________________
વાતમાં બન્નેને ઝગડો થયો. કમઠે વેરનીગાંઠ બાંધી લીધી મરુભૂતિ એ વારંવાર ક્ષમા માગી વિનયપૂર્વક પ્રેમપૂર્વક વર્તાવ કર્યો છતાં કમઠે ક્ષમા ન જ આપી. આ પરંપરા પાર્શ્વનાથ મોક્ષગામી બન્યા ત્યાં સુધી ચાલી ક્રોધીનો વિવેક લુપ્ત થાય, તેના લોહિમાં જાણે વિષ ભળી જાય આવો ક્રોધ ૧૨ માસ ટકે તો અનંતાનુબંધી ક્રોધની શ્રેણીમાં આવી જાય.
ક્રોધની બીજી સ્થિતિ પૃથ્વી પર પડેલી તીરાડ જેવી છે. આ સ્થિતિમાં થોડુ ચિંતન, થોડો વિવેક જાગૃત હોય છે. અમાસની ઘોર અંધારી રાતમાં જાણે એક નાનકડા કોડિયાનો ઉજાસ, વેરાન ભૂમિમાં પડેલી તિરાડ. જાણે પાણી વિનાની મા પૃથ્વીની ફાટેલી સ્થિતિ. ક્ષમા અને પ્રેમની અમીવર્ષા જ વસુંધરાની આવી સ્થિતિ બદલી શકે.
ક્રોધી વ્યક્તિ કટુવાણીથી બીજા પર પ્રહાર કરે ત્યારે જાણે એનું હૃદય ફાટી જાય વિવેકહીન ક્રોધી વચન “મહાભારત સર્જી શકે.
ક્રોધી વ્યક્તિના ભયંકર વચનો રાક્ષસી વ્યવહાર, પ્રેમની અખંડ ધરાના ટુકડે ટુકડા કરી નાખે.
પહેલી અને બીજી સ્થિતિના ક્રોધીને ગીતાની ભાષામાં તમોગુણી કહેવાય. સપુરુષ, સંત સમાગમ સ્વાધ્યાય કે પૂર્વ ભવનું સ્મરણ જ આ ક્રોધનો પ્રભાવ ઓછો કરાવી શકે. આવી ક્રોધી વ્યક્તિના જીવનમાં વ્રતનિયમ ધારણાને પ્રવેશ નથી હોતો. અવંતી બને છે અણફલાઉ ભૂમિમાં જેમ બીજ ઉગતું નથી તેમ ક્રોધીના હૃદયમાં ત્યાગ નિયમની ભાવના જાગૃત થતી નથી. ક્રોધ કરવાવાળા આવા જીવને અપ્રત્યાખાની કહેવાય. આવી ક્રોધની અવસ્થામાં જીવ મૃત્યુ પામે તો તિર્યંચગતિને પ્રાપ્ત કરે છે. આવો જીવ સમકિતને સ્પર્શ તો કરી શકે પરંતુ શ્રાવકધર્મની આરાધના કરી શકે નહિ. જીવ એક મહિનાથી વધુ સમય આવા ક્રોધના પરિણામમાં રહેતો અપ્રત્યાખ્યાનીની શ્રેણીમાં આવી જાય છે.
ને વિચારમંથન F
