________________
आश्वासः ]
रामसेतुप्रदीप - विमलासमन्वितम्
[ १७
विमला - केसर राशिसदृश रविकिरणों से युक्त, सहस्रदल के समान श्वेत मेघों से व्याप्त, ( चित्त लेटे हुए रामरूपी मधुमथन के उठने पर सर्वप्रथम उसी पर दृष्टि पड़ने से ) मधुमथन के दर्शनयोग्य गगनतल, ब्रह्मा के उत्पत्तिकमल के समान सुशोभित हो गया।
विमर्श --- उपमा अलङ्कार है ||१७||
अथेन्द्रधनुराह -
दिणमणिमोहकुरिन गलिश्रं घणलच्छिर प्रणरसणादामम् । उदुमप्रणवाणवतं महमन्दारणव केसरं
इन्दधणुम् ॥ १८ ॥
[ दिनमणिमयूखस्फुरितं गलितं घनलक्ष्मीरत्नरशनादाम । ऋतुमदनबाणवक्त्रं नभोमन्दारनवकेसरमिन्द्रधनुः ॥]
इन्द्रधनुर्गलितमपगतम् । कीदृशम् । दिनमणिः सूर्यस्तन्मयूखैः स्फुरितं प्रकाशितम् । मेघाद्यन्तरिततिर्यग्गतरविकिरणा एव शक्रधनुर्भवन्तीति प्रसिद्धिः । तथा च मेघाद्यपगमे धनुरप्यपगतमिति भावः । दिनमणिकिरणवत्स्फुरितमिति वा । नानारूपत्वात् । दिनमणिः सूर्यस्तस्य मोषे मेघाद्यन्तर्धाने सति स्फुरितमिति वा । दिनमेव मणिस्तन्मयूखैः स्फुरितमित्यन्ये । एवं घनलक्ष्म्या वर्षश्रियो गलितं पतितं रत्नघटितं रशनादामेति रूपकम् । धनुषो हरिल्लोहितत्वेन विचित्ररूपरशनासाम्यम् 1 तथा च घने गते तदनुगामिन्यास्तल्लक्ष्म्या अपि हठादपसरन्त्या मेखला स्खलनमिति भावः । पुनः कीदृशम् । ऋतुर्वर्षासमयः स एव मादकत्वान्मदनस्तदर्धचन्द्रबाणस्य वक्त्रं मुखम् । तस्य धनुराकारत्वात् । ऋतुमदनबाणपात्रं वा । ऋतोमंदनस्य बाणपात्रं तूणीरः । ऋतुमतनवाज्ञापत्त्रं वा । ऋतोर्वर्षाकालस्य मते संमते नवमाज्ञापत्त्रम् । आज्ञालिखनमित्यर्थः । वर्षर्तोरेव राजायमानत्वात् । ऋतुमतनवातपत्रं वा । वर्षर्ती राज्ञ इव मतं संमतं नवमातपत्रं छत्त्रम् । वस्तुतस्तु — ऋतुमदनपानपात्रम् । माद्यतीत्यर्थे ल्युट् । ऋतुरेव मदनो मत्तस्तस्य पानपात्रं चषकः । तथा च मत्तेन तेन जगदेव मादितमिति भावः । एवं नभ एवं मन्दारो वृक्षविशेषस्तस्य नवं केसरम् । वक्रलोहितत्वात् ॥ १८ ॥
विमला - सूर्य की किरणों से प्रकाशित इन्द्रधनुष जो ( वर्षाकाल में) मेघलक्ष्मी के रत्न जटित रशनादाम - ( करधनी ) - सा, वर्षाकालरूप मदन- सम्बन्धी (अर्धचन्द्राकार) बाण के मुख-सा, नभरूपी मन्दारवृक्ष के नव केसर-सा सुशोभित हो रहा था, ( शरत्काल के आ जाने पर ) तिरोहित हो गया || १८||
पुनस्तदेवाह
धूमेहमनराम्रो हपाश्रवसाहा
२ से० ब०
Jain Education International
घणसमझा ढिद्योगग्रविमुक्कानो । णिश्रट्ठाणं व पडिगनाम्रो दिसानों ||१६||
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
