________________
પરંતુ ત્રીજી શ્રેણીના શ્રોતાઓ (પરિષદ) સર્વથા શાસ્ત્ર શ્રવણ કરવા અયોગ્ય છે. તેઓ શાસ્ત્રનો ખરો અર્થ-પરમાર્થ સમજી શકતા નથી. તેમજ તેઓ શાસ્ત્રજ્ઞાનથી સ્વયંનું તથા અન્યનું કાંઈ પણ હિત કરી શકતા નથી. બલ્ક, તે જ્ઞાનને અહિતકારી બનાવી દે છે.
કહેવાય છે કે વક્તા માટે શ્રોતા એજ આરાધ્યદેવ છે, પરંતુ આદર્શ શ્રોતા, જિજ્ઞાસુ શિસ્તપ્રિય અને વક્તાને આદર આપનારો હોય. ઉપદેશમાં પુનરૂક્તિનો દોષ બતાવનારો શ્રોતા સાચો શ્રોતા નથી. સામા જિજ્ઞાસુ અર્થીને તો એકની એક વાત રૂપાંતરે જેમ સાંભળવા મળે તેમ તેમ આનંદ થાય કેમ કે તેથી જ્ઞાન સુદઢ થાય અને શ્રદ્ધા વિકસિત થાય.
આ ચવાઈ ગયેલી વાત છે, કે ઘસીપીટી રેકોર્ડ કહી વાતને ફેંકી દેવાની નથી. તેના તત્ત્વ સૂત્ર કે સિદ્ધાંતમાંથી નવનીત ગ્રહણ કરવાનું છે. મૂળ એકની એક વાતમાંથી દરેક વખતે નવું મેળવી શકાય છે.
ઉપરછલ્લી વાતો કરી, મનોરંજન પીરસી તાળીઓથી વધાવાતા વક્તાને, પછી શ્રોતા પાસે એવી જ વાતો રજૂ કરવા પ્રોત્સાહન મળશે, શ્રોતાને ઊંડાણભરી, તત્ત્વની અને સચોટ વાતો સાંભળવી હશે તો તેની પાત્રતા પોતે કેળવવાની રહેશે આદર્શ અને જાગૃત શ્રોતા વક્તાના ચિંતનપ્રવાહની દિશા બદલી શકે છે.
મહાન વક્તા થવું હોય તો તેને પહેલાં આદર્શ શ્રોતા બનવું પડે. શ્રવણ કરે તે સાચો શ્રોતા, સહદય, સચેતસ અને સુશોતાને રૂંવાડે રૂંવાડે કાન પ્રગટે. હિમાલયમાં ભગવાન શંકરે રામકથા કહી તેની સહૃદય શ્રોતા તે પાર્વતી. વેદવ્યાસ સર્જિત શ્રીમદ્ ભાગવત, પરમહંસ શિરોમણિ શુકદેવજીએ સંભળાવી તેના સુજ્ઞ શ્રોતા તે રાજા પરીક્ષિત ગૌતમ પૃચ્છા દ્વારા ભગવાન મહાવીરની વાણીને પોતાના અંતરમાં ઝીલી અધ્યાત્મ જગતને ઉજાળનાર, જિજ્ઞાસુ શ્રોતા ગણધર ગૌતમને વંદન !
| વિચારમંથન
૧૫૩
