________________
Tags સ્વાનુભૂતિ થાય (૭) પ્રમાણના વિષયરૂપ વસ્તુને જાણતાં પણ જ્ઞાનનું જોર ત્રિકાળી શુદ્ધ દ્રવ્ય સ્વભાવ
તરફ જ જાય છે, કેમ કે વસ્તુનો ત્રિકાળી શુદ્ધ સ્વભાવ અને ક્ષણિક અશુદ્ધતા એ બનેને જાણનારું જ્ઞાન, ક્ષણિક અશુદ્ધતામાં જ ન અટકતાં, ત્રિકાળી શુદ્ધ સ્વભાવનો જ મહિમા કરીને તેમાં એકાગ્ર થાય છે. આ રીતે અનંત ધર્માત્મક વસ્તુને જાણનારી દૃષ્ટિ શુદ્ધ ચેતન્ય દ્રવ્ય ઉપર જ હોય છે. જો એવી દૃષ્ટિ ન હોય તો તેને વસ્તુનું જ્ઞાન જ સાચું નથી.
[(૧૫) ક્રિયાનયે આત્માનું વર્ણન) (૧) “આત્મદ્રવ્ય ક્રિયાનયે અનુષ્ઠાનની પ્રધાનતાથી સિદ્ધિ સધાય એવું છે. જેમ કોઈ અંધ
પુરુષને પત્થરના થાંભલા સાથે માથું ફોડવાથી માથામાં ના લોહીનો વિકાર દૂર થવાને લીધે આંખો ખૂલી જાય અને નિધાન પ્રાપ્ત થાય, તેમ ક્રિયાનયે અનુષ્ઠાનની પ્રધાનતાથી
સિદ્ધિ થાય એવો આત્મા છે. (૨) ક્રિયાનયમાં અનુષ્ઠાનની એટલે કે શુભની પ્રધાનતા કહી છે. તે એમ બતાવે છે કે
ગૌણપણે તે જ વખતે સમ્યજ્ઞાનનો વિવેક પણ વર્તે છે. (૩) શુભરાગની પ્રધાનતાથી સિદ્ધિ સધાય એમ ક્રિયાનયની કહ્યું તે જ વખતે, ગૌણપણે
શુદ્ધતા છે તેનું જ્ઞાન ભેગું હોય તો જ ક્રિયાનય સાચો કહેવાય. (૪) શાસ્ત્રમાં ક્યાંક વ્યવહારની પ્રધાનતાનું કથન આવે ત્યાં અજ્ઞાની જીવો તેનો ઉંધો અર્થ
કરે છે કે વ્યવહાર (શુભરાગ) કરતાં કરતાં તેના આશ્રયે પરમાર્થની પ્રાપ્તિ થઈ જશે. પરંતુ શાસ્ત્રનો એવો આશય નથી.
(૧૬) જ્ઞાનનયે આત્માનું વર્ણન ] (૧) જ્ઞાનનયથી જોતાં, વિવેકની પ્રધાનતાથી સિદ્ધિ સધાય છે.-એવું આત્મદ્રવ્ય છે. (૨) આત્મા વિવેક વડે એટલે કે સમ્યજ્ઞાન વડે ચૈતન્ય ચિંતામણી ભગવાન આત્માને
ઓળખીને તેમાં અંતર એકાગ્રતા વડે ક્ષણ માત્રમાં સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે. ત્યાં વિવેકની પ્રધાનતાથી એટલે કે સમ્યજ્ઞાનની પ્રધાનતાથી આત્માની સિદ્ધિ થઈ-એમ જ્ઞાનનય
જાણે છે. (૩) જ્ઞાનની પ્રધાનતાથી મુક્તિ થઈ એમ જોનારો જ્ઞાનનય, ક્રિયાનયની પ્રધાનતાથી
મુક્તિ થઈ એમ જોનારો ક્રિયાનય, તે બંને નય શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વરૂપ આત્મામાં જ જુએ છે ને જ્ઞાનને આત્મા તરફ વાળીને એકાગ્ર કરે છે.
