________________
સ્વાનુભૂતિ તે પ્રગટ-પ્રસિદ્ધ થાય છે. સુખ પ્રગટ કરવાનો આ જ એક ઉપાય છે. (૭) આવા અનંત શક્તિઓના સામર્થ્યવાળા લક્ષ્યરૂપ શુદ્ધ આત્મામાં વિકાર નથી,
સંયોગ નથી, શુદ્ધ અનંત ગુણ-પર્યાયો તેમાં સમાય છે. અનુકૂળ નિમિત્તના સંયોગો મને લાભ કરે ને પ્રતિકૂળ નિમિત્તોના ઘેરા મને નુકસાન કરે-એમ જેણે માન્યું તેણે આત્માની મહત્તાને ન જાણી પણ સંયોગની મહત્તા માની; તેણે સંયોગને પોતામાં માન્યા પણ સંયોગથી જુદા અનંત શક્તિ સંપન્ન આત્માને ન જાણ્યો. આત્માને “જ્ઞાનમાત્ર' કહેતાં તેમાં કેટલા વૈભવ સમાય છે તેને જો તું જાણ તો તને પરનો-સંયોગનો-વિકારનો કે અલ્પતાનો મહિમા રહે નહિ, તેનો મહિમા છૂટીને આત્માના સ્વભાવનો મહિમા-રુચિ-પ્રતીતિ-લક્ષ (દષ્ટિ) જાગે ને અનંત ગુણની
નિર્મળતા ખીલવા માંડે એટલે કે મોક્ષમાર્ગ શરૂ થાય. (૯) “જ્ઞાનમાત્ર' કહેતાં તે સ્વપણે “સતું છે ને પરપણે “અસ” છે એવું અનેકાન્તપણું
આવી જ જાય છે. “જ્ઞાનમાત્ર' કહેતાં તેમાં સત્પણું અસત્પણું વગેરે અનેક ધર્મો
, ભેગા છે એટલે “અનેકાન્ત’ની સ્વયમેવ સિદ્ધિ થઈ જાય છે. (૧૦) ભાઈ, તારા આત્મામાં અનંત ગુણો છે; તે દરેક ગુણ ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવવાળા છે.
એક ગુણ બીજા ગુણરૂપે થઈ જતો નથી. છતાં ‘જ્ઞાનમાત્ર’ નિર્મળ ભાવમાં બધા ગુણોનો રસ એક સાથે સ્વાદમાં આવે છે. જ્ઞાન, આનંદ, જીવત્ત્વ, પ્રભુત્વ, અસ્તિત્ત્વ, વગેરે શક્તિનાં કાર્ય જુદાં જુદાં છે, તેવી અનંત શક્તિઓ એક આત્મામાં એક કાળે એક ક્ષેત્રે રહેલી છે. તેમનામાં લક્ષણભેદે ભિન્નતા હોવા છતાં એક જ્ઞાનમાત્ર આત્માના અનુભવમાં તે બધી શક્તિઓ સમાઈ જાય છે. અહા! આત્માની શક્તિની શી વાત! અચિંત્ય અનંત જેની તાકાત! એકેક શક્તિ પણ બેહદ સ્વભાવના સામર્થ્યથી જ ભરેલી છે. ને એવી અનંત શક્તિના સામર્થ્યથી
ભગવાન આત્મા ભરેલો છે. (૧૧) આવો આત્મા સ્વાનુભવથી જ્યારે જ્ઞાનમાત્રપણે પરિણમે છે ત્યારે તે જ્ઞાનમાત્ર
પરિણમન અનંત શક્તિના નિર્મળ પરિણમનથી ભરેલું છે. એક સમયની જાણનક્રિયા અનંત ગુણોના ભાવોને સાથે લેતી પ્રગટે છે. આનંદ અને જ્ઞાન, સ્વચ્છતાને
પ્રભુતા, જીવત્ત્વ અને કર્તૃત્ત્વ એવી અનંત શક્તિઓ પરિણમનમાં એક સાથે ઉલસે છે. (૧૨) આત્મામાં એક સાથે અનંત શક્તિઓ ઉલસે છે એટલે પરિણમે છે. તે શક્તિઓને
પ્રદેશભેદ નથી, ક્ષેત્રભેદ નથી. બધી શક્તિઓને એક ક્ષેત્રપણું છે. ક્ષેત્રભેદ નથી તેમ કાળભેદ પણ નથી. ક્ષેત્રે અને કાળે એકસાથે હોવા છતાં દરેક શક્તિનું કાર્ય
(૧૯૯
