________________
સ્વાનુભૂતિ થાય વાણી છે, મન છે, રાગ છે તે ઈત્યાદિ જણાય છે તે જ્ઞાન પ્રસિદ્ધ છે અને તે આત્માનું જ્ઞાન છે. દેહાદિનું જ્ઞાન કહીયે એ તો વ્યવહાર છે. વાસ્તવમાં દેહાદિને જાણવાના કાળમાં પણ જ્ઞાન જ જણાય છે. દેહાદિ પદાર્થ હો પણ તેને જાણવાના કાળે જાણવામાં તો જ્ઞાન જ આવે છે, કારણ કે જ્ઞાનમાત્રને સ્વસંવેદનથી સિદ્ધપણું છે. સૌ જીવોને જ્ઞાન પોતાના સ્વસંવેદન અથવા પોતાના વેદનથી પ્રસિદ્ધ છે. દેહાદિ પદાર્થ છે માટે જ્ઞાન છે એમ નહિ. પણ પોતાના વેદનથી જ્ઞાન પ્રસિદ્ધ છે. ઝીણી વાત છે ભાઈ! આ બધું જાણે છે તે જ્ઞાન આત્માનું છે માટે જ્ઞાનને આત્મા તરફ વાળ; એ જ્ઞાનમાં તને આત્મા પ્રસિદ્ધ થશે.
અભેદ આત્માના લક્ષપૂર્વક ભેદને જાણનારું જ્ઞાન પણ અભેદ આત્માની પ્રસિદ્ધિ કરે છે. જ્યાં જ્ઞાને અભેદ આત્માને લક્ષમાં લીધો ત્યાં લક્ષણ અને લક્ષ્ય બંને એક થઈ ગયા અભેદ થઈ ગયા-ત્યારે જ જ્ઞાન આત્માનું લક્ષણ થયું-તે જ્ઞાન લક્ષણે અનંતધર્મવાળા આત્માને પ્રસિદ્ધ કર્યો. અનુભૂતિ થઈ.
આનું જ નામ સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યજ્ઞાન છે અને એ જ્ઞાનસ્વરૂપમાં જ્યાં એકાગ્રતા કરી એ જ સમ્યગ્વારિત્ર છે. આ જ ધર્મ છે.
અનંત ધર્મોના સમુદાયરૂપ-પિંડરૂપ અભેદ એક ચૈતન્યમૂર્તિ ભગવાન આત્મા પ્રસાધ્યમાન છે, પરદ્રવ્યો અને રાગાદિથી ભિન્ન પ્રસિદ્ધ જ્ઞાનલક્ષણ વડે ત્રિકાળી,
અભેદ અનંતધર્મમય, ચિદાનંદ પ્રભુની પ્રસિદ્ધિ થાય છે. આ (૧૦) સારરૂપઃ
બહારનું લક્ષ (દેહાદિ અને રાગાદિનું) મટાડીને જ્યાં પૂર્ણાનંદનો નાથ ભગવાન આત્મા ચેતન્ય સત્ છે ત્યાં જ્ઞાનલક્ષણ વડે લક્ષ કર; ત્યાં એકાગ્ર થતાં જ્ઞાન પર્યાય પોતે જ અભેદ સાથે તન્મય થઈ આત્મપ્રસિદ્ધિ કરશે.
આ વાતમાં શું સિદ્ધ કર્યું? (૧) પરદ્રવ્યોથી અને રાગાદિ (વિકારો)થી ભેદજ્ઞાન કરાવ્યું. (૨) જ્ઞાન લક્ષણ વડે લક્ષિત એવા આત્માની પ્રસિદ્ધિની સિદ્ધિ કરી. (૩) એ “જ્ઞાનમાત્ર એક ભાવમાં આવી જતી અનંત શક્તિઓ ભેગી જ આત્મામાં
ઊછળે છે. (૪) અનંત ગુણથી અભેદ આત્માને દૃષ્ટિમાં લીધો ત્યાં અનંતી શક્તિઓ એકસાથે
નિર્મળપણે પરિણમવા લાગે છે આવી રીતે શક્તિની સાથે વ્યક્તિની સંધિ છે. (૫) જેવો વીતરાગભાવ સ્વભાવમાં છે એવો જ ભાવ પર્યાયમાં પ્રગટ થાય એ જ
સર્વ શાસ્ત્રોનો સાર છે. આમાં એકલો નિરપેક્ષ વીતરાગભાવ' જ આવે છે.
