________________
ક્રોધ ઉઠે જે ઘર થકી, તે પહેલું ઘર બાળે
ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચાર કષાય, ખુબ જ સીફતથી આત્મઘરમાં પ્રવેશી અને આત્મગુણોની ચોરી કરી જાય છે. (જ્ઞાનીએ ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચાર કષાય ને આત્મગુણોને હરનાર ચોર કહ્યાં છે.) આ ચોર એટલાં બધાં કુશળ હોય છે કે એ આપણા ઘરમાં ચોરી કરીને ચાલ્યા જાય છે ત્યાં સુધી આપણને ખબર પણ પડતી નથી કે આપણે ત્યાં ચોરી થઈ ગઈ. આ કષાયો આત્માના ક્ષમા, નમ્રતા, સરળતા અને ઉદારતાના ગુણોની હાનિ કરે છે.
આ સંસાર જાણે દુર્ગુણોના કાંટાઓનું અડાબીડ જંગલ છે. આવા જંગલમાં સાવચેતીથી ન ચાલીએ તો કપડામાં કાંટા ભરાય, હાથ પગ કે શરીરના અન્ય ભાગમાં પણ કાંટા વાગે. સાવચેતીથી ચાલીએ તો આ કાંટાઓ આપણું કશું બગાડી શકતા નથી. પરંતુ જરા સરખી અસાવધાનીથી પગમાં વાગેલો એક કાંટો આપણી પીડાનું કારણ બની જાય છે.
ક્રોધ એ પગમાં વાગેલો એક એવો કાંટો છે કે એ આપણને તો પીડા આપે છે પરંતુ આપણી આસપાસનાને પીડા આપ્યા વગર રહેતો નથી.
સ્થાનાંગ સૂત્રમાં વીપ્રભુએ ક્રોધની ચાર સ્થિતિને ચાર અલગ અલગ ઉપમા આપી સ્પષ્ટ કરી છે.
ક્રોધની રેખા પર્વતપર પડેલી તીરાડ જેવી છે. પર્વત પર પડેલી તીરાડ જલદી પુરાતી નથી એમ ઉગ્ર સ્વભાવવાળી વ્યક્તીનો ક્રોધ શાંત થતો નથી. તેને પ્રેમ કરો ક્ષમા માગો તો પણ તેની ક્રોધાગ્નિ ઠરતી નથી. પરંતુ ક્રોધની આગ જ્વાળાની જેમ લબકારા માર્યા કરે છે. પોતે દાઝે છે અને અન્યને દઝાડે છે.
ભગવાન પાર્શ્વનાથના પૂર્વભવની વાત આપણે સૌ જાણીએ છીએ. કમઠનો જીવ ભગવાન પાર્શ્વનાથના મોટાભાઈ અને નાનાભાઈ, મરુભૂતિ પાર્શ્વનાથ. સાધારણ
વિચારમંથન
૪૯
