________________
p દષ્ટિનો વિષય વસ્તુ શુદ્ધ પારિણામિક સ્વભાવી છે, જે કદી પરિણતિ નથી, ઉત્પાદ-વ્યયમાં આવતી નથી. આત્મામાં નવી અવસ્થા ઉત્પન્ન થાય છે; પુરાણી અવસ્થાનો નાશ થાય છે તે પર્યાયનું કાર્ય છે. વસ્તુ ધ્રુવ છે તે તો જેવી ને તેવી છે. અવિનશ્વર શક્તિમાન સ્વતત્ત્વ છે, તે શુદ્ધ પારિણામિક છે અર્થાત્ પરમ સત્યસ્વરૂપ-એકરૂપ-પરમભાવ છે, વિકારપર્યાય-એક સમયનો ભાવ અપરમ-ભાવ છે, તેને, જે ત્રિકાળી વસ્તુ છે, તે શુદ્ધ પરમભાવના ગ્રહણ કરનાર નિશ્ચયનયથી કરતી નથી. ભગવાન શુદ્ધ પારિણામિક વસ્તુ સ્વયં ન તો બંધ કરે છે, ન તો બંધનો અભાવ કરે છે. કેવળજ્ઞાન પણ એક સમયની દશા છે, કેવળજ્ઞાન પણ ત્રિકાળી વસ્તુ નથી. ત્રિકાળીને જાણવા છતાં પણ કેવળજ્ઞાન એક સમયની દશા છે, સિદ્ધપણ એક સમયની દશા છે.
એક સમયની હાલત છે, તે સંસારની હોય કે સંસારના અભાવની હોય. વસ્તુસ્વરૂપ પરમ પારિણામિક સત.. સત.. સત... અનાદિ અનંત એવો આત્મા, એક નયથી વિકારને કરતો પણ નથી, વિકારને ટાળતો પણ નથી. બંધ અને મોક્ષથી રહિત ભગવાન વસ્તુસ્વરૂપ છે.
ત્રણકાળના ભગવંતો આ જ ફરમાવે છે કે વસ્તુ જે એકરૂપ, પરમસ્વરૂપ, ત્રિકાળ આનંદકંદ, જ્ઞાયક દ્રવ્ય એવો શુદ્ધાત્મા તે જ આરાધવા યોગ્ય છે. આરાધન કરનારી તો પર્યાય છે.
અનંતગુણનો પિંડ, એકરૂપ ધ્રુવ વસ્તુ, જેમાં બંધ-મોક્ષની પર્યાય નથી. એવો આત્મા શ્રદ્ધાન કરવા યોગ્ય છે અર્થાત્ એની દૃષ્ટિ અને અનુભવ કરવા યોગ્ય છે. એ દૃષ્ટિનો વિષય છે.
આવું અખંડ આનંદ દ્રવ્ય, ચૈતન્યમૂર્તિ તેની અંદર ટગટગી લગાવીને એકાગ્રતા કરવી યોગ્ય છે. આવી એકાગ્રતાનું નામ ધર્મ છે અર્થાત્ મોક્ષમાર્ગ છે.
ભાઈ ! સાંભળ તો ખરો તારી રિધ્ધિની વાત !! તું કેવો છે? અને કેવડો છે? સાંભળ્યા વિના કેવી રીતે સમજાય? અને સમજ્યા વિના ધર્મ કયાંથી થાય? બજારમાં માલ લેવા જાય છે તો પણ આ ચીજ લેવી છે એમ નિશ્ચય કરે છે-નહિ તો કામ કેવી રીતે થાય? એવી રીતે આ આત્મા કેવો છે? એને દેખવો છે, ગ્રહવો છે, સમજવો છે. નહિ તો ધર્મ કયાંથી થશે? ધર્મ કરવો છે પણ થશે કેવી રીતે? એની ખબર નથી.
અહીં તો કહે છે કે ધર્મ સીધો આત્માથી થાય છે. શુદ્ધ વસ્તુ, અખંડ આનંદ પ્રભુ આત્મા, એની અંતર શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને અનુભવ કરતાં ધર્મ આત્મામાંથી આવે છે. બીજે કયાંથી ધર્મ આવી શકે એમ નથી. આ આત્માના અનુભવની વાત છે-પ્રથમાં પ્રથમ ધર્મની વાત છે. સુખ કેમ પ્રગટ થાય એવા દૃષ્ટિના વિષયની વાત છે.
