________________
દૂધ, દહીં, ઘી, તેલ, ગોળ, સાકર જેવા દ્રવ્યોને “વિગઈ' કહે છે. વિગઈ એટલે શરીરમાં વિકૃતિ જન્માવી શકે તેવા પદાર્થો. આ વિગઈનો અત્યંત મર્યાદિત ઉપયોગ. વિજાતીય વ્યક્તિ સાથે નજર મિલાવી મુખ દર્શન ટાળવું અને એકાંતને સર્વથા નિવારવાની સાધુપણાના પાલન માટે આવશ્યકતા બતાવી
જૈનદર્શનમાં શિથિલતાની દષ્ટિએ પાંચ પ્રકારના સાધુઓને અવનદનીય કહ્યા છે “પાસસ્થા” (પાર્શ્વસ્ય) એટલે જેઓ આત્મામાં નહીં પણ આત્માની બાજુમાં, બહાર રહે છે. “અવસગ્ન' એટલે આચાર પાલનમાં શિથિલ “કુશીલ” એટલે ખરાબ આચરણવાળા. “સંસક્ત” સારા નરસા મિશ્ર ગુણોવાળા “યથા છંદ' સ્વચ્છંદ-ગુરુની આજ્ઞામાં ન રહેનાર આ પાંચ પ્રકારના સાધુ વંદનને પાત્ર નથી.
જો કોઈ સાધુ ઉદંડ બને, વારંવાર સમજાવવા તક આપવા છતાં ચારિત્ર્યમાં સ્થિર ન થાય તો તેને દીક્ષા છોડાવવી જ જોઈએ. સુપાત્રને દીક્ષા આપવામાં જેટલો લાભ છે તેથી પણ વધુ લાભ અપાત્ર કે કુપાત્ર બની ગયેલાને દીક્ષા છોડાવવામાં છે. શ્રમણસંસ્થાની વૃદ્ધિ થાય તેના કરતાં શુદ્ધિ થાય તેમાં વધુ લાભ છે.
સારી વાકછટા અને પ્રતિભાસંપન્ન સાધુ વિચારે કે આ સંપ્રદાયમાં રહી સમાચારી કે સાંપ્રદાયિક મર્યાદાઓને કારણે લોકહીત કે ધર્મ પ્રચાર માટે દેશ-વિદેશમાં હું મારી શક્તિનો ઉપયોગ નહીં કરી શકું. દીક્ષાત્યાગ કર્યા પછી ગૃહસ્થ જીવનમાં રહી આ શક્તિઓનો ખૂબ જ સારી રીતે ઉપયોગ કરી શકીશ માટે દીક્ષાત્યાગી સંસાર પ્રવેશ કરે છે. પરંતુ સ્વઆત્મહિતના ભોગે લોકહિતની પ્રવૃત્તિને જૈન દર્શને કદી સ્વીકૃતિ આપી નથી.
આવશ્યકસૂત્રના “વાવન્ન કુદંસણ વજ્જણા” આ શબ્દોનો સંકેત શું છે? જ્ઞાન-દર્શ–ચારિત્ર્યને પામીને ભ્રષ્ટ થયા હોય તેનો તેમજ ખોટા માર્ગને (પાપ કરીને ધર્મ) માનનારાઓનો ત્યાગ કરવો.
આપણે અહીં પાપપુણ્યની વ્યાખ્યામાં કે સૂક્ષ્મ ચર્ચામાં નહીં ઉતરીએ પરંતુ
| વિચારમંથન |
४०
