________________
-
દષ્ટિનો વિષય (૧૯) જ્યારે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ સંબંધીત ભેદના વિકલ્પ નથી હોતા ત્યારે એ
અનુભૂતિનો કાળ છે. એ સમયે જે દ્રવ્યદૃષ્ટિનો વિષય બને છે તે દ્રવ્યાર્થિકનયનો
વિષય છે. (૨૮) દૃષ્ટિના વિષયમાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવનો અન્વય (એકરૂપતા) સામેલ છે અને
દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવના વ્યતિરેક (અનેકરૂપતા) સામેલ નથી.
આ રીતે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રૂપમાં વસ્તુ વ્યવસ્થા સમજાય છે તેમ સ્વદ્રવ્યસ્વક્ષત્ર-સ્વકાળ અને સ્વભાવના રૂપમાં વસ્તુ વ્યવસ્થાનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. ખાસ નોંધઃ તન્મયનું અર્થ ઉપયોગની એકાગ્રતા નથી.
તન્મય થવું એ શ્રદ્ધાળુણની વાત છે. “આ હું છું” એ બુદ્ધિનું નામ તન્મય, “આ હું નથી” આનું નામ અતન્મય. ધ્યાનનો અર્થ ઉપયોગની એકાગ્રતા હોય છે.
આ હું છું એવું જાણવું એને એકાકાર થવું પણ કહે છે-એકાકારનો અર્થ પણ ઉપયોગની એકાગ્રતા સાથે નથી. સ્વાશ્રિતને નિશ્ચય અને પરાશ્રિતને વ્યવહાર કહેવાય છે.
(૨) અનુભૂતિની વિધિ | દૃષ્ટિનો વિષય પરમપારિણામિક ભાવ ભગવાન આત્મા
આત્મા કારણ પરમાત્મા “શુદ્ધ છે'
બધાથી ભિન્ન છે. જડ-પુદ્ગલથી ભિન્ન વિકારી પર્યાયથી ભિન્ન નિર્મળ પર્યાયથી ભિન્ન
ગુણભેદથી પણ ભિન્ન આવો શુદ્ધ ક્યારેપણ જાણ્યો-માન્યો નથી.... આવો બધાથી ભિન્ન હોય ત્યારે જ જણાય... વિષયી-વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય - હવે જ્યારે આ જ્ઞાનની પર્યાય પણ જેવો સ્વભાવ છે એવા વીતરાગભાવરૂપે પરિણમે
(૮૮),
