________________
સન્યાસીએ રાજાને દીક્ષા આપી. રાજા તો જંગલમાં કુટીર બનાવી રહેવા લાગ્યા. રાજાને દીક્ષા આપનાર ગુરુ અન્યત્ર ચાલી ગયા. સન્યાસી બનેલા રાજા માત્ર કુટીરને સ્વચ્છ સુઘડ જ નથી રાખતાં ધીરે ધીરે કુટીરને વિશાળ બનાવે છે. વિવિધ વૃક્ષોના રંગીન લાકડાઓની કલાકૃતિ બનાવી, વાંસની કમાનો બનાવી તેને શણગારે છે. વિવિધ રંગીન ફૂલો અને પર્ણોથી કુટીરનું સુશોભન કરે છે. કુટીરના વિશાળ આંગણામાં કેટલાંક પશુ પંખીને પાળે છે.
એક વર્ષ પછી રાજાને દીક્ષા આપનાર સન્યાસી ગુરુ તે જંગલના રસ્તા પરથી પસાર થઈ રહ્યા હતા. રાજાએ ગુરુ સન્યાસીને પોતાની કુટીરમાં પધારવા આમંત્રણ આપ્યું. રાજાએ કુટીર, આંગણ, પશુ પંખી અને સુશોભનો બતાવી પૂછ્યું,
ગુરુજી મારી કુટીર કેવી લાગી?
ગુરુજીએ કહ્યું કુટીર તો મહેલ જેવી સોહાય છે. ગુરુ દ્વારા કુટીરના વખાણ સાંભળી સન્યસ્ત થયેલા રાજાના મુખ પર અહં અને ખુશીના ભાવ જોઈ ગુરુ વિચારે છે.
રાજા મહેલમાંથી તો બહાર નીકળી ગયા પરંતુ રાજામાંથી મહેલ નથી ગયો. ચિત્તમાં મહેલ મોજુદ જ છે. ગુરુ કહે,
પહેલાં, મહેલ અને રાજ્યનો વિસ્તાર અને શણગાર કરતાં હતાં, હવે કુટિરનો.પહેલા મહેલ, રાણી, કુંવરો, સેવકો પ્રત્યે મોહ હતો હવે કુટિર, ફૂલ, ઝાડ, પાન, પશુ- પંખી પ્રત્યે મોહ, આમાં પરિગ્રહ પ્રત્યેની આસક્તિ કેમ છૂટશે? પ્રવૃત્તિ જરૂર બદલાઈ વૃત્તિ નથી બદલાઈ. રાજામાંથી રાજર્ષિ થવું હોય તો પ્રવૃત્તિ સાથે વૃત્તિને બદલવી પડશે.સન્યાસી બનેલ રાજા પ્રમાદ અને મોહની નિદ્રાથી જાગૃત થયા. પશુપંખી ફૂલ ઝાડ અને કુટીરનો ત્યાગ કરી અન્ય સ્થળે ચાલી ગયા.પૂર્વે સન્યાસી થવા સમગ્ર સામ્રાજ્યનો અને વૈભવનો ત્યાગ કર્યો હતો તે ત્યાગ કરતાં જંગલની આ કુટીરનો ત્યાગ મહાન હતો, કારણ આ ત્યાગમાં ચિત્તવૃત્તિમાંથી આસક્તિનો ત્યાગ અભિપ્રેત હતો. અહીં પ્રવૃત્તિની સાથે વૃત્તિ બદલાઈ હતી. કુટીરમાંથી અન્યત્ર જંગલ તરફ જતી સન્યાસીની યાત્રા અનાસક્તિના માર્ગે મુક્તિની યાત્રા હતી.
૯૨
વિચારમંથન
