________________
雲林捷捷捷捷g
સ્વાનુભૂતિ
ક ક ક
粉粉
(૭) દરેકે દરેક આત્મા અને દરેકે દરેક રજકણ જુદાં સ્વતંત્ર પદાર્થ છે. આત્માની અવસ્થા આત્માથી થાય અને જડની અવસ્થા જડથી થાય-એમ માનવું તે જ પહેલો ધર્મ છે. (૮) પ્રશ્ન :- જો આત્મા પરનું કરી શકે એમ માનવામાં આવે તો શું વાંધો છે ? ઉત્તર ઃ- એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું કાંઈપણ કરી શકે એમ માનવામાં આવે તો દ્રવ્યના નાશનો પ્રસંગ આવે છે-તે મહાન દોષ છે.
એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું કાંઈક કરે એમ માનવું તે દ્રવ્યના ત્રિકાળી સ્વરૂપની હિંસા છે, તેના જેવું મોટું પાપ જગતમાં કોઈ નથી. ‘પરદ્રવ્યનું હું કરી શકું’ એમ માનવું તે જ મહાન હિંસા છે. તે જ મહાન પાપ છે. પર જીવને હું સુખી-દુઃખી કરી શકું એવી માન્યતા તે જ પોતાના જ્ઞાનસ્વરૂપની હિંસા છે; તેમાં મિથ્યાત્ત્વ ભાવનું અનંત પાપ છે. અને પરનું કરી શકું એવી ઊંધી માન્યતા છોડીને, ‘હું આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છું, પરદ્રવ્યનું હું કાંઈ ન કરી શકું, દરેક દ્રવ્યો સ્વતંત્ર છે, સૌ પોતપોતાના કર્તા છે’ એમ માનવું તે જ અહિંસા છે-અને એ જ પ્રથમ ધર્મ છે.
(૯) ૧ એક આત્મા બીજા આત્માનું કાંઈ કરી શકે-અથવા
૨ એક આત્મા જડનું કાંઈ કરી શકે-અથવા
૩ એક પુદ્ગલ બીજા પુદ્ગલનું કાંઈ કરી શકે-અથવા
૪ એક પુદ્ગલ આત્માનું કાંઈ કરી શકે-એમ માનવું તે મહાન હિંસા છે, તેના જેવું મહા પાપ જગતમાં બીજું કોઈ નથી. એ હિંસાનું ફળ જન્મ-મરણની જેલ છે. (૧૦) ૧) પરદ્રવ્યનું હું કાંઈ ન કરી શકું,
૨) પરદ્રવ્ય મારું કાંઈ ન કરી શકે
ન
૩) દરેક તત્ત્વો સ્વતંત્ર સ્વાધીન પરિપૂર્ણ છે,
સત્ સ્વરૂપ છે
૪) કોઈ તત્ત્વને કોઈ તત્ત્વનો આધાર નથી-એમ દરેક દ્રવ્યોની સ્વતંત્રતાનો જ્ઞાનમાં અને શ્રદ્ધામાં સ્વીકાર કરવો-એ સ્વતંત્ર સત્ સ્વરૂપનો આદર છે અને એ જ ધર્મ છે. (૧૧) ‘હું પરનું ન કરું અને પર મારું ન કરે' એવી પ્રથમ માન્યતા કરે તો જીવની અનંતી શાંતી પ્રગટે અને અનંતા રાગ-દ્વેષ ટળી જાય. આ માન્યતા એ જ સૌથી પ્રથમ ધર્મ છે. આ માન્યતામાં અહંકાર ટાળવાનો અનંતો પુરુષાર્થ છે.
(૧૨) ‘‘હું શુદ્ધ જ્ઞાયક સ્વરૂપી આત્મા છું, જ્ઞાન સિવાય પરદ્રવ્યનું હું કિંચિંત હું ન કરી શકું’’ એમ જ્યાં સુધી સમ્યક્ માન્યતા ન થાય ત્યાં સુધી આત્માની સમ્યજ્ઞાનરૂપી કળા ઊઘડે નહિ. સભ્યજ્ઞાન કળા તે જ ધર્મ છે.
સાર : ‘હું પરદ્રવ્યથી ભિન્ન, પરદ્રવ્યના કર્તૃત્ત્વથી રહિત, પરથી સંપૂર્ણ ભિન્ન જ્ઞાયકસ્વરૂપ સ્વતંત્ર જ્ઞાન-આનંદ સ્વરૂપ જ સદા છું.’
એવું જ્ઞાન અને શ્રદ્ધા એ જ પ્રથમ ધર્મ છે. પોતાના સ્વરૂપની-પોતાના સ્વભાવની દૃઢતા થવી એ જ પોતાનો ધર્મ છે. અને એ જ સ્વાધીનતાનો પંથ છે.
૨૦૭
