________________
ગાંધીજીએ પોતાના જીવનમાં સર્વધર્મસમભાવને આત્મસાત કરેલો. શ્રીમદ્જીના જીવન વ્યવહાર થી, જૈનોના મહાવ્રત અપરિગ્રહની એટલી પ્રબળ અસર ગાંધીજી પર પડી કે તેઓ દઢપણે માનતા થયાં કે સત્યશોધક, અહિંસાવાદી, પરિગ્રહ ન કરી શકે. જીવનના દરેક સ્તરે ગાંધીજીએ અપરિગ્રહવ્રતની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કરી અને આ શ્રદ્ધા જ્યારે ઐચ્છિક ગરીબાઈ વ્રતમાં પરિણમી ત્યારે એ વિચારધારાએ સમગ્રરાષ્ટ્રને સમાજવાદનો આદર્શ આપ્યો.
બ્રહ્મચર્ય અને સાધનશુદ્ધિના વિચારોની અસર પણ ગાંધીજીના જીવનમાં જોવા મળે છે. રાજકરણ અને સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામના વિવિધ પ્રસંગોમાં તેમની અનેકાંત દષ્ટિનાં દર્શન થયા વિના રહેતા નથી. દરેક વ્યક્તિ, સાથે કામ કરવાવાળી હોય કે સામા પક્ષની હોય, તેના મતને લક્ષમાં લેવો ધીરજપૂર્વક તેનું ચિંતન કરવું, તે અભિગમમાં પરમત સહિષ્ણુતાના સિદ્ધાંતને સ્વીકારતો જોવા મળે છે. જૈનદર્શનની સૂક્ષ્મ અને ઊંડી અહિંસા ગાંધીજીએ આત્મસાત કરી શ્રીમદ્જીએ જૈન કર્મયોગમાં મૂર્તિમંત કરીને ચરિતાર્થ કરી. આમ ગાંધીજીના સમગ્ર જીવનમાં જૈનધર્મ-વિચારધારા અને જૈનસંતોની વ્યાપક અને પ્રબળ અસર જોવા મળે છે.
= વિચારમંથન
૧૬૫
