________________
પશ્ચિમની યાંત્રિક અર્થવ્યવસ્થામાં હિંસા, શોષણ અને અન્યાય પાપમાં રહેલા છે. હિંસા શોષણ અને અન્યાય આચર્યા વિના આ અર્થ વ્યવસ્થાની હસ્તી જ કલ્પી શકાતી નથી. ભયંકર ઉપભોક્તાવાદ, પશુનાશ અને કુદરતી સંપત્તિનું શોષણ અને સંહાર યંત્રોની મદદથી વિશ્વ સંપત્તિનું શોષણ કરવાનો ઉપક્રમ પશ્ચિમની યાંત્રિક અર્થવ્યવસ્થામાં અભિપ્રેત છે.
યાંત્રિક અર્થવ્યવસ્થામાં ગૌવંશને કોઈ સ્થાન નથી, સિવાય કે તેને મારીને ખાઈ જવું, તેમને માટે ગાય એ માત્ર તેના દૂધનું શોષણ કરવાનું સાધન છે. ઓછામાં ઓછા સમયમાં ગાયનું વધુમાં વધુ દૂધ ખેંચી લઈને, પછી તેને મારીને ખાઈ જવી તે સિવાય તેમના માટે ગાયોનો બીજો કોઈ ઉપયોગ નથી.
ધર્મ, અર્થ કામ અને મોક્ષને સંસ્કૃતિના ચાર પાયા ગણનાર પ્રાચીન ભારતના પૂર્વાચાર્યોએ અર્થશાસ્ત્રને ન્યાય સંપન્ન વૈભવનો પવિત્ર ખ્યાલ આપ્યો છે. જ્યાં દરેક વહેવાર કે યોજનાને માત્ર આર્થિક લાભથી મૂલવવાની વાત નથી પરંતુ અહીં દરેક સંયોગોને ધ્યાનમાં લેવાની ભાવના અભિપ્રેત છે.
ગાયના સંવર્ધન અને પાલનમાં અર્થવ્યવસ્થા, આરોગ્ય, પર્યાવરણ, કૃષિ ઉપરાંત ધર્મ અનુકંપા અને જીવદયાના વિચારને પણ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે.
આ દેશમાં ગાય મારવા માટે નથી પણ પૂજવા માટે છે. કારણકે હિંદુ પ્રજાનું અસ્તિત્વ જ ગાય ઉપર છે. હિંદુ સંસ્કૃતિ નદીઓનાકિનારે, સરિતાનાસંગમે, તળાવ, સરોવર કે જંગલની નજીક પ્રગટી છે. હિંદુ અર્થ વ્યવસ્થા તેની ફળદ્રુપ જમીનમાંથી પ્રગટી છે. હિંદુ વ્યવસ્થા ગાયમાં ઓતપ્રોત થઈ ગઈ હતી. ગોરક્ષા કર્યા વિના વનરક્ષા ભૂરક્ષા કે જલરક્ષા શક્ય નથી.
પ્રાચીન ભારત માટે કહેવાતું કે તે દૂધ-ઘીની નદીના વહેવાવાળો પ્રદેશ છે. અર્થ એ કે દૂધ-ઘીની છત હતી. ગાય ભેંસ વધુ દુધ દેવાવાળા પશુ હતા. તેથી ઘીની છત હતી. પશુઓનું માનવો કુટુંબના સભ્યરૂપે પાલન કરતાં.
= વિચારમંથન
૧૨૩.
