________________
સંયમમાં રહી સાધુપણાનું પાલન કરનાર પંચ મહાવ્રતધારી સંત-સતીની તુલના, વક્તા, વિદ્વાન, સેવક કે ધર્મપ્રચારક સાથે કરી શકાય નહીં.
જૈન ધર્મ આચારપ્રધાન ધર્મ છે. પ્રચાર કરતાં આચરણના પ્રભાવને વધુ પ્રધાનતા આપે છે.
વળી કોઈ મુનિ કોઈપણ કારણસર સાધુપણું છોડી સંસાપ્રવેશ કરે ત્યારે તેમના આ પગલાને નૈતિક હિંમતમાં ખતવી પ્રશંસા કરીએ ત્યારે સાથે સાથે તેને પ્રાયશ્ચિત કરવાની પ્રેરણા આપવી જોઈએ અને તેમનાં પગલાંથી ધર્મશાસન સમાજ અને સંઘમાં શું પ્રત્યાઘાત પડ્યા, તે વિષે પણ વિચારવું જોઈએ. સમાજે આવી વ્યક્તિ પ્રત્યે ધૃણાથી ન જોતા માનવીય દૃષ્ટિકોણ રાખવો જરૂરી છે.
આવા પ્રસંગોથી જ યુવાવર્ગ ધર્મથી વિમુખ થતો જાય છે તે વાત પણ ગંભીરતાથી વિચારવી ઘટે. આવા સાધુઓ, સાંપ્રત વૈજ્ઞાનિક શોધોના કલ્યાણકારક ઉપયોગ દેશ-વિદેશમાં ધર્મ પ્રચાર, માનવસેવા વગેરેની વાતો સાંપ્રદાયિક મર્યાદાઓના સંદર્ભે કરે છે. ત્યારે તેણે ભગવાન મહાવીરના આત્માએ મરીચિના ભવમાં કરેલા વિધાનોનું સ્મરણ કરવું જોઈએ.
મરીચિના ભવમાં ભગવાન મહાવીર જૈન, ધર્મના કઠીન વ્રત નિયમો ન પાળી શકતા, જેનદીક્ષાનો ત્યાગ કરી પગમાં ચાખડી, ભગવાં વસ્ત્રો અને દંડ ધારણ કરી ભગવાન ઋષભદેવની પર્ષદા બહાર બેસે છે. આ ત્રિદંડી સાધુ પાસે કોઈ દીક્ષિત થવા કે ઉપદેશ સાંભળવા આવે ત્યારે તે પ્રથમ તો એમ જ કહે છે કે “પાળવા જેવો તો આ ભગવાન ઋષભદેવનો જ ધર્મ છે કઠીન છે છતાંય એ જ સાચો મોક્ષમાર્ગ છે.” એમ કહી પોતાની મર્યાદાઓનો સ્વીકાર કરે છે પરંતુ એક વખત નિમિત્ત મળતા તેવો ઢીલા પડી ગયા. તેઓને જ્યારે કપિલમુનિ પૂછે છે, “શું ત્યાં ધર્મ છે, અને તમારે ત્યાં ધર્મ નથી?” ત્યારે તેઓ કહે છે, “અહીં પણ ધર્મ છે અને ત્યાં પણ ધર્મ છે. આ ઉસૂત્રપ્રરૂપણાને કારણે તેઓનું સંસારભવભ્રમણ વધી ગયું માટે જે સંયમ છોડી સંસારમાં પુનઃ પ્રવેશ કરે તે દરેક વ્યક્તિએ પોતાની મર્યાદાનો સ્વીકાર કરી સાચા સંયમપંથ, વીતરાગમાર્ગની અનુમોદના કરવી એ જ ખરી નૈતિકતા છે.
= વિચારમંથન |
