________________
કેટલાંક શ્રોતાઓ કપડાંની ઢીંગલી જેવા હોય છે. કપડાંની ઢીંગલીને થોડા કલાક પાણીમાં નાખશું તો તે આખીને આખી અંદર ભીની થઇ જશે. પરંતુ બહાર થોડો સમય તડકામાં રહેતા પાછી સુકાઇ જશે. આવા શ્રોતા ઉપર ઉપદેશ કે સારી વાતોની અસર થોડો સમય રહે છે પરંતુ દુનિયાદારીના તાપથી ટૂંક સમયમાં તે ઉપદેશની અસરમાંથી બહાર આવી જાય છે. તેના જીવનમાં કોઇ લાંબા ગાળાનો પ્રભાવ જોવા મળતો નથી.
ત્રીજા પ્રકારના શ્રોતા સાકરના પતાસા જેવા હોય છે. પાણીમાં નાખતાની સાથે પતાસાનું અસ્તિત્વ પાણીમાં નામશેષ થઇ જાય તેમ, આવા શ્રોતા વાણીની ધારામાં પોતાના સમગ્ર અસ્તિત્વનો વિલય કરે છે.
શ્રોતાના ત્રણ પ્રકાર છે :
(૧) જાણિયા (જ્ઞાયિકા) : તત્ત્વજિજ્ઞાસુ, ગુણજ્ઞ, બુદ્ધિમાન, શ્રદ્ધાવાન, આત્માન્વેષી, ગુણોને ગ્રહણ કરીને દોષોને છોડી દે તેવા તથા હંસ સમાન સહજ સ્વભાવવાળા શ્રોતા પ્રથમ જ્ઞાયિકા-સમજદાર પરિષદમાં આવે છે.
(૨) અજ્ઞાયિકા : જેઓ અબુધ બાળકની જેમ સરળ હૃદયના હોય છે તેઓ કોઇ પણ પ્રકારના મત મતાંતરથી દૂર હોય છે. તેઓ હીરાની ખાણમાંથી નીકળેલા અણઘડ હીરા જેવા હોય છે. તેને હીરાઘસુ ઇચ્છે તેવા નિત નવા ઘાટ આપે છે. તેવી રીતે આવા શ્રોતાઓને આચાર્યનો ઉપદેશ અંતરમાં ઊતરી જાય છે, તેઓ ગુણવાન, સન્માર્ગગામી, સંયમી, વ્રતી, વિદ્વાન, તપસ્વી બની શકે છે. આવા સરળ સ્વચ્છ હૃદયના અબોધ શ્રોતા અજ્ઞાયિકા-અજાણ પરિષદમાં આવે છે.
(૩) દુર્વિદગ્ધા : જેમ ગામડાનો કોઇ અજ્ઞાની પંડિત શાસ્ત્રોક્ત જ્ઞાન ધરાવતો નથી પરન્તુ સ્વયંને મહાપંડિત, જ્ઞાની સમજે છે તથા અનાદર તથા અપમાનના ભયથી જ્ઞાની પંડિત પાસેથી જ્ઞાન ગ્રહણ કરતો નથી. તેવા શ્રોતાઓ વાયુ ભરેલી મશક જેવા ખાલી હોય છે. આવા અભિમાની, અવિનીત, દુરાગ્રહી, ખોટી મનમાની કરનારા પંડિત શ્રોતાઓની ગણતરી ત્રીજી દુર્વિદગ્ધા પરિષદમાં આવે છે. પ્રથમ અને બીજી શ્રેણીના શ્રોતાઓ (પરિષદ) શાસ્ત્ર શ્રવણ કરવા માટે યોગ્ય છે.
૧૫૨
વિચારમંથન
