________________
કરતાં ધર્મસ્થાનકો અને મંદિરોના નિર્માણની પ્રવૃત્તિ જરૂર સત્ત્વશીલ ગણાય. પરંતુ તેમાં આસક્તિ ન હોય તો, અનાસક્ત ભાવ જ પ્રવૃત્તિની સાથે વૃત્તિને બદલી શકે અને અનાસક્તિને મા જ મુક્તિની યાત્રા કરી શકાય.
જીવનની અંતિમ ક્ષણે ભગવાન મહાવીરે પોતાના પ્રિય શિષ્ય ગૌતમને દૂર મોકલી અળગો કર્યો, અનાસક્ત ભાવ ઉજાગર કરવાની ભાવનાથી પ્રભુએ આમ કર્યું ને તેના પરિણામે જ ગણધરગૌતમ કેવલ્યના અધિકારી બન્યા.
એક સંતે તેના ભક્તજનને કહ્યું તમને ચા-તમાકુનું વ્યસન છે તે સારું નથી તેને છોડી દો. થોડા દિવસ પછી પેલો ભજ્જન સંતના દર્શને આવ્યો ને કહ્યું બાપજી ચા-તમાકુ છોડી દીધો છે, સંત કહે સારું કર્યું પણ દિવસમાં ચા-તમાકુ યાદ આવે ત્યારે શું કરો? ચા યાદ આવે ત્યારે કોફી પી લઉ અને તમાકુ યાદ આવે ત્યારે ગુટકા ખાઈ લઉં! પ્રવૃત્તિ બદલી વૃત્તિ નહી.
એક મુનિની પ્રેરણાથી શિક્ષણસંકુલની સ્થાપના થઈ. મુનિના દસ વર્ષના પ્રચંડ પુરુષાર્થ બાદ સંસ્થા એક આદર્શ સંસ્કારધામ બની. કેટલીક સૈદ્ધાંતિક બાબતોમાં સંચાલકો અને ટ્રસ્ટીઓ સાથે એ જૈનમુનિને મતભેદ થયો. મુનિનું આર્તધ્યાન જોઈ તેમના ગુરુએ કહ્યું કે આ સંસ્થામાં તું આસક્ત થયો છે. તારું આર્તધ્યાન, રૌદ્રધ્યાન તરફ ઝડપથી જઈ રહ્યું છે. આ સંજોગોમાં તું મૃત્યુ પામે તો આ શિક્ષણસંકુલમાં સાપ તરીકે જ જન્મ. મુનિને ઝટકો લાગ્યો, પોતાની વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ પર નિરિક્ષણ કર્યું. આલોચના કરી આખી રાતના મનોમંથન બાદ ચિત્તમાંથી પહેલા સંસ્થાને અને તેના સંચાલકોને દૂર કર્યા. વહેલી સવારે સંસ્થાના સ્થાનકમાંથી વિહાર કર્યો. મુનિની જાગૃત ચેતનાના સમ્યક્ પરાક્રમે અહીં પ્રવૃત્તિ સાથે વૃત્તિ બદલાઈ ગઈ. સંસ્થામાંથી મુનિનું મહાભિનિષ્ક્રમણ નિજી સંયમજીવનનો મર્યાદા મહોત્સવ હતો.
અનાસક્તિના સંદર્ભે આ. મહાપ્રજ્ઞજીએ એક સુંદર દૃષ્ટાંત આપ્યું છે. નગરમાં એક સન્યાસી આવ્યા, સન્યાસીની જીવનચર્યા જોઈ રાજાએ સન્યાસી બનવાનું નક્કી કર્યું. રાજપાટ વૈભવ છોડી રાજા સન્યાસી પાસે આવ્યા અને કહ્યું કે મને સન્યસ્ત દીક્ષા આપો.
વિચારમંથન
– ૯૧
F
