________________
પરિભોગ એટલે એક વસ્તુ વારંવાર વાપરવી. દા.ત. કપડા, પલંગ, મોટરકાર વિ. જ્યારે પરિભોગ અને ઉપભોગ પરિભોગમાં જો સંયમ અને વિવેક અભિપ્રેત હોય તો તે ઉપયોગ બની જાય છે.
ભોગ ઉપભોગ કે ઉપયોગનો સંપૂર્ણ ત્યાગ એ વિશુધ્ધ આત્મસ્વરૂપનો સ્વભાવ છે, શુધ્ધાત્માને ભોગ ઉપભોગ જરૂર નથી. સંસારમાં રહેલા આપણાં કર્માધીન જીવને ભોગ-ઉપભોગ વિના ચાલતું નથી.
સંપૂર્ણ ભોગ-ઉપભોગ કે ઉપયોગ વિહિન દશા તે પ્રકૃતિ છે. એટલે આત્માનો સ્વભાવ છે. વિવેક સહ, સંયમ પૂર્વક ભોગ-ઉપભોગ ઉપયોગ તે સંસ્કૃતિ અને વિવેકહિન બેફામ ભોગ કે ઉપભોગ એ વિકૃતિ છે.
પ્રકૃતિએ આપેલી તમામ સંપતિ એ કોઇ એકલાની માલિકીની નથી. સમગ્ર સૃષ્ટિ માલીકોની છે. કોઇ પણ વ્યક્તિને આ કુદરતી સંપતીનો બેફામ દુરુપયોગ કરવાનો અધિકાર નથી. વળી અગ્નિ, વાયુ, પાણી, પૃથ્વી અને વનસ્પતિમાં પણ જીવ છે. વિવેકહીન બેફામ ભોગ-ઉપભોગથી આ જીવોની વિરાધના કે હિંસા થશે.
પ્રકૃતિના કોઈ પણ ઘટકનો બેફામ વિવેકહીન ઉપયોગ પર્યાવરણ અસંતુલન પેદા કરે છે. અતિવૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, ભયંકર વાયુચક્રો, કે ભૂકંપ જેવી કુદરતી આપતોને નોતરે છે.
પશ્ચિમની યંત્રવાદની સંસ્કૃતિ બેફામ ભોગ અને ઉપભોગલક્ષી સંસ્કૃતિ છે. વધુ વાપરો, વધુ અને વિવિધ ખાઓ, વધુ ઉત્પાદન કરો એ ઉત્પાદન વધારવા નવી શોધો કરો.
શોષણ, હિંસા, પરિગ્રહ અને સામ્રાજ્યવાદ ભોગાલક્ષી સંસ્કૃતિની નિપજ છે. ઉપભોક્તાવાદની વિકૃત વિચારધારાએ તનમનના કેટલાય રોગોને નોતર્યા છે અને જીવસૃષ્ટિને અશાંત કરી છે.
૪૪
વિચારમંથન
