________________
ભગવાન મહાવીરે ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ૧૯મા અધ્યયનમાં કહ્યું છે કે, “સંયમનું પાલન રેતીના કોળિયા જેવું નીરસ છે. જેમ લોઢાના જવ ચાવવા દુષ્કર છે તેમ સર્ષની જેમ એકાન્તદૃષ્ટિથી એકાગ્રતાથી ચારિત્ર્યનું પાલન કરવું દુષ્કર છે, જેમ ભૂજાઓથી સમુદ્ર તરી જવો દુષ્કર છે તેમ ઉપશાંત નહિ થયેલા જીવ માટે સંયમરૂપી સાગર તરી જવો દુષ્કર છે.” સ્વચ્છંદ, માન-સન્માન, વિજાતીયનો અતિ પરિચય, પરિગ્રહની વૃધ્ધિ કરવાની ઈચ્છા, નામના કમાવવાની ભાવના ઈત્યાદિ કારણો મોટા સાધુને પણ પતનની ગર્તામાં ધકેલી દે છે.
જેના દિલમાં સંસારી સુખોની કોઈ સ્પૃહા નથી. જે સદ્ગુરુના સાન્નિધ્યે રહીને તેની આજ્ઞામાં જ સમર્પિત થનાર. સમ્યક્ પુરુષાર્થી સતત જાગૃતિમાં રહેનાર સાધક, વૈરાગ્યની પગદંડીથી પસાર થઈ ત્યાગના રાજમાર્ગ પર ચાલે તો, ઉપશાંતના લક્ષ્ય પહોંચવાની ઉત્કટ ઝંખનાવાળો સાધુ નીરસ સંયમને સ-રસ બનાવી સંયમનો લીલો બાગ સર્જી શકે છે.
દીક્ષા ગ્રહણ કરી સંયમ માર્ગે જવું તે તો મંગલકારી છે. સ્વાર કલ્યાણનું કારણ બને છે ભાગવતી દીક્ષા-પ્રવજ્યાનું મંગલ પ્રયાણ એ આત્મિક ઉલ્લાસના સંકેતરૂપ છે. પરંતુ તેમાં વ્યવધાનના અપવાદરૂપ દાખલાઓ ક્ષોભ પમાડે છે. એનાથી દીક્ષાભંગનો પ્રસંગ ઊભો થતાં વ્યક્તિ અને સમાજ માટે વિહ્વળતા પેદા થવાનું કારણ ઊભું થાય છે. જે વ્યક્તિને દીક્ષા આપવામાં આવી હોય તેની પાસેથી શાસન અને સમાજે મોટી અપેક્ષા રાખી હોય છે. ચતુર્વિધ સંઘે ભવ્ય દીક્ષા મહોત્સવનું આયોજન કર્યું હોય, હજારોની જનમેદની વચ્ચે દીક્ષાર્થીના જયજયકાર વચ્ચે તેમણે ગુરુજી પાસે આજીવન સંયમ વ્રતના પ્રત્યાખ્યાન (પ્રતિજ્ઞા) લીધા હોય કેટલોક સમય સંયમ પાળ્યા પછી આવા સાધુ સંસારમાં પાછા ફરે ત્યારે સમાજ વિક્ષુબ્ધ બની વિશ્વાસઘાતની લાગણી અનુભવે છે. અસાધ્ય શારીરિક માનસિક રુણતા હોય, સંઘ કે શિષ્યો માટે વૈયાવચ્ચ કરવી શક્ય ન હોય અથવા સાધુજીની સમાચારી પ્રમાણે સંયમપાલન અશક્ય લાગે તેવા અનિવાર્ય સંજોગોમાં ગીતાર્થ ગુરુભગવંતની આજ્ઞાથી સાધુ સંસાઅવેશ કરે તે અપવાદ રૂપ છે.
ખાસ કરીને કોઈ તરુણ સાધુ કેટલાંક વર્ષ સંયમજીવનમાં રહે, વાકછટા,
વિચારમંથન
૩ ૩૭
=
