________________
ચાલવાથી શરીર છોલાઈ જવાથી પીડા થવા છતાં તે તૃણ પરીષહ સહનારા સાધક મુનિ ગ્રીષ્મ-શરદઋતુ કે પ્રકૃતિની નિંદા કરતાં નથી પરંતુ પોતાના વેદનીય કર્મનો ઉદય માની, સમતા સમભાવમાં રહે છે.
પ્રકૃતિ જગતના સિદ્ધાંતો સર્વોપરી છે. પ્રકૃતિના નિયમો અર્થસભર છે. માનવીનું મન ક્યારેક અવળા વિચારે ચઢે છે.
એક વ્યક્તિ પ્રવાસ કરી રહ્યો હતો. નદી કિનારે આંબાનું વૃક્ષ જોઈ વિશ્રામ કરવાનું મન થયું. નદીનું શીતળ જળ પી આમ્રકુંજની છાયામાં આડો પડ્યો. વિચારે છે કે કુદરત કેવી અવળચંડી છે. આવા મોટા ઘેઘૂર આંબાને નાની નાની કેરી અને સામે નદીકિનારે ફેલાયેલી નાનકડી વેલને કલિંગર-તરબૂચનું મસમોટું ફળ. પ્રકૃતિને ભાંડતો ભાંડતો સુઈ ગયો. પવનના એક ઝાપટે આંબામાંથી એક કેરી પ્રવાસીના કપાળ પર પડી. નિદ્રામાંથી વ્યાકુળતા સાથે સફાળો બેઠા થયો. વિચારનો એક ઝબકારો થયો, પ્રકૃતિએ આંબાને કલિંગર જેવું મોટું ફળ આપ્યું હોત તો આજે મારા માથાનું શું થાત?
સમગ્ર જીવસૃષ્ટિ માટે પ્રકૃતિના નિયમો કલ્યાણકારી છે. પ્રકૃતિના નિયમોમાં દાર્શનિક કર્મવિજ્ઞાનનું ગણિત અભિપ્રેત છે.
એક અણુથી લઈને સમગ્ર બ્રહ્માંડ સુધી પ્રકૃતિ કોઈને કોઈ સિદ્ધાંતોથી જોડાયેલી છે.
ખેતરમાં વાવણી સમયે એક લાખ બાજરાના દાણા વાવવામાં આવ્યા તેની સાથે એક જુવારનો દાણો પણ વવાઈ ગયો, તો બાજરો વાવ્યો ત્યાં બાજરાનો છોડ થશે પણ જ્યાં જુવારનો એક દાણો વવાઈ ગયો છે ત્યાં બાજરાનો છોડ નહીં થાય. જુવારનો જ થશે. પ્રકૃતિ નિયમ પ્રમાણે અચૂક અટળ ફળ આપતી રહે છે.
પુરુષ અને પ્રકૃતિને ઈશ્વરના અંશો ગણ્યા છે. માટે જીવનની ૠતુનું પ્રકૃતિ સાથે સામંજસ્ય રચાવું જોઈએ.
વિચારમંથન
૯૫
