________________
જ
સ્વાનુભૂતિ થાય હે ભવ્ય! તારા આત્મામાં સિદ્ધપણું સ્થાપ. સિદ્ધ ભગવંતોને આદર્શરૂપે રાખીને નક્કી ક્ર કે “જેવા સિદ્ધ તેવો હું આવા લક્ષપૂર્વક સમયસાર સાંભળતાં તને અદ્ભૂત આત્મવૈભવ તારામાં દેખાશે.
અનંતગુણસ્વરૂપ આત્મા તેના એકરૂપ સ્વરૂપને દૃષ્ટિમાં લઈ, તેને (આત્માને)એકને ધ્યેય બનાવી તેમાં એકાગ્રતાનો પ્રયત્ન કરવો જ પહેલાંમાં પહેલો શાંતિ સુખનો ઉપાય છે.
ભાઈ, તારી પ્રભુતા તારામાં છે. તને તારા સ્વરૂપની ખબર વગર ધર્મ કેમ થાય ? તારી શક્તિના વર્ણન વડે તારું સ્વરૂપ તને ઓળખાવીએ છીએ. સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર કેમ થાય? કે અનંત શક્તિવાળા આત્માને અનુભવતા સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર થાય છે. એ જ સાર છે. બાકી તો બધું અસાર છે.
સ્વાધીન જ્ઞાનશક્તિવાળા આત્માને શ્રદ્ધા-જ્ઞાનમાં લેવો તે સમ્યગ્દર્શન ને સમ્યજ્ઞાન છે.
અનાદિ અનંત એક નિજ શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વરૂપ તેનું સ્વ સન્મુખ થઈ આરાધન કરવું તે જ પરમાત્મા થવાનો સાચો ઉપાય છે.
આત્મ દ્રવ્યની અનંત શક્તિઓ (૧) એકેક શક્તિ અનંતગુણમાં વ્યાપક છે. (૨) એકેક શક્તિ અનંત ગુણોમાં નિમિત્ત છે. (૩) એકેક શક્તિ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયમાં ત્રણેમાં વ્યાપે છે. (૪) એકેક શક્તિ ધ્રુવ (ત્રિકાળ) ઉપાદાન છે અને તેની પર્યાય (ક્ષણિક) ઉપાદાન છે.
એમાં અક્રમે રહેવું તે ધ્રુવ ઉપાદાન છે.
અને ક્રમે વર્તવું તે ક્ષણિક ઉપાદાન છે. (૫) એકેક શક્તિમાં વ્યવહારનો-રાગનો-નિમિત્તનો અભાવ છે. (૬) એકેક શક્તિ ક્રમે પ્રવર્તે છે તે નિર્મળ પરિણતિએ પ્રવર્તે છે. (૭) જ્ઞાન પર્યાય પણ પોતામાં પોતાના સામર્થ્યથી પોતાની જ થાય છે-આવી સૂક્ષ્મવાત છે. (૧) શક્તિમાં પાંચ ભાવો -
જેમ આત્મસ્વભાવ અનાદિઅનંત સહજસ્વભાવે વર્તે છે તેમ તેની જ્ઞાનાદિ અનંત શક્તિઓ પણ કોઈ નિમિત્ત વગર અહેતુકપણે અનાદિઅનંત પરમ પરિણામિકભાવે વર્તે છે. ને તેના પર દૃષ્ટિ કરતાં તે ઉપશમ, ક્ષયોપશમ કે ક્ષાયિકભાવરૂપે પરિણમે છે. આ રીતે અહીં શક્તિમાં ચાર ભાવો લાગુ પડે છે, ઉદયભાવ અહીં લાગુ પડતો નથી. પાંચભાવોમાંથી સિદ્ધને બે ભાવો હોય, સાધકને પાંચે ભાવો હોય, પણ તેમાંથી ઉદયભાવને ખરેખર જીવ નથી કહેતા. શક્તિ સાથે અભેદરૂપ એવો નિર્મળ ભાવ પ્રગટે તેને જ જીવ કહે છે.
(૨૦૨)
