________________
આ સ્વાનુભૂતિ થાય છે ફક્ત હું શુદ્ધ છું, બુદ્ધ છું એમ વિચાર્યા કરે તેથી કાંઈ આત્માની પ્રસિદ્ધિ થતી નથી. આત્મા એવા વિકલ્પથી અનુભવમાં આવતો નથી. નિર્વિકલ્પ દશા થાય તો આત્માની પ્રસિદ્ધિ થાય છે.
ખરેખર તો-પ્રથમ પોતાના જેવો શુદ્ધ સ્વભાવ છે તેવો બધા જ પરદ્રવ્યો અને પરભાવોથી જુદો શુદ્ધાત્માનો સ્વીકાર કરવો પડશે-જેનું ધ્યાન કરવાનું છે તેની સ્થાપના કરવી પડશે. પછી જે જ્ઞાનની પર્યાય એવા શુદ્ધઆત્માનું અંતર : પડયા વિના એમાં એકાગ્રતાનો અભ્યાસ કરે છે-તે જ્ઞાનની પર્યાય ક્ષણે ક્ષણે પદે પદે, પર્યાયે પર્યાયે શુદ્ધ થતી જાય છે અને એવી બે ઘડીની એકાગ્રતાથી-તે શુદ્ધ | પર્યાય અખંડ- ધારાવાહી-અવિચ્છિન ધારાથી શુદ્ધાત્માનું ધ્યાન કરે તો તે શુદ્ધ
પર્યાયમાં ભગવાન આત્મા જણાય છે. (૭) કર્યું તે લક્ષ્ય છે કે જે જ્ઞાનની પ્રસિદ્ધિ વડે તેનાથી (જ્ઞાનથી) ભિન્ન પ્રસિદ્ધ થાય છે?
શિષ્યને લક્ષ્ય-લક્ષણનો ભેદ પોસાતો નથી. સ્વાનુભૂતિની-આત્માનુભૂતિનીસુખની પ્રાપ્તિની અભિલાષા છે ને?
સમાધાનઃ જ્ઞાનથી-લક્ષણથી ભિન્ન લક્ષ્ય નથી કારણ કે જ્ઞાન અને આત્મા દ્રવ્યપણે અભેદ છે. જ્ઞાન લક્ષણથી જુદું-ભિન્ન કોઈ લક્ષ્ય નથી. એ તો લક્ષણ લક્ષ્યને બતાવે છે તેથી અજ્ઞાનીને લક્ષ્ય ઓળખાવવા ભેદથી વાત કરી છે. પણ
જ્ઞાન ને આત્મા ભિન્ન ચીજ છે એમ નથી, કેમ કે જ્ઞાનને આત્મા દ્રવ્યપણે અભેદ . છે. અર્થાત્ આત્મા “જ્ઞાનસ્વભાવમય' જ છે.
અહીં જ્ઞાન એટલે પરનું-શાસ્ત્રનું જ્ઞાન એમ વાત નથી. અહીં તો રાગાદિથી ભિન્ન પડેલું અંતરમાં વળેલું અંતરમુખાકાર જ્ઞાન લક્ષણ લક્ષ્યથી ભિન્ન નથી, અભેદ છે એની વાત છે. જેમ સાકર મીઠી છે એમ કહીએ ત્યાં સાકરથી મીઠાશ કોઈ જુદી ચીજ નથી. તેમ જાનન.. જાનન... જાનન... સ્વભાવ (વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય) અને આત્મા જુદી ચીજ નથી. ભલે જ્ઞાન એક ગુણ છે અને આત્મા અનંતગુણમયી ગુણી છે, છતાં જ્ઞાન ને આત્મા વસ્તુપણે અભેદ છે. તેથી જે જ્ઞાનની પ્રસિદ્ધિ છે તે આત્માની જ પ્રસિદ્ધિ છે. આ રીતે લક્ષણ-લક્ષ્યની સિદ્ધિ એક સાથે જ છે અને એક વસ્તુમય છે. જ્ઞાનની પર્યાય શુદ્ધ થઈ દ્રવ્ય સાથે અભેદ તન્મય થઈ ત્યાં આત્મદ્રવ્ય પ્રસિદ્ધ થયું-આત્માનો અનુભવ થયો. અપૂર્વ આનંદ સાથે સ્વાનુભૂતિ થઈ.
હવે આ રહસ્ય પામ્યા વિના શાસ્ત્ર ભણી ભણી, અગીયાર અંગ ચૌદપૂર્વનો પાઠી થયો, દેવ-ગુરુ શાસ્ત્રની પણ બહારમાં શ્રદ્ધા કરી, અનંતવાર બાહ્ય વ્રતાદિ
(૧૯)
