ane e Agraha ekeeka kSetramA teo rAkhatA hatA. - zirISa paMcAla emanuM jaina itihAsa ane sAhityamA pradAna khUba mahattvanuM che. jaina sAhitya ane dharma pratyeno emano abhigama arUDha ane eka satyavaktAno che. teo paramparAprApta mAhitI svIkAre kharA paNa ene cArebAjuthI cakAsyA bAda. - hemanta dave Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna 2017 - emane darekane anukULa thavAno kImiyo hastagata. athavA to darekamAMnuM UjaLaM pAsuM mApI levAnI dRSTi. emanA manamAM vasI gayela dareka vyaktine pote sAme cAlI phona kare... sAmevALo mANasa nAno hoya ke moTo, emane mATe sarakho... * * 131 pIyUSa Thakkara jaina derAsara, 370435 ji. kaccha, gujarAta nAnI khAkhara Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhitI : DaoN. sAgaramala jainane hemacandrAcArya-candraka' DaoN. sAgaramala jaina ApaNA eka prakhara dArzanika vidvAna che. bhAratIya darzanazAstro ane tattvajJAnanA viSayamAM teo ArUDha vidvajjanalekhe prakhyAta che. prAcIna Agamo viSe temanAM saMzodhanone vidyAjagatmAM vyApaka svIkRti sAMpaDI che. jaina-bauddha-vaidika darzano viSe temaNe karela tulanAtmaka adhyayananA grantho abhyAsuo mATe mAnadaNDa samAna che. temaNe 57 jeTalA granthonuM ane seMkaDo zodhalekhonuM sarjana karyu che. sampAdita granthono AMka to tethIye ghaNo moTo che. temanA mArgadarzana heThaLa vividha viSayo para Ph.D. karanArA vidyArthIonI saMkhyA bahu moTI che, emAM aneka jaina sAdhu-sAdhvIono paNa samAveza thAya che. 85 varSe paNa temanuM adhyayana-adhyApana avirata cAlu che. banArasanA pArzvanAtha vidyAzrama saMsthAnanA nirdezaka pade rahIne 'zramaNa' jevI ekAdhika zodha-patrikAonuM sampAdana saMbhALanArA DaoN. jaina vartamAnamAM potAnA vatana zAjApuramA 'prAcyavidyA zodhapITha' nAmaka saMsthA calAve che, ane tyAM hajAro granthonA granthAlaya tathA zodhakendranuM saMcAlana karavA dvArA vidyAkIya vividha pravRttio karatAM rahe che. AvA mUrdhanya vidvAnane 'zrIhemacandrAcArya-candraka' pradAna karavAno eka samAroha tA. 28-2-2017nA roja amadAvAdamAM zeTha haThIsiMhanI bahAranI vADImAM bhavya rIte yojAI gayo. kalikAlasarvajanI navamI janmazatAbdInA varSe (vi.saM. 2045), tejomUrti AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajInI bhAvanA tathA preraNAthI racAyela zrIhemacandrAcArya TrasTanA upakrame yojAela A samAroha, pUjya AcArya zrIvijayahemacandrasUrIzvarajI ma. tathA A. zrIvijayazIlacandrasUrijI AdinI pAvana nizrAmAM saMpanna thayo hato. zrIamita Thakkara ane dIptibena desAI dvArA gavAyela maGgala prArthanA, zrInalinIbena desAInuM samatola saMcAlana, mahArAjazrInAM ane uparAMta DaoN. kAnti Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUna - 2017 gora (kaccha), DaoN. niraMjana rAjyaguru (saurASTra), DaoN. jitendra bI. zAha Adi vidvajjanonAM prasaMgocita vaktavyo - A badhAMne lIdhe samAroha khUba jIvaMta ane prasannakara rahyo. TrasTanA badhA TrasTIonI upasthiti hatI. candraka pradAna karavAnI sAthe sAthe DaoN. jainane prazastipatra, sarasvatI devInI candananI pratimA, zola-tilaka-hAra-zrIphala uparAMta 1.11 lAkhano dhanarAzi - A badhuM arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. DaoN. jaine, potAne apAyela te dhanarAzi prAcyavidyA zodhapIThanA granthAlayane arpaNa karavAnuM jAhera karyu hatuM. ullekhanIya che ke zrIhemacandrAcArya TrasTa dvArA, atyAra sudhImAM anya 15 jeTalA mUrdhanya vidvAnone A candraka arpaNa karavAmAM Avelo che. candraka svIkAryA pachI Do. jaine pratibhAvarUpa vaktavya ApatAM zramaNa saMghamAM tathA jainomAM AgamAdi zAstronuM adhyayana vadhAravAnI preraNA karI hatI. ___ samAroha pUrNa thayA pachI zrIhaThIbhAInI vADInA jaina saMgha dvArA yojAyela bhojana-samAraMbha bAda sahu vikharAyA hatA. DaoN. bhAratIbena zelatane zrIpuNyavijayajI candraka' AgamaprabhAkara zrutazIlavAridhi munirAja zrIpuNyavijayajInI dIkSAzatAbdI nimitte, AcArya zrIvijayazIlacandrasUrijInI preraNAthI eka candraka arpaNa karavAno nirNaya thayo hato. te mATe eka phaNDa paNa karavAmAM AvekheM, ane te phaNDa tathA candrakane lagatI tamAma javAbadArI gujarAta vizvakoza TrasTane soMpavAmAM AvI hatI. candraka samiti ane vizvakoza TrasTa dvArA saMcAlita A prakalpanA anvaye atyAra sudhImAM pAMca vidvAnone candraka enAyata thayo che. te aMgeno samAroha vizvakoza bhavanamAM DaoN. kumArapAla desAInI doravaNI heThaLa yojAya che. prAcIna ane madhyakAlIna jaina ke anya sAhityanA kSetre potAnuM pradAna ane adhyayana-saMzodhana karanAra vidvAnane ApavAmAM Avato A candraka A vakhate Do. bhAratI zelatane ApavAmAM Avyo. bhAratIbena, mukhya pradAna bhAratIya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 anusandhAna-72 abhilekhavidyAnA tathA purAtana sikkAonA kSetre rahyaM che. bhAgavatapurANanI samIkSita vAcanA taiyAra karavAmAM paNa temano moTo phALo che. vividha jaina grantho para temaja gujarAtanA itihAsa-grantho para paNa temaNe ghaNuM kAma karyu che. tA. 26-3-17nA savAre vizvakoza TrasTa - bhavanamAM, A. zrIvijayazIlacandrasUrijInI upasthitimAM, DaoN. kumArapALa desAInI adhyakSatAmAM yojAyela eka samRddha samArambhamAM zrIbhAratIbenane zrIpuNyavijayajI candraka arpaNa thayo hato. candraka uparAMta sarasvatI-pratimA, prazastipatra, zola, zrIphala, hAra, tilaka ane 51/- hajAranI dhanarAzi paNa arpaNa thayAM. A prasaMge DaoN. thomasa paramAra, DaoN. desAI va.nAM sundara pravacano thayAM. DaoN. zelate paNa potAno pratibhAva sarasa rIte vyakta karyo. kavi jasubhAIsaMcAlana rasamaya rahyu. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- _