Book Title: Stree Nirvan Kevalibhukti Prakarane Tika
Author(s): Shaktayanacharya, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Previous | Next

Page 22
________________ श्रीशंखेश्वरपार्श्वनाथाय नमः। आचार्यमहाराजश्रीमद्विजयसिद्धिसूरीश्वरजीसद्गुरुदेवेभ्यो नमः । आचार्यमहाराजश्रीमद्विजयमेघसूरीश्वरजीसद्गुरुदेवेभ्यो नमः । सद्गुरुदेवमुनिराजश्रीभुवनविजयजीपादपद्मेभ्यो नमः । प्रास्ताविक किञ्चित् परमकृपालोः परमात्मनः सद्गुरुदेवानां च कृपया शाकटायनाचार्यविरचितः स्वोपज्ञवृत्तियुतः स्त्रीनिर्वाणप्रकरण-केवलिभुक्तिप्रकरणात्मकोऽयं ग्रन्थो विदुषां पुरत उपन्यस्यते। विषयः जनेषु विप्रतिपत्तिद्वयम् - स्त्रियो निर्वाणं गन्तुमर्हन्ति केवलिनश्च कवलाहारं कुर्वत इति श्वेताम्बरजैनाः, स्त्रियो निर्वाणं गन्तुं नाहन्ति केवलिनश्च कवलाहारं नैव कुर्वत इति दिगम्बरजैना:। श्वेताम्बराणां दिगम्बराणां च मध्येऽयं विवादश्चिरात् - प्रायो वर्षाणां सहस्रद्वयात्-प्रचलति। किन्तु प्राचीन समये यापनीयाभिधा अपि जैनमुनय आसन् ये त्रिस्थानदोषरहितानां साधूनां वस्त्रग्रहणनिषेधेऽपि त्रिस्थानपतितानां साधूनां वस्त्रग्रहणमन्वमन्यन्त, द्दश्यतां पृ० २१-२२ । स्त्रीणां तु सर्वासामपि वस्त्रग्रहणमावश्यकम्, अतः साध्व्यो वस्त्रधारिण्योऽपि निर्वाणस्याधिकारिण्य इति स्पष्टमेव तेऽमन्यन्त । 'केवलिनः कवलाहारं कुर्वते' इत्यपि तेऽङगीचक्र :। श्वेताम्बरसम्मताः सूत्र-निर्युक्त्यादयो ग्रन्था अपि तेषां बाढं प्रमाणभूताः। अयं च यापनीयानां सङ्घो दर्शनसारकृतां देवसेनसूरीणाभिप्रायेण २०५ विक्रमसंवत्सरे प्रादुर्भुतः। इमे यापनीयाः पूर्णरूपेण न श्वेताम्बरा नापि दिगम्बराः, किन्तूभयांशावलम्बित्वादुभयोविवादे मध्यस्थरूपाः सेतुभूता आसन्निति ऐतिहाविद आमनन्ति, तथापि यापनीयसङघान्तर्गताः साधवः सामान्यतो नग्ना अभूवन्निति दिगम्बरेष्यपि तेषामन्तभावः षड्दर्शनसमुच्चयबहदवत्यादौ विहितो विलोक्यते । अत एव यापनीयानां प्रभूतं साहित्यं मन्दिर-जिन-प्रतिमादिकं च कालान्तरेण दिगम्बरेष्वन्त तमिति इतिवृत्तज्ञा अभिदधति। तथाहि-दिगम्बरेष सम्प्रति अत्यन्तं बहमतः शिवार्यविरचितो मलाराधनाग्रन्थः तदवत्तयश्च यापनीयसङघाभिमतं सिद्धान्तमाश्रित्यैव प्रवृत्ता इति स्पष्टं तद्विलोकनादवसीयते। किञ्चान्यत्, शाकटायनाचार्यविरचितं सम्प्रति ग्रन्थद्वयमुपलभ्यते-अमोघावृत्तियुतं शाकटायनं व्याकरणम्, स्वोपज्ञवृत्तियुतः स्त्रीनिर्वाण-केवलिभुक्तिप्रकरणग्रन्थश्च। तत्र शाकटायनव्याकरणवृत्तौ शाकटायनो महता बहमानेन शिवार्यमनकशो निदिदेश। तथैव स्त्रीनिर्वाणप्रकरणेऽपि [पृ० १९] धर्मोपकरणस्यापरिग्रहत्वं साधयन् "अस्मिन्नर्थे भगवदाचार्यशिवस्वामिनः सिद्धिविनिश्चये युक्त्यभिधायि आर्याद्वियमाह- यत् संयमोपकाराय ....... ॥" इति शिवार्यमतं प्रमाणत्वेन निर्दिदेश। तथा च शिवार्यस्य यापनीयत्वेऽपि सम्प्रति दिगम्बरेषु तद्विरचितो ग्रन्थः प्रसिद्धो बहुमतश्च । कर्ता तत्समयश्च यापनीय यतिसङ्घसिद्धान्तानुसारिणा विविधशास्त्रपारगामिना यापनीययतिग्रामाग्रण्या शाकटायनाचार्येण अयं स्त्रीनिर्वाणकेवलिभुक्तिसिद्धान्तः पूर्वपक्षोत्तरपक्षविरचनया विशेषतस्तर्कानुसारिशैल्या स्त्रीनिर्वाण-केवलिभुक्तिप्रकरणयोविस्तरेणोपन्यस्तः प्रारम्भकाले। ततः परं श्वेताम्बरैरपि प्राधान्येनेते प्रकरणे अनुसृत्य यथायोगं विस्तरेण संक्षेपेण वा स्वीयेषु स्वीयेषु ग्रन्थेषु विशदीकृतोऽयं सिद्धान्तः। दिगम्बराचार्या अपि स्त्रीनिर्वाण-केवलिभुक्तिखण्डनं कुर्वन्तः पूर्वपक्षरूपेण एतं शाकटायनीयं ग्रन्थं मनसि निहितवन्तः। एतज्जिज्ञासुभिरत्र मुद्रितानि परिशिष्टानि विलोकनीयानि । 'किञ्चिद् मूलम्, ततः परं वृत्तिः' इत्येवं मिश्रकवृत्त्या सह विरचितस्यास्य ग्रन्थस्य कर्ता शाकटायनाचार्य इति स्पष्टमुल्लिखितमेवात्र ग्रन्थान्ते, द्दश्यतां पृ० १२। वैक्रमे द्वाद्वशे शतके विद्यमाना वादिदेवसूरयोऽपि एतदेवाहुः स्याद्वादरत्नाकरे, दृश्यतामत्र परिशिष्टे पृ० ९७ । Jain Education International For Private & Personal use only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146