________________
-
-
-
એકદંડિયા મહેલમાં નિવાસ કરતો માણસ
શ્રીલંકામાં પોતાના દેદિપ્યમાન મહાલયના વિશાળ શયનખંડમાં સુબ્ધ રાવણ અંજપામાં આંટા મારે છે. નિદ્રા તેની વેરણ થઈ છે. મંદોદરી ઊઠી અને કહે છે નાથ શીતળ સુગંધી મલયાનિલ, ચાંદની રાત છતાં આપને શેની પીડા છે ? શું મારા પતિવ્રતા વ્રતમાં કાંઈ ક્ષતિ છે, મારા સૌંદર્ય કે પ્રેમમાં આપને કાંઈ ઉણપ લાગે છે જેથી આપ સીતાના વિરહમાં દુઃખી છો ? રાવણ કહે છે, હે રાણી ! મને હવે ખાત્રી થઈ ગઈ છે કે સીતા એક સતી સ્ત્રી છે એ જીવતી હશે ત્યાં સુધી તે પોતાનો દેહ કદી પર પુરુષને સોંપશે નહિ. તો એવી સતી સ્ત્રીને આપે શા માટે અશોકવનમાં કેદ કરી રાખી છે ? સ્વામી મુક્ત કરી દો એને મંદોદરી એ વ્યથા વ્યક્ત કરી.
હું કોણ ? હું લંકેશ, રાવણ કદી પરાજ્ય સ્વીકારે નહીં, રામ-લક્ષ્મણને યુદ્ધમાં પરાસ્ત કરી અને રામને તેની સીતા હું દાનમાં આપી દઈશ ને જગતમાં મારો ડંકો વાગી જશે, રાવણે હુંકાર કર્યો ને આમ અહંકારની એક વિકરાળ છાયામાં રાવણના સેંકડો ગુણોનું દફન થયું અને એક માત્ર અહંકાર તેના કફનનું કારણ બન્યો.
અહમ્ અશાંતિનો જનક છે, અહનો શ્વાસ દ્વેષ છે, ઉચ્છવાસ પૂર્વગ્રહ છે દંભ એની સહચરી અને વિનમ્રતા એનો ઢોંગ છે.
અહંકાર એટલે estimation of self by self પોતાના વિશે પોતાનો ઉચ્ચ અભિપ્રાય અહંભાવીમાણસ અંદરથી ખાલીખમ, સહજ આનંદથી વંચિત, નિખાલસતાથી સર્વને હળીમળી ન શકે તેથી તેને મિત્રો પણ ના હોય. તે એક દંડિયા મહેલ (VORY TOWER) માં નિવાસ કરતો માણસ છે. મધુર, ખિલખિલાટ મુક્ત હાસ્યથી તેની જીવનધારા વંચિત હોય જેથી ગ્રંથિઓ, ગોલબ્લેડર અને આર્થરાઈટીસના રોગોથી પીડાવાની તેને વધુ શક્યતા હોય. રાવણને દસ માથાં હતાં પણ અહંકારને તો હજાર માથાં છે. અહં વજનદાર કાળમીંઢ પથ્થર જેવો કષાય છે. સત્તા, સંપત્તિ, સૌંદર્ય સામર્થ્ય અને જ્ઞાનના સ્થાનોમાં અહંકાર ખૂબ જ સિક્તથી સરકી જાય છે. આવા અહંકારને જીતવાની ચાવી યુગપુરુષ શ્રીમદ્રાજચંદ્ર એક ગાથામાં આપી છે. “માનાદિક શત્રુ મહા, નિજદે ન મરાય”
વિચારમંથન
૧૪૯
