________________
# #
સ્વાનુભૂતિ ભિન્ન ભિન્ન છે, એટલે લક્ષણ ભેદ છે. જેમ કે જીવશક્તિનું કાર્ય આત્માને ચૈતન્યપ્રાણથી જીવાડવો તે; જ્ઞાનનું કાર્ય જાણવું, શ્રદ્ધાનું કાર્ય પ્રતીત કરવી, ચારિત્રનું કાર્ય લીનતા કરવી; વીર્યનું કાર્ય સ્વરૂપની રચના કરવી; સુખનું કાર્ય અનાકુળ શાંતિનું વેદન કરવું, પ્રભુતાનું કાર્ય સ્વતંત્રાથી શોભવું, પ્રકાશશક્તિનું કાર્યસ્વયં-પ્રત્યક્ષ સ્વાનુભવ કરવો, આ રીતે અનંત શક્તિઓને પરસ્પર લક્ષણભેદ
કાર્યભેદ અથવા ભાવભેદ છે. (૧૩) ગુણનો વૈભવ ત્રિકાળ છે ને પર્યાયનો વૈભવ એકસમયનો છે; ગુણ ત્રિકાળ ને
પર્યાય એક સમયની, છતાં ક્ષેત્ર બંનેનું સરખું છે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય એ બધાનું ક્ષેત્ર એક જ છે. દ્રવ્ય-ગુણનો આનંદ જ્યારે પર્યાયમાં પણ વ્યાપ્યો (એટલે કે પરિણમ્યો) ત્યારે ભાન થયું કે અહા! આવા આનંદનો આખો પિંડ હું છું. ને એવા એવા અનંત ગુણનો પિંડ હું છું. નિર્મળ પરિણતિમાં એ અનંત ગુણોનું પરિણમન એક સાથે
ઊછળે છે. (૧૪) આત્મામાં સામર્થ્યથી તો અનંત શક્તિ છે અને દરેક શક્તિમાં અનંત સામર્થ્ય છે.
જ્ઞાનમાં જાણવાનું અનંતુ સામર્થ્ય, શ્રદ્ધામાં પ્રતીતિનું અનંત સામર્થ્ય, વીર્યમાં સ્વરૂપની રચનાનું અનંત સામર્થ્ય એમ અનંત સામર્થ્યવાળી દરેક શક્તિ, ને અનંત શક્તિઓનો પિંડ ભગવાન આત્મા; “જ્ઞાનમાત્ર' કહેતાં આવી શક્તિવાળો આખો
આત્મા ઓળખાઈ જાય છે. (૧૫) અરે, આવી અનંત શક્તિઓનો ઘણી આત્મા તે પોતાની પ્રભુતા ભૂલીને, દીનપણે
પરભાવમાં રખડતો થકો દેહ ધારણ કરીને સંસારમાં ભટકી રહ્યો છે. તેને તેની
શક્તિઓનો વૈભવ બતાડીને સંતો જગાડે છે. (૧૬) હે જીવ! તું જાગ. તું વિકાર જેટલો પામર નથી પણ સિદ્ધ પરમાત્મા જેવો પ્રભુ છો. તારી શક્તિના એક ટંકારે કેવળજ્ઞાન લે એવી તારી તાકાત છે; તેને તું સંભાળી
સ્વસંવેદનથી આત્માનો જે મહિમા અનુભવમાં આવે તે બધો વાણીમાં ન આવી શકે. વાણીમાં તો અમુક ઈશારા આવે. તેથી જ્ઞાનમાત્ર ભાવમાં ઊછળતી કેટલીક શક્તિઓનું વર્ણન કરી ભગવાન આત્માનો વૈભવ બતાવવામાં આવ્યો છે. આ તો વીતરાગે જાણેલી, વીતરાગે કહેલી અને વીતરાગ થવા માટેની આત્માના વીતરાગી વૈભવની વાત છે.
(૨૦)
