________________
આ સ્વાનુભૂતિ ૮. આત્મદ્રવ્ય નાસ્તિત્ત્વ-અવકતવ્યનવે પરદ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવથી તથા યુગપ સ્વ
પર દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવથી નાસ્તિત્ત્વવાળું અવકતવ્ય છે. ૯. આત્મદ્રવ્ય અસ્તિત્ત્વ-નાસ્તિત્ત્વ-અવકતવ્યમયે સ્વ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવથી તથા
યુગપસ્વપર દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવથી અસ્તિત્ત્વવાળું નાસ્તિત્ત્વવાળું- અવકતવ્ય છે. ૧૦. આત્મદ્રવ્ય વિકલ્પનયે બાળક-કુમાર અને વૃદ્ધ એવા એક પુરુષની માફક સવિકલ્પ છે. ૧૧. આત્મ દ્રવ્ય અવિકલ્પનયે એક પુરુષમાત્રની માફક અવિકલ્પ છે.
હવે નામ-સ્થાપના-દ્રવ્ય અને ભાવ એવા નયોથી વર્ણન છે. ૧૨. આત્મદ્રવ્ય નામ નયે, નામેવાળાની માફક શબ્દબ્રહ્મને સપર્શનારું છે. ૧૩. આત્મદ્રવ્ય સ્થાપના નયે, મૂર્તિપણાની માફક સર્વ પુદ્ગલોને સ્પર્શનારું છે. ૧૪. આત્મદ્રવ્ય દ્રવ્યનયે, અનાગત અને અતીત પર્યાયે તે પ્રતિભાસે છે. ૧૫. આત્મદ્રવ્ય ભાવનયે, પુરુષ સમાન પ્રવર્તતી સ્ત્રીની માફક તત્કાળના વર્તમાન પર્યાયરૂપે
ઉલસે છે–પ્રકાશે છે–પ્રતિભાસે છે. ૧૬. આત્મદ્રવ્ય સામાન્ય નયે હાર-માળા-કંઠીના દોરાની માફક વ્યાપક છે. ૧૭. આંત્મદ્રવ્ય વિશેષનયે, એક મોતીની માફક અવ્યાપક છે. ૧૮. આત્મદ્રવ્ય નિત્યનયે, નટની માફક અવસ્થાયી છે. ૧૯. આત્મદ્રવ્ય અનિત્યનયે, રામ-રાવણની માફક અનવસ્થાયી છે. ૨૦. આત્મદ્રવ્ય સર્વગતનયે, સર્વવર્તી છે. (ખુલ્લી રાખેલી આંખની માફક). ૨૧. આત્મદ્રવ્ય અસર્વગતનયે, આત્મવર્તી છે. (મીંચેલી આંખની જેમ). ૨૨. આત્મદ્રવ્ય શૂન્યનયે, ખાલી ઘરની માફક એકલું (અમિલિત) ભાસે છે. ૨૩. આત્મદ્રવ્ય અશૂન્યનયે, લોકોથી ભરેલા વહાણની માફક મિલિત ભાસે છે. ૨૪. આત્મદ્રવ્ય જ્ઞાન-mય અદ્વૈતનયે મોટા ઈંધનસમૂહરૂપે પરિણમિત અગ્નિની માફક
એક છે. ૨૫. આત્મદ્રવ્ય જ્ઞાન-શેય દ્વિતીયે પરનાં પ્રતિબિંબોથી સંપૂકત દર્પણની માફક અનેક છે. ૨૬. આત્મદ્રવ્ય નિયતિનયે નિયત સ્વભાવે ભાસે છે, જેમ ઉષ્ણતા તે અગ્નિનો નિયત
સ્વભાવ છે. ૨૭. આત્મદ્રવ્ય અનિયતિનયે અનિયત સ્વભાવે ભાસે છે. ૨૮. આત્મદ્રવ્ય સ્વભાવનયે સંસ્કારને નિરર્થક કરનારું છે. ૨૯. આત્મદ્રવ્ય અસ્વભાવનયે સંસ્કારને સાર્થક કરનારું છે. ૩૦. આત્મદ્રવ્ય કાળનયે જેની સિદ્ધિ સમય પર આધાર રાખે છે એવું છે.
(૨૨૭)
