________________
હિન્દુ ધમાં શ્રાવણ માસમાં એક ફળ અને દૂધ લઈ ઉપવાસ દ્વારા અન્નત્યાગ, જૈન ધર્મમાં ઉણોદરી તપ, થોડા થોડા કોળિયાનો આહાર ઘટાડતો જવો (પેટ ઉણું રાખવું ઠાંસી ઠાંસીને ન ખાવું) કંવલ આહાર માત્ર અમુક કોળીયાનો જ આહાર દ્રવ્ય તપ-ખાનપાન દવા વિગેરે મળી માત્ર નિયત, દ્રવ્યો પાંચ સાત કે દસ દ્રવ્યો (વસ્તુ વાનગી) થી વધુ દ્રવ્યો એક દિવસમાં ન લેવા વિ. તપ ભોગ ઉપભોગના સંયમ માટે છે. અસંયમ ઘટાડવા માટે છે.
સામાજિક ધાર્મિક કે પરિવારના પ્રસંગ-પાર્ટીમાં કેટરર્સ તૈયાર કરેલ ભોજનના પંદર કાઉટરોની સો કરતાં વધુ વાનગીના વિકલ્પવનમાં ભટકતા ભોજન સમારંભોમાં ભયંકર બગાડ નજરે નિહાળતા “ભૂખ લાગે તે માટે શું કરવું' નો વિચાર કરતાં આપણે ‘ભૂખ લાગે ત્યારે શું કરવું' ની ચિંતા કરનારાઓનું સ્મરણ કરી લેવું જોઈએ.
લગ્ન, પાર્ટી કે ખૂશીના પ્રસંગે લાખો ફૂલોના કચ્ચરઘાણ, પ્રકૃતિ પ્રતિ ક્રુરતા છે. પૂજાના ફૂલ માટે રાત્રિના અંતિમ પ્રહરમાં કુદરતી રીતે ખરી પડેલા ફૂલોનો ઉપયોગ કરવા જાણાવાયું છે. જ્ઞાનીઓએ તો દ્રવ્ય પૂજા કરતા ભાવ પૂજાનું જ મહત્ત્વ બતાવ્યું
વિવેકપૂર્ણ ઉપયોગમાં સંયમ અને અચેતન તથા ચેતન જગતના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર અભિપ્રેત છે.
અધ્યાત્મના પાયા ઉપર રચાયેલ ભારતીય દર્શનો માને છે કે જગતની તમામ ચીજ વસ્તુઓનો મન ફાવે તેમ ઉપયોગ-ઉપભોગ કરવાનો મનુષ્યને અધિકાર નથી. જીવન જીવવા માટે અનિવાર્ય રીતે કેટલાક ભોગ ઉપભોગની જરૂર છે.
ભયાનક રીતે કુદરતી સંપતિ પાણી અને વૃક્ષોને ઓહિયા કરનારી સંસ્કૃતિનો આડેધડ વિકાસ થશે તો એ વિકૃતિમાં બદલી જશે જ. ભાવિ પેઢી માટે ઝાડને મ્યુઝિયમ પીસ કુદરતની કેટલીય વસ્તુઓ એન્ટીકપીસ, માત્ર ચિત્ર, શિલ્પ કે દંતકથા બની જશે.
– વિચારમંથન
=
ન ૪૭
=
